Katalog

28 EKİM 1985 HABERLER CUMHURİYET/7 Savunma tşbirliği Anlaşması Başbakan Özal, ABD ile ilişkileri Cumhuriyet'e anlattı AJNKARA'dan YALOVDOGAN TürkiyeABD görüşmeleri çarşamba ünü günü ANKARA, (ANKA) Türkıye ABD Savunma ve Ekonomık Işbırhğı Anlaşması'nın (DECA) bazı maddelennı değıştırerek yenılemek amacıyla Ankara1 nın gınşımı uzenne başlayan süreç, masaya oturnıa aşamasına geldı Heveıler, Cumhunyet Bayramı'ndan hemen sonra, 30 ekımde goruşmelere Ankara'da başlayacak Savunma ve Ekonomık Işbırhğı Anlaşması göruşmelen bırbırıne pairalel olarak yurutülecek DECA gonışmelerının başlamasından bır gun sonra Yunanıstan'dan Ankara'ya gelecek olan ABD Dışışlerı BakanlığYnın "uç numaraiı ismi" müsteşar Michael Armacost, bır yandan Turk Amerıkan ıhşkılennı gundeme getınrken, bır yandan da Turk Amerıkan ılışkılerı üzennde duracak Armacost'un zıyaretı sırasında usler anlaşmasının revızyonu konusunda kesın bır sonuca vanlması beklenmemekle bırlıkte, bu gonışmeler Washıngton'un taleplennı bıldırmcsı ve Turkıye'nın tavnru saptayabılmesı açısından Onem taşıyor DECA göruşmelerınde Türk heyetıne, Dışışlen Bakanhğı Ortak Guvenlık Daıresı Başkanı Selçuk Korkut, ABD heyetıne ıse Ankara Büyukelçısı Robcrt StrauszHupe başkanlık edecek ARMACOST ATİNA'DA ABD Dışışlen Bakanlığı Müsteşarı Michael Armacost, Amerıkan Yunan ıhşkılennı görüşmek uzere bugün Atına'ya gelıyor Muzakerelerde, daha önce Yunan hükümetının 1988 yılından sonra belh koşullarda, faalıyetlerıne son vereceğını açıkladığı 4 asken ussun geleceğının de ele alınacağı açıklandı Uslere karşı ticaret SEDAT ERGtN NEW YORK Başbakan Turgul Oıal, "Cmnhunyet"e özel bır demeç vererek onumüz dekı gunlerde açüacak olan üsler pazarlığında Re agan vonetımınden beklentılennı açıkladı ve bu pazarlıkta ana ağırlığı "tıcarH"e verdığını bıldırdı özal, "Ben ona (ABD) usler venvorsam, karşılığında tK*retımın suttınlmasını ıstenm V oksa hep el açmak durumunda kalınz" dedı Özal ın açıklamalan sırasında usler pazarbğmda Türkıye'nın ABD yöneumınden sıyası alandakı beklentılerını ıkıncı plana ıterek, bıitun öncelığı tıcarete vermesı dıkkat çektı özal, ABD ıle Sa vunma ve Ekonomı» Işbırhğı Anlaşması'nın göz den geçınlmesı sırasmda Turk Amenkan ılışkı lenm tıcaretı ön planda tutarak "daha gerçekçı ve daJ» pratik bir zemliT'e oturtmak ıstedıklen ru bıldırdı Turgut özal halen bır bın ardına geunlen kısıtlamalara sahne olan Türkıye'nın ABD' ye ıhracatı ıçın ongorduğu tavanı da açıkladı 3 mılyar dolar BM'nın kırkıncı yıldönümü kutlamalarına katılmak üzere geldığı New York'tan avnlmadan ön ce kaldığı "Carirlc" otelındekı odasında bızı ka bııl eden ve usler anlaşması pazarlığına ılışkın sorulanmızı yanıtlayan Ozal'ın ılgınç bır açıklaması da ABD'nın Turkıye dısında pazarlar araması ıle ortaya çıkan "afyon sorunu"nu da usler pazarlığı sırasında gündeme geureceklennı bildırmesı oldu özal, ABD'nın Türkıye'ye yenı afvon vetıştırme yöntemını "zortayarak" kabul ettırmesınden sonra, şımdı Hındıstan gıbı başka pazarlara yöneldı|ıru belırterek 'Bu hakstz bır rç Butun afyon tesısJen elınuzde kaldı Bu konuda otunıp anİaşmamız lazım" dedı Özal "donup afyon kapsullennı tekrar 'çızme' ışıae mı donelım?" dıyerek de Reagan yönetımme üslü kapalı bır uvanda bulundu Başbakan özal'ın bır dığer önemh açıklaması ıse Turkıye'nın "Körfez ya da dıfer bolg* ulkelen ıle ekonomının >anı sıra savunma amacıvla da bıraraya gelebılecetı' konusunda oldu Özal sa vunma ıçın bırarava gelmekten neyı kastetiığıne tam olarak açıklık getırmedı Ancak bu amaçla "ozel anlaşmalar" vapılabıleceğınden söz ettı olabılır ılende onu da bılemıyorum şu anda onlarla ekonomı ve savunma k'onulannda bıraraya gehnebılır Gulf bölgesındekı ulkelerle ya da baş ka ulkelerle Savunma amaçlannı da saydınız. ÖZAL Ekonomık ve savunma ama^larıyia Bugun herhangı bır şey yok ama gehnebılır ABD eskı Dışışlen Bakanı \le\ander Haıgın getırdığı Ortadogu da stralejtk konscnsus dıve bır katram vardı. Bu Ne Biçim Pazariık?.. BAŞBAKAN Turgut Ozal, Nevv York'tan Antalya'ya telefon edıyor Telefonun otekı ucunda Hazıne ve Dıs Ticaret Musteşarı Ekrem Pakdemırlı bulunuyor Başbakan Özal New York tan Antalyadakı Mustesar Pakdemırh'ye talımat verıyor Pakdemırlı de aldıgı bu ta.ımat uzerıne An talyada Amerıkalılarla su sıralarda kolay kolay kımsenın aklına geleneyecek bır anlaşma ım zalıyor Imzalanan anlaşma ıle Turkıye nın Ame rıka ya sattığı ham bez ıle sunı ıplığe "gonullu olarak" kısıtlama getırıyor Yanı Tjrkıye sattıgı ham bez ve sunı ıplığı kendı kendıne uç yıl sureyle kısıtlamıs oluyor Isın ılgınç yanı haftalardır hatta aylardır Turkıye ıle Amenka arasında garıp dıyebılecegımız bır pazariık surüyor Amerıkan tarafı asken kolaylıkların arttırılmasını ısterken Turk tarafı ya pılacak anlaşmamn "sadece asken konularla sınırlanmasını ıstemedtğım" her forumda sık sık dıle getırıyor One surduğu gerekcede de "Asıl olan yardımın değıl, ıhracatm artmasıdır" dıyor Amenka ıle yuruttuğu pazar lığı savunma sanayıının kurulmasının yanı sı ra ozellıkie "ıhracatm artışına" baglıyor Hatta son olarak onumuzdekı hafta gorusmelerıne gecılecek olan Savunma Isbırlıgı Anlaşması na temel olabılecek goruslerı Amerıkan tarafına aktarırken yıne "ıhracatm, serbest tıcareOza/, Amenka'ya oylesıne guvenıyor ki, Avrupa'nın gosterdığı son tepkı karşısmda neredeyse kendını kaybedıyor ve aylardır Amenka'ya karşı surdurduğu tezlerden sankı vazgeçerek Amenka ya yapılacak ıhracatı ham bez ile sunı ıplıkte kısıtlama kararma gidebılıyor. tın artışını" bırkac kez vurguluyor Şımdı buna ragmen gozlerden kaçırılarak Antalyada bır yıgın teknık terımle dolu bır anlasma ımzalanıyor Ozal ın talımatı ıle ve Pakdemırlı nın ımzasıyla Amenka ya ıhrac edılen ham bez ve sunı ıplığe Turkıye kendı kendıne kısıntı getırıyor ABDde bır tekstıl sıkıntısının yaşandığını bılmeyen yok ABD gumruk kurallarına gore herhangı bır ulkeden satın alınan herhangı bır malın btr yıldan dığenne mıktan yuzde 30 oranında bır artıs gosterıyorsa ABD Ticaret Bakanlığı fıyat ve kalıte yonunden sorusturmaya gecebılıyor Altı aylık surenın sonunda da söz konusu sorusturma "bır ıthalat sınırlaması" ıle noktalanabılıyor Turkıye nın başına gelen olayda gozlendığı gıbı Amerıkan yonelımı Turkıye nın ıhraç urunlerınde bu geiışmeyı geçen yıldan ben ıztiyor Bunun sonucunda da vardığı kararı Turk tarafına bıldırerek ozellıkle tekstıl umnlerınde Türkıye'ye sınırlama getırıyor Sanırız anımsanacaktır Turgut Ozal'ın bu yılın mart ayında Amenka ya yaptığı resmı gezı sırasında gundemın en onemlı konusu ışte bu yuzde 30'luk sınırın kaldırılması ve Turkıye den ıhraç edılecek urunlere herhangı bır sınırlama getırılmemesıydı O tarıhte Başbakan Ozal her yaptıgı goruşmede konuyu dıle getırdı Amerıkan Malıye Bakanı ıle Amerıkan Ticaret Bakanı ıle ve hatta Başkan Reagan ıle sımrlamanın kaldırılmasını goruştukten sonra Turk kamuoyuna dondu ve hep ay nı açıklamalan yaptı "Amenka bızı anlayışla karşılıyor Bu yuzde 30'luk stnırı aşma meselesını Amenka halledecek Bıze soz verdtler bu goruşmeler çok başarılı oldu' Başbakan ın açıklamaları tekstılcılerı o gunlerde bıraz daha rahatlatır gıbı oldu ama adamlar VVashıngton'un kapısına geldıklerınde ters yuz edıldıler Ters yuz edılenler arasında ıkı kez Ekrem Pakdemırlı de yer aldı Buyuk gurultulerle Amerıka'ya gıden Pakdemırlı de, tıpkı Başbakan ı gıbı, "Bız bu ışı hallettık Yuzde 30 sınınnı Amenka kaldırryor" yolundakı demeclen ıhracatcılarda bu kez bıraz daha ıhtıyatlı bır sevınc yarattı Sutten ağızları yandığı ıcın ıhracatcılar yoğurdu ufleyerek yemek ıstedıler Nıtekım haklı olduklan cok kısa sure ıçınde anlasıldı Gerek Başbakan, gerekse Pakdemırlı ne yazık kı, doğruyu soylemıyorlardı Kapalı kapılar ardında yapılan gorusmelerden çıktıktan sonra "tamam bu ış oldu" yolunda yapılan acıklamaiar bır sure sonra yerıne gercegı bırakıyor ve aslında "hıçbır ışın halledılmedığı" ıhracdtcıların suratına şamar gıbı ınıyordu Şımdı de Amenka nın yanında benzer gırışımı doğrudan Ozal hukumetı yapıyor Turkıye^ nın ıddıalı olduğu ıkı urunde kendı kendıne ıhracat sınırlaması getırıyor Bu anlaşmamn zamanlaması aslında duşundurucu Onumuzdekı bırkaç gun ıçınde Amenka ıle Turkıye arasında savunma ışbıriığı göruşmelen resmen basiıyor Bız Amenkalıtara 'bu konuyu goruşurken a raya başka ulkelen, orneğın Yunanıstan'ı ya da başka sorunları katmayın'yolunda rıcada bulunurken Amerıkan yonetımı anlasmalara başkanlık edecek kendı Dışışlen Bakanlıgı nın ıkı numaraiı adamını Turkıye nın ısteğıne aykırı olarak, once yıne de Atınaya gonderıyor Dışıslerı'nın ıkı numaraiı adamı An macost Atınaya uğradıktan sonra Ankara ya gelıp, savunma ışbırhğı göruşmelen ıçın masaya oturacak Bu masadakı Turk tezı de ozellıkle "ıhracat sınırlamalannın katdınlması" doğrul'usunda Yanı bır yandan bız "sımrlamaları kaldıralım" dıyoruz ote yandan kendı kendımıze Antalyada ımzalanan anlaşma ıle bırkac urunde de olsa, ıhracatı sınırlıyoruz Bır gerceğı vurgulamakta yarar var Ozal Amenka sızyapamaz Amenkan desteğı olmadan Ozal ayakta duramaz Avrupa her fırsatta Ozal a dırseğmı gostenyor Turkıye'de "tam anlamryla demokrastye geçılmedığı surece" Avrupa, Türkıye ıle ılıskılerıne hep mesafelı bakıyor Arka arkaya aldıkları kararlar bu goruşun bırer gostergesını olusturuyor Avrupa kendı ınançlarından vazgeçmezken, Amenka, Turkıye nın Avrupa'dan kopmaması ıçın elınden gelen her çabayı gostenyor Geçen yıl olduğu gıbı Amerıkan yonetımı Avrupa'nın tum başkentlerınde Turkıye adına kulıse gırıyor ve orneğın Turk parlamenterlerının yetkı belgelerı çeşıtlı manevralarla da olsa Avrupa Konseyı tarafından kabul edılıyor Yetkı belgelerının kabul edılmesının "Turkıye'de demokrasıye tam olarak donulmuş olduğu ' anlamındd kabul edılmedığı aradan bır yıl geçtıkten sonra Avrupa Parlamentosu'nda açıklık kazanıyor Sırtını Amenka ya dayadığı ıçın "ne halt ederlerse etsınler " gıbı ınsanı hayrete duşuren sozler bır başbakanın ağzından cıkıyor ve sozum ona Turk Başbakanı Avrupalılara rest çekıyor1 Hatta butun bu sıyası gelışmelerı ınanılmayacak olcude gozardı ederek ışı AET'nın Turkıye ye vereceğı 600 mılyon dolariık kredıye ındırgeyerek akla sığmayacak bır dar goruşle değerlendırerek "600 milyon doiara zaten bızım ıhtıyacımız yoktu " dıyebılıyor Adamlar bızı Avrupa dan demokrasıye donunceye dek' acıkça kovuyor Bızım Başbakan raporun sahıbını sahtekârlıkla" suclayabılıyor Amenka ya Ozal oylesıne guvenıyor kı, Avrupa nın gosterdığı son tepkı karşısmda neredeyse kendını kaybedıyor ve aylardır Amenka ya karsı surdurduğu tezlerden sankı vazgeçerek Amerıka'ya yapılacak ıhracatı ıkı urunde de olsa kısıtlama Kararına gidebılıyor Amerıkalıların ıçı herhalde şımdı çok rahat olmalı Avrupadan tokat yıyen gonullu olarak kendı gerekçelerınden vazgecen bır Turkıye karşısmda Amerıkalılar Savunma Işbırlığı ıçın herhalde ceple rındekı butun onerılerı masanın uzerıne koyacaklardır Turkıye nasıl olsa her şeyı kabul etmeye alışkın Hele de Ozal ın yonetımınde1 ABD Ile tiea*et: Turkıye, bugün Ortadogu'ya 3 5 mılyar dolar, Ortak Pazar'a 3 2 mılyar dolar, Amenka'ya sadece 400 mıtyon dolarlık ıhracat yapıyor ABD'den ıthalatımız ıse 1 mılyar 300 mılyon dolarhk ABD ife tıcaretımızı dengeiı bır şekılde arttırmamız genkıyor. OZAL Şımdı dur ben sözumu bıtıreyım Bunlar hep getınlebılır ya da getınlmeyebılır Böy le bır durum yok ıse bızım durup dururken Ona doğu'ya mudahale edecek bır "kuwet"e bızım tesıslenmızden musaade etmemız doğru değıldır, 9 prensıp ıtıbanyla neden doğru değıldır Ortadoğu'da Türkıye nın ağırlığı artıvor \menka bakımından da artıvor Amenka ıçın Türkıye'nın ağır lığının artması Amenka'nın da menfaatınedır, genel olarak Batı'nın menfaatınedır, onu soylemek ıstıyorum Bu soyledıkknnizı açar ınısınız* OZAL Şunu demek ıstıvorum özel bır an laşma olmadığı takdırde b\z herhangı bır şekılde oralara mudahale etmeyız, mudahale ettırmeyız Ancak benım onlarla anlaşmam olursa o zaman olur Yoksa rasgele, keyfı olunmaz Şımdı bu durumu ufak bır şey ıçın harcamak yanhştır Yanı bızım Onadoğu ulkelen üzennde daha çok sozümüz geçerse bunu ufak bır kuvve tın oradan oraya naklı ıçın kullanmak fevkalade yarüıştır Bunu soylemek ıstıyorum Onun ıçın ra pıd deployment force meselesınde ben derım kı, bugun ıçın Türkıye'nın bu yola gıtmesı vanlış olur Çunku o vakıt bız ağırlığımızı kaybederız Hal bukı bugün Iran Irak meselesınde Türkıye en önemh rolu oynayabılır Hatıa tahmınım, Orta doğu meselesınde de onemlı bır rol oynar Ikıncı Husus Meseleve şövle bakalım Kuv\etlı bır Turkıye ıstıyor musunuz9 Kendı avağının uze nnde duran, kendı gucu ekonomısı kuvveth bır Türkıye ıstıyor musunuz9 Bu sızın menfaatınıze mı9 Bunu soruyorum karşı tarafa Dıvorlar kı menfaatımıze Yanı 198O'de olduğu gıbı ekonomısı her gun daha çok sıkınlı\a gıden borcunu odevemeyen bır Türkıye değıl, guçlü bır Turkıye Batı'nın daha çok menfaatınedır O vakıt bu anlaşma Turk ekonomısım Turkıye'yı guçlendırebılecek bır anlaşma olmalıdır Nedır bu 9 Bırıncısı îjin savunma tarafı Turk Sılahlı Kuvvetlen'nın daha guçlu hale getırılme sı Savunma desteğı bıraz daha net olmalı Yanı "Bcst Efforst"tan (azamı çaba) ılen gıımek lazım ' Trealv" meselesı de ondan gelıyor Sılahlı Kuvvetlen'mn değıl, kendı sılahlı kuvvet lerının ve NATO'nun bazı ıhtıyaçları buralardan karşılanabılır Uç, bır de cıvardakı dost ulkelere makul gorunen olçuler ıçensınde bu sanayıden yapılabılır Tabu, bunlar TurkAmenkan munasebetlennı daha sağlam bır baza olurtur O vakıt ben mese leye hep şupheyle bakmayacağım O da şupheyle bakmayacaktır Bır mısal vermek ıstıyorum Zannedıyorsam President (Başkan) Nıxon za mamndavdı Bır afyon meselesı çıktı Turkıve af yon meselesınde bır nevı tehdıt edıldı Amenkan gençlenm zehırleyen afyon Turkıve'den gelıvor dı ye Turkıye bunun tedbırlennı aldı Onların soy İedığı tedbıılen aldı Aslında Amerıkan gençlığı zehırlenmeye devam edıyor Ama bu sefer Turk ıve den degıl, Burma dan, Kolombıya'dan gelı vor Mesele bu şekılde halledılemezdı, ama bakın ne oldu Bız afyon kapsullennı eskıden çizıyorduk O çızmeden bır su akıyordu Sonra toplamyordu Buna "afvon sakıa" dıvorlar Tabu kaçakvıhğa da gıdebilıvordu îverıde de normal satılabılıyor du Dışanva da ıhrav edılebılıvordu "Tamam bu ışı kaldına' dedıler "Evel kaldıralım" "Bır plant (fabrika) kurun, orada bonun eczasım ılaç olarak çıkartalım. " Tamam, guzel ı,ıkarttık ba zını Ama kımse almıvor şımdı Elımızde kaldı butun afyon tesıslen Şımdı bakın, bu haklı değıldır Vaktıyle bır yönetım gelmış, Turkıve vı zorlamış, şımdı uç tane şırket Amenka da bunu satın almıyorlar Oıdıp başka yerlerden alıyorlar Bıze gelen bılgıler böy le Pekı kardeşım, yanı bızı bu kadar zorladın bu hale getırdın, hıı, oimazsa oturup anlajalım Ya beraber ışleıelım, sana bır kısmını satayım bu nun Yoksa donup de tekrar çızme ışıne mı baş 9 layalım O vakıt satmak vok kolay tabu Netıce ıtıbanyla ben şu nokıava geldım Bunu yetıştıren bır sum tarımcıyı bız devletm kesesınden besle meye başladık Neymış sebebı9 Şımdı Hındıstan' dan alacakmış yok bılmem falan yerden alacak mış, o vakıt bıze vazık değıl mı 9 Haksu bır ış de ğıl mı ba 9 Bu konuvu da gonışmrlerde gundeme grtirecek mısınız9 OZAL Bu da gelecek gundeme tabu Gavet tabu gelecek Turkne'nın kullandıgı FMS kredılerınden (asken dış satış kredılen) ABD've olan borcu onumuzdekı on yıllık donemde 3 5 mılvar doiara >ak laşıyor Bu konuda bır duzenleme ıstevecek mısınız" OZAL Bunlar gectığımız yıllarda alınmış kre dılerdır Bundan 1978 de, 79'da, 80 de, ha \ am bargodan evvelkı de\ rede alınmış kredıleu ı Son ıkı uç yılda, doğrusunu soylemek lazım FM1 *redı şartları vok daha lehımıze donmuşıur Duşuk fa ızlı kolaylıklı kredıler (concessıonal) ılmıştır Ondan sonra bır kısmı gen odemes yardım (grant) olarak venlmıstır Ama sızın soylec* kle rınız daha evvelkı vıllara aıttır 3 5 mılvar dolariık borcun Turk ekonomısınc ve Turk ordusunun modernızasvonu çabalanna getırdığı >uk ortada Bu sızce bır olumsuzluk olnşlurmuvor mu? OZAL Bızım 20 mılvar dolavındakı borçla nmızın ıçınde bu da var tabu Netıce ıtıbanyla bunlar ödeneceklır Ama bızım soyledığımız şu an da, bundan sonra alacağımız kredılerde gen ödeme>ız vardım kısmıyla duşuk faızlı kredıknn, hatta grant kısmının daha fazla olmasım ıstıvoruz FMS kredılerındc Mısır ve Israıl'e tatbık eiılen bır şev vardır "lorgıvenessClause" dıye kredı ola rak venlıyor, an<.ak bır kararla bunların gen öde melerı ıptal edılıyor Yanı karşılık almadan hıbe ednor TürkiyeSuriye karma ekonomik protokolu imzalandı C iLtnrveti Amenka, Çevık Kuvvet konusunu doğrudan söylermyor, basm yoluyla gıindeme getinyor. Bızım "Çevıit Kuvvet "e mtisaade etmemız doğru değıldır Ortadoğu'da Türkıye'nın ağırlığı artıyor Bu, ABD'nın de menfaatıne. Şımdı bunu ufak bır $ey ıçın Özal'ın açıklamalanyla bır Turk hukumet yet kılısı tarafından ytne ılk kez ıfade edılen bır baş ka önemh konu da "ABD'nia çevık kuvvef'ı Turtdyenin oırane getintt|i" oldu •\ncak Başba kan, "onune gelırme"nm Reagan yönetımınce "bastn aracıhjıyia" yapıldıgım dıplomatık kanal lardan resmı bır talebın ıletılmedığını vurguladı Özal, Türkıye'nın "çe*ik kn>vel" konusundakı tutumu konusunda da oldukça kararlı ıfadelerle konuşarak, "çevık kuvvet'e bızım tesıslenmızden musade vermemız doğru değıldır Ortadoğu'da kı agırhğımız artıyor Bu durumu ufak bır şey ıçın harcamak yanlıştır" dedı Başbakan Özal, Türkıye'nın Ortadoğu'dakı ığırlığının arttığını belırtırken, Arap hraıl anlaş mazlığım kastederek Türkıye'nın Orıadoğu so rununun çozumunde "oBemlı bir rol" oynayabıleceğım de kaydettı Başbakan Özal'a yöneltuğımız sorular ve ken dısının yanıüan şöyle ŞAM/İSTANBUL, (a.a.) Turkıye ıle Surıye arasmdakı ıkıncı karma komısyon çahşmalarına katılan Devlet Bakaru Mustafa Tınaz Titiz, dün yurda döndu Devlet Bakanı Titiz, İstanbul Atatürk Havahmanı'nda yaptığı açıklamada, göruşmelerde Sunye'nın Turkıye ıle ekonomık ve tıcarı ıhşkılennı gehştırmeyı samımı olarak arzuladığını gözledığını belırttı Mustafa Tınaz Titiz, komısyon loplantılannda Turkıye'yı yakından ılgılendıren güvenhk konulannın da açıkça dıle getırüdığını belırterek, "Suriye hukumet yetküilennın bu konudakı duyarlılıgırnızı anlamalan ve sorunlaruı çozumu ıcın ortak hareket etme volunda gosterdığı arzuyu da memnuniyetk gozledım" dedı Turkıye ıle Sunye arasında ekonomık, teknık, tıcarı \e bılımsel alanda ışbırhğını ongören protokolun de Şam'da ımzalandığını bıldıren Devlet Bakanı Titiz, yapılan göruşmelerde TurkiyeSuriye ve Irak'ı yakından ılgılendıren Dicfc ve Fırat gıbı "bolgeseJ sular" konusuna da değınıldığını sözlerıne ekledı Devlet Bakanı Titiz, onumuzdekı şubat ayında Sunye Arap Cumhunyeti Başbakanı Abdnl Rauf AlKasım'ın Turkıye'yı ayaret edeceğını, bu zıyaretın ıkı ulke arasında ve bölgede yenı bır dönemı başlatacağını kaydettı ABD'ye en az 3 nıilyar dolar ihracat yapmamız lazım tkıncısı belkı de en onemlısı budur, ekonomık sahadır Şımdı ben şövle otursam, desem kı, Turk lye bugun nüfusu ABD'den daha az olan Ortadoğu bölgesıne olan ıhracatı aşağı vukan 3 5 mıl yar dolardır Iran, Irak, Suudı Arabısıan, Lıbya, Tunus, Mısır, Cezayır ve Fas Gelıyoruz Onak Pazar'a ıhracatımıza Ortak Pazar ulkelennı topladığımz zaman Amenka ka dar nüfusu var Buraya ıhraıatımız Ortadogu ya ıhracdtımızdan bıraz az, 3 raılyar 200 mılyon dolar dolayında Amerıka'ya gelıyorsunuz, 400 mılyon dolar Amerıka'ya ıhracatımızın, benım anladığım ka danyta, bızım ıhracatımızın bugunku şartlar ıçınde 3 mılvar kusur dolar olması lazım, tabu ıthalaıı mızın da ona gore dengelenmesı lazım Bugun bız ABD'den l mılyar 300 mıtyon dolarhk ıthalat yapıyoruz, buna karşılık 400 mılyon dolarhk da ıh racat yapıyoruz Arada buyuk farklar var Eğer Turk ekonomısım gu<,lendırmek ıslıyorsanız o va kıt bu ıhracatm artması ıcap eder, ıthalatın da Beş yülık bir anlaşma olmalı Torkıve ıle ABD arasındakı savunma >e ekooonık ı^bıriığı anlasmasının gozden geçırılmesıne ıhşkın goruşmeler ünumu/dekı gunlerde başlıyor Bu gornşmeler »ırasında Turkne ıle ABD are&ındakı dtskdenn butun vonlen de gemş bır çerçeve Kinde pazariık konusu olacak TurVıye, ABD'deo yonelımın yardım mıktan konusunda kendısını oncedtn baglavacağı bır Irealy ' (Senalonun onayından geçmesı gereken antlaşma) yapılmasını onerdı Ancak, bu yoldakı Turk onerisı ABD tarafından "gerçekçı" buluamuvor ABD'nın Turkıve'nın "treat>" oncnsıni gerçekçı bnlmamasını nasıl karşılıyorsunuz' O2AL Bır kere meseleyı Türk Amenkan mu nasebetlenrun önümüzdekı beş yılı olarak görmek lazım Bır anlaşmaya gıreceksek bunu beş yıllık bır perspektıf ıçınde görmernız lazım Bu anlaş maiar vaktıyle yapılırken, o günkü duşuncelerle bırçok şey ortaya konmuş Türkıye'dekı mudafaa paktı dolayısıyla asken tesısler meselesı, NATO vecıbelen, bu tesıslerın kullarulış esaslan anlaşma nın onenüı bır kısmıuı meydana getırıyor Dığer kısmı, Turkıye'mn buna karşüık alacağı kendı Sı lahlı Kuvvetlerı'nı guçlendırecek ımkânlardır Burada soylenen belh rakamlara bağlanmış değıl "The best efforts" (azamı çaba) göstenlecekur de nılıyor anlaşmada Caler aalaşaıası: Bu konu daha pratık, daha gerçekçı bır zemıne oturtulmalı Ben ona usler verıyorsam, karşıhğında tıcaretımm arttırümasını ıstenm TUrkıye'nm geleceğı buna bağlıdır Yoksa hep el açmak zo kalınz Mısır velsrad'e uygulanan bu yonteıtun •aııı >ardımın tumunun 'forgnenessctause" faslından hıbe olarak »enlmesı vonlemının Turkıve">e de a\nen uygulanmasını ıstıyor muyuz'1 OZAL Söyluyoruz devamlı, an a nıaaksef şımdıye kadar vapılmadı Bu borc yukunun hafıfletılmesını ıste>e>.ek mıyız? OZAL Benım sövlemek ıstedığım şu Bu ta bn geçmış yıllarla ılgıhdır Bu ıtıbarla odemeve gayret eüeceğız Odeyebıldığımız kadannı oderız merak edılmesın Ama alacağımız yenı kredılere çok dıkkat etmemız gerekıyor Bızım uademız za manında alacağımız kredılenn buyuk bır kısmı nın hıbe ya da duşuk faızlı kredı olması lazım Bu na dıkkat ederıZ Ilenkı yıllarımızdan yemevız Bu nu soyleme ıstıvorum Bu noı ıaya kadar Turk Amerıkan ılışkılennın hep ekonomık >onu uzennde durdunuz Ihşkılenn bır dt sıvası boyutu var Kongre fakloru var \ unanıstan laktorunun Turk Amenkan ılı$kılerıne yansıvan elkıltrı tar Turkıve, muzakerelen açarken tapılan tardımlaraa Kongre taktonınu bertaraf edecek bır tormul bulunmasını istıyor Bu formul nasıl bulunacak sızce 9 OZAL Ber^araf ederız, edcmeyız Onu bı lemem rfunlar muz«l.ereedıleı.ektır Ama herhal de demın soyledıgım çerçeve ıçınde me:>eleyı da ha pratık, daha ger^ekg bır zemıne otunmak mec burıyetındeyız Lal olsun dıye anlaşma vapılmaz Menfaatlerın dengelenmesı lazım Ben ona usler verıyorsam onun emnıyetım sağla>a^ak bazı ça lışmalar yapıyorsam, hatta Sılahlı Kuvvetlenme masraflar yapıvorsam, onun karşıhğında da yıne dengeiı olmak kaydıyla tıcaretımm arttınlmasım ıstenm Bu kesın O zaman agırlıklı beklentınızın daha çok lıcaret oldu|>u anlaşılı\or OZAL Evet «.unku Turkıve'nın geleceğı bu raya bağlıdır Turkıve'nın ayaklarının uzennde durması buna bağlıdır Yoksa hep el açmak zo runda kalırsınız kı, bu yanhştır Ancak ılışkılerın sıyası bo»uılan da var Göruşmelerde sıvası alanda alınabriecek muhlemel kazanımlar ne olabılır'' Orneğın ABD'nın Vunanıstan karşısındakı tutumu açısından, 7 ve 10 dengesı bakımından. OZAL Etendım, 7'yc lOdengesı bunun u,e rısınegırmez Bu anlaşmada vok zaıeneskısınde de yok Bu gelır, Kongre'de gever Onun ıcın tre aıy ıstenmesının sebeplennden bırı de budur Sızce "trealv" (antlaşma) kongreden çıkar mı 9 OZAL Çıkar mı çıkmaz mı 9 Bunı muza kereler göstereLek Şu anda bır şey soylevemem V unanıstan Başbakanı Papandreu'nun ABD'den beklenlılerı bılınıvor Ozellıkle Lımnı konusunda Turkıve uzennde baskı vapilmasını ıstıvor :>ımdı Turkıve, ABD ile bu pazaıiıgı başlatırken . OZAL Şımdı bakın ben sıze bır şev soyle yevım mı, bu anlaşma ne Papandreu ıle ne Kıb ns'la hıçbınşvle ılgılı değıldır Meselelerı bu şe kılde değerlebdırmek de yanhştır Bız Amenka Turkıye munasebetlennı Turkıye nın NATO ıçe nsındekı rolu, savunma sıstemıne olan desteğı, bu na göre baz edılmelıdır Yoksa f ılanca meselenın çozumune veva talancamn arzusuna baglı bır ha dıse halıne gelmesıne bız musaıı değılı/ President Reagan'a ne dedim? Kore'yı ele ahnız Kore, Uzakdoğu da Amen ka'nın önem verdığı ulkelerden bırı Kore ABD'ye 10 mılyar dolar ıhracat yapıyor Ben fazla bır rakam demıyorum 3 kusur mılvar dolar dıyorum Aslında bu konu fevkalade onemlıdır Zaten ge çen sefer burayı zıyaret ettıgımızde President (Baş kan) Reagan'a hep şunu söyledık "We don't »ant more aid, we Manl mort trade "(Daha çok yar dım değıl, daha çok ticaret ıstıyoruz) Esas tema budur Amenka'nın da menfaatınedır bu Eğer ona 3 mılyar dolarhk ıhracat yaparsam, ben de ondan sofıstıke mallar alacağım Bugun bakın, Turkıye de komputerlenn çoğu Amerıkan men şelıdır Aldıgınız aırbus uçaklannın çoğu bıle bu yuk ıtıbarla Amenkan menşelıdır Örneğın mo torlan, elektronık aksamı, Amerıkan menşelıdır Uzennde "Made ın Japan" va da "Made ın Europc" yazar, ama buyuk kısmı Amerıka'dan gelır ABD^ye gönüllü kısıtlama Hazine ve Dış Ticaret Musteşarı Ekrem Pakdemirli ile ABD Buyukelçisi Carlyn tarafından ımzalanan anlaşmada, ham bez ve yapay iplik ihracında kendi kenaimize miktar sınırlaması koyduk. ENİS BERBEROCLU ANKARA Hazme ve Dış Ticaret Musteşarı Ekrem Pakdemırlı, Antalya'da ABD Ticaret Bakanlığı yeıkıhlenyle yaptığı bır anlaşma ıle bu ulkeye yonelık ıkı tekstıl urununun ıhracatında "gonullu kısıtlama) ı" ka bullendı Turkıye, ABD ıle goruşmelerı onumuzdekı gunlerde başla\a cak Savunma Işbırhğı Anlaşması'nın onkoşullarından bırını ABD've yonelık ıhracatımıza \ıl lık yuzde 30'luk artış sınırı getı nlmemesı olarak. behrledı Oysa 18 ekım perşembe gunu Antalya'da ABD Tıcaret Bakanlığı heyetı ıle pazariık masasına oturan Pakdemırlı, Türkıye'nın bu ulkeye yonelık ham bez \e akrıhk (yapay) ıplık ıhracatında "gonullu kısıtlama"ya gıtmesı nı ongoren bır anlaşmaya ımza attı Boylece, Türkıye'nın GATT (Serbest Ticaret \e Gumruk Anlaşması) hukumlerıne a\kırılığı nedenıyle yıllardır dırendığı "multi fıbre agreement" (Çok Elyaflı Anlaşma) ıle Turk tutumunda ılk gedık acılmış oldu MFA NEDİR? Kısa adı MFA olan "multi fibre agreement" (Çok Elyaflı Anlaşma) konusunda AET, Türkıye'ye vaklaşık on vildır baskı >a pıyordu GATT Serbest Ticaret hukumlerıne aykın olarak nıttlenen MFA Anlaşması ıthalatçı ve ıhracatçı ulkelerın uzmanlaş masını öngoruvor Ithalatçı ve toplantısında pazariık ABD'lı vetküılenn Turk tekstıl ıhracat urunlerıne kota koyma ıstemıyle başladı ABD'h yetkılıler, 5 tekstıl urunu sayarak bunlann yıllık ıhracat anışının ABD gumruk mevzuatıyla getırılen sınırı aştığını kavdettıler Turk tekstıl urunlen ıhracatmm yuzde l'ın altında bır pav aldığı ABD pazarında "ıhracalımızdan dola>ı uretıcılenn zor durumda kaldııhracatçı ulkelerın uzmanlaşması ğını" ılerı suren aynı yetkılıler, bu ongoruluvor Ithalatçı ulkenın urunlere kota konulması gerek "ıç pazarında zorlanan tığını vurguladılar "letkılılerın uretıcılen" bahane ederek ıhra değındığı gumruk mevzuatı bır catçı ulkeye başvurusu halınae urunun ABD'ye ıhraç mıktarının satıcı durumunda bulunan bu ul yıllık \uzde 30'un uzennde bır ke gonullu olarak ıhracat kı,n hızla buyuyemeveceğını hukme lamasına gıdı>ordu Ihracatının bağlıyor Aksı halde ABD TicaMFA Anlaşması'na ımza koyma ret Bakanhğı, bu urunun fiyat ve kalıtesını "yakın takibe alma" \ e dakı a\antau ıse, ıthalatçı ulke bır sure sonra da ıhracatına mıknın mıktarında anlaşmaya \arı lan gonullu kısıtlama>a ek ola tar sınırlaması getırme hakkına rak bır engellemeve gıdemeyece sahıp oluyor ğı taahhudu olarak gosterıTurk tarafınca kabul gormelı>ordu yen kota ıstemı, ABD'lı yetkıhOzellıkle Turk pamuk ıplığın lerın yenı bır onerısıne yol açtı dekı ıhracat artısından doğan re Turkı>e"ye ham bez ve akrıhk kabet ortamının urkuttuğu AET, (yapa>) ıplık ıhracında gonullu Türkıye'nın MF\'ya ımza kov kısıtlamaya gıtmesını oneren ması halınde "geleneksel yıllık ABD Ticaret Bakanlığı yetkıhlen kotalanndan vazgeçecegını" du bu durumda soz konusu ıkı urun >urmuştu Başka bır deyışle ıçın kota belırlemekten vazgeçeAET, Turk tarafının kendılığın ceklerını bıldırdıler Pakdemırlı den ıhracatını duşurmesı halın taratından uygun gorulen bu de ıthalat engelı kovmavacağını onerı sonucunda MFA çerçevebıldırmıştı Ancak, Turkıve sınde bır anlaşma imzalandı MFA'nın devletlerarast nıtelığıne Pakdemırlı ve ABD Buyukelçisi ışaretle bu anlaşmavı ımzalama sıfatını taşıyan Carlyn tarafından \a \anaşmadı Bunun yerıne ımzalanan anlaşma ıle Turkıye AET komısvonu \e tekstıl sek 1986 yıhnda ABD've yonelık toru temsılcılennın bır arava gel ham bez ıhracatını 12 mılyon 421 dığı vıllık toplantılarda pamuk bın metre kare, akrıhk (yapay) ıplığı ıhracatında "gonullu ıplık ıhracını da 650 lıbre duzekısıtlama" mıktarmı belırleme vınde sınırlı tutmayı kabullendı volunu set,tı 1982'den bu yana Boylece Turkıve, bır yandan yınelenen bu tur anlaşmalar, sa Savunma Işbırhğı Anlaşması ıçın dece pamuk ıplığı ıhracat lyla M onkoşul olarak ABD'nın miktar nırlı kalıvor ve konteksı>on kısıtlamaiarından vazgeçmesını urunlerını kapsamıyordu koyarken, dığer yandan da go Turk taralını temsılen Hazine nullu bır kısıtlama ongoren bır ve Dış Ticaret Musieşarı Ekrem anlaşmamn altına bır ımza koyPakdemırh'nın katıldığı Antalva muş oldu İki tekstil ürününün ihracıru sınırladık THY Genel Müdtirü iddialara yanıt verdi Haber Merkezı Turk Hava Yolları Genel Muduru Yılmaz Oral yayımladığı basm bıldırısınde "Ortaklıktan ıstıfa ederek aynlmış bulunan ıkı eskı personelin basında >er alan bevanatları, kuruluşumuzu gerek prestij yonunden, gerek maddı yonden yıpratmaya voneliktır" dedı Göreve başladıkları gunden bu yana ılkelennden tavız vermedıklerını belırten Oral, son gunlerde ılerı surukn ıddıalan uç ana başlıkta cevapladı • DC9 uçaklannın modernızasyon çalışmaları, ımalatçı firma tarafından belırlenmış program çerçevesınde tum dunya havayollannda vapılmaktadır Bu ışlemın basına ve kamuovuna hayatı tehlıke dıye yansıtılması garıptır • Uçak tıpı çesıtlemesı ıle roeydana gelen ısrafı onlemek ıçın 198393 Ulaştuma Ana Planında DC 10 uçaklannın satılması ya da kıraya verılmesı öngörülmuştur Ama şu anda kesınleşmış bır konu değıldır • Aırbus uçaklannın alım mukavelelerınde teknık, eğıtım ve malzeme temını ıçın kredı sağlanmamıştır Kredının ne şekılde kullanılacağı mukavelede belınılmıştır Anılan kredının usulsüz kulianımı mumkun değıldır Usler Anlaşması ve fındık meselesi tkıncısı, bunun yanında savunma sanayıı ıle ılgılı bırtakım hukümler konmuş Bunların çoğu ış lemedı Bır de ekonomık tarafı var hadısenın, ta bu, beş sene evvel bu anlaşmalar yapıhrken, Turk ıye'nın ticaret alanındakı belkı de tek meselesı fın dık meselesıydı Yanı fındığı daha fazla satıp sat mamak meselesıydı Burada "Fılbernut ' denen bır kuruluş vardır Bunlar kendılenm korumak ıçın bızım fındıkla ılgıh standartlan çok sıkı yaparlar O standartlar nedenıyle buraya gıremezsın Ek mektup da meseleyi halleder Şımdı tabıatıyla bıitun bunlann yemden gozden geçınlmesı gerekır Tabu, sartlar değıştı Şartlar Turkıye bakımından da, belkı, Amenka bakımından da değıştı O zaman bu anlaşmayı ortaya koy duğunuz zaman, gekum onumuzdekı beş yılın per spektıfiru ortaya koyalım ve buna göre bır anlaş ma esası getırehm Yanı bunu boyle duşunmek la zım Belkı anlaşmamn ıçınde değıl de, anlaşma dı şında belkı sıde letter'la (ek mektup) da halledılebılecek konular vardır Yanı mııhakkak duzenlemelenn anlaşma metnı ıçınde yapılması şart degıldir, anlaşma dışında bulunacak fonnullerie de bn yapılabılır dıvorsunnz OZAL Evet Muayyen formüller bulunabı lır Bır kere değışen durum nedır'7 Amenka'nın şuna bakması lazım Turkıye Onadoğu'da one mı artan bır ulke kuşkusuz Şımdıkı anlaşmamn hazırlıklan 1978 yılında başlamış Anlaşma ıse 1980 yılında ımzalanmış 1980 yılındakı Turkıye perspektıfı ıle, 1985 yılındakı Türkıve perspektıfı farklıdır Mısal vereceğım Bu uzun zamandn tanışılan bır konudur "Rapıd deployment force" (vevık kuvvet) meselesı Bu mesele gelır, önumüze konulur Resmetı raı konuluvor' OZAL Hayır şu anda konulmuş değıldır Muhtehf getırme yolları vardır Dırekt getırmez de basın voluyla getırılır bazı konular Yanı bası na söylenır, basın bıze sövler Bunu dıplomasıde basm vasıtasıyla konuşma dıye tabır ederler Her konuda açığız bız Gızlı larafımız yoktur Her konuyu açık ve teferruaılı söyleyebıüvoruz Dıyorum kı, Turkıye Onadoğu'da bolge utkelen ıle kendısının yaptığı özel anlaşmaları yoksa, hîymm ttrvttaıl: Turkıye, Başkan Nvcon zamamnda zorlama yollarla, tehdıt edılerek bırtakım tedbırler a\dı. Afyonu Uaç hammaddesı olarak kullanmak ıçın fabrıka kurutdu Ama şımdı Amenkan ştrketlen satın almıvor. Bızı bu kadar zorladın, bu hale getırdın, hıç oimazsa oturup anlaşahm Yoksa dönup tekrar afyon kapsullennı "çızme"ısıne mı baslayalım"* Bu konu fevkalade hayatıdır Eğer Amenka ha kıkaten samımıyse, hakıkaten Onadoğu'da guı, lü bır Turkıye ıstıyorsa, ekonomık meselede da ha gerçekçı olur, daha yakın olur Yoksa boyle uzaktan "Bakın ben sıze 700raıJyoudolar yardım verdım Buaunla geçının" anlayışı yanhştır \BI) ile gemi ve zırhlı arae imal edebiliriz Bakın sıze bır şey daha soyleyecegım Bunun bır bolumu daha var Turkıve'yı guçlendırmek Tur kıye'de avnı zamanda daha fazla ış yapabılmek ıçın savunma sanayunde manalı bır ışbırhğı ya pabılmek lazımdır Manalı yanı lafta kalmayan Bız bunu voluna koyduk Bız dıyoruz kı, Turk ozel teşebbusu ıle yanı devlette değıl, bu ış devletle yurümez sızın fırmalarımz ışbırhğı yapar bız des teklenz Işte mechsten venı bır kanun ge^ıyor Bu onemlı bır kanundur Sıstemı oturtuyor Savun ma sanayıını gelıştırecek bır fon meydana getırı yor Onudestekleyecektır, sıpanş verecektır Ben bu kadar emek getırıvorum Onlar da getırsmler kendı fırmalarını Çunku bazı ışler Turkıye'de çok daha ucuz vapılır Yanı kendı memleketlerın den çok daha ucuz yapılabılır Hangı tur ışler bunlar7 OZAL İşçılığı yuksek olan konulardır daha zıyade Gemı ınşaatı, ondan sonra ne bıleyım, ba zı zırhlı araçlara kadar bırçok konular vardır Ma lum Turkıye'de bız otobusu Almanya'dan daha ucuza yapıyoruz Bu gıbı konular hem Turk sanayune buyuk destek olur, hem de kendüerıne destek olur Yanı ıkı laraflı faydası vardır Ikı, belkı kendı Sılahlı Kuvvetlen nın bırtakım sıparışlerı nı bu onak vatırımlara verebılırler Yalnızca Turk