Katalog

19 HAZtRAN 1986 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 ISMAÎL GÜLGEÇ y &ULDUK . Ç H£M TAVi YAPAR. YAYIN DÜNYÂSINDA SANAT EDEBİYAT HAYVANLAR Pir Sultan bir gelenektir ATtLLA ÖZKIRIMtl Pir Sultan Abdal'ı konu edinen ilk kitap Sadettin Nüzhet Ergun'undur (1929). Ergun, kitabmda bu büyük şairi kısaca tanıttıktan sonra ilk kez 105 şiirini toplu olarak yayımlar. Pir Sultan Abdal üzerine ilk bilimsel çalışma ise Abdülbaki GölpınarlıPertev Naili Boratav'ın ortak ürünüdür (1943). Sonraki yıllarda Cevdet Kudret, Sabahatlin Eyuboglu, Memet Fnat, Orhan Ural ve başkalarınm bilinenleri özetleyen tanıtıcı kitaplan yayımlanır. Cahit Öztelli de şairin bütün şiirlerini bir kitapta toplar (1971). Onu İbrahim Aslanoğlu (1984) ve Asım Bezirci'nin (1986) kapsamh çalışmaları izler. Sadettin Nüzhet Ergun'un kitabından başlayarak Pir Sultan Abdal'ın kimliği; dolayısıyla Pir Sultan, Pir Sultan Abdal, Pir Sultamm Haydar, Abdal Pir Sultan tapşırmalı şiirlerin aynı şairin olup olmadığı konusu tartışılagelmiştir. Sadettin Nüzhet, yayımladığı şiirlerin Pir Sultan Abdal'ın olup olmadığının kesinlikle saptanamayacağı göriışünü öne sürmekle yetinir. Abdülbaki GölpınarlıPertev Naili Boratav da şiirlerin içerik ve bi Pir Sultan Abdal'ın kimliği, hangi şiirlerin fıangi Pir Sultan Abdal'a ait olduğu konusu edebiyat tarihi açısından önemlidir belki. Ama en belirgin niteliği "sözlü" olan ve ağızdan ağıza geçerek yaşarlığını sürdüren bir edebiyatın ürünleri geleneğin dışında düşünülemez. Hele söz konusu şair, Pir Sultan Abdal gibi, bir inancın simgesi olmuşsa, onu adı çevresinde oluşan gelenekten soyutlamak olanaksızlaşır. Pir Sultan Abdal'ları "tek bir kişi" gibi gören halktır çünkü çim özelliklerini ölçu alarak eldeki şiirleri ayırma girişiminde bulunur, "Pir Sultan'ın Olduğu Şüpheli Bulunan Şiirler"i ayrı bir bölümde toplarlar. Cahit Öztelli ise bu konuda herhangi bir aynma gitmez. PİR SULTAN GELENEĞİ Bir değil birkaç Pir Sultan Abdal olduğu göruşünü kabullenen İlhan Başgöz daha farklı bir düşüncededir. Ona göre yaratıcıları başka başka kişiler olan bu şiirleri "Pir Sultan geleneği" adı altında toplamak ve hepsini, temellerini Pir Sultan'ın attığı bir bütün olarak görmek gerekir. Pir Sultan Abdal'ın kimliğini Ciddiyeti elden bırakmayan muhaiif bir şiir kitabı Canfeda/ Can Yücel / De Yaytnevi/ 104 sayfa Can Yücel'in şiirine "muhalif" bir şiir de denebilir. Çoğunun farkında olmadığımız olayları gırgıra alır görünen, ama ciddiyeti elden bırakmayan "muhalif" bir şiir. REFİK DURBAŞ "Beşibiyerde" adıyla yayımlanan toplu şiirleri sıralama dışı tutulursa, "Canfeda" sekizinci kitabı Can Yiicel'in. Can Yücel, "Gökyokuş"la doruğuna çıkardığı "güncel" olanı şiirsel plana aktarma çabasını "Canfeda"da da sürdürüyor. Bir anlamda birbirini eksilten değil, tamamlayan bir şiirler toplamı. "Canfeda"yı oluşturan şiirleri topluca okuduğumuzda yaşadığımız günlerin bir panoraması çıkıyor ortaya. Gökova santralındaır doların bin lira sınırına dayanmasına, Aziz Nesin'in kitaplannı imza yerine mühürlemesinden Özdağlar olayına, bir şairin bilinç süzgecinden geçen yaşadığımız nice olayın bir panoraması. "Gökyokuş" için yazdıklanm bir anlamda "Canfeda" için de geçerli. (Cumhuriyet, 6 Eylül 1984) "Dille oynamayı seviyor Can Yücel. Dili değiştiriyor, deforrae ediyor, ona kendince, kendine göre yeni anlamiar yukliiyor." Bir bakıyorsunuz "önemsiz", "ölemsiz"e, "kafiye", "kafaiye"ye, "sismografi", "sizmografi"ye donüşüvor. Tek başlarına bir anlam ifade etmeyen sözcükler Yücel'in şiirlerinde hayatiyet buluyor. Yücel'in şiirinin bir başka ozelliği, sesi kullanışında ortaya çıkıyor. "Hamlet"in "Hamle e t " e , " P i r Sultan"ın "Bir Sultan" biçiminde okunuşundaki gibi. "Muhalif" bir şiir de denebilir Can Yücel'in şiirine. Çoğunun farkında olmadığımız olayları gırgıra alır görünen, ama ciddiyeti elden bırakmayan "muhalif" bir şiir. Dıştan görünen alayın içinde ince bir hüznün ve acının sıvandığı bir şiir, bir anlamda da... Bir de, "Canfeda"da dikkati çeken şiirler, geçen yıllar içinde art arda yitirdiğimiz kimi şair ve yazarlar üzerine yazdıkları Yücel'in. Oktay Arayıcı'nın, Turgut Uyar'ın, Melin F.loğlu'nun, Tezer Özlü'nün, Haldun Taner'in üzerine yazdıkları. Bu şiirlerde hem Can Yücel'in mizacından kaynaklanan dünyaya bakışını, hem şiire döktüğü kişilerin onları "sanatçı" kıian mizaçlarının ipuçlannı bulabiliyoruz. Metin Elpğlu için yazdığı "Şiirimizin Öfkeli Gencine Portresiyle Bir Portre" şiiri bu anlamda en yetkin örneklerden biri. araştırma konusunda ilk ciddi adımı İbrahim Aslanoglu atmıştır. Aslanoglu araştırmalarının sonuçlarını bir dizi yazı olarak 1979'da Türk Folklom'nda yayımlamış, daha sonra hepsini, bulabildiği Pir Sultan Abdallar'ın şiirleriyle birlikte bir kitapta toplamıştır ("Pir Sultan Abdallar", Erman Yayınevi, 1984). Aslanoğlu'na göre, eldeki şiirler, kendisinin şimdilik saptayabildiği altı Pir Sultan Abdal'a aittir. Ustelik yapılacak araştırmalar sonucu Pir Sultan Abdallar'ın sayısı gelecekte daha da artabilir. Yine ona göre, Banazlı olup Hızır Paşa'nın astırdığı gerçek Pir Sultan (Abdal), Pir Sultan tapşırmalı şiirleri söyleyen şairdir. SALT TARİHÇİ YAKLAŞIMI Son avlarda yayımlanan kitabında ("Pir Sultan, Yaşamı/KişiliğiSanatıBütün Şiirieri". Say Kitap Pazarlama, 1986) Asım Bezirci de İbrahim Aslanoğlu'nun tezini kabullenmekte, dahası geliştirmektedir. Giderek Asım Bezirci, kitabına yalnız Pir Sultan tapşırmalı 195 şiiri almakta (bunların I3'ü de kuşkulu olanlardır), Pir Sultan Abdal, Pir Sultamm Haydar, Abdal Pir Sultan vb. tapşırmalı şiirlere kitabında yer vermemektedir. Bu açıdan Bezirci'nin kitabı, izini sürdüğü Aslanoğlu'nun kitabına oranla, eldeki bütün bilgileri, verileri değerlendiren dört dörtlük inceleme bölümüne, içerik ve biçimi yetkınlikle irdelemesine karşın eksik bir kitaptır. Bu eksiklik, soz konusu şiirlerin dışta bırakılması, Bezirci'nin konuya salt bir edebiyat tarihçisi gibi yaklaşmasından kaynaklanmaktadır. Oysa Pir Suitan Abdal'ın kimliği, hangi şiirlerin hangi Pir Sultan Abdal'a ait olduğu konusu edebiyat tarihi açısından önemlidir belki. Ama en belirgin niteliği "sözlü" olan ve ağızdan ağıza geçerek yaşarlığını sürdüren bir edebiyatın ürünleri geleneğin dışında düşünülemez. Heie söz konusu şair, Pir Sultan Abdal gibi, bir inancın. bir dünyaya bakış biçiminin onderi, simgesi haline gelmişse, onu adı çevresinde oluşan gelenekten soyutlamak olanaksızlaşır. ORTAK BİR ÜRL'N Pir Sultan Abdallar'ı "lek bir kişi" gibi gören halktır çünkü. Yüzyıllardır halkın belleğinde yaşayan, türku olarak söylenen, söylendiğinde semaha durulan şiirler bugun canlılıklannı koruyorlarsa, bunun nedeni, o şiirlerin belirli toplumsal koşulların, belli bir inanç ve düşüncenin, ortak duygulann ve özlemlerin üriinü olmasındandır. Hepsi birbirine eklenerek, birbirini bütunleyerek hayatı, yaşananı, bir gerçekliği belli bir bakış açısıyla yansıtırlar. O şiirlerden hiçbiri, şairinin söylediği biçimde, bireysel yaratı ürünü olarak kalmamıştır günumüze. Şairince yazılmamış, soylenmiş; halkın dilinde. gönlünde beslenip ağızdan ağıza yansıyarak ve çoğu kez değişerek gunumuze ulaşmıştır. Bu nedenle onları "tek bir kişi"nin ürünu sayamayız. O "tek bir kişi"nin, o kişiyi izleyen başka kişilerin kimliğini araştırırız, araştırmak zorundayız elbette. Ama sıra şiirlere gelince, o başka başka kişilerin "tek bir kişi"de bütünleştiklerini görürüz. Halk şiiri \arsa bunun için vardır. Bunun içindir ki bugün de yaşayan Pir Sultan değil. Pir Sultan Abdallar'ın oluşturduğu bütundür. Üstelik bu, halk şiirinin söz konusu temel niteliği düşunülduğünde bilimsel açıdan bir tutarsızlık da sayılamaz. Nitekim aynı olgu şalnız Pir Sultan Abdal konusunda değii, Yunus F.mre. Karacaoğlan gibi şairler konusunda da karşımıza çıkmaktadır. ÜÇ KİTAP DA YETERSİZ Yazılı kaynak olarak bir şiir defteri niteliği taşıyan conkler, çoğunun 18. hattâ 19. yüzyıl ürünü olduğu duşünulurse, gü\enilir değildir. Halk şiiri geleneğinin sürdüğü yörelerde yapılan derlemeler de çağdaş kaynaklardır. Gerek cönklerde, gerek sozlü derlemelerde ise halk şürinin^bir anlamda kamulaştırma diyebileceğimiz geleneksel yanı ağır basmakta, bireysel yaratı kollektif yaratıya dönüşmektedir. Bu açıdan bakıldığında, Pir Sultan Abdal'ın "Bütün Şiirleri"ni vermeyi amaçlayan uç kitabın da (Cahit Öztelli'nin kitabı 1983'te beşinci kez basıldı.) tek başlanna yeterli olmadıklannı belirtmeliyim. Nasıl Öztelli"nın Pir Sultan Abdallar'ın şiirlerini Pir Sultan Abdal'ın "çıraklık, ustalık, olgunluk" dönemlerinin ürünleri sayması yanlışsa, Bezirci'nin salt Pir Sultan tapşırmalı şiirlerle sınırlanması da yanlıştır. Aslanoglu ise Pir Sultan Abdallar'ın bütün şiirlerini (439 şiir) saptayabildiği şairlere bağlı kalarak bolumlere ayırıp yine de bir butün olarak vermesine karşın, konuya onyargılı yaklaştığı için kitabının girişinde yanlışâ duşmekte, Pir Sultan'ı salt Alevi bir şair olarak sunma çabasıyla toplumsal kimliğinden soymaktadır. KIM KIME DUM DUMA BEHİÇ AK y Radyasyon cranlarmın o.ıl?lcıpnaması cok rchaf d f ' n i ? tepkı/er qefcâi rwohzdenerdee... bu hmiarda ÇOK \al\a,cm bmu bilmem 0 t>u Ycmda en AKTİF rnücad' 'eui , uıeş i/ferın, bv konvdah ^ Muyomm. 'y olroak. te efMdıme sönliim... PIKNIK PtYALE MADRA B U OY\C\A >J >&CI$MAS)MA ^ MUTLAKA KATILMA/ Söylenen şiirler Guncel bir şiiri yazıyor demiştim Can Yücel. Şiiri güncel olunca, dili de güncel olarak kullanıyor. Böylesine sokağın ağzıyla konuşan bir başka şairimiz daha var mı acaba? Burada şu da söylenebilir: Sokağın ağzıyla konuşması, şiirinde halk şiirinin öğelerini kullanıyor gibi görülebilir. Oysa Can Yücel halk şiirine temellendirmiyorşiirini. Halkın dilini kullanması, daha doğrusu sokağın ağzmı kullanması şiirini halk şiiriyle örtüştürüyor. Bir ozelliği de şiirinin taklit edilememesi. Ancak Can YüceFindir bu şiir. Taklit de edilse, bir başkası da yazsa Can Yücel'indir artık yazılan şiir. Can Yücel' de 'erotizm" mi? Bu da var. Ama bir başka yazının konusu. Bir sözlüğü bile yapılabilir, "Muzır Kunılu" izin verebilirse. Çünkü "erotizm" de Yücel'de muhalif... Okunmak için değil, bağıra bağıra "söylenmek" için yazılmış bir şiirler toplamı. "Yağmayan bir yağmur altında kalmış" şiirler... HIZU GAZETECI \ECDET SES Yayın Raporu MÜZtK NEYİ ANLA TIR Yazan: Sidney Finkelstein / Çeviren: M. Halim Spatar / Kaynak Yayınlan / 179 sayfa. Sidney Finkelstein, "toplumcu sanat estetiği" üzerine araştırmalar yayıolarruş bir incelemeci. Finkelstein, "Müzik Neyi Anlatır"da, müziğin anlamlannı ve bu anlamların gelişmesini irdeliyor. Müziğin Avrupa ve Amerika'daki beş yüz yıllık gelişmesini toplumsal bir bakış açısıyla değerlendiriyor. Ancak, kitap, abşılmış anlamda bir müzik tarihi değil. Yine de, müziğin kökenlerini, çeşitli toplumlarda ve çağlardaki gelişmesini, büyük yapıtlan incelerken ister istemez konuya tarihsel açıdan yaklaşıyor. MICHAEL K NAS1L YAŞADI Yazan; J. M. Coetzee / Çeviren: Beril Eyüboğlu / Adam Yayınları / 160 sayfa. "Barbarlan Beklerken" adlı romanın yazarı J . M. Coetzee, "Michael K Nasıl Yasadı" adlı bu yapıtıyla 1983'te İngiltere'nin en büyuk edebiyat ödülü Booker McConnell Roman Ödülü'nü almıştı. Güney Afrika'da yaşanan insan drarruna çok değişik, çarpıcı bir açıdan yaklaşıyor Coetzee. Sıradan insanların karşılaşabileceği haksızlığı öfkeye kapılmadan, ama etkili bir dille anlatan Coetzee, insanın direnme gücüne inancı pekiştiriyor. SÖZCÜKLER DESÎZİ St. John Perse'un şiirleri / Çeviren: Mazhar Candan / Çizgi Yayıncılık / 64 sayfa. Nobel Edebiyat Ödülu sahibi ünlü ozan St. John Perse'den Mazhar Candan'ın seçip çevirdiği şiirleri içeriyor "Sözcükler Denizi". Mazhar Candan, " S u n u " yazısında şöyle söz ediyor ozandan: " . . . St. John Perse için. okuma uğraşı gerektiren bir ozandır demiştik ve öyledir de. Ancak, onun, sanatı yaşamdan ayırmaya tiimcek karşı olduğu da unutulmamalı. Onun sözcükleri Ue yineleyelim: Ozanın görevi aydınlatmaktır. Kapalılığı, kendi doğasından değil, araştırdığı ve araştırması gereken insan varlığından ve onu saran gizden. şiirin kendi özkaranlığından kay naklanmaktadır.'' DÖVME Yazan: Furuzan Toprak , Kerem Yayınlan / 176 sayfa. Okurlar, "Boğaç H a n " adlı oyunuyla, Ömer Fanık Toprak üstune araştırmasıyla, Zaharia Stancu'dan çevirdiği "Tatar Kızı Uruma" ve Fatmir Gjata'dan çevirdiği "Boyun Eğmeyeceksin"le tanıyorlar Furuzan Toprak'ı. "Dövme"de ise Furuzan Toprak, " D o v m e " , "Kenetlenen Eller", "Bir Altın Zincirin Öyküsii", "Bir İnceleme Gezisi", "24 Kasım Öğretmenler Giıniı". "Bir Posta Oağıtıcısının Güniüğünden", "Atım Yiğit", "Bir Mantonun Trajik Öyküsii" ve " A l Takımın Başına Gelenler" adlı kısa öykülerini bir araya getiriyor. Topluma ironik bir eleştirel bakışı içeriyor Füruzan Toprak'ın öykuieri. ÇİZGİLİK KÂMİL M4SAR.4CI AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAS Yurtdışı üyelere yenilik: Sabit kur uygulaması kalktı CUMHURÎYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER AYCV EN ÇOK SATAN KİTAPLARI ROMANÖYKÜ 21.5.198618.6.1986 Fiyatı: Sıra: Kod: KHabın AdıYazan: 1000 1 002.28ü Gece Dersleri/Latlfe Tekin 8802 021236 Beyaz Kale/Oriıan Paımık 1485 3 021250 Yanm Kalan Yürijyüş/Mehmei Eroğlu 6604 152.341 Devlet Malı Denlz/Muzaffer İzgü 8805 152 332 Bir Göçmen Kuştu O/Ayla KutJu 11006 002.067 Sevgili Arsu Ölüm/Latife Tekin 8807 021 251 Suçumuz insaa OimakyOktay Akbal 2420 8 021260 Bitmeyen Aşk/Pınar Kür 990.9 026.021 Karartma Geceieri/Rrfat llgaz 55010 022194 Babarn ve Oğlum/Demirtaş Ceyhun BU HAFTANIN KİTAPLARI Yeni çıkan yayınlan üyelerimizin kolayca sipariş edebilmeleri için kod numaraları ve KDV dahil fıyarJarıyla sunuyoruz: 138 020 İçerden Dışanya SevflHerie/500 TL. 102.069 Alevln ve Acının İçlnden/lşıl özgentürk/825 TL. 004.063 Albertina Rosa'ya Aşk Mektupları/Pablo Nenıda/660 TL. 112.041 Laikllk/Aytunç ArbBdal/715 TL. 027.010 Yol Kesen Irmak/Hrfzı Veldet Velldedeoğlu/2. basım/990 TL. 079.029 Filistin Sârginu/Fawaz Turki/880 TL. 186 017 Nazım Nazım/Aydın Aydemlr/850 TL. 186.018 Şill Duyariığı/Seyytt Nezlr/50O TL 087.051 Cezaevi CezaevlfHaz: Neyylre Özkan/1650 TL. 022 226 Uzun Sürmüş Bir Yaz/Nedlm Gürsel/1100 TL. 097.467 Olaylar AnsiklopedisiAtatörk NutuU1500 TL. TARİHTE BUGÜN MIMTAZ ARIKA\ 19 Haziran "ROSENB£RGL£R ÖLMEMELİ!" 1953're BUGUU, ÜULÜ AMeaiKAu ÇIFT , SiAJG SlMG HAPISANESINDE EL£KTfZı/CU OTURTULAGAK I&AM EDiLDİ ASD'DE MC CABTUf SUÇlAMA KAMPAkirALAİZtUlH ETKtLİ OLDUĞU ViLLAISDA OtZTAYA Ç(KfiRlLAH 8İR OLflV, RO£ENSER.G'LER.ıM CASUSLUKTAKİ VA&GILANMASINA MEDEN OLMUŞTU £T»£i.'fM LOS ALAKAOS'TAKİ NCJİCLEBR M£t?IC£2C>E ÇAUÇAM IOVS.OEŞİ DAVtO GSeENGl/iS G£TlR(LEM ATDM SlfîLARMt SOVYETLeR DBLlL OLMAMASINA KARŞtN,tDAMA MAHKUM EOlLr MİŞTI. TUM OÛNYAPA VB öZBLLıKLE OE AVRUPA'OA BU KAHARA KA/ZÇl ŞÜYÛK TEPKl PO&MUŞ, R<X£N8eeG'LERı'M AEPi t'çiH YOĞuN ÇABA UARCANMIŞTI. Kulübümüzün yurtdışında bulunan üyeleri için bugüne kadar uygulanan sabit kur sona erdi. Yılda iki kez saptanan sabit kur uygulaması bazı kanşıklıklara yol açmıştı. Bundan böyle yurtdışındaki üyelerimiz siparislerinin tutan kadar bulunduklan ülkenin parasını o günkü kurdan hesaplayıp gönderdiklerinde PTT masraflan kulübümüze ait olmak üzere kitaplannı edinebilecekler. Yurtdısına gönderilen kitaplarda KD V uygulaması bilindiği gibi bulunmamaktadır. tlenki aylarda yurtdışında bir banka hesabı açılması çalışmalanmız aynca sürdürülmektedir. Diğer yandan, yurtdışı üyelerimiz kulübümüzün peşin satışlanndan indirimsiz olarak yararlanabilmektedirler. 50 YIL ONCE CUMHURİYET Filistimle tlurum Kudus 18 (axt.) 1929 karışıKlıklarile alakadar olarak idam edilen üç Arab şefinın bu iduınlarının yıldonümü olan diin buıun ınemleket dahiimde vaziyet gayer gergin devam etmiş ve bir çok hadiseler çıkmışiır. Yafa cıvarında otomobülı bir polis mufrezesi Arablann hucumuna maruz kalmış ve vukua gelen çatışınada bir Arab ölmuştur. Muıeaddid Yahudi muesseselerine kurşunlar atılmıştır. Şeron ovasında bomba Ue demiryollarını tahrib için bazı 19 Haziran 1936 teşebbuslerde bulunulınuşıur. Türk Hava Kurumu tstanbul şubesı şimdiye kadar İS tayyare saıın alınış ve orduya hediye etmişii. Evvelki gun loplanan idare heyetı içıimaında cemiyerin yeniden 7 tayyare daha alabileceği 19361986 anlaşılmış ve layyarelerin almmasına karar verilmişür. Alınacak yeni rayyarelere İstanbul 2, Eminönu 2, Beyoğlu 2, Isıanbul bahkçılan. tstanbul kasab/arı, tstanbul Haliç isimleri konacaktır. Ad konına merasimi 30 ağustosur yupılacaktır. Türk Havn Kurumu