Katalog

13 KASIM 1986 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 GÜLGEÇ Geriletilemeyen dil devrimi Atatürk'tin Türk Dil Kurumu ve Sonrası / Basıma hazırlayanlar: Sevgi özel, Haldun özen, Ali Püsküllüoğlu / Bilgi Yayınevi / 291 sayfa. AKŞtT GÖKTÜRK Atatürk doneminde Türk üniversitesine büyuk emeği geçmiş Alman bilim adamlarından Fritz Neumark kısa bir sure için ülkemizde bulunduğu geçen mayıs aymda bir konuşmasında, bugün karşılaşılan sorunlara geriye dönerek çözUm aramanın, çağdaş bilimsel düşünce ile davranışa aykınlığına değinmişti. Yürürlükteki Yüksek öğretim Yasası konusunda söylenmiş bu sözler gerçekte son yıllarda Turkiye'de efitim, kültür, ülke yönetimi gibi alanlardaki birçok yeni düzenleme için de geçerli bir eleştiriydi. Gecmişe gözü kapalı bir tapınma duygusuyla yönelen sivil, asker, politikacı sözde aydınların çabasıyla, duygusal bir Osmanlıcılık, lslamcıbk, Arapçıhk adına, Türkiye'de Cumhuriyet döneminde olumlu sayılabilecek her gelişmenin sorguya çekilmesi, ezbere suçlandınlması, karalanması, toplumumuzda büyük erdem oldu nerdeyse. Tanrı'nın gunü gazeteler, radyotelevizyon bunun örnekleriyle dolup taşıyor. Halk adına (!) Ulusalcılığı hiç kimseye bırakmayanlar, ilköğretim ile orta öğretim kurumlannı Kuran kursuna çevirir, üniversitelerde halk a açık Arapça kursları açtırır; yabancı dille eğitim yapan, çoğu para zoruyla kurulmuş özel okulları göklere çıkanr, devlet okullannı da batınrken, cumhuriyetin öğretim birliği ilkesini bozdukları gibi, Türkçeyi de itilen kakılan bir azınhk dili durumuna zorladıklarını görmüyorlar. Son yirmi beş yıldır, değişik dönemlerin esintisine göre, her boyayı boyamış bir sözde aydın türü de, bugvınlerde bu gelişmelere alkış tutuyor. Halkımız adına(!) Btlim ve yaraücıhk Hiç kuşkusuz, eski çağlardan, tarihteki önemi deneylerden, geçmişin büyük atılımlarıyla başanlarından, kalıcı kültür geleneklerinden öğrenecek çok şeyi vardır çağımızın. Ama bu, geçmişin doğrusu yanlışı, çağdaşı çağdışı, olumlu yönü olumsuz yönü ile nesnel bir çözümlemeden geçirilmesini gerektirir. Yoksa geçmişin değeri, salt geçmiş olmasından doıayın değildir. Geçmiş uygarlıkların bugünün kafası için önem taşıyabilecek en anlamh geleneği, bilimsel buluşlarla başanlar geleneğidir. Her büyük uygarhk, bilimsel başanlanyla vardır. Osmanlı uygarhğı ise, altı yüz yıllık yaşamı boyunca, insanlığın bilim alanında ilerlemesine anılmaya değer bir katkıda bulunmamıştır. Çağdaş uygarlığın en gelişmiş çizgisi olan bilimsel düşünce ile yaratıcılığa ayak uydurmakta yararlanabileceğimiz, işlenmiş bir bilim ya da düşünme dili kalmamış Osmanlıdan günümüze. tşte Türk Dil Kurumu'nun 1932'de kunılmasında da temel gerekçe, Türkçenin kendine özgü bir bilimsel düşünce ile yaratıcıhk geleneği oluşturabilmesidir. Yoksa geçmişe her bakışta, temelsiz inançlan, dinsel bir dünya görüşünu, duygusal böbürlenmeleri benimseyip günumuze taşımak, çağımızda ulusallaşma adına pek de yüz ağartıcı davranışlar değildir. Bir arpa boyu iş Ne yazık ki böyle çarpık bir tarih yorumundan kaynaklanan eskiciliğin, gözü kapalı Osmanlıcılığın, Islamcılığın yok ettiği cumhuriyet kurumlanndan biri, kuruhışundan 1983'e değin Türk düşünce yaşamıru çağdaş doğnıltuda etkilemiş olan Türk Dil Kukonunun uzmanlarınca enine boyuna kanıtlanmıştır. Yeni kurum, bunlar dışında eski yayınIann birkaç yeni basımı dışında, anılma>a değer bir şey ortaya koyamamıştır. Veto yemiş Dil Devrimi Günümüzün resmi dil kurumu, bu rahathğı içinde kendiyle yetinmişliğini surduredururken, "Atatürk'ün Türk Dil Kurumu ve Sonrası" Dil Devrimi izindeki düşünce ile uzmanlığımn, Türkiye'de bu alanda tek güvenilir birikim olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. Otuzu aşkın yazar, gazeteci, bilim adamı, duşünür, Türk Dil Devrimi'nin yasal, tarihsel, dilsel, külturel, politik bir se/Uyanamaz/Çağlanna, okumuşlarımız yazmışlanmız" (s. 82). YAYIN DtH\Y\SINDA SANAT EDEBİYAT HAYVANLAR tSMAlL Durdunılmaz süreç "Atatürk'ün Türk Dil Kurumu ve Sonrası", özenle hazırlanmış tarihsel bir belge nitelığini de taşıyor. Kamu yararına bir dernek olan Türk Dil Kurumu'nun kapatılması ile nokcalanan bir tarihsel gelişmenin dökümünü adım adım sunuyor okura. Türk Dil Devrimi'ni durdurulmaz bir süreç olarak gelecekte de savunacak, yapılan haksızlığı tartışacak kuşaklann alması gereken çok dersler var bu gelişmeden. Bu bakımdan Sevgi Özel, Haldun Özen, Ali Püsküllüoğlu, övguye değer bir çaba göstermişler bu yazıları derleyip toplayıp bir kitaba dönuştürmekle. Derleme şu yazarlann yaalanndan oluşuyor: Okta> Akbal, Ömer Asırn Aksoy, Mehmet A>dın, Necip Bilge, Mustafa Canpolat, Tevfik Çavdar, Fazıl Husnu Dağlarca, Kemal Demiray, Mustafa Ekmekçi, Konur Ertop, Jiilide Gulizar, Vecihe Hatipoğlu, Sami Karaören, Ahmet Taner Kışlalı, Mehmed Kemal, Cevdet Kudret, Cahit Külebi, Nadir Nadir, Aziz Nesin, Emin Özdemir, Sevgi Özel, Haldun Özen, Ali Püsküllüoğlu, Atila Sav, İlhan Selçuk, MUmtaz Soysal, Semih Tezcan, Şerafettin Turan. Hıncal Uluç, Hjfzı Veldet Yelidedeoglu, Rıza Zelyut. Dil Devrimi'ni guç zamanda da savunarak onurlu aydın davranışımn güzel orneklerıni verdikleri için hepsinin eline diline sağlık. Dağlarca'dan ozetle: "Suçludur/Çağın sözcüklerini aramak yerine/Bizi Osmanlıcayla bir daha uğraştıran" (s. 85). KÎM KİME DUM DUMA BEHÎÇ AK Geçmişe gözü kapalı bir tapınma duygusuyla yönelen sözde aydınlann çabasıyla, duygusal bir Osmanlıcılık, Islamcılık, Arapçıhk adına Türkiye'de Cumhuriyet doneminde olumlu sayılabilecek her gelişmenin sorguya çekilmesi, ezbere suçlandınlması, karalanması, toplumumuzda büyük erdem oldu neredeyse. rumu'dur. Türk Dil Devrimi'nin zorunluluktan doğmuş olmasıru, özü ile anlamını görmeyenlerce öfkeyle kapatılarak, Ataturk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kunımu'na bağh bir resmi lisan dairesine dönüştünilmüş durumda bu kurum şimdi. Yeni kurumun tepeden atanma ünlü sanlı yöneticilerinin üç yıl boyunca ürettikleri bir arpa boyu iş de ortadadır. 1985'te yayımlanan "Anayasa Sözlügii" bugunkü anayasa dilinin Teşkilatı Esasiye Kanunu diline dönüştürülmesi yönunde, buyüklere yaranma çabasının bir örneğidır. Gene 1985'te çıkan "İmla Kılavuzu"nun ise, bilimsel yeterlik ile yöntem açısından ne içler acısı durumda olduğu, değerlendirmesini sunuyorlar bu yapıtta. Yeni kurumun yayınlanrun, nesnel, uzmanca eleştirileri de önemli bir yönünü oluşturuyor bu derlemenin. Son yılların havası içinde vetoya uğramış Dil Devrimi düşüncesinin bu yazılann hepsinde hiç ödünsüz sürdüğünü görmek; güzel, duru, bağımsız, çağımıza yaraşır bir Türkçeyi seven okurlann yüreğine su serpecektir. Bugunün, aralannda bir zamanlann en hızh öz Türkçe savunuculannm da bulunduğu Osmanlıcılannı ise, belki bir an mantığın çizgisine çekecektir bu yazılar. Çunku Daglarca'nın "Türk Dil Kurumu Koçaklaması"nda dediği gibi: "Dilin gözü/Uyanık değil PİKNİK PtYALE MADRA BAZEKJ KONÜSUKlPA Picass&dan ipucu veren albüm Picasso (GravürlerDesenler) / Oluşum Görsel Yapıtlar Uretim Merkezi / 64 sayfa. EMİN ÇETİN GİRGİN Çağın en önemli ressamlanndan Pkasso'nun resimlerinin yer aldığı kitaplann ve hakkında yapılan incelemelerin sayısının 10 bini aşügı bilinir. Unlü sanatçı, kendisiyle görüşen bir gazeteciye bunlardan hiçbirini okumadığım söylerken, bir başka gerçeğin alunı da cizmeden edemiyordu: "Ş«yet bonlan okamaya k«lkwit resim rapabOir miyim sanıyorsunuzî" Picasso'nun durduğu yerden bakınca tavnru anlamak güç değil. Ne ki, sanat literatürüne aykın görüşleriyle taze soluk getiren bu sanat adamı hakkında Türkiye'de çıkan kitap sayısı oldukca suurb. tşte bunlardan biri, geçen günlerde Oluşum Yaymlan tarafından çıkanlan Picasso'nun desen ve gravürlerinin yer aldığı albüm. Kitapta resim dilinin oluşması için sanatçının sürdürdüğü çalışmayı yakından izleyebüiyoruz. Geçenlerde ailesinin elindeki, Picasso'nun çeşitli dönemlerde yaptığı karalamalann sergilenmesi özellikle Amerikan basırunda sanatçının bir başka yüzünun daha deşifre edilmesi olarak yorumlanmıştı. "Sketchbook"lar olarak adlandınlan bu çalışmalar, disipline edilmemiş, görsel sınırlandırmalann ve sorurnluluklann ötesinde tutulmuş notlar olarak düşünülebilir. Bu tür varyasyonların sanatçının altyapısını oluşturduğunu unutmamak gerekir. Gerek bu sözünü ettiguniz taslaklar, gerek elimizde bulunan kitapta yer alan desenleri bu tasnifleme içerisinde değerlendirirken, mutlak olarak bütüne ulaşma çabalanna anlam kazandıran bu ara sesleri fazla abanmadan yorumlamak önemlidir. Pazar ekonomisi içersinde koleksiyonlara yönelik olarak prim kazanduılmaya çalışılan bu tür ön çalışmalann, literatürel anlamının ötesinde Batı piyasası için ayn bir değerlendirme konusu olduğu gerçektir. Ne ki, bu ve buna benzer çıkışlann "background"u kuvvetlendiren, bir bütün içinde "Pfcasso" kavramına; sanatçının duruşuna bağlı olarak izleyiciye ipuçlan veren yönü üstünde durmak gerekir. tşte elimizdeki kitap bu "background" diyebileceğimiz, sanatçının geri planından örnekler sunan bir derleme. Oldukça iyi bir basım tekniğiyle titiz bir çalışmanın üriinü. Picasso'nun ölümünden beş yıl önce, yani 1968'deki çalışmalanndan bir seçme diyebilecegımiz kitapta toplam 60 desen ve gravür yer alıyor. Oldukça ilginç çalışmalann yanı sıra taslaklann da yer aldığı albüm, bir hesaplaşmaya gidilmeden elde bulundurulmasında yarar olan nitelikli bir ürün. \J GAZETECİ NECDET ŞEN Ol O6LUMEFBNDt'Ü&NLE El BU 'lC UER6EIEYİ İK'.V 01 56Kıh OL ÇİZGtLtK KÂMİL MASARACI Picasso 'nun çahfmalanndan bir desen. YAYIN RAPORU TERS ADAM Barlas Özankça'mn romanı / TUygun Yayın Pazftrlama / 387 sayfa. "Ters Adam", Barlas Özankça'mn ilk romanı. Kitabın değerlendirmesini eleştirmenlere bırakıp, şimdilik kapak arkasındaki tanıtımıyla yetinelim: "Kimdir 'Ters Adam'ın bu kadar içten parçalanmış roman kişisi? Siz kendi oyıınunuzu oynayın, ben de kendiminkini, diyen biri mi? Biraz öyle, ama roman kişisinin bilinç durumu yabana atılır türden bir delilik perspektifi gostermediği için çok ayrı iki oyun değil bu. 'İers Adam', günümüz insanlarının ruhları yıkma hısterisine karşı çıkarılmış ve okurdan fazla ciddiyet bekleyen ender romanlardan biri. Bütünlüğünu paramparçalığmda bulabileceğiniz bir metin..." KÜLTÜR VE İLETİŞİM Yazarv Emre Kongar / Say Yayınları / 141 sayfa "Kültür ve Detisim", Emre Kongar'ın "Kültür Üzerine" ve "Demokrasi ve Kültür" adh kitaplatişim sorunları üstüne denemelerini içeriyor. Gazetelerin toplam tirajının pek değişmediği, TRT'nin Ikınci Kanal'ı başlattığı, video kaset sayısının hızla çoğaldığı bir donemde, Emre Kongar, bir donemin "cinayet çılgınlığf' ile iletişim araçlan arasmdaki ilişkiyi, sinema ile videonun fılmler araahğıyla topluma ne gibi mesajlar ilettiğini, videonun bireysel açıdan bir ozgürleşme olup olmadı&nı irdelivor. ŞİİRLER Yazarv Resul Hamzatov / Çeviren: Mazlum Beyhan / Kalem Yayınalık / 102 sayfa. TÜYAP 5. İstanbul Kitap Fuarı'nın konuk yazan olarak ulkemize gelen Dağıstanh ozan Resul Hamzalov'un şiırlennden bir derleme. Kısa bir sure once AsyaAfrika Yazarlar Birliğı'nin Lotus Edebiyat Ödülü'ne de değer görulen Hamzatov'un "Benim Dağıstanım" adh yapıtından sonra ulkemizde yayımlanan ikinci kitabı. Hamzatov'un şiirlerini, "Benim Dağısıanım"ın da çevirmeni olan Mazlum Be>hanın Türkçesinden okuyoruz. ÇEVİRİ: DİLLERtN DİÜ Yazan: Akşit GoÇturk / Çağdaş Yaymlan / 149 sayfa. Bilim adamı, yazar ve çevirmen Prof. Akşit Goktürk. bu çahşmasında, edebiyat çevirisinin genel çeviribilim içindeki yerini belırlemeye yönelıyor. Çevirinih "başka dillerin taıumladığı başka dünyalann tanıtılması" olduğunu vurgulayan Göktürk, "Çeviri, yeni bilgi alanlanna açılmanın yoludur. Tarih boyunca birçok uygarlıkta, aydınlanma donemi çeviriyle başlamışdr. Her toplumda, her çağda. sanat, bilim, düşünce alanlarında özgun yaralıcılığın, açık ya da dolaylı olarak, çeviriyle beslendiği su gölurmez bir gerçektir" diyor. ^4^ AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAH \ opı/m.Lfc3bîy ben o • < • , resui hamzatov şiirler CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER banka dekont veya suretini siparis fişiyU birlikte kulübe yoüayabileceklerdir. Dünyanın nereYurtdışı üyekrimizin kitap sipa sinde olursanız olun, asağıdaki banka hesabı siıe yardımcı olarisUrinde gecikmeUre yol açan ödeme sorunları çözüme kavuş cak. Yurtdışı üyelerimiz için banka hesap no'su şöyle: TURKÎYE tu. Cumhuriyet Kitap KulübV ÎŞ BANKASI Keiser str. 3 nün artık yurtdışmda bir banka hesabı var. ÜyeUrimiz kitap si D6000 Frvnkfurt/main 1 KonparişUrinin tutarmı o günün ku to Nummer: 21005010 BLZ: ruyla hesaplayarak yatıracak ve 50230600 AYIN EN ÇOK SATAN KİTAPLARI DENEMEtNCELEMEBELGEBAŞVURU 15.10.198612.11.1986 TARIHTE BUGUN MCMTAZ ARIKAIS 13 Kasım Yurtdışı üyelerine banka hesabtmız Güney illerimizde yeni temsücilikler emre konşar KÜLTÜR ve İLETİŞİM taı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 nndan sonra aynı dizi içinde okunabilecek uçüncü kitabı. "Kültür ve tletişim", Kongar'ın kitle iletişim araçları ve kitle ile Kad 126.060 027.061 152J68 027.034 117.053 017.014 117.196 038.029 117.197 086.148 MoitMto Kaytotertvnüirfai btvtbuilıı k Tto«a Sfettk/M r Tftrfctyı Ban* DaraaÜ Davı»1 DHMtarriM AfaitfMaMt Çtttokaya Ma*a*/EıM*ftf» *0HMtaffraL fc Onr feMkap H n SanM ftı UmUatm 9mi Güney illerimizde kulübümüzün yeni temsücüikleri hizmete girdi Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Anamur, Manavgat ve Antalyada açılan temsilciliklerimizle, temsilcilik saytmız 26'ya ulastu Builyada üçelerdeki temsilcBiklerimizi şu kitabevleri yürütecekler: KAHRAMANMARAŞ: Zafer Kitap KırtasiyeZafer Akgönen, Şeyh Adil Cad. No: 62/C, Kahramanmaraş; ŞASLIÜRFA: özlem Kitabevi, Ryıtı A. Naci lpek, Sarayönü, Hazar 1050Pasajı, Şanlıurfa; ANAMUR: 2500^ Arkadaş Kitabevi, Mustafa An2500ra, Bankalar Cad. Anamur, MA Deniz Bank 880e NAVGAT, Köyüm Kitap Kırtasi Von Der Portenin 1060e ye, Hatice Gök, Lise Cad. Matetkiklerinin teşkili mukarrer 2000e navgat; ANTALYA: Gençlik Ki olduğunu ılk defa haber 525rtap Kvrtasiye, Seher Görmez, verdiğimiz Deniz Bank 2750e Hükumet Cad. 1. Sok. Na 3/B teşekkulüne ait proje ile 210O1680 Antalya. alakadar olduğu AHas 1807'DE 8UGUU, MAS1Ş DENIZİ 'Nl GEÇEH gl£ BALÛN,DA Olcyanusu UA SONRA KAySOLOU. fÜANÇOIS L'MOSTB VE MANGOr AOU IKJ &EAHSIZ gAL£>A/CUSİI, BALDNLA UÇMÇ YAPMfÇlAg, Y/UM CEZAYı&'e GEÇMİÇLEeDı. GEGÇı, CE/AJEJSKEA1 BİR KAZAY/) UĞRAYlP PENİZE AMA, /tUSI 0e t£U£7Xe/LM/f7~/. BALDMCULAR, AYW YHIM AĞUSTDS AYINDA, AAAUŞ'/ GEÇMEYI BAÇAR.IP İMGlLIZ gALOfJ KULUBÜ'HÛN M4PAL YASIAJI ALMIÇLARPI 8U &EÇİÇİ 8ıR )üEZ PAH4 Yİ NELEMEK İZTEPILER. GÖZLEMCİLE&E 6Ö££, BUNU SEeÇEtClEÇT/£Pt/CLSei SIRAPA, ÇIHAM TE~/S£ gıR GİIZGAH, BALOUU ATLAS OK'ffiMUSij'MA SÛ/ZÜKLBPİ. BALöU CULARPAH BİR PAUA MAg£/Z AUM4MAPI.1. SoicU*, kaykolcın i^alon;sağda, çızdığı j/ol göruluyor. KAYBOLAN BALONL 50 YIL ÖNCE CUMHURİYET zannedilmektedir. Deniz yolları, fabrika ve havuzlar, tahlisiye, küavuzluk ve fenerler idareleri, Izmir ve İstanbul liman şirketleri, Akay müdürlüğu, Van gö'lü işletmesinin iştirakile teşekkul 13 Kasım 1936 edecek olan bu büyük ınilli bankanm teşkilat, sermaye ve vezaifine aid layıha projesı tktisad Vekaletince hazırlanmıştır. Vekalet mütehassısları şimdi bu teşekkulun tatbikat ve 19361986 faatiyeti uzerinde iptidai etudlerde bulunmaktadırlar. Deniz Bank projesinin Meclisin bu devresinde bir kanun layihası halinde Meclise tevzii pek muhtemeldir.