Katalog

CUMHURİYET/6 24 MART 1986 Erim: Genç kuşağm patlaması yerden göğe kadar haklıdır 1968 haziran ayı öğrenci olaylarının hızlı bir tırmanışa geçtiği dönemdi. Istanbul, Ankara ve Izmir'deki üniversite ve yüksekokullarda boykot ve işgaller 1968'in sıcak yazına rastladı. Amerikan 6. Filosu'na karşı başlayan protesto gösterileri, öğrenci olaylarının hemen ardından önce tstanbul'da daha sonra lzmir'de sürdü. Sağ kadrolar kendi aralarında tam birlik sağlarken, sol cizgideki üniversite gençliği 1968 yazında ayrılıklar gösteriyordu. Bu dağılma ya da ayrılıklar, eylem çizgisini de doğal olarak etkiliyordu. Haziran ayı içindeki işgallerin eğitim düzeninin bozukluğundan kaynaklandığı bır gerçekti. Bir yandan özel yüksekokullar sorunu, öte yandan üniversite ve yüksekokullardaki öğrenim gören gençlerin haklı istekleri, 1968 yılı haziran ayında nitelik olarak daha değişik gelişiyordu. Bir yıl önceye göre yaşanan olayların gelişiminde şiddet ön plana çıkmıştı. 10 Ocak 1%8 günü Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi öğrencileri saat 12.00'de fakülteyi işgal edip, kapıları tutmuşlar ve içeriye kimseyi bırakmamışlardı. Işgale yol açan olay, sabah Latince sınavı yapılması gerekirken, bir profesörün sınavları başka bir güne ertelemesiydi. Oğrenciler, önce boykot kararı almışlar, öğle saatlerinde de fakülteyi işgal etmişlerdi. Oğrenciler fakültenin tüm girişçıkış noktalarını ve telefon santralını ele geçirdikten sonra 13 maddede toplanan isteklerini Öğrenci Derneği Başkanı Ce Yıl 1968... Üniversitelerde peş peşe boykot ve işgaller başlıyor... TBMM öğrenci hareketlerini tartışıyor... Sancılı Yıllar (19651971) HİKMET ÇETİNKAYA 1968 yılında üniversite gençliğinin öğrenim konusundaki talepleri giderek boykot ve işgal eylemlerine dönüşmeye başlamıştı. 10 Ocak 1968 günü Ankara DTCF'de oğrenciler işgali başlattı ve tüm girişçıkış noktaları ile santralı ele geçirdiler. 13 maddelik isteklerini öğrenci Derneği Genel Başkanı Celal Kargılı açıkladı. lal Kargılı aracılığıyla açıklamışlardı. Başkan Kargılı, boykot ve işgalin nedenlerini şöyle sıralıyordu: 68 GENÇLlĞI "Üniversite'de reform" talebinden "ABD emperyaliuntne karşı bağımsııhk" gösterilerine uıanan bir çizgide 68 gençliği büyük bir heyecanla koşuyor, koşuyordu.. larına değinen uzun bir konuşma yaptı ve şöyle dedi: "Mesele ciddidir. Biıtun meınleketlerde de ciddi mahiyet almışlır. Ve ciddi şekilde seyretmiştir. Hukumetimiz luzumlu olan her tıirlıi tedbirin içinde olacaktır. Ozerk universite idaresi de, ıımit ediyorum ki, Siikunetlerini muhafaza ederck, anlayışlarını muhafaza ederek, meseleleri bir yakıştırmaya goturmek için gerekli gayretin içinde olacaklardır." rında öğrenci örgütlerinin dışına kaymıştı. İşgal Komiteleri Merkez Konseyi adı altında toplananlar öğrenci örgütlerinı tanımıyorlar, olayı kamuoyuna şöyle aktarıyorlardı: "Boykot ve işgal hareketi hiçbir teşekkülün teşvik ya da yönetiminde başlamamıştır. Öğrenci kuruluşları artık fonksiyonlarını yitirmiş, asli gorevlerini yurutecek gucu kaybctmiştir. Ögrenci orgutlerine oğrenciler itibar etmemekledirler. İşgal ve boykot hareketi, işgal ve boykot komilelerince başlatıldıgına gore rektörliık nezdinde yapılacak muzakerelerde yetkili, bu komitelerdir." Sağ çi/gidekı TMTF Genel Başkanı Ekrem özer boykotu desteklediklerıni belırtıyor, 16 Haziran 1968 gunu yaptığı basın toplantısında "Meseleyi halletmek için ogrenci teşekküllerini, öğrenci (emsilcilerini ve boykot komitelerini toplantıya çagırdık" diyordu. MTTB Başkanı tsmail Kahraman ise Türkiye'nin şın, yürüyüş ve mitinglere karşı çıkmışlardı. Ortada bir çelişki vardı. Ama bu çelişkiden o yılların sancılı kuşağı kcndilerine bir pay çıkaramıyorlardı. Şimdi şu soruyu sorabiliriz: Acaba o dönemin politikacıları öğrenci olaylarını nasıl değerlendiriyorlardı? 21 Haziran 1968 günü Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde üniversite ve yüksekokullardaki boykot ve işgal olaylan konusunda genel görüşme başladı. Dinleyici localarının çoğunluğu öğrenci ve öğretim üyelerinden oluşuyordu. Meclis Idare Amirliği görüşmeler başlamadan önce koridorlardaki ziyaretçileri çıkarmak için anons yapmak zorunda kaldı. Meclis Başkanı Femıh Bozbeyli saat 15.00'te oturumu açtı. CHP grubu adına söz alan Prof. NihaJ Erim, "Gençlerin hareketlerinde ayıplanacak hiçbir şey görmüyorum" diye başladığı konuşmasını şöyle sürdürdü: "Bu bir patlamadır. Genç kuşagın patlamasıdır. Gençliğimiz, esasında yerden goge kadar haklıdır. Üniversitelerimiz ve genel olarak butün egilim sistemimiz bastan sona reforma, du/.eltilmeye muhtaçtır. Üniversitelerimiz, reform istiyor. Bunda şasacak, iizülecek bir nokta yoktur. Dünyanın her yerinde bu ihima şeklinde de olsa, bağımlı denmeslne hiçbir vicdanın, o vicdanlar satılmış değilse, rıza göstermemesi lazımdır. Türkiye NATO azası da ondan söylüyorsanız, Türkiye komünizme karsı NATO'ya girmiştlr. Eğer istediğiniz, Türkiye'nin komünizm pençesine düşmesi ise, bu arzunıu ebediyete kadar kursağınızda kalacaktır." Başbakan Demırel'ın konuşmasından sonra Nihat Erim kürsüye geldi: > "İşgal konusunda, Sayın Başbakan, bu gayri meşru fiildir, suçtur diyor. Eger bu sözünde samimi ise, hükümet başkanı olarak suçu neden önlemedi, neden kovalatmadı. Aslında, gençlerin davranışı basit suç ve ceza anlayışına sığdırılabilecek bir olay degildir. Hükumet bir reform /aruretini kabul etmelidir. Eğitim sistemi reform ister. Sayın Başbakan bunu kabul ediyor mu? Başbakan her fırsatta anayasa, diyor, sonra buraya anayasa ile gelmiş bir partiye tahammül edemlyor. Siz hükümetsiniz, bu partinin anayasaya aykırı bir davranışı varsa niçin duruyorsunuz?" Boykot ve işgaller öğrencilerin bazı isteklerinin yerine getirilmesiyle temmuz ayının başında kalktı... Sag kudroların işgali 1968'ın sıcak yazı boykot ve işgalleri getirirken eylemlerin niteliğini somut olarak ortaya koyuyordu. Bu kez sağ kadrolar karşı harekete geçıyor, örneğin Edebiyat Fakültesi MTTB ve Komünizmle Mücadele Derneği üyelerinin ortaklaşa eylemlenyle işgal ediliyordu. 14 haziran cııma gunu saat 16.15'te fakültenin Lalelı tarafındaki kapısında binlerce genç toplanmıştı. İşgal ve 13 talep "Dünya gençliği bizden çok daha iyi şartlar içinde bulunurken, daha iyi olanaklara kavuşmak için miicadele verirken, pek ilkel kosullar ve ilkel yönetmellklerle öğrenimimize devam etmemiz, Tıirk gençliğinin devrimcilik göruşu ile bağdaşmamaktadır. Biz bu harekelle, Turkiye'deki butun üniversite gençliğinin devrimci hareketlerine fakultemiı bahçesini miıcadele alanı olarak tahsis ettik. İsteklcrimizin gerçekleşmesi için sekiz bin öğrenci kanımız pahasına ant içmiş bulunuyoruz." Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi öğrenci Derneği Başkanı Celal Kargılı, 13 maddelik isteklerini daha sonra şöyle sıraladı: "1Fakıilte Dekanı, ya Atatiirk ükelerine saygılı olmalı, ya da gorevini derhal terk elmelidir, 2Fakiille mezunları, layık oldukları gorevlere, layık oldukları ücretlerle atanınalıdır, 3Füolojilerde l.atince dersleri kaldırılmalıdır, 4Lisan barajı tamamen kaldırılmalıdır, 5öğrencilere şubat hakkı vcrilmelidir, 6Belge tamamen kaldırılmalıdır, 7Harçlar dondurulmalıdır, 8Birinci sınıfta sınav kaldırılmalıdır, 9Filolojilerde 3. sınıfta sınavlar kaldırılmahdır, 10Yönetmelik, öğrenci lehine değiştlrilmelidir, 11Fakulte yonetimlne, oğrenciler de katılmalıdır, 12Fakulteye öğrenci alımı belli bir oranda yapılmalıdır, 13Bir günde, birden fazla sınav yapılmamalıdır." Derby^de işgal öğrenci olaylarında yumuşama görüldüğü sıralarda, 4 Temmuz 1968 günü Kızılçeşme'de "Derby IJIStik Fabrikası" işçiler tarafından işgal edildi. Binden fazla işçinin katıldığı eylem, Kauçuk lş Sendikası'nın toplu iş sözleşmesi yetkisi almasından kaynaklandı. DlSK'e bağlı Lastiktş Sendikası'na üye işçiler, 7.30 vardiyasından sonra fabrikadan ayrılmayıp bin yedi yüzün uzerindeki Türklş'e bağL Kauçukiş Sendikası üyesi işçileri içeriye sokmadılar. İşgal olayından hemen sonra toplum polisi, Derby Lastik Fabrikası çevresınde güvenlik önlemi aldı. Güven Partisi Genel Başkan Yardımcısı Emin Paksüt, Derby Lastik Fabrikası'ndaki işgal olayının solcuların kışkırtması sonucu gerçekleştığıni belirtmişti. Derby Lastik Fabrikası'ndaki işgal olayından iki gün sonra, Bakırköy Cumhuriyet Savcılığı harekete geçerek işgalciler hakkında Türk Ceza Kanunu'nun 201/2. maddesine göre soruşturma açtı. Yasanın bu maddesine göre işgalciler hakkında istenen ceza, 6 aydan 5 yıla kadar hapistı. Aynı gün Türklş'e bağlı Kauçuklş Sendikası üyesi yüz kadar işçi, Aksaray' FranBaMa eylemler Bir gün sonra Ankara Hukuk Fakültesi öğrencileri de boykot kararı alıp fakülteyi işgal ettiler. Aynı gün Fransa'da da öğrenci eylemlerinde 26 kişi yaralanmış, 22 öğrenci de tutuklanmıştı. Paris'te Quartiar Latin'de toplum polisiyle binlerce öğrenci çatışmıştı. Polisten kaçmaya çalışan bir öğrencinin boğularak ölmesi üzerine çıkan olaylarda, Fransı? Üniversite öğrencileri Ulusal Derneği (UNEF) tüm işçileri ve Parislileri yapılacak mitinge çağırmıştı. Ankara Hukuk Fakültesi öğrencileri de boykot ve işgal eylemlerini şöyle açıklıyorlardı: "Yönetmeügin ogrenci aleyhine olan biitün hiıkiimleri değiştirilsın. Elemeler kaldırılsın, suzlu sınavlar Demtrel Mecliste konuşuyor: Üniversite işgalini toplantı ve gösteri yürüyüşü mahiyetinde addederseniz, bunun içine girmeyecek hiçbir şey kalmaz. Meclis de dahil buraya gelip 'işgal edin' demek tahrikçiliktir. Sayın hatip yakayı ele vermiştir. Çetin Altan laf atıyor: Hadi canım sen de... Demirel yanıtlıyor: Laf atanı susturamazsanız. daha kendisi gibi bin kişi toplayıp gelsin, münazara yapalım... tiyaç duyulmaktadır. Rejim ve ortam farkı ne olursa olsun, gençler üniversite için istediklerinde birleşlyorlar. Diyoıiar ki, universitelerin yönetiminde biz de söz sabibi olalım; profesörler, üniversiteye bütün vakitlerini versinler; imtihan usulleri ıslah edilsin; den verme ve oğretme şekli modem teknik ve ilerlemeye ayak uydursıın. önümüzdeki yuiarda liselerden gelecek onbinlerce gence yetecek imkândan ııniversitelerimiz mahrumdur. Liseyi bitiren çocuklar ne yapsın? Vakit kaybetmeden 8 yıllık ilkogrenimi mecburi kılınanın acele tedbirleri alınmalıdır. Egitimde esitliği henu7 sozle sağladık. Uygulamada eşitlikten uzagız. Köylu çocukfarı ilkogretimden ileri pek ender gidebiliyor. Keşke köy enstitulerine kıyılmasaydı. Yirmi beş yıl geri kaldık. Yine o sisteme donulmesi mumkündür." Ankara Hukuk Fakültesi öğrencilerinin fakülteyi işgal ettiği gün Fransa'da öğrenci eylemlerinde 26 kişi yaralanmış, 22 öğrenci de tutuklanmıştı. Paris'te bir öğrencinin ölmesi üzerine Fransız öğrenci Derneği tüm Parislileri mitinge ça^ırdı. en az üç gun arayla yapılsın, harçlar dondurulsun, kitap tlcareti önlensin." Ankara'dan tstanbuFa 12 Ocak 1968 gunu Dil Tarih Coğrafya Fakültesi öğrencileri Milli Eğitim Bakanlığı'na bir yürüyüş düzenlediler. oğrenciler, Milli Eğitim Bakanı llhami Ertem'e "lstila edin" dediler. Bu arada Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Genel Kurulu olağanüstü bir toplantı yaparak, öğrenci lehine bazı kararlar aldı. Başbakan Süleyman Demirel, gazetecilerin "Öğrenci olaylan hakkında Başbakan olarak düşüncelerinizi açıklamak acaba mümkıin mii?" sorusuna "Hayır, degil" demekle yetindi. Aynı gün Ankara'daki öğrenci olaylan Istanbul'a sıçradı, Hukuk Fakültesi ve Rektörlük, oğrenciler tarafından işgal edildi. tstanbul Hukuk Fakültesi'nin işgal edilmesi yüzünden sınavlar ertelendi. oğrenciler yayımladıkları bildiride isteklerini şöyle açıkladılar: İTÜ'DE OTURMA EYLEMİ Üniversite reformu kavgasmm odak nokialarından biri tTÜ'ydil Fotoğrafta tTÜ'lu gençler 68 yazında Thşkısla binası onunde oturma eyleminde. oğrenciler, Ldebiyat Fakültesi'nden içeriye girmek ıstiyorlardı. Ancak, Edebiyat Fakültesi öğrenci Cemiyeti Başkanı Nurettin Ispir ile ıkı yıl önce TMTF'yi basan grup, gençlerin üzerine taş ve sopalarla saldırdılar. Bır anda ortalık kanştı. Olaylara polis bir saat elli dakika sonra geldi. Nurettin Ispır ve arkadaşlan polis otosuyla kaçırıldılar. öğrencıler, daha sonra okul bahçesmde nıarşlar söyleyerek büyük anfide toplanıp kımlık konrolü yaptılar ve okulla ilişkisi olmayanları dışarıya çıkardılar. Yaklaşık elli kişinin yaralandığı Edebiyat Fakültesi olaylarında gazeteci Özdemir Gursoy da bir hayli hırpalandı. Fransa gibi kana bulanmayacağını açıkladıktan sonra, "Öğrenci elbetteki meşru ve haklı isteklerini miidafaa edecek, sesini duyuracakur. Fakat her cemiyette oldugu gibi çıkabilecek bir kaza, samimi duygu ve diışuncedeki insanları istismar ederek bir anarşi havası meydana getirebilir. Haklı isteklerimiz kabul edilinceye kadar boykot devam edecektir" görüşünü savunuyordu. Yani ıkı sağ görüşlü öğrenci lideri boykota karşı değillerdi. 6. Filo ve "Komttniatler Moskova'ya" O halde oğrenciler arasında sağsol çatışmaları ne tlk Bİlahb eylem Şiddetın giderek arttığı öğrenci olaylarında Istanbul'da doku7, Ankara'da sekiz, Izmir'de üç universite ve yuksekokulda boykot ve işgailer sürüyordu. Bu arada ilk silahlı eylemin Ankara'da tktisadi ve Ticari tlimler Akademisi'nde yapıldığına, çatışma sırasında silahı kullanan kışının havaya ateş ettiğine tanık oluyoruz. Öğrencileri n bildirİBİ "öğrencinin bozuk öğrenim düzenini düzeltmek için yonetime kalılmak isliyoruz. Her sınıfla belgenin kaldırılmasını, kitapların ders yılı başında çıkanlarak hacim ve fiyatlarınııı ogrenci çıkarlarına uygun olmasım istiyoruz. Ayrıca yazılı sınavda basarı gösteren oğrenciler, uç sözlu hakkına sahip olmalılar; devamı dolduran oğrencilere ise şubat hakkı ta Genvlik örgütleri nınmalıdır." 1968 yılında TMTF Başkanı Ekrem Ö/er, MTTB Artık Türkiye'nin gündeminde boykot ve işgal olay Başkanı ise İsmail Kahraman'dı. Her ikı öğrenci lilan vardı. öğrenci eylemleri bir anda yayılmaya baş derı de sağ göruşluydu. 11 nisanda DevGüç kurulladı. Istanbul'da tktisat, Tıp ve Edebiyat; Ankara'da muştu. Bu gençlik örgutune CHP ve TİP karşıydı. Fen Fakültesi boykota katılırken, Izmir'de özel Mi Temmuz ayında toplanan Fıkır Kulüplerı Federasyomarlık öğrencileri derslere girmedi. Eskişehir'de lk nu Genel Yönetim Kurulu Doğu Perinçek'ı Genel Baştisadi ve Ticari tlimler Akademisi öğrencileri gece kanlıktan duşürmuştu. Genel Başkanlığına Ziılkuf !>ayarısına doğru bütün personeli dışarı çıkarak okulu hin seçilmış, ardından FKF DevGüç'ten ayrılmıştı. işgal ettiler. Başbakan Süleyman Demirel, AP grubunda 13 Ha KomUnİHtler d e v r e d e Öğrenci boykot ve işgalleri, haziran ayının sonlaziran 1986 günü Üniversite olaylarına ve seçim sonuç hakkında Mecliste şöyle diyordu: Üniversitede ıslahat ihtiyacı vardır. Anarşiye yer yoktur. Üniversitede unvan ve kitap ticaretine son verilmelidir. Öğretim üyelerinin zamanlarını özel bankalarda, yazıhanelerde, özel okullarda geçirmesi sonucunu doğuran kanun dışı tatbikat devam edemez. den çıkıyordu? Bunun yanıtı daha net bir biçimde 6. Filo'nun Türkiye'ye gelmesiyle belirginleşıyor, bu kez sağ göruşlu öğrenci dernekleri 6. Filo'yu protesto eden gençlerio üzerine "Komünistler Moskova'ya" diye yurüyorlardı. Daha önceki yılların verdığı birıkım sağ kadroları butünleştirmiş, siyasal iktidarın kolladığı öğrenci dernekleri "boykota evet" demelerine kar Turhan Feyzloğlu olaylar Kırk bir milletvekilinin söz aldığı oturumda Güven Partisi Genel Başkanı Turhan Feyzioğlu ise şöyle konuşuyordu: "Üniversitede ıslahat ihtiyacı vardır; anarşiye yer yoktur. Üniversitede unvan ve kitap ticaretine son verilmelidir. Üniversite öğretim uyeleri arasında akla sığmaz ücret farkları yaratan ikilik ortadan kaldırılmalıdır. Üniversite öğretim üyelerinin çoğu zamanlannı özel bankalarda, yazıhanelerde, ticarethanelerde, ozel okullarda geçirmeleri sonucunu doguran kanun dışı tatbikat devam edemez." Behice Boran ise şöyle sesleniyordu: "Kapkaççı bir düzen içinde, kolayca paraların vunılduğu bu ortamda, bu âhniyet, eğitim çevrelerini de etkileyecektir. Öğretimin gayesi, öğrencinin kafasında bilgi deposu kurmak degildir. Bugun oğrenci BALKONDAN BÎLDİRİLER tktisadi Ticari tlimler, gerçekten bir üniversite eğitiminin yapılmasını is ler Akademisi'nde boykot ve isgaL Dönemin tipik bir tiyorlar." göruntusu. işgal Komitesi balkondan hoparlorle taCHP'li, TİP'li ve GP'li milletvekilleri öğrencilenn leplerlni açıkhyor. isteklerini yerinde buluyorlar ve onları destekliyorlardı. dan vilayete kadar bir protesto yürüyüşü yaptı. VilaBaşbakan Demirel kürsüye geldi... Gençlik olay yetin önünde bir saat kadar bekleyen işçiler, beş kilarının değerlendırmesıni yaparken şunları söylüyor şilik bir temsilci topluluğu seçip Vali Vefa Poyraz'la du: görüşme olanağı buldular. işçiler, fabrikada beş yüz "Üniversite işgalini, toplantı ve gosteri yurüyuşu kadar arkadaşlannın işgalciler tarafından rehin tumahiyetinde addederseniz, bunun içine girmeyecek tulduğunu öne sürdüler. Türkiye lşveren Sendikası hiçbir şey kalmaz. Meclis de dahil buraya gelip 'işgal Konfederasyonu da bir bildiri yayımlayarak, işgali kıedin' demek tahrikçiliktir. Sayın hatip yakayı ele ver nadı. Bu tür eylemlerin, toplusözleşme yöntemini engelleyeceğini savundular. miştir." Demirel konuşurken dalgalanma oldu... 8 Temmuz 1968 günü, işçi çoğunluğunun hangi senÇetin Altan: dikaya bağlı bulunduğunu saptamak amacıyla 13. As"Hadi canım sen de..." lıye Hukuk Hâkimliği gözetiminde referandum yaBaşkan Şahapoğlu pıldı. Oylama sonucu, fabrikada çalışan işçilerin ço"Size ihtar veriyorum. " ğunluğunun Lastiklş Sendikası'nı istediklerini ve bu sendikanın üyesi oldukları anlaşıldı. Polis tarafından Süleyman Demirel: "Laf atanı susturamazsanıı, daha kendisi gibi bin gözaltına alınan işgalci ışçılerden Hikmet özturan, Seiahattin Bakır ve Mıthat Büyüer, Bakırköy Sulh Cekişi toplasın gelsin, münazara yapalım..." za Mahkemesi'nce tutuklanarak cezaevine gönderilKasmı önadını (AP): diler. "Namussuzlar..." Ziya Bahadınb (TİP): DlSK'e bağlı Lastiklş Sendikası Genel Başkanı ve "Namussuz sizsiniz." TİP Milletvekili Rıza Kuas, Derby Lastik FabrikaKasıın önadım (AP): sı'ndaki işgal olayı karşısında "Eğer polis ve savcıhk "Kaşınıyorsunuz..." gerçek suçlu anyorsa, biz onların listesini veriyoruz" dedi. Süleyman Demirel: "Turkiye bağımlı ise neyin mücadelesini yapıyoİşgal 10 temmuz salı günü kaldmldı. ruz. Her fırsatı Türkiye'ye hakaret için kullanan bu zihniyetin cevabını her zaman veririz. Turkiye'mize StRECEK