Katalog

CUMHURÎYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER yaşandı. Belli bir süre düello yaparken hasmını öldürmek bu oyunun kurallartna uymak koşuluyla suç oluşturmuyordu. Buna karşılık dünyanın döndüğünü söyleyenlerin yargılandığını hepimiz biliriz. Uygarlık ilerledikçe suç türleri azaJacağına daha da çoğalmıştır. Bankacılık kurumu yer yüzünde boy göstermeseydi (sahte çek), ateşli silahlar keşfedilmeseydi ruhsatsız silah taşıma, bulundurma suçları ortaya çıkar mıydı? Bu gibi suçlar teknik ilerlemenin zorunlu kıldığı önlemlerin sonucu yaratıldı. Ancak çağdaş dünyamızda sosyal ve ekonomik ilerlemenin bir gereği olmayan pekçok siyasal suçlar da yasalarda yer aldı. Bu yeni suç türleri çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkar ve yayan yapıldak ilerlemekte olan toplumu daha da âtıllaştırmaktan başka bir işe yaramaz. Bize göre bu gibi suç türlerinin çoğaltılması, yasalara karşı saygıyı azaltır. Hatta yasalara karşı beslenen korkuyu da yok eder. Yapısı gereği suç işlemeye elverişli olan insanoğlunu ürkütecek yerde onu suç işlemeye alıştınr. Her şeye günah defteri açan dinlerin yeryüzünde tutunamamış olması, buna en guzel örnektir. Zurnanın zırt dediği yerde yeni suç türleri üretmek, toplumun her sorununu ceza yasalarına bağlamak ve bu yolla çözüm bulmak; yumurta yemek isteyenin, onu bulamayınca tavuğu yemesine benzer. Gelişmekte olan ülkelerde sosyal ve ekonomik basıncın azaltılması için yaptırım sürelerinin arttırılması yoluna gidilir. Bir yandan yeni suç türleri yaratmak, bir yandan da yaptırım sürelerini arttırmak, gerçekleri göz ardı etmenin bir sonucudur. önemli olan, böylesi çıkmaz sokaklara girmek yerine suçun işlenmesine yol açan nedenlerie uğraşmaktır. Hiçbir hekim, muayenehanesine gelen hastasına niçin hasta oldun diye kızmaz. Aksine, onu iyileştirmeye çalışır. Çünkü görevi budur. Eğer bir ülkede kız kaçırma suçları fazlaysa, bunun hayat pahahlığmdan ve başlık parasından ileri geldiğini bileceksin. Hırsızhk, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık suçlannda bir artma varsa, işsizlikle, asgari ücretle mücadele edeceksin. Belli bir sosyal ya da ekonomik olgunun etkisiyle suç işlemek zorunda kalan kişi, o suçu işlerken alacağı yaptınmı düşünür mü hiç? Sen bu sosyal ve ekonomik olgunun üstüne yürümek yerine, nasıl işin kolayını yaptınmı arttırmakta bulursun? YÖNETtMLERİN YARATTIĞI SUÇLAR Yönetimin ortaya ko>duğu kurallara uymamakla birey na>ıl sorumlu ise, yönetimin de suç olmaması gereken pekçok eylemi suç saymakla aynı ölçüde sorumsuzluk gösterdiğini belirtmek zoruridayız. Doğal suçlann yam sıra gelişmekte olan ülkelerin yöneticileri, kendi hukuk anlayışlannı yasalaştırarak yapay suçlar yaratmaktadırlar. Insamn kendi yapısı ve yaratılışıyla ilişkisi olmayan yapay suçlardan birisiyle suçlanmak, doğrusu bir kiremidin uçarak bir insanı yaralamasından ötürü suçlanmaktan daha acıdır. Doğal suçlann bile zaman ölçeğinde değişme gösterdiği dünyamızda iktidarlann yapay suçlan korumaya, sürekli kılmaya çalıştıkları gözden kacmaz. Böylesi ülkelerde " s u ç " kurumlaşır. Istenmeyen bir şey olmaktan çıkar. Hatta iktidarın elinde bir korkutma aracı haline gelir. Bu davraruşın en olumsuz sonucu şudur: " S u ç " ve "suçlama" arasındaki avrıcalık ortadan kalkar. Çünkü yapay suç ve yapay suçlu olmadıkça iktidar gücunü kanıtlayamayacağından, zaman gelir "suçlanmış" olmak "suçun" varlığı için yeterli sayılır. ADLİ IL4TANIN GENİŞLEYKN SIN1RLARI O halde "adli hata" deyimi de artık günümüzde eski anlamını yitirmiştir. Adli hata, kişinin suçlu olmadığı halde mahkum edilmesi anlamında kullanüırdı. Ancak çağunızda adli hata deyiminin sınırları da çok genişledi. Suçun niteliği, suçun yapısı, suçlunun kişiliği, çevresi, aile yapısı, içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik bünye, suçlandığında ifadesinin alınış şekli ve yeri, suçlayan kurumun hukuk düzenindeki hukuki değeri, uygulanan yasanın çıkışında icra orga» nırun katkı ve etki oranı, modem anlamda adli hatanın kemiksel yapısını oluşturur. Adli hatanın anatomik yapısı daha başka dokular da içerir. Demokratik düzenin çeşitli nedenlerle askıya alındığı dönemlerde yasaların bazı özel meclis ve komitelerce çıkanlmış olması hazırlar bu yapıyı. Olağanüstü durumlarda gözaltı süreleri uzar. Sorgulamalar alışılmışın dışındaki yerlerde özel timlerce yapılır. Yargılamalar olağan yargı organlanna bırakılmaz, kanıt ve tamk gösterme, özetle savunma olanaklan kısıtlanır. lşkence savlan alabildiğine çoğalır. Yakın tarihte sorgulamalarda uygulanan yöntemlef nedeniyle aynı suçu değişik gruplanh üstlendikleri çok görüldü. tşte geçici yönetimlerin kısa süre içinde huzuru sağlama çabalannın, zorunlu olarak adli hataları arttırdığıru yadsıyamayız. Bu olumsuzluklan gidermenin tek yolu geniş kapsamlı bir af yasası çıkarmaktan geçer. TBMM, yaraları tümüyle saracak böyle bir af yasasını çıkaracak güce sahiptir. 23 EYLÜL 1985 Geniş Kapsanüı Bîr Af 1çin... Gelişmekte olan ülkelerde sosyal ve ekonomik basıncın azaltılması için yaptırım sürelerinin arttırılması yoluna gidilir. Bir yandan yeni suç türleri yaratmak, bir yandan da yaptırım sürelerini arttırmak, gerçekleri göz ardı etmenin bir sonucudur. Önemli olan böylesi çıkmaz sokaklara girmek yerine suçun işlenmesine yol açan nedenlerle uğraşmaktır. OKURLARA. OKAY GÖNENSİN MEHDİ HALICI Hukuk Doktoru Suç işlememek tannlara tizgüdür. Dünyada suç işlemeyen insan yoktur. Pekçoğumuz kırmızı ışık yanarken, bir kaldınmdan öbürüne geçmedik mi? Pazardan satın aldığımız bir tavuğu baş aşağı taşımak, yasalanmıza göre suçtur. Çöp bidonunun dışına yemek anıklarını boşaltmak, saat 23'ten sonra komşulan rahatsız edecek şekilde yüksek sesle konuşmak, müzik çalmak, kaloriferleri kurallann öngördüğü şekilde çalıştırmayarak hava kirlenmesine yol açmak, çâkırkeyif olup araba kullanmak, ya da işaret levhalannda gösterilen kilometre sınırlarını aşmak, yanlış yere park etmek, bir aracı sollamaktan tutun da taşınmaz mal alım satımında değerleri düşük göstermek gibi daha yüzlerce suç türü az çok her insana bulaşır durur. Hiç suç işlememezlik, o halde, insan yaratılışına aykırı düşer. Dinsel inançlara göre insanlann atası olarak gösterilen Adem ve Havva, yasak elmayı yiyerek suç işledıkleri için dünyaya ayak basraadılar mı? Günümüzde de bir kişinin, sevdiği, beğendiği bir kıza yaklaşarak, kalp duygularını dile getirmesi, karşı tarafın anlayışına göre, söz atma ya da sarkıntılık suçunu oluşturabilir. Oysa pekçok evlilik kurumu, böylesi girişimler sonucu yaratılmıştır. Her gün sağlığı için yürüyüşe çıkması kendisinden istenmişken bunu yapmayan, hekimin perhiz önerisini geçiştiren ya da sigarayı, içkiyi bırakması gerekirken buna yanaşmayan, kendi sağlığını bile tehlikeye atmaktan çekinmeyen insanoğlunun, kaldı ki toplumun her kuralına dört dörtlük uyması zaten beklenemez. Pekçok idealist insan da yaşadığı toplumun değişmesi, çağdaş düzeye yukselmesi, eşitliklerin sağlanması için tutucu yöneticilere ve onlann çıkardıklan yasalara kafa tutmaktan altruist bir duyguyla geri kalmaz. Böylece yasalara göre suç işlemiş olurlar. Çok eskilera gitmeye gerek yok: 20. yüzyılda devlet yönetiminde söz sahibi olan pekçok devlet adamının da yönetime gelmeden önce cezaevlerinde yatrruş olduklannı hepimiz biliriz. Pasifist ve banşçı Gandi, ünlü devlet adamı Habip Burgiba, bu yazımızda sayacağımız iki örnektir. Suç işlememezlik için devlet adamı, kâhin, evliya ya da Mark Twain'in öyküsündeki gibi "uslu çocuk" olmaya gerek yoktur. Tarih incelendiğinde, peygamberlerin de dini deyimiyle "suçtan ber'i" olmadıklan görülür. Musa Peygamber, tatil günü çahştıklan gerekçesiyle iki adamını taşlatarak öldürtmedi mi? 1brahim Peygamber, kendi oğlunu kurban etmek istemedi mi? Bu bir öldürmeye kalkışmak suçu değil miydi? Dinsel erke sahip kişilerden Halife ömer, Islamiyeti kabul etmediği gerekçesiyle dinde zorlama olmamasına karşın kendi oğlunu öldürmedi mi? Ebubekir kızı Ayşe, halife Ali'ye karşı yaptığı savaşta, dince kutsal sayılan kitabı askerlerinin mızraklarına taktırıp "marşileri" demedi mi? Demek oluyor ki, ne yasalar ne dinsel kurallar ne de örf, âdet ve benzeri şeyler, insanlan yüzde yüz bir ölçü içinde suç işlememezlik rayına oturtamıyor. Toplum, salt suçları asgariye indirmeye çalışır. Yoksa toptan yok edemez. Buna gücü de yetmez. K.işi olarak da durum bundan ayncalı değildir. Hiçbir insan sabah evinden çıkarken nasıl akşam eve sağ döneceğini bilemezse, o gün suç işlemeden geri dönebileceğini de saptayamaz. Çünkü siz dışarda gezerken pencereye bıraktığımız bir saksının rüzgânn etkisiyle yoldan geçen birinin başına düşmesi, hatta çatınızdan bir kiremidin uçarak birini yaralaması, aleyhinizde suç oluşturur. Bir suça hedef olmak kadar, bir suç işleyerek başkasını mağdur etmek, eylem olarak insanın kaderinde bir arada bulunur. YENİ SUÇ TÜRLERt ÜRETME YANLISI Insanoğlu, bu denli suçla iç içe olduğu halde suçun belirgin özelliklerini tümüyle bilmesi olanaklı değildir. Neyin suç oluşturduğunu bilmek, bir uzmanlık işidir. Tarih içinde de suçlar bilinmezlik ve ayncaük göstermiştir. örneğin eski Yunan tarihinde hırsızlığın suç olmadığı dönemler 120.000 E ylölle birlikte Cumhuriyet için gerçekten hareketli günler başladı. Cumhuriyefin, ağustos ayının sonunda 83 bin dolayında seyreden günlük ortalama net satışı, 28 eylül tarihlerinde 9 bini aşan bir artış göstererek 92.196'ya ulaştı. Yalçın Doğan'ın "Dar Sokakta Siyaset"/ ve Adalet Ağaoğlu'nun "Göç Temizliği" dizileriyle girdiğimiz 915 eylül haftasında da 117.500'lük bir günlük satış ortalamasına ulaştık. Vfe geçen hafta başında Cüneyt Arcayürek'in "KuDeTa"s/ ve GençlikCinsellik araştırmasıyla birlikte satış servisimiz, günlük ortalama satışımızın 120 binin üstüne çıktığını müjdeledi. Bu hafta da en çok konuşulan, tartışılan iki önemli konuyu açıyoruz. Osman Ulagay'ın "Ekonomide Alternatif Arayışı" dizisi bugün süregelen tüm ekonomi tartışmalarını topluyor ve Türk ekonomisinin gerçek bir panoramasını, çeşitli görüşler ve önerilerle birlikte sunuyor. Şükran Ketenci'nin "İşçi Dosyası" da, çalışan insanlann bugünkü durumunu en iyi anlatan araştırmalardan biri olarak gereken ilgiyi görecek ve değişik kesimlerde etkisini gösterecektir. Önümüzdeki hafta, iki önemli sorunu daha tüm boyutlarıyia ele alan iki büyük araştırma röportajın yayımna başlayacağız. Araştırma Servisimizin şefi Şahin Alpay'ın hazırladığı "YÖK Dosyası" üniversitelerimizin durumunu en çarpıcı biçimde sergiliyor. Erbil Tuşalp de üstündeki tartışmalar hiçbir zaman, hiçbir ülkede bitmeyen bir konuyu "İnsan Hakları Dosyası"nı hazırladı. Erbil Tuşalp arkadaşımız, Ankara büromuzun istihbarat şefliğini yürütürken hep az haber yazmaktan şikâyetçiydi. "İnsan Hakları Dosyası"n/ hazırlarken de gündüz yürütmesi gereken görevler yüzünden ancak geceleri çalışabiliyordu. Bu araştırma dolayısıyla yeniden bol bol yazmaya başlamış olması da onun adına sevindiriciydi. Ve Erbil Tuşalp kararını verdi, yeniden muhabirliğe dönüp daha çok yazmak istiyordu; masa başındaki yaşam da zevkliydi, ama Erbil yine kendi haberini kovalamak, yazmak istiyordu. Artık Ankara büromuzun istihbarat şefliğini genç arkadaşımız Işık Kansu yürütecek. Işık Kansu'nun yıllardır sürdürdüğü muhabirlikteki deneyimiyle yeni görevinin sorumluluklannı da başarıyla yerine getireceğine inanryoruz. * Ağustos ayında on büyük gazetenin günlük ortalama net satışları ve bir önceki aya göre iniş çıkışları şöyle oldu: 100 liralık gazete Cumhuriyet 80 liralık gazeteler Milliyet Güneş Hürriyet 50 liralık gazeteler Sabah Tercüman Günaydın 40 liralık gazete Posta 30 liralık gazeteler Burvar 80.861 290.843 140.407 559.680 613.300 184.340 152.690 55.438 631.492 139.847 5.097 93.420 61.074 + 26.743 + 139.833 36.298 4.567 15.464 + 77.939 + 20.582 EVET/HAYIR OKT^Y AKBAL OKURLARDAN BizUr TEK şebeke tesis işçileri kurum içinde en ağır çalışma koşuüan altmda en çok mağdur olanlardamz. Çalışma ve yaşam koşullan gereği gerçek iz bırakanlar bizUriz, 1) Aynı kurum içindeki bazı arkadaflar çalışma saatlerini dairede geçirdikleri halde seyyar görev yolluğu alıyorlar. Biz şebeke tesis işçileri il sınırları içinde fakat sürekli şantiyelerde kalıyoruz, bize de sadece seyyar görev yolluğu veriüyor. Madem harcırah verilmiyor, diğer arkadaşlar gibi yasal uygulamanın bizlere Yazar, Yapıtının Bekçısi midir?.. TEK'de farklı uygulama "Bir yazara sormuşlar: 'Siz Mmanyatda işçilik yaptınız m? Askertiğinizı er olarak yaptınız mı? Kahramanlannızı bu kadar yakından nasıl tanıyabıldiniz?'... Bu soruları soran kişinin ya da kişilerin geri zekâlı olduğuna inanacağım geliyor. Yazarı 'kadın' olan bir kitap üzerinde bcylesine saçma sorular sorulur mu? >&zar da bunları ciddiye alıp uzun bir makale yazarak kendini, yaprtını savunmaya kalkar mı? Güler geçer, o kişinin bir gün olgunlaşıp yapttını gereği gibi değerlendirmşsini bekler. Ama sayın yazarımız böyle yapmamış, romanının hangi aydınlanma anında oluştuğunu, kahramanının önce kadın olacak iken son(Arkası IX Sayfoda) Dc^îlekJceısağlıkh.liiksveekDiıonıik. GdendsdHık mimari'sinde... Soyak Göztepe Sitesı. toplum üe doğa arasında en ıyı mekânsal yapı üışkıierinin kunılabileceği; insanın içinde mutlu olabileceği yeni bir yaşam merkezı y ara tan temel felsefesi ile örnek ve önder bir çözütn sunmaktadır. Yaşanabüir bir çevre yaratmak ılkesıni uzun meslekı yaşamlan boyunca başan ıle uygulamış ünlü mimarlarSAİTNALrUĞVE BEHRUZÇİNtCİ 'nın eski TurkMimansinin çizgılerini günumüz koşullanna adapte eder ken gösterdiklen mükemmel yorum, Soyak Goztepe Sıtesi'nın tüm çozümlennde açıkça görule bümektedır. de uygulanmasu 2) Koruyucu giyim malzemesu Aynı kurum içinde görevli arkadaşlara verilen koruyucu giyim yardunı bizlere farklı uygulanmaktadır. Şöyle ki: Bizler diğer arkadaşlara göre daha ağır iş ve hava koşuüarında sürekli çahşmaktayız. Ama bizlere üç yüda bir deri adı altmda vinilex gocuk, bir yüda bir postal, altı ayda bir takım sözde iş tulumu verilmektedir, ama tulumlar merkezde toptan almmakta ve beden ölçüleri göz önünde bulundurulmamaktadtr. Söz konusu diğer ünitelerde çalışan arkadaşlara deri yelek, deri başlık, kaşe pantolon iki takım yün iç çamaşın, yün eldiven, çorap ve koruyucu ayakkabı verilmektedir. TEK ŞEBEKE TESİS ÎŞÇtLERt Treni temizlemek gerekli Ara sıra IzmirUşak hattmda çalışan motorlu trenle yolculuk yapıyorunu Kompartımanlann camlan, duvarlan, perdderi, koltuklan hatta tavanlan leş gibL. Tuvaletlere burnunu kapatmadan girip çıkmak mümkün değü, Trenden indiğinizde maden ocağmdan çıkmış gibi eliniz yüzünüz simsiyah oluyor. Şimdi ilgililer trenin her gün temizlendiğini söyleyecekler. Evet, temizleniyor. Sadece yerdeki çöpler kuru bir süpürgeyie almıyor. Soruyorum ügiülere, trenin ö'bür kısımlarını silip temizleyebilmek için, büyük yatırımlan mı gerekir, IMF kredisi veya yabancı sermaye mi gerekiyor. Nedlr zor olan? Yoksa bu trenler kasıtlı olarak pis mi bırakıuyor. Evet, bu dev (!) problemin çözümünü yine ben söyleyeyim. BİR İŞÇİ VE BİR KOVA SABUNLU 5f/. Bu kadar basiL.. ERCAN BAYSAL tZMlR Tan GozrePEsrres Bunca yıldır gerek yurt içinde, gerek yurt dışında hiç aksatmadan ve geciktirmeden hatta vaktinden once bitirdıği işleri, çeyrek yüzyılhk tecrübesı, ciddiyeti ile Soyak, Göztepe Sitesi'ni şimdi de kendi malı olan tapulu arsasında tasdiklı imar planına uygun olarak sunmaktadır. Bu nedenle Soyak Göztepe Sitesı sakınlenne tapu da verilmektedir. Soyak Goztepe Sitesı, gönlunüze gotedir. Üstelik her dairenin değeri 12 ayn veriye gore, Türkıye'de ılk defa bılgisayarlarla saptanmıştır. ^ Soyak: teknik ve malı gücü ile inşaat kalitesinden hıç ödun vermeden maliyette ekonomi sağlamayı başarmakta; Fransız Sımpra çelik kalıp sistemi ıle betonarme karkasını. çağdaş prekast cephe elemanlan ile orülü ileri bir standardızasyon sistemi ve ızolasyon teknıkleri ile yapacağı So>ak Göztepe Sitesı için kayıtsız şartsız fıyat garantisi vermektedir. Lüks,ama ekonomik... Geleneksel Turk sokaklanndakı gıbı ölçülü cumbalarçıkmalar ile ıklımde de dengelı mıman biçım ve şekılknışler... "Gömülü" yaşam yerine açık havada yaşam, gerekli açıklıkiarla yeterli doğal ışık duzenıne kavuşturulmuş havadar, sağhklı mekânlar. İçinde yaşanılmaktan haz duyulan, ınsanlan bıraraya getıren düzenli parklar, açık amfiler, çaışı ve açık pazar alanlan... Yaşayanlann rekreasyon gereksınimlerini optımaj bir bıçımde karşılayan gezi yollan, spor alanlan, çeşitli çocuk bahçeleri, yeşil alanlar... Market, kasap, manav, kunıyemişçı, pastane, video klübü gibi günlük tıcaret merkezlerinin yarusıra, kafeterya. lokanta. sauna, kuafor, dıskotek gibi butünleyicı fonksıyonlar... Karakol, saghk ocağı, muhtarlık. postane, ükokul, camü gıbı genel hizmet alanlan... En küçük aynntısına kadar hesaplanmış ve planlanmış aJtyapi tesisleri... Soyak güvoresinde... Soyak Goztepe Sitesı; Soyak güvencesinde yapılmaktadır. Soyak bugune kadar Turkıye' de 2472 ıneskene ilaveten hastaneler. resmı binalar, fabrikalar, askeri lesısler, spor salonlan ınşaatlannı ve altyapı işlerini bitırmış ve halen benzer işlere 900 personeh ile devam etmektedür. Libya'da 2000 mesken ve birçok hastane. dispanser, resmı binalar. yollar ve kanalizasyon, altyapı ^jlen teslım etmış; halen 2000 personeli ile bu bolgede çalışmaktadır. Suudi Ârabistan'da askeri tesısler inşaatını bitirmiş, halen beheri 240 m2 olan 2592 villa inşaatı, altyapılan ve teyezan tunellen ışlennde 1900 personeli ile çalışmaktadır. Aynnühbilgiicin... 104 ila 145 m 2 arasında değişen tiplerde 1536 adet konut, aynca çarşılar, burolar ve sosyal tesislerden oluşan Soyak Göztepe Sitesi'nin şimdi birinci kısmı satışa sunulmuştur. Şantıye>e gelerek arsayı yerinde görebilir, satış buromuzdan her türlü bıigıyı her gün 10.00 18.00 arası alabılır ve daırenızı seçebilirsiniz. Şantiye adresi: İstanbulAnkara AsfaJtı Goztepe Kavşağı Karayollan Muayene tstasyonu Üstü, Lıbade Cad.Tel: 335 3747 335 72 45 335 7969 1447382 1449124 Almanya İrtıbat Bıirosu: Ardan GmbH Schwanthaler Str. 73/B 8000 München 2 Telex: 523348 Ardan Tel.: 53093205309329 İNŞAATVEHCARETA.Ş. Cumhuriyet Caddesi No. 20/3 Elmadağ İstanbul Tel.: 141 03 33 146 57 54 Telex: 23 598 Soya tr AAD