Katalog

Cumhuriyef Sahibi: Caahuriyel Matbaacılık ve Gazeıecilik Turk Anonim Şirkcti adına Nıdir Nadi, • Oenel Yavın Müdürü: H ı a n CemaL. Müessese Mudüriı: Eminc Uşakbgil. Yazı İşleri Muduru: Ofcaj Gönensin, • Haber Merkezi Mudurü: Yslçın Bayrr, Sayfa Düzeni Yönetmeni: Ali Ar»r, • Temsilciler ANKARA: Yalfn Doğan.fz.MİR Hiltmel Çetinkayı, ADANA: Metaraei Merean. Servis Şefleri: Istanbul Haberleri: Reha Öz, Dış Haberler: Ergun Balcı, Ekonomi: Osman lilagay, Kullur: Aydın Emeç. Magazin: Yalçin Pekşen, Spor Danışmanı: AMiilkadir Vücdotaa, Duzeltme: Refık üurfcaş. Arajtırma: Şabuı Alpay, İşSendika: Şâkna Kdraci, • Koordinatör: Ahmef Korutsaa, • Mali İşler: Erol Erfcut, Ilan: Hya Eıgene. Halkla İlişkiler: Gaideren Koşar. İdare: Hüseyin Gürtr, Işleimc: Sadun Sönmez. Basan ve Yayan: Cumhnriyrt Matbaacılık ve Gazeıecilik T.A.Ş. Türk Ocagı Cad. 39/41 Cağaloğlu Islanbul. PK: 246İslanbul, Td: 526 10 00 (9 hat), Telex: 22246 • Bürolar: Ankara: Ziya Gökalp Bulvarı İnkılap Sokak No: 19/4 Tel: 33 11 4147, Telex: 42344 • İzmİr. Halit Ziya Bulvarı No: 64/3, Tel: 25 47 0913 12 30 Telex: 52359 • Adana: Çakmak Cad. No: 134 Kat 3, Tel: 1455019731 Telex: 62155. TAKVtM 3 Şubat 1985 İmsak: 5.38 Gttneş: 7.06 Üe: 12.22 İkindı: 15.04 Akşam: 17.29 Yatsı: 18.50 r BEYOĞUL BEYOĞUL Lıiana, yarım yüzyıl öncesi ne işler yaptığını pek anımsamıyor, veya anımsamak istemiyordu. Ama kimbilir, bir zamanlar Rejans veya Petrograd lokantalarının, ara sokaklaraaki barların, pavyonların havasına yürek hoplatıcı beyazhklarını ekleyiveren o sarışın, fıkır fıkır Rus kadınlarımn arasında belki Liana da vardı. Neydi Beyoğlu? Tüm güzellikleri geçmişte kalmış, ' lahmacun uygarlığı"nın ve gecekondu yerleşiminin sökülmez istilasına uğramış, hiçbir özelliği kalmadığı için de "kurtarılmasına" gerek olmayan "maziden bir yaprak" mıydı? Aleksandra Kordomenis de Beyoğlu ile karşılıklı bir kimlik alışverişinde bulunmuş o insanlardan biriydi. Beyoğlu'na biraz damgasını basmış, Beyoğlu'nun da kendi damgasını vurduğu, biçimlendirdiği... Onun da yaşamı Balo Sokağında geçmişti. Atilla Dorsay Hangi tarafa bakılsa bir roman görülür I Yok felekte sevdiğimin bir eşi Başka âlemdir Beyoğlu cümbüşü Kıydı cana ol civanın gelişi Başka âlemdir Beyoğlu cümbüşü tysü işret zevki mehtâb idelim Seyri Şişli çiftliğinde nidelim Yâr ile tâ baloya dek gidelim Başka âlemdir Beyoğlu cümbüşü Ekmekçi Bağdasar (19. yüzyü şairi) Komşuları, komşulan dediysem aynı binayı paylaştığı bir kaç iş yerinin sahipleri, ondan 'Hıtiyar' diye söz ediyorlardı. Daha yakından tanıyanlarsa Lena diye... Oysa asıl istni Liana idi.. Liana Suşkova.. Ukraynalıydı. 1919'da 'çok sevdigisubay amcalannın peşinden' Istanbul'a gelmişti, çoğu kadın olan birçok Beyaz Rus'la birlikte, o dönemde birçoklarmca hâlâ ConstanÜnople diye isimlendirilen bir kentin en dağdağalı, en 'kozmopolit', yabancıya en açık semtine, Beyoğlu'na yerleşmişti. Kaç yaşındaydı o zamanlar? Yaştan söz etmekten hoşlanmıyordu Liana: 'tnsan ihtiyariayınca kendi kendini tanıyamıyor'.. Ama sonradan, bugün seksenaltısında olduğunu ağzından kaçırdığına göre, o yıllarda olsa olsa yirmisinde olmalıydı. O yıllar... 'Korkunç yıllardı onlar' .. liana'ya göre Istanbul'a sığınan Rus'ların sayısı nerdeyse 3 milyondu! "Tiinel'da hanlarda, gazete kâgıtlan üstünde, üstuste yatardık'.. En büyük sıkıntıları, dil bilmemekti. Sonra 'korku geçmişti', Türkçeyi de öğrenmişlerdi: 'Once küfürieri öğrendim!'.. Amcaların biri savaşta ölmüş, diğeri kaybolmuştu. Sonra amcasının bir arkadaşı evlenme teklif etmişti. liana bu arada çalışmıştı. Hangi işlerde? Yanm yüzyılın ötesinde kalan bu 'işleri' pek anımsamıyor, veya anımsamak istemiyordu yaşlı Rus kadını.. 'Çok işkr yaptım' diyor, hemşirelik de yaptığını eküyordu. Ama kimbilir, bir zamanlar Rejans veya Petrograd lokantalarının, ara sokaklardaki barların, pavyonların havasına yürek hoplatıcı beyazlıklarını ekleyiveren o sanşın fıkır fıkır Rus kadınlannın arasında belki liana da vardı... mışü bttV... Evin en üst 3 katında yıllar yılı tek başına yaşamıştı, tozlanmış eşyalan ve arulanyla.. ölümünden sonra ev yeğenlerine geçmişti.Onlar da biraz onanmdan sonra katlan kiraya vermeyi kuruyorlardı. tkinci katta bir zamandır bir dişçiyle bir avukat yazıhanesi vardı. Yola bakan taraftaki dişçi muayenehanesinin duvarlan, görülmemiş güzellikte bir duvar kâğıdıyla kaplıydı: Koyu kırmızı renkte, dokununca kadife izlenimi veren, kuşkusuz Avrupa (belki İngiliz) kökenli, en aşağı yanm yüzyıllık bu duvar kâğıdı, Aleksandra Kardomenis'in belki en güzel gençlik günlerine eşlik etmişti. Ve dişçi Yaşar Sevinç, bu güzel dekoru hiç bozmadan, tersine koruyarak, kendi ifadesine göre 'çogu dvardan, Beyoğlu sokalüanndan, Tariabaşı'ndan gelen gayri miislim aileler' olan müşterilerine hizmet veriyordu. Ust katlara çıkınca, uzaktan görünen taş kabartmalann güzelliğini farkettik, yaşlı Rum kadınırun vârisleri tarafından çoktan ahp götürülmüş eşyalanndan kalan birkaç şeyi, örneğin haç motifleriyle süslü bir ilaç dolabım keşfettik. 1919'DAN BU YANA HEP BEYOĞLU'NDA Liana Suşkova, yafirun, mımsayabildiği kadarıyla 86'yı bulduğunu söylüyordu. BL görmüş geçirmiş Rus kadını, 1919'da Istanbul'a geimiş ve o günden beri hep Beyoğlu 'nda yasamıştı. Bu semtin doruktan yavaş yavai aşağüara inmesinin, çöküşünün tanığıydı. Beyoğlu 'nun son yanm yüıyüına eşlik etmiş yaşantısıyla kuçücük odasmda ömrünü doldurar Liana'nın kendi tarihi ve Beyoğlu'nun tarihi üstüne anlatabileceği kimbilir ne çok şey vardı... (Fotoğraf: ERDOĞAN KÖSEOĞLU, i ZAMANA MEYDAN OKUYOR Beyoğlu 'nda parlak bir geçmişi anunsatan sayısız görkemli yapı var. Bunlardan bazüan tümüyU terk edilmiş durumda.. Bazüan ise bakımlı, onarılmış.. tşte geçen yıllarda onarüarak yeniden hizmete açılan Tepebaşı 'nın ünlü bir yapısı.. Heykellerle, taş kabartmalarla süslü görkemli cephesiyle Büyük Londra Oteli, zamana meydan okuyor ve odalannda kimbilir hangi anüarı banndırıyor.. (Fotoğraf: KADtR CAN) „. Beyoğlu: Nedir, Ne Degüdir? Neydi Beyoğlu, nasıl tanımlanabilir, hangi açıdan yaklaşüabilirdi ona? Bir dönemde Batı usulü uygarlığı, Batı usulü yaşamı, eğlenceyi simgeledikten sonra artık geriye dönüşü olmayan bir çöküş, yozlaşma dönemine girmiş, kurtarılması olanaksız bir kent parçası mıydı? Tüm güzellikleri geçmişte kalmış, 'lahmacun uygarüğı'nın ve gecekondu yerleşiminin sökülemez istilasına uğramış, hiçbir özelliği kalmadığı için de 'kurtanlması'na gerek olmayan 'maziden bir yaprak' mıydı? Yahya Kemal'den Sait Faik'e, Ahmet Hamdi'den Cahit Sıtkı'ya, Peyami Safa'dan Orhan Veli'ye tüm bir edebiyat tarihinin bir dönemde ve zaman zaman yüreğinin attığı, korunması gerekli bir müzesemt miydi? Her türlü eğlencenin, para karşılığında, her türlü cinsel doyumun dar sokaklannda bulunabildiği, gecenin geç saatlerine dek göz kırpan ışıklarıyla insanları yapay, geçici, ama Liana'nın unutamadığı teselli edici oyalanmalara çağıtrajedi ran, kentin gece hayatının yüreği, İstanbul'un PigaUe'ı veya SoSonra Liana'nın yaşamına birZAMANA DtRENENSOKAK tşte Beyoğlu'nun en canuyerlerinden biri... Hem BALO SOKAĞINDAKÎ BALKON Aleksandra Kardomenis, tüm ömrünü bu evde geçirdi. Kimbilir kaç kez bu baiho'su muydu? Azınhk killtürletrajedi gelip çökmüştii, tüm ağırkondan gelipgeçeni iıledi, hayattere daldı veya çamaşır astı. A leksandra artık yok. Bu Rum kadını, 90 yaşına yakuıken gündüz, hem de akşamın ileri saatlerine dek etkinliğini sürdüren ünlü Bahkpazan.. rinden, çeşitli ırklann, dinlerin, lığıyla.. Gözleri görmemeye başBeyoğlu'nun zamana direnen, canlılığım koruyan ünlü sokağı.. Ve bu sokakta aküç yu önce öldü. Ama ev ve yılan motifleri, taş insan başları ve nefis demir korkuluğuyla balkon hep orda... Ancak dillerin kanşmasından oluşan ve ladığı için çalışamayan kocası ve şam vakti bauklaruu sergileyen bir bahkçı... (Fotoğraf: ERDOĞANKÖSEOGLU) bu güzellikleri görmek içut insanın başı yukanda gezmesi gerekiyor. (Fotoğraf: KADİR CAN) ancak Türkiye'de, Istanbul'da 3 yaşına geimiş kızını geçindirbenzerine raslanabilecek benzermeye çalışan liana, kendini ko5 çocuğunu vermişti. Ve tam 362 beri vermemişti uzun zaman.. Kilisesinde bulunan bir vakfın di, hayatı Beyoğlu'nun son yala (başını biraz yukan kaldırmak siz bir sentezin tarih içinde gerBeyoğlu ile karşılıklı bir kimlik yu bir yoksulluğun içinde bulçocuk, günün birinde, Beyoğlu' Adam ölüp gitmişti. Sonra diverdiği ayda beş bin lirayla bu nm yüzyıllık tarihiyle koşut, çö ahşverişinde bulunmuş o insankaydıyla) dikkati çeken bina çekleştiği, örnek alınması gerekli muştu. O sırada, yaşlı kadının nun çamurlu sokaklanru ve ışıklı ğerleri, diğer Beyaz Rus 'lar, kaküşü Beyoğlu'nun çöküşüne eski evdeki odasımn kirasını da... Aleksandra hakkındaki bil bir yaşam biçimi miydi? Yoksa lardan biriydi. Beyoğlu'na biraz ifadesine göre, bir Fransız papagecelerini ana babalanna bırakıp der arkadaşları, komşular, ahgiyi, şimdi aynı eski evin birinci her şeyi maddi değerlere, paraödüyordu. Gerisini ise ya küçük denk geimiş.. Her gün dışan çıdamgasını basmış, Beyoğlu'nun zı ve hâlâ rar olan Rebul EczaGüney Fransa'da bir satoya yer baplar, dostlar da ölüp gitmişti katındaki atölyenin sahibi Ömer ya dönüştüren, cebi dolu hovarküçük ve çeşitli renkteki kumaş kıyordu gerçi, lstiklâl Caddesi da kendi damgasını vurduğu, binesi'nin sahibi (şimdiki sahipleleştirilmek üzere yola çıkmışlar birer birer... Ama Liana yaşaboyunca şöyle bir 'volta atıyorDaikılıç'tan aldım. Genç ve yar dalara genç bedenleri peşkeş çeçimlendirdiği.. Onu tanıyamaparçalanm biraraya getirerek rin büyükbabası), yoksul azınhk dı. Ama ne bilirdi liana ve di mıştı. Zamana direnmişti. Tıpdımsever bir insandı Dalluhç, şi ken, yok olması gerekli bir 'Sodım, çünkü 3 yıl önce yaklaşık yapüğı gözalıcı, rengârenk örtü du'. Ama onun bildiği, tanıdığı ailelerini bir bir dolaşarak, çoğerleri, 'şato' denen binanın ev vesi biraz Anadolu'ya çalıyordu. dom ve Gomor', bir 'günah 90 yaşındayken ölmüştü. Onun leri satarak, ya da aralannda bir Beyoğlu'ndan bugüne ne kalmış kı içinde yaşadığı en aşağı yüz cuklannı iyi bakılmak ve eğitilirisi bir ahşap yapı olduğunu? Ve yıllık Beyoğlu evi, Istiklâl Cadda yaşamı aynı sokakta, Balo so Aleksandra Kardomenis'i tanı dünyası' mıydı? Ahmet Hamdi kaç gazeteci de bulunan 'dost' olduğunu sorduğumuzda bakışmek üzere Fransa'ya gönderecek 1920'lerin bir Noel gecesinde, desine bağlandığı köşede Bacamıştı, kadın bu sokakta doğmuş, Tanpınar'm deyişiyle "Her sınıf kağında geçmişti. Balo sokağı 16 larının yardımlarıyla getiriyor ları dalıyor ve şöyle diyordu: bir yardım önerisi getirmişlerdi. içindeki çocuklann çoğuyla bir nak Birahanesi bulunan Balo so du. Beyoğlu'nu Beyoğlu yapan, "Hiç kimse kalmadı, hiçbir şey bu evde büyümüş, ordan hiç ay halk için Paris ve Avrupa ithanumaradakı çıkmtılı, cephesinin 1lerde, pasaport aldıklannda Lilikte cayır cayır yanıp kül olaca kağındaki 41 numaralı ev gibi dirılmamıştı. Antikalarla dolu latı bir ytğın eflencenin, alafranen üstündeki balkonunun nefis 'Beyoğlu kültürü' denebilecek kalmadı. Hepsi gitti, herşey gitana ve kocası da, başkalan gibi, ğını? evinde tek başına yaşamış, 'gii ga konserlerin, şöhretsiz, mudemir parmaklığı, aslan başı ve renmişti. Şimdilerde merkezi şeyi yaratmış olan o sayısız ırk ti"... gidip onlan görebileceklerdi. Aleksandra Kardomenis de venmediği insanı evine sokma ganniye ve rakkaselerin göz alıçiçek motifli taş kabartmalarıyve millet mensuplanndan biriyliana, hasta kocasına acı ha Tophane'deki ana Rus Ortodoks Birçok aile olur demiş, biri tam ct koşesi"miydi? Ahmet Mithat Efendi'nin "Bizim Beyoğlu birçok cihetlerce Paris'ten de yamandır. Hangi tarafına bakılsa bir roman görülür" deyişi acaba doğru muydu? Yoksa Yahya semti. Bütün sefirler burada, birbirlerine Kanuni Sultan Süleyman zamanmda ve Venedik elçilerinin saraylan, Kemal'in "Beyoğlu istanbul'un yaktn oturuyorlar. Sefarethanemizden Galatasaray Acemioğlanlar mektebinin 1555'te Istanbul'a Alman imparatorunun parasını aldıktan sonra şanını, şehir, Topkapı Sarayı, Anadolu'nun uzak civarında idi. O zamanlar, Maktul elçisi olarak geimiş olan Busbecq, "Türk şerenni, cazibesini, nesi varsa lbrahim Paşa'mn adamlarmdan Alvario dağları hep görülüyor, dünyamn en güzel Mektuplan" adı ile bilinen bepsini aldı, büyüdü, yükseldi, Giriti de Taksim civarındaki sarayında manzarasını oluşturuyor." 'Sefaretnâme'sinin bir yerinde genişledi, kabına sığmadı" diye oturuyor idi. Bu zat, Venedik Balyozu Beyoğlu 'dan şöyle söz ediyor: süregiden anlatımı ve "minareBir Türk yazarı, Ahmet Refik Altınay ise idi, kendisi hakkındaki yazışmalarda "Beyoğlu'nda birçok tacirler siz ve ezansız serat" tanımlaması "Sokullu" adlı eserinde Beyoğlu adının 'Beyoğlu' diye yâd olunurdu. Keza oturmaktadır, bunlann çoğu İtalyan'dır. mı, acaba Beyoğlu'nun temel kökenini şöyle açıklıyor: Kasımpaşa, Piripaşa, Ayaspaşa, Bunlarm Hıristiyan esirleri kurtarma özelliklerini daha iyi verebiliyorPiyalepaşa mahalleleri, hep Kanuni konusunda büyük yardımlan görülüyor". "Istanbul, Kanuni Sultan Süleyman du? Bu yazı dizisinde bu sorulazamanmda tesis edildi. Bu mahallelerin Lale Devri'nde İngiltere eiçisinin eşi zamanmda genişledi. Devletin kuvveti ve ra yanıt vermeye, Beyoğlu'nun yâd olundukları isimler hep Kanuni devri olarak Istanbul'a gelen ünlü yazar Lady zaferleri ile beraber ticareti de yüksek bir ne olup ne olmadıgını anlamaya ricâlinin isimleriydi." Montague, 29 Mayts 1717 tarihli bir mertebeye vasıl oldu. İstanbula her çalışacağız... Oysa, ilerde de değineceğinıiz gibi, ınektubunda şöyle yazıyor: taraftan tüccar geliyordu. Bunlar için Beyoğlu isminin kökenini Fatih dönenüne Y arm: Beyogla'nda 19. YÜZY1LDA BEYOĞLU İşte 19. yüzyıl Beyoğlu'sundan bir görünüm.. Yamrı yumru taş bir "Sefarethanemiz Beyoğlu 'nda. Calata 'da yeni mahalleler tesis edildi. O kadar çıkaran başka bazt görüşler vardır sokak, kârgir, Avrupa stitiyaptlar, önü tentelidükkânlar, fesliadamlar, sokak köpekleri.. Resim, CaWestminster nasıl Londra 'nın 'kibar Kafası B*zalanlar, devirde Beyoğlu 'nda birkaç mezarlıkla ve bunlar genelde daha geçerli sayılmıştır. latasaray'a doğru bakışt yansıtıyor. Sağdaki tahtaperde, bugünkü Mıstr apartmanvun olduğu yer. semtV ise burası da İstanbul'un kibar bağtar, bahçeler vardı. Fransa, Lehistan Saglıgı Bozulaalar... Beyoğlu'nu nasıl anlatnuşlardı?