Katalog

Cumhuriyet Sahıbı Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadır Nadı. • Genel \ avın Muduru Hasan Cemal, Muessese Mu duru tmıne Uşakhgıi.Yazı Ijlerı Mudjru Oka\ Gonensın, • Haber Merkezı Muduru Yalçın Baver, Sayfa Duzem \onetmem Alı Acar. TAKMM 20 Ocak 1985 Imsak 5 48 Guneş 7 1" Temsılaler ANKARA Yalçın Dogan, IZMIR Hıkmel Çetinkata. ADANA Mehmel Merean, • Ser\ 15 Şeflerı lstanbul Haberlerı Reha Oz, Dış Haberler Ergun Bakı, Ekonomı Osman Ulagav. kulıur A%dın Emeç. Ma gazın Yalçın Pekşen, Spor Damşmanı Abdulkadır Yucelman, Duzeltme Refık Durbaş, Araştırma Şahın Alpay, IşSendıka ^ukran Ketencı. Ikındı 14 49 Akşam 17 12 Yatsı 18 36 Burolar • \nkara: Zı\a Gokalp Bulvarı lnkılap Sokak No 19/4 Tel 7 33U414" • Umır: Halu 7ıva Buharı No 65 3, Tel 254O913123O • \dana: Çakmak Cad No 134 Kat 3, Tel 1455O197M • Basan ve \a\an t'umhurıvel Matbaacılık ve Gazetecılık T A Ş Turk Ocağı Cad 39 41, Cagaloğlu, Isı PK 246lst Tel 526 10 00 (9 hat) Telex 22246 Oğle 12 20 KOMURDE YAŞAMAK Röportaj: Deniz Som Fotoğraflar: Ümit Kıvanç Jjludurler, muhendisler katından inip en alt katta işçılerm soyunma odasımn onunden geçiyoruz. Kapıya birisi tebeşirle "ortadirek" yazmış. Kuyubaşma geçilen salondakı ırı harflı "Selametle" tabeiasının karşısmdakı duvara da "Hayatta dertten başka servenm yok" sozu çızıkiırılmiş. Tebeşirle. Sılinınce çıkıyor. Karanlık... Gozun gözu ancak lamba ışığında gorebıldığı, ışığın olmadığı yerde zifirden de ote bır kara boşluk. Yerın altında, hıç gun ışığı gormemiş karanlık. Insanlar, kömürün ve ölümün yanıbaşında Tehlike... Alabildiğine. Oracıkta sizi bekliyor. Arkanızdan geüyor, önünüze çıkacak 1 Hava. . \ğır, pıs \e rutubetlı Soğuk ckğıl ama netes buharlaşıyor Bellı hehrsız bır eMntı, ağızdan vikan buharı alıp goturuvor Havada zerrecıkler uçuşuyor. toz gıbı Denn bır soluk almak zor Bır de toprağın vuzlerce metre akındakı basırn. Gurultu... Olabıldığınce Insanlar nadıren, aerekırse bırbırıyle konuşuvor Bağırarak Kon\e\ordekı zıncırın gurultusu, burgunun gurultusu, kazmanın gurultusu ve burüann \ankılanma^ı Gurultu ve alışık olmayanlar ıçin avrıca kulaklardakı uğultu Karanlık... Gozun gözu ancak lamba ısığmda gorebıldığı, ışığın olmadığı verde zıtırden de ote bır kara boşluk \erın alnnda, hiv gun ışığı gormemiş karanlık Lambanm 5 o n d u | u anda, kıbrıtın bıle çakılamadığı, grı>e bıle >er bırakma\an bır karalık Tehlike... Alabildiğine Hemen oracıkta bizı beklıvor, arkanızdan gelıvor, onunuze v'kacak Grızu. karbon monoksit, goçuk, vagon sıkışması, kafes duşmesı, su basması, baraj paılaması Bugun olmazsa varın 1 Olum >a da varalanma uzak değıl Akcığerlere kara lekeler bırakan toz ue kayinılmaz YERALTI SÖZLÜĞÜNDEN BIR BÖLİnVI Ayak: Panonun ıçınde kömürün kazıldığı yer aynlması ıçm yıkandığı yer Nakıs: Denız yuzeBaca: Komur ıçınde hazırlıklann yürutulduğu gayınden aşağıdakı dennlık Nefeslik: Ocaktan pis lerı Bağ: Ikı yan dırek ve bır boyunduruktan ya havanın çıkış yolu Nezaretçi: Muhendıs ıle ışçı pılan tankımat Bsrutçu: Ocakta afes/eme ısını arasında çalışmayı yuruten ışçı Pano: Damar yapan ısçı Damar: yeraltında yatay ya da dıkey ıçınde bırkaç ayaktan oluşan uretım bınmı komur tabakası Desandrı: Bır galerıden daha Ramble: Komurün alınmasıyla yeraltında meyderıne gıden meyıllı yol Başaşağı Emniyetçı: dana gelen bosluğun taş ve toprakla doldurulOcağın emnıyetınden sorumlu nezaretçı Ga/e ması Tahkımat: )feraltında acılan boşluklann ri: Komür damarı ıçınde bır tarafı kapah olan tu emmyetlı bır sekılde elde tutulabıtmesı ıçm yanel Ke/ebe: Ayağın ikı katı arasında naklıye ve pılan ışlemlenn tumu Topuk: Emnıyet ıcın alınhavalandırmayı sağlayan meyılı 55 dereceden mayan komur bloklan ya da komürü parçalayafazla olan baca Kılavuz: Damar ıçınde arama rak almak Tumba: Komurün parçalanarak çöya da uretıme hazırtık amacıyla acılan yol Kon kertılmesı ya da arabadakı komurun arabanın veyön Kauçuk ya da metal, kömuru nakletmekte ters çevnlerek dökulmesı Tunel: Ikı taraft açık kullanılan araç Lağım: Taş ıçındekı galerı La galerı Varagel: Meyıllı galerıde fren duzenı ıle ğım Atmak: Dınamıt patlatmak Lavvar: Ocak calısan naklıye aracı ya da bu aracın yer aldığı tan çıkan komurun taş gıbı ötekı karışımlardan meyıllı yeraltı yolu \ağlı \e \umuşak Elde parcalanan, utalanabılen İnsanlar... Asaklarında çızme. vamurlu Bellennde aku, a«ıtlı Başlannda baret, lambalı Ellerınde kazma, kurek vesaıre Işbaşı elbıselen pıs \e kırlı Ellerı \e vuzlerı \ağlı ve kara \ucutlan terlı Bakışları sert, kaşlan çatık Somurtkan değıller ama gulmu\orlar da komurun vikarıldığı yer burası \ e bu ın<;anlar da komuru çıkaran ınsanlar Her gun sekız saat \erın dıbınde çalışan, \erın altına ınerken bırbırlerıne "selametle", verın ustune çıkınca "geçmiş olsun" dıven ınsanlar Komurun ve olumun hemen >anıbaşındakı ınsanlar Maden ışçılerı. Bız vervuzunde komuru vakan 50 mıKon, onlar veraltında komuru çıkaran 23 bın kışı Onlar ıçın maden ocağına mmek, evden çtkıp ışe gıtmek Alacakaranlıkta va da ak>am uzcrı \a da gecevarısı Bızım ıçın ıse bır oğlevaktı, bılmmesen bır dunvası gezmek nın komurune üvşkın bılgı alıvoruz Guneşı, "Komur damarları, dik. kalın \e >angına musaiı olduğu içın çalışraa koşullanmız oldukça zor " dıvor mış ^ ere paralel pembe, mavı, sarı, bevaz çubukların kımı >erlennden daha ınce kuçuk çubuklar yiknor Bunlar da komure doğru gırılen verler En u^te, dık çubuğun tepesınde, havada durur gıbı \onetim bınaları \ar Maketın herhangı bır \ennde ınsan vok Maketı eordukten sonra planı daha ı>ı an'amak mumkun Planda komur çıkarılmış verler Ocaktan çıkana "Geçmiş olsun" demek herkesin uyduğu bir gelenek ceğımız maden muhendıslenvle tanışıvoruz Onlar da unıdık ısımler "Bu>uk grizu"da Kandıllı bolumunun emnıvet muhen dısı olan Sule\man Ozgul \rmutçuk bolgesının emnıyet başmuhendısı olmuş Kandılh'nın pano muhendıslerınden Kadir \tlıhan Oge Kandıllı bolumunun emnıvet muhendısı şımdı Pano muhendıslennden İbrahim Sergin de bolum emnı>et mu SOFR4 Ocağın içinde bır oğle vakti. Yemek molası veren bir grup işçı. Şanslt ışçiler bunlar. çunku naylon torbalardakı ekmeği, haşlanmışyumurtayı, domatesi ve elmayı koyabıleceklen bır ver bulmuşlar, lağımın kenarındaki bır oyukta sofra kurmuşlar. Işçılerin çoğu ekmeğıni ayakta yivor... da çızme vok Avakkabılarımız kır enmesın dıve bıze verebıleceklerı çızme var mı dı>e soru>oruz Saıt Arman Guneşı guluvor, "Ust katta misafir ban\üsu var. Orada ışbaşıları gi>eceksiniz," dıyor gul anlatıvor "Bir ton komurde 25 metrekupten fazla grizu çıkan ocaklar tehlikeli ocaklardır. Armutçuk >e Kozlu'da 35 metrekupe kadar grizu çıkar. Grizu miktarı >uzde l'e ulaşınca ocaktakı elektrik duzenini otomatik olarak kesen kontrol a\gıtımız var. Bu a\gıt bır panoda kullanılıvor, proje gerçekleşınce tum ocakta >a>gınlaştıracagız. Panodaki grizu oranını, vervuzundekı gostergeden okuvabilivoruz. \uzde 2 grizuda uretim lamamen durdurulur. Grızu vuzde 4,515 arasında patlar. Patlaması için 45 sanive sure ıle 650 santigrat derece ısı lazımdır. En şiddetli patlama noktası hava içinde vuzde 9,5 oranına ulaştıgı andır. Vuzde 15'ten sonra patlamaz çunku vanma için veterlı oksijeni bulamaz. Bız şımdi deniz vuzevinden 350 ile 400 metre aşağıdaki 12207 numaralı panova gideceğiz. Son olçume gore panoda binde 67 arasında degişen oranda grizu var." Herkesin sepetı kendıne Saat I2'\e yaklaşıvor. tşçıler ocağa ınelı 4 saat olmuş Salon ve korıdorlar boş Soyunma odasını geçıp lambahaneye gelıyoruz Kemenn Ubtundekı ıkmcı kemere aku takıyorlar \\\ıç ıçıne sığabılen lambavı da barete Alışık olmayan ıçın aku ağır; uç kılova vakın Lambahanede akuler şarj aygıtmın ustunde duruvor Rat raf sıralanmışlar. Herkesin lambası numaralı Ocaktan çıkan akusunu şarja bırakıvor Bırakmazsa anhyorlar kı başına bır kaza geldı, aşağıda kaldı Yeraltının planı 1983 martındakı bu>uk maden facıasında Guneşı'M de ocağın planını. maketmı de <»ok aramıştık Şımdı. bolgeye ılışkın bılgılen duvardakı plandan gorerek İşbaşılar Belden bağlanan uzun paçalı Amenkan bezınden bır don Yıne avnı bezden bır fanıla Bevaz Komür... Yerın altında bır oda kı tavanı, tabanı, duvarları komur. Tavanın, tabanın, duvarların da otesı komur. Barettekı lambanın ışığı komure vurunca bir parıltı yansıyor. Kazmanın ucundan pırıl pırıl bır siyahlık dokülüyor. Yumruk kadar bır parça. Taştan hafif, ılık, yağlt ve yumuşak. Elde parçalanan, ufalanabılen. A.yaklarında çizme, çamurlu. Bellerinde aku, asitli. Başlannda baret, lambalı. Ellerınde kazmakurek vesaire. Elleri, yuzlerı yağlı ve kara. Vucutları terli. Onlar için her gun "Selametle" yazan kapının altından geçip yerin birkaç yuz metre altına ınmek, evden çıkıp ışe gitmek. hendıs yardımcısı Muhendıslerle once "pil pazarlıgı" vapıyoruz Fotoğraf çekerken zaten flaş kullanılmavacak ama, "Hiç olmazsa pozometrenın pili " dı>oruz \ e n ı beş lıralar kadar kuçuk 1,5 voltluk pılı bıle "sakıncalı" buluvorlar Te\bın pılını ha>dı havdı "Tum enerji kasnakları"nı masanın ustune bırakıvoruz Ocağa meceğız ama sanımızama vıkana yıkana rengı atmış Rengı solmuş mavı bır pantolon, fanılanın ustune uzun kollu bır gömlek, gomleğın ustune de \ıne boluk mavı, onden duğmelı, ceplı ışbaşı ceketı Bele kemer, bovna mendıl, başa baret, ayaklara çızme Tertemu bır madencı gıysısı Konuklar ıçın Ocağa ınmeden, Suleyman Ozgul'un odasında madencı şıvsılerı ıle bırer ça> ıçıyoruz OzKOLAY CELSL\ \akıs 400'de komurun çıktığı yerde kazı işçisi Faik Aktaş, tamirci ustası Cemil 4kman. domuzdamı ustası Emm Yamaner. Yeraltmdaki 20 bin kusur işçiden uçu. "Kolay gelsın" diyoruz, "Hoş geldiniz" dhorlar. "Hoş geldiniz" demek, "Biz burada omur boyu çalışıyoruz, siz ise gunubirlik gelmiş geziyorsunuz" demek. G4RDROP \1aden içşılerınm soyunma yeri. Işbaşılarını gıyınce elbiselenni mavi naylon sepetlerin içine koyuyorlar. Sepetler zincırle çekilerek tavana asılıvor. Zıncirin ucu aşağıda bir yere kilıtleniyor. Kirliler ise sepetın kenanndan sarkmlıyor... 1 y eralu Joloiralanntn t,ektmınde akulu baş iambaları dışında herhangı bır ışık ka\nağı kullanılmadı Foloğraflann bu şekılde orlaya çıkışı Cumhumet FoloğraJ Servısı Laborantı \ecdet Tujan ın ozel çabasnla çerçekleşıı ) Selametle Lambahaneden sonra, ku\ubaşına geçilen genış bır salor Kapının ustundekı tabelada ırı harflerle "Selametle" vazıyor \ a n duvara da bır îjçı, "Havatta dertten başka servetim >ok" dı\e vazmış Ama o tebe^ırle Sılinınce çıkıyor Elınde naylon torbalanyla ışçıler bu salondan geçıp kuyu başına gelıvorlar Torbanın ıçınde bır somun ekmek ıkı katı yumurta, bır mandalına Yadabıraz beyazpevnır, ıkı elma \e helva Herkes vanına su almıyor Uç beş arkadaştan bın kuçuk naylon bıdonu dolduruyor, ıçmek ıçın "Selametle" yazısını ıster ıstemez okuvup dışarı çıkıyoruz Yeraltına ıneceğımız kuyunun başındayız Kırmızı bır uyan\e\hası "Once emnivet." Ba^ıma bir kaza gelir»e... Bır vabancının zıyaretçı olarak ocağa ınebılmesı ıçın, once ızın alması bonra da bır kâğıt ımzalaması gerek, "Başıma bir kaza gelirse bunun >orumluiu benim " dı\e Turkı>e Taşkomuru Kurumu'nun Ereğlı vakınlarındakı Armutçuk uretım bolgesının Kandıllı bolumundevız Burada 2 şıl once Turkı>e'nın en buyuk grızu facıası olmuj ve 103 maden ışçısı olmuştu \rmutçuk Bolge Mudur Vekılı Sait Arman Guneşi'den >ore M4KET leraltını, yerustunden anlamak zor. Paralel çubuklar, yeraltındakı yolları gosıeriyor. Bunlardan çıkan yatık çubuklar ise katlar arasmdakı bağlantıları, komure doğru giren yerleri. Kalın dik çubuklar ıse kuyulan. )eraltına bu kuvulardan kafeslerle iniliyor. Kimi kuyulann başı sonu yerin altında... Guneşi'nın ağzından oğrenıvoruz \ eraltını bılmeven ıçm >eraltının planı da oldukça karışık "Bır de maketten yeraltını gorun " dı>or Sait Arftıan Guneşi. Bırlıkte toplantı salonuna geçiyoruz Facıavı ızleven gunler de sır gıbı saklanan maket, tnce demır çubuklarla >apılmış \ e rın altında komur çıkarılan katlar, dennhğıne gore değışen renklerdekı çubuklarla gostenlpembeve bovanmış, komur çıkanlmamış yerler be\az Kâğıt bembe\az Bolgenın bılınen komur rezervı lOOmılvon ton Bunun 30 müvon tonu çıkarılmava hazır Gunluk uretım ı^e 1 200 ton cı varında So>unnıa <>da>ı Mudurler ve muhendisler katmdan ımp, en alt katta ışçılerin sovunma odasının onunden geçıvoruz Kapıya bırısı tebeşirle "ortadirek" yazmış Demır kapının otesı genış ve vuksek tavanlı bır salon Tavan bır uçtan bır uca mavı navlon sepetlerle dolu Sepetler v erden zıncırle çekılerek tavana asılmış, oylece sarkıyorlar Zıncırın bır ucu sepete bağlı, bır ucu aşağıda bır >ere kılıtlenmış Işçı, ocağa ınerken elbıselerını sepetın ıçıne koyup tavana asıvor, zıncırın ucunu da yerden kıhtlıyor Kırlı elbıselen sepetın yanından sarkıtıyor Her \er könıur Komur... \erın altında bır o^a kı ta\anı, tabanı, du\arları ' omur Tavanın, tabanm, duvarlann da otesı komur Barettekı lambanın ışığı komure vurunca bır parıltı yansıyor kazmanın ucundan pırıl pınl bır sıyahlık dokulu>or \umruk kadar bır parça Tastan hatıf, ılık. Tanıdık isimler Daha sonra, ocağa bırlıkte ıne Yarın: Kömüre doğru SOYUNMA YERİ