Katalog

13 MAYIS1985 EKONOMİ CUMHURİYET/9 TÜRKIYE'den Cıda ve içkîye nihayet standart geliyor ANKARA (a.a.) Türk Standartlan Enstitüsü (TSE), 2 bin % yeni standart hazırlıyor. TSE'nin 1985 çahşma programına aldığı 2 bin 96 yeni standardın 259'unu daha önceden hazırlanan standartlann revizyonu, 1.837'sini de yeni standartlar oluşturuyor. Türk Standartları Enstitüsü'nün hazırladığı standartlar arasında mamiil gıdalar da bulunuyor. TSE 1985 yılı içinde 172 mamül gıdanın standardını belirleyecek. Standardı ilk kez belirlenecek gıda ürünleri arasında hayvansal ve bitkisel sıvı yağlar, et ve balık mamiilleri, çeşitii konserveler, incir reçeli, gül reçeii, akide şekeri, kadayıf, lokma ve alkoUii içkiler de bulunuyor. 1985 yılı içinde rakı, kanyak, votka ve likör standardının da belirlenmesi için çalışmalar yapılacak. "Batı ile Ortadoğu Arasmdaki llişkilerde Aktif Bir Ortak: Türkiye" konulu seminerin ikinci gününde konuşan Prof. Werner Grumpel, "Ihracat zorunluluğu Alman yatınmcıyı Türkiye'ye gelmekten caydırır" dedi. İngiliz gazeteci Vidalhall: Türk müteahhitleri, Libya ve Ortadoğu ülkelerinde daralan iş hacimlerini Iran 'ı da devreye sokarak dengeleyebilirler. MERAL TAMER GİRNE "Batı ile Ortadoğu Arasmdaki tlişkilerde Aktif Bir Ortak: Türkiye" konulu uluslararası seminerin 2. gününde konuşan Prof. Dr. Werner Gumpel, "thracat zorunluluğu Alman yatınmcıyı caydınr" dedi. ÖzalV'Türkiye'nin Ludwig Erhard"ı olarak niteleyen ve 'Türk nıüteahhidu savaş bitmeden 9 9 tüm dikkatini Iran a çevirmeli gelmediğine işaret ettikten sonra, yatınmcılann 1980 öncesinin iflas etmis Türkiyesini hâlâ unutamadıklarını ve bu çerçevede psikolojik bir engelin varlığını dile getirdi. Türkiye pazarının geleceğin pazarı olduğunu ve kalkınma programı yerine oturdukça bu pazara yönelik rekabetin kızışacağını söyleyen Prof. Gumpel, "Almanlar, yabancı yatınmcılara ihracat zorunluluğu koşulunu büyük bir >ük olarak görüyor" diyerek uyarıda bulundu. Toplantıda daha sonra soz alan South" dergisinin İngiliz Yaa Işleri Mudürü Judith Vidalhall, Türkiye ve Iran arasmdaki ekonomik ilişkilerin geleceği ko EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY Mevduatı azalan bankalara destek ANKARA (a.a.) Merkez Bankası, mevduatı azalan bankalara derhal munzam karşüık iadesi yapılmasma imkân sağlayan karannı uygulamaya koydu. Merkez Bankası'nın dünkü Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğinde, munzam karşılık oranlarını değiştiren ve geçen mart ayında ahnan karann uygulamasına açıklık getirildi. 20 mart tarihli kararda, Merkez Bankası'ndan munzam karşılık alacağı olanların, alacaklannın ilerideki borçlara mahsup edilecefj bildirilmişti. Dun yayımlanan dUzenlemede ise mevduatı azalan bankalann alacaklannın, mevduat azalışı kadar bölümünün hemen odenecegi oranda yapılan değişiklik nedeniyle ortaya çıkan alacaklann ise ilerideki borçlanmalara mahsup edilecegi belirtildi. Merkez Bankası yetkilileri, sınırlı sayıda bankamn konuya ilişkin başvurulannın haklı görülmesi üstüne yeni düzenlemeye gidildiğini bildirdiler. özel girişimin Türkiye'deki güvencesi olarak değerlendiren Prof. Gumpel, "Eğer Özal bu yolda devam ederse, Türkiye'ye F.Almanya'dan sermaye akışı hızlanacaktır" dedi. Prof. Gumpel, Türkiye'ye yabancı sermaye çekmek için son yıllarda yasalarda pek çok değişiklik yapılmasma rağmen, hâlâ yeterince Alman sermayesi nusunda bir tebliğ sundu. îranIrak savaşı bıttiğinde, Iran bütcesinin yüzde 3040'ını oluşturan bir yükün ortadan kalkacağını ve bu parayla tran'da savaş sırasında hasargören askeri, smai tesislerle altyapı tesislerinin onarılabileceğini belirten Vidalhall, "Türk müteahhitleri için İran, gelecekte büyük bir potansiyel vaat ediyor. Türk müteahhitleri Libya ve diğer bazı Ortadoğu ülkelerinde daralmakta olan iş hacimlerini bu ülkeyi devreye sokarak dengeleyebilirler. Ama şimdiden girişimde bulunmalılar. Aksi halde savaş bittiğinde köşe başlarını Japon ve Korelilerin çoktan tuttuğunu görürler" dedi. Türk Ekonomisinin Bilinmeyen Gerçekleri ve IMF Devletin gelirleriyle giderieri arasında açılan uçurumun Türkiye ekonomisinin en can alıcı sorunlanndan biri haline geldiğini artık hemen herkes kabul etmektedir. IMF'nin projektörieri de bu kez bütçe açığına çevrilmiş, parasal göstergelerden önce bütçe performansının yakından izlenmesi kararlaştırılmıştır. Devletin gelirleriyle giderieri arasmdaki farkın geçen yıl trilyon sınırını astığı ve GSMH'nin yüzde 56'sı mertebesinde bir bütçe açığı olustuğu tahmin edilmektedir. Bu yıl da durumun pek farklı olmayacağı samlmaktadır. Bütçe açığının bu boyutlara varması, hükümeti özel tasarruflar başta olmak üzere her türlü mali kaynağa el atmaya zorlamaktadır. Kamu kesimi geçen yıl bir trilyon liranın üzerinde Hazine bonosu ve tahvil çıkartmış, Merkez Bankası kredileri büyük çapta kamu kesimine yönelirken, mevduat bankalarının kaynakları da çeşitii yöntemlerie kamu kesimine çekilmiştir. Özel kesime açılan kredileri yavaşlatan ve faiz oranlarını yukarı çeken bu uygulama özel sektörde ciddi tepkilere neden olmaya başlamıştır. öte yandan geçen yıl kamu kesimine 1.3 trilyon lira mertebesinde ek gelir sağlayan KİT zamlarıyla bu yıl da yaklaşık 2 trilyon liranın halkın cebinden çekilmesi planlanmıştır. Kamu kesimindeki açıklann tüm bu yönleriyle çok ciddi enflasyonist etkilere yol açtığı meydandadır. Devletin gelirleriyle giderieri arasmdaki dengesizliğin, gorünürdeki bazı nedenleri şunlardır: • Vergi sistemı enflasyona ayak uyduramamakta, enflaşyon kazançlarını vergilemekte tamamen yetersiz kalmaktadır. Ozal hükümetinin gündeme getirdiği vergi indirimleri ve bağışlamalan da bu etkiyi pekistirmiş, enflasyonun yüzde 50'yi bulduğu 1984 yılında vergi gelirlerindeki artış yüzde 23'te kalmıştır. • Buna karşılık bütçede cari harcamalar yüzde 44, yatınm harcamaları yüzde 43, sermaye teşkili ve transfer harcamaları yüzde 54 artmıştır. GSMH buyüme hızından fedakârlık yapılması istenmediği için bütçenin harcama bölümünde fazla kısıntıya gidilememiştir. • Türkiye'nin dış borç ana para ve faiz ödemeleri, hızlı devalüasyonlann da etkisiyle bütçe üzerinde ağır bir yük oluşturmaktadır. • Kamu kesiminin yüksek faizlerle ve kısa vadelerte iç borçlanmaya gitmesi bütçeye yeni yükler getirmektedir. • Kamu girişimleri mevcut yapılan içinde gelir ve giderlerini dengeleyememekte, astronomik zamlar yapmadıkları sürece büyük zararlara uğramaları kaçınılmaz görünmektedir. Bunlar kamu kesiminin gelirleriyle giderieri arasmdaki dengesizliğin ilk bakışta görünen nedenleridir. Bu nedenleri ortadan kaldırmak için alınacak önlemler, kuşkusuz vardır ve başta kapsamlı bir vergi reformu olmak üzere bu önlemler devreye sokulmalıdır. Ancak bunlann ötesinde bir başka soru zihinleri kurcalamaktadır: Acaba açıklanan Hazine verileri ve bütçe rakamları hangi ölçüde gerçek durumu yansıtmakta, çeşitii gelir ve gider rakamlarının ardında neler yatmaktadır? Geçen gün yapılan bir toplantıda, Prof. Erdogan Alkin bu soruyu ortaya atmış, toplantı sonrasında yaptıgımız özel sohbette deneyimli bir eski bürokrat olan Kemal Kurdaş ve iktisatçı Seyfettin Gürsel de bu sorunun önemini vurgulamışlardır. Türkiye bütçesinin bazı gider kalemleri "gizli" ve "dokunulmaz" nitelikte midir? Bu kalemlerin bütçedeki ağırlığı artmakta mıdır? Kamu kesimindeki ısrafın boyutlan nerede başlamakta ve nerede bitmektedir? Israf nerelerde yoğunlaşmaktadır? Kamu kesimindeki yatınm tercihlerinin aitında neler yatmakta, hangi etkenler rol oynamaktadır? Her kesimin kemer sıkmaya zorlandığı bir ortamda hiç de kemer sıkmayan ve tersine çeşitii gerekçelerle bütçeden taleplerini arttıran kesimler var mıdır? Bütçe dışına çıkartılan ve trilyonluk rakamlara erişen fonlar nerede ne için kullanılmaktadır? Politikanın gölgesi tüm bu tercihlere nasıl yansımaktadır? Prof. Alkin'in çok haklı olarak belirttiği gibi bu soruların yanıtlarını bilmeden ekonomik analizler yapmanın olanağı azalmakta ve Turk ekonomisinin bu bilinmeyenlerinin öğrenilmesi için umutlar IMF'ye bağlanmış bulunmaktadır. Bugüne dek IMF'nin bir dediğini iki etmeyenlerin şimdi bu çok önemli sorulan gündeme getirdiği için IMF'ye gocunmaları ise ilginç bir görünüm yaratmaktadır. 2. BOĞAZ KÖPRÜSÜ tÇÎN PAZAR ARIYORLAR Domates dışsatımcısına uyarı tZMIR (Cumhuriyet Ege Bürosu) Avrupa Ekonomik Topluluğu, Türkiye'den ithal ettiği domateslere uyguladığı fark giderici vergiyi kaldırdı. BaşbakanLk Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafmdan ihracatçı birliklerine gönderilen yazıda, nisan ayında, AET pazanna, belirlenen referans fiyatlannın aitında domates üiraç ediİLiesi nedeniyle Türk domateslerine 66.08 ECU/100 kg.'hk fark giderici vergi uygulanmaya başlandığı bildirildi. Fark giderici vergi uygulamasırun 7 mayıstan itibaren kaldınldığı belirtilen yazıda şöyle denildi: "thracatçüanmızın bir kez daha uyanlması ve referans fiyatına tabi urünlerde ihraç fiyabna özen göstenneleri gerektiginin batırlatılması yararlı olacaktır." Ihracatçı Birlikleri yetkilileri AET'ye yapılacak domates ihracatında "referans fıyatına" uyulması gerektiğini, aksi halde Türk domatesine yeniden fark giderici vergi uygulanabileceğini söylediler. İş makiııeleriııcle Japon Alman gövde gösterisi Ekonomi Senisi Ankara'da bugun açılacak 2. Uluslararası tş Makineleri vc înşaat Teknolojisi Fuan "Ankomak 85" Alman ve Japon firmalarının gövde gösterisine sahne olacak. Fuan düzenleyen Afeks Genel Mudürü Saim Kunıl, Alman ve Japon firmalarının 2. Boğaz Köprüsü ihalesi içinde yer alan 150 iş makinesi parkının ihalesini almak için şanslannı arttırmaAfeks Genel Mudürü Saim Ku ya çalışacaklannı bildirdi. rul Fuar boyunca Alman ve Ja Uluslararası fuar niteliğindepon firmalan şanslannı ki Ankomak 85'te 189 yerli ve yaarttırmak için yanşacaklar. bancı firma, iş makineleri ve inşaat teknolojisindeki en son gelişmeleri sunacaklar. Bu arada 59 Alman ve 10 Japon firmasının Türkiye pazarından pay alabilmek için fuann yanı sıra konuyla ilgili yerli şirketlerle işbirliği anlaşmalarına gitmeleri bekleniyor. Afeks Organizasyon Pazarlama Genel Müdurü Saim Kurul, Alman firmalarıyla Hannover Fuan'nda başlayan ilişkilerin Ankomak 85 Fuan'nda somutluk kazanıp yatırıma dönüşebileceğini belirtti. Saim Kurul, Japonlann şu an Türkiye pazanna daha yakın olmalarına karşın, Alman fırmalanmn da anlaşmaya varmak için kesin kararlı olarak geldiklerini belirterek, "Fuar, Alman ve Japon finnalannın gövde gösterisi şeklinde geçecek" dedi. 2. Boğaz Köprusü ihalesinde yer alan 150 iş makinesi parkı için düzenlenen fuann ayn bir önem taşıdığını belirten Saim Kurul, "Fuar boyunca. firmalar şanslannı arttırmaya çalışacaklar" dedi. Ankomak 85, 18 mayıs tarihine kadar açık kalacak. Türkiye'de 6.222 banka subesi, 12 "Uluslararası" var. 12 Uluslararası'nın sağladığı döviz girdisi 995 milyon dolar. NEDEN TÜRKİYE'NİN TOPLAM DÖVİZ GÎRDİŞİ 515 MİLYAR DOLAR DEĞİL? Türkiye'deki 6.222 banka şubesi arasında 12 Uluslararası'nın herbiri 1984 yılında Türk ekonomisine ortalama 83 milyon dolar döviz girdisi sağlamıştır. Toplam 995 milyon dolarlık bu performans, binlerce banka şubesi arasında sadece 12 Uluslararası'nın "dış ticarette ihtisas sahibi" olmasından kaynaklanmaktadır. Dış ticaret onlann tek işidir. Ve onlar, Türkiye dış ticaretinin % 10'unu gerçeMeştirmiştir. Türkiye'deki 6.222 banka şubesinin 12'si "Uluslararası"dır. Tekstile Avrupah ahctdan destek İSTANBUL (THA) Hazır Giyim ve Konfeksiyon thracatçıları Birliği Başkanı Sırn Gültekin, "Avrupah tekstilcilerin, AET'yi etkilemesi sonucu, AET'nin Türk tekstilcilerine olan olumsuz tutumuna son vermesi, tekstii ihracatında, geçen yıla oranla yaklaşık iki kat artış sağlayacaktır" dedi. "Sun Gültekin, Avrupalı tekstilciler için Türk tekstii ürünlerinin, fıyat ve kalite bakımından cazip geldiğini, ancak AET'nin Türkiye'ye karşı olan olumsuz tutumu yüzünden istedikleri malları alamadıklarını belirtti. Gültekin, "Tek çöziim yolunu TürkiyeAET arasındaki çelişkilerin giderilrnesinde bulan Avrupah tekstücüer, AET'yle 2 yıidan Hazır Giyim ve Konfeksiyon Ihracatçıları Birliği Başkanı, "Avrupah alıcı tekstilcilerin AET'yi etkilemesi sonucu, Türk tekstiline gösterilen olumsuz tutum sona erdi. Tekstii ihracatında bu yıl iki kat artış sağlanacaktır" dedi. beri kopuk olan ilişkilerimizi yeniden sagladılar " dedi. AET ile Türk tekstilcileri arasındaki olumlu gelişmelerin tekstii ihracatını geçen yıla oranla yaklaşık iki kat artıracağını ifade eden Gültekin göruşlerini şöyle ozetledi: "Geçen yıl 2 milyar dolarlık ihracat gerçekleşti. Bu yıl ise, ihracatımız daha fazla olacak. Vergi iadelerinin kalkmasına yakın, ihracatçılanmız vergi iadelerinden son bir kez yararlanmak için ihracata daha çok yöneldiler. Vergi iadelerinin kaldınlmasından sonra ise, bu şişkinlik yerini normal ihracata bıraktı. Dinamik bir sektör olan tekstii sektörunde AET ile anlaşmalardan sonra ihracatın artrnaraası için hiçbir neden yok." SERMAYE PİYASASUNDAN Yer darlığı nedeniyle bugün yayımlayamadığımız "Sermaye Piyasasından" haberleriyarın yayımlayacağız. DOVIZ KURLARI Merkez Bankası dolann esas kurunu 495 lira 38 kuruş olarak belirtedi. Efektif Döviz Dövizın Efektif Döviz Alış Alış Satış Satış Cinsi 519.80 519.80 530.20 1 ABD Doları 525.10 1 Avustralya Doları 358.40 340.48 365.57 362.06 23.69 23.69 24.16 1 Avusturya Şilinı 23.93 1 Batı Alman Markı 166.45 168.15 166.45 169.78 8.27 7.86 8.44 1 Belçika Frangı 8.35 1 Fransız Frangı 54.72 55.28 54.72 55.81 147.46 148.96 147.46 150.41 1 Hollanda Florini 57.31 57.89 57.31 58.46 1 Isveç Kronu 1 isviçre Frangı 197.64 199.66 197.64 201.59 100 Italyan Llreti 26.11 26.38 24.80 26.63 100 Japon Yeni 206.15 208.25 195.84 210.27 1 Kuveyt Dinan 1715.50 1733.00 1629.73 1749.81 1 Sterlin 640.91 647.45 640.91 653.73 144.07 145.54 136.87 146.95 1 S.Arabıstan Riyali ULUSLARARASI bir dünya bankasıdır MERKEZ ULUSLARARASI Buyüidcrc Cad 106 Escnlepe Tel 172 20(30 KARAKOY UI.USLARARASI BankaiarCad 3133 Tel 143 61 00 BAHÇEKAP1 l'USlARARASI Emınonu fctanbui Tel 522 45 89 ELMADAĞ l'I USlARARASI Cumhunyet Cad 20 Tel 141 19 83 KADIKOY ILLSLARARASI Altıyol Kadıköv Tcİ 337 84 05 Ş1ŞI.I l'Ll'SLARARASl Halaskâreazj Cad 360 Tcl 146 71 77 BAKJRKÖY II.ISLARARA.SI HalkçıSok 10 Tcl 570 17 38 ANKARA ı ı I'SLARARASI îzmır Cad 26 Kınlay Tel 18 75 74 IZMIR ULISLARARASI Cumhurıyeı Bulvarı 41 Tel 13 25 21 BIRSA 1 1 I M AKARA.M lc\?ı Çaknuk ( j j 7î Tcl 48ı)5e ADANA 1 'I USI.ARARASI AıalürkCad III Sok Tel. 30 526 MERSIN 1'I.l'SLAR.ABASl IcıüfniCad l'röksu t} Hanı Tel 13 622 Dr. MASUME ÇÖL Adres: Yeşilköy, Polat Yalı 0: 6 Tlf.: '.73 91 06 Dahiliye Mütehassısı