Katalog

CUMHURIYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER yatırım faalıvetıne gınşebıhrler Şoyle kı Bır ulkeye ıhracat va pan olıgopol firmalardan bın, daha once ıhracat yaptığı ulkede >atırım faalıyetıne gırışırse, olıgopol > apıdakı obur fırmalar da dunva pazarlarındakı paylarını korumak ıçın aynı ulkede yatırım yapmak durumunda kalırlar Boyîe olıgopolu reaksıyon yatırımlan, genellıkle buyuk tuketım pazarlarına sahıp gelışmış ulkere yapılır Çokuluslu şırketlerın yatırım kararfarını etkıleyen onemlı etmenlerden bırı de, yatırım vapılacak az gebşmış ulkelerdekı sendıkasız ışgucunun bolluğu ve ucuzluğudur Bu ulkelerdekı hu kumet polıtıkaları, yabaneı şırketlenn ısçıyı ıstedığı şekılde kullanmasına uygun ortam hazırlar Çokuluslu şırketler bu tıp ulkelerde dunya pazarlarına yonelık sana>ı yatırımlanna gırışerek, sendıkasız, ucuz ve bol ışgucu nedenı ıle yuksek kâr marjları sağlarlar Ucuz ışgucu ıle uretılen urunlerın buyuk bır kısmı, >atınmın kavnaklandığı ana ulkeve ıhraç edılır Az gelışmış ul kenın sahıp olduğu ınsansal kaynak ustunluğu, gelışmış kapıtalıst ulke tuketıcılen ve şırketlerı lehıne transfer edılmış olur Yabaneı sermave ulkedekı az mıktarda bulunan nıtelıklı ucuz ışgucunu kullanırken, nıtelıksız ışgucune ıstıhdam sağlamaz Tersıne ulkede bulunan nıtelıksız ışgucunun ışsızlığıne ışsızlık katar Tuketım mallan uretımınde bulunan çokuluslu şırketler, >onetım, teknolojı, sermaye ve pazarlama stratejılerındekı usıunluklerden yararlanarak, genış pazar potansıyelı olan Turkıye, A Grubu 1001 Brezılya, Meksıka, Hındıstan gıbı ulkelerde, dort bır yana uretım ve pazarlama faalıyetlennı de goturecek şekılde, tuketım mallan uretecek yatınmlara gınşırler Bu tur vabancı yatınm faalıyetı az gelışmış ulke halkı nın tuketım davranışını şırket lehıne değıştırır Orneğın, Turkı ye'de uretıcı, sutun lıtresını 7080 lıra arasında satarken, Coca Cola'nın lıtresı 170 TL 'den satılabılmektedır Çokuluslu şırket pazarlama ustunluğu nedenıyle bunu gerçekleştırebılmektedır Ekonomık olarak topluma hıçbır katkısı yoktur Sadece onların kârını artırır POLİTIK RİSK VE TURKİYE Yabana sermayenin Turkıye'ye gelmesını daha fazla sağlaya bılmek ıçın, son gunlerde yenı dışa açılma polıtıkasıyla 1980' den daha fazla ekonomık ımtıyazlar verılmesı ıstenmektedır Az gelışmış ulke hukumetlerı yabaneı sermaveye ne kadar yasal ve ekonomık ımtıyazlar sağlar sa sağlasın, bu ulkelerın taşıdıklan vuksek polıtık rısk nedenıyle yabaneı sermaye gırışı ıstenen duzeyde gerçekleşmemektedır Sosyoekonomık sorunlar (ışsızlık, enflasyon, şehırleşme ve hızlı nufus artışı), toplumsal ayrıcalıklar (ekonomık ve polıtık gruplar arasındakı guç dengesı, gelır dağılımındakı dengesızlıkler), polıtık aktıvıteler (partısel bolunmeler), hukumetlerın sosyal ve ekonomık kararlan sonucu, uzun donemde meydana gelecek polıtık ve sosyal ıstıkrarsızlıklar polıtık rısİcı oluşturur Çağdaş demokratık ulkeler bu sorunların bırçoğuna çozum bularak, polıtık rıskı çokuluslu şırketlerın kabul edebıleceğı duzeye ındırmışlerdır Öte yandan, uzun donem denetımlı rejımlerle vonetılen bırçok az gehşmış ulkelerde (Guney Kore, Brezılya) polıtık rısk azaltılmamış, fakat vatırımcı şırketlere zarar vermeyecek şekılde, gudumlu rejımler tarafından yabaneı şırketler lehıne denetım altında tutulabılmıştır Bu ıkı polıtık sıstemden herhangı bırıne sahıp olmayan az gelışmış ulkeler, polıtık rıskı yuksek olan ulkelerdır Çokuluslu şırketlerın araştır malarını vapan uluslararası polıtık nsk araştırma şırketı (Internatıonal Polıtıcal Surveys, Inc , U S A ), Şubat 1979 Ağustos 1980 donemınde dunyanın en yuksek polıtık rısk taşıyan ulkelerını, Rodezya, Nıjerya, Lubnan, tran, Turkıye, El Salvador, Lıbya, Portekız ve Zaıre olarak rapor etmıştır Aynı zamanda, bu ulkeler en az doğrudan Amerıkan yatırımı alan ulkeler sıralamasının başında yer almaktadır SONLÇ Son gunlerde ulke nskı raporlarında Turkıve'nın polıtık nskının oncekı vıllara oranla bır mıktar azaldığı ve Turkıye'nın Guney Avrupa ulkelenne göre daha guvencelı olduğu belırtılse de, 1979'dan bu yana verılen değışık raporlarda Turkıye çokuluslu şırketler açısından vuksek polıtık rısklı ulkeler arasında ver almaktadır Bu nedenle, Turkıye ekonomık kalkınmasını ıç kaynaklara dayalı şekılde gelıştırıp, çağdaş demokratık ulkeler duzeyıne gelmeden yabaneı sermayeye aşın derecede bel bağlamamıhdır Turkıye gıbı gelışmekte olan bır ulkeye gıren yabana sermayenin tek ya da ana amacı, ulkenın kalkınmasına yardım etmek değıldır. Çokuluslu şırketlerın amaçları genellıkle doğal kaynak gereksımmıni gidermektır. Yabaneı Sermaye Yasası ve Polîtik Risk mıştı Ancak 1980'de yapılan değjşıkhğın ardından dort yıl geçmesıne karşın, Turkıye've gıren yabaneı sermaye mıktarı, umulanın çok altında gerçekleşmıştır Resmı rakamlara gore 19791982 yılları arasında Turkıye'ye gıren yabaneı sermaye ortalama olarak Vo 18 oranında azalmıştır Konu, ızın verılen yabaneı sermaye ıstatıstıklerıv le ıncelendığrnde, ızın venlen yabaneı sermaye mıktarında da pek fazla artış olmadığı gorulur Yabaneı sermaye konusunda dun>anın en hberal yasalanndan bın olan 6224 sayılı vasanın, yenı çıkacak yasayla yururlukten kalkmasını olumlu yonde karşılayan bazı bılım adamlan, yasal duzenlemeyle yetınmeyerek "Aktıf bır polıtıka ıle yabaneı sermayenin ayağına gıdıp, pazarlık usulu ıle ve sırasında tavızler vere rek onemlı alanlara yatınm yapacak kuruluşları ulkeye davet etmekte yarar vardır" dıye önerılerde bulurunaktadırlar Fakat ödunierın (tavızlenn) ne olabıleceğını açık olarak belırtmemektedırler Gönlumuz ıster kı, bu ödunler, ulke kaynaklarını yabaneı ulkelere transfer edıcı nıtehkte değıl de, ulkenın ekonomık kalkınmasına katkıda bulu PENCERE 15 OCAK 1985 Dr. CENGİZ EROL ÇÜ tktisadi ve İdari Bilimler Fak. Bırçok az gelıştnış ulkede olduğu pbı, Turkıye'de de yabaneı sermaye, kalkınma motorunun benanı olarak kullanılmak ıstenmektedır Dışa açılma polıtıkasımn başlangıcı olan 24 Ocak Kararları'yla 6224 Sayılı Yabaneı Sermaye Yasası'nda bazı değışıklıkler yapılarak yabancı sermayenın Turkıye'ye teşvıkını sağlavacak genış olanaklar sağlanmıştır Bu değışıkhklerle yetınılmemış olunacak kı, bır sure önce 6224 Savılı Yabana Sermaye Yasası'm gunun koşullanna uyduracak yenı çalışmalar yapılmaktadır Yabana sermayenin Turkıye'ye gırmesını özendıren ılk lıberal >asa, 1954 vılında yururluğe gırmıştır 24 Ocak 1980 >ılı ekonomık kararlar paketının uzantısı olarak daha da hberalleştırılen 6224 Sayılı Yabaneı Sermaye Yasası, yabaneı sermayenin Turkıye'ye geleceğı umutlarını oldukça yukseltmıştı Çunku yasada yapılan temel değışıklıkler le, yabaneı yatırım sahıplerıne, mıllı gelınmızı başka ulkeye, yanı yatınmın kaynaklandığı ulkeye aktaran yuzde yuzluk kâr transfen olanağıyla bırlıkte bırçok yenı yatırım alanında yuzde yuzluk ıştırak olanakları tanın nacak nıtelıkte olsun Bunu bu şekılde arzu nıtelığınde belırtıyoruz Bu konuda bazı durumların aydınlatılması ve bır ulkeve gırecek yabaneı sermayenın gırış nedenlerı, etkılendığı etmenler uzennde durulacaktır YABANCI SERMAYE YATIRIM ETMENLERİ Yabaneı sermaye yatırımlan nı özendıren ve>a onleyen ekonomık ve polıtık etmenler ulkeden ulkeye değışır Kesın olan nokta, Turkıye gıbı gelışmekte olan bır ulkeve gıren yabancı sermayenın tek ya da ana amacının, o ulkenın kalkınmasına yardım etmek olmadığıdır Genellıkle, yabaneı sermaye sahıplerı çoku luslu şırketlerın ana amaçları, doğal kaynak gereksımmıni gı dermektır Yabaneı şırketler hammadde gereksınımlerını ucuz ve duzenlı bır şekılde sağlamak ıçın, hammadde yönunden zengın olan ulkelere yatırım yaparlar Buna Şılı ve Zaıre'dekı vabancı yatınmlar ornek gosterılebılır Çokuluslu şırketler rakıp fırmaların zorlamasıvla ıhracat yaptıklan ulkelerde pazar paylarını koruyabılmek ıçın doğrudan ... Kımıne gore "dahı' ıdı Kımıne gore "gelmış gecmıs en buyuk basbakan"d\ Dışarda, ıcerde pohpohlanıyor, el ustunde tutuluyordu "Yılın adamı' secılmıstı? IMF nın en guvendığı kısıydı Unlu dergılere kapaktı Uluslararası kapıtalızmm gozdesıydı 6 Kasım 1983 secımlerınde oy patlaması yapmıştı 25 Mart 1984 yerel secımlerınde ortalığı sılıp supurmustu Serınkanlı, ağır, sışman, yumusak, gozluklu tonton, "ışbıtıncı" ıdı Partısınde tek adamdı Bakanları ağzından cıkacak sözu emır sayıyorlardı "Ekonomıde ıhtılal yapmıştı 'Yenıden yapılanma" veya "yapı değısıklığı"n\ gerceklestırıyordu Burokrasıyı hıce sayıyor devletı bırkac danısmanı ve bırkac ısadamıyla bırlıkte cekıp cevırıyordu Çogu ekonomıst, gazetecı, uzman, yazar, "Ozalızm"\r\ avukatlığını yapıyordu * TV'ye cıkıyordu Amerıkan ışı kamera oyunlarıyla bezenmıs renklı fılmlerde başrolu ustlenıyor, elındekı kalemı mılyonlarca ızleyıcının gozune sokar gıbı sallayarak yaptıklarmı anlatıyordu Çoğu kışı başını sallıyordu Yaman adam' Bunun gıbısı gelmemıstı Inandırıyor Sola karşı uygulanan baskı yontemlerı dırencsız solcuları sağa kaydırdığından "ekonomıde lıberalızm" nınnılerıyle uyumaya hazır olanlar az değıldı Kendı kendısını aldatmaya hazırdır koseye sıkışan ınsan bırının semsıyesı altına sığınmak ıster Yıllarca suren teror ve anarşı calkantısında laçkalasan kısılıkler, sert duzenın sıkıntısından Ozal aracılığıyla sıyr'lma umuduna yapışmışlardı Ekonomıde "ıhtılal" de yuruyordu Kımse paradan gayrı bır sey konusmuyordu "Srfırdan başlayıp' bırkac yılda 'koseyı donerek" mılyarlarla oynayanlar, pıyasayı altust edıyorlardı Atak holdıngler doruklara tırmanırken, uçurumun dıbıne yuvarlanıyorlardı Çoğu buyuk ışadamı gerçekte batmıstı Bankalar yuzde 80 faızle verdıklerı kredılerı toparlayamıyorlardı Bes yılda Amerıkan Doları 10 mıslı değerlenmış, Turk Lırası 10 mıslı değersızlesmıstı Enflasyon yuzde 50'nın ustunde suruyordu "Gozetılen ıhracatcı şırketlere" yılda 1 trılyonluk devlet desteğı sağlanıyordu Yıkımın olçusu, endazesı yoktu Eğer "ıhtılal" yıkmaksa Ekonomıde gerçeklesıyordu Ve yıne 'altematıfsız"di o, secıme gıtse oyları toparlar, sandıktan cıkardı Pekı, bırdenbıre ne oldu'' Saclı sakallı gözlu kulaklı ellı ayaklı yaslı baslı nıce ınsan bırdenbıre neden değıstı 9 Tonton lıderımız bır mınıteybe mı kurban edılecek'' Şu Allah'ın ısıne bakın1 Bakanları mılletvekıllen, ışadamlan, Turgut Bey'ın sesıne değıl de mınıteybın sesıne mı kulak verecekler? Ekonomıde lıberalızme âşık ve serbest pıyasaya tutkun eskı solcularımız Basbakana mı, mınıteybe mı ınanacaklar? Ne oldu ku Hanı ulke ekonomısı cok lyıye gıdıyordu her sey tıkırındaydı, ıhracat patlaması gerçekleşmıştı herkes bankalarda dolar hesabı acıyor Hollanda peynırı yıyordu Turkıye yabaneı sermaye cennetıne donuşecektı? • Ozalcılarımız bırdenbıre oylesıne ufalanıp toz oldular kı yureğımde ısyan duygusu kabarıyor Bu ne vefasızlık, bu ne hızlı donuşum, bu ne acıklı gorunum 7 Acıklı Bir Dönüşüm HESAPLAŞMA BURHAN ARPAD turizmseyahat TEK Yf'Kltl Rf/FBVASrOH duıu luıizm YURTİÇİ GEZİLERİ ULUDAĞ rav ru«ı nun HK KCEREN 0 42 000 CLUB DATCA 30 000 43 000 TURISTIK 0 45 000 YAZICI OTEl 38 000 52 0O0 83 000 52 000 83 000 51 000 67 000 46 500 // SOO "Gürültü Müdürlüğü" Bızım burokratların, hatta teknokratların, kolay kolay akıl erdırılemez bır tutumu vardır Çözumleyemedıklerı bır sorunla karşılaşınca hemen bır burokrası orgutu kurarlar Genel muduru, yardımcıları. danışmanları, bolum şeflerı, daktılolarından ve her duzeyde memurdan oluşmuş bır orgut Genel mudurun beğenısıne göre, yapı doşenmıştır Yuzlerce mılyon gıder, goze alınmıştır Sonra yazışmalar baslar Raporlar duzenlenır Tuzukler, yonetmelıkler hazırlanır Sonra'' Sonrası, sorun olduğu gıbı durur ve daha da karmaşıklaşır Yıllar once "Yurt Dışındakı Turk Işçılerı Sorunları Genel Mudürlüğu" kurulmuştu, yabaneı ulkelerde çalışan Turk ıçşılerın sorunlannı çözümlemek, çıkar yollar araştırmak uzere On bınlerce gurbetçı Turkün karşılaştığı yığınla soruna bır çözum bulmak ıçın Şımdılerde ne yapsalar seslerı duyulmuyor Bır ara, Adalar da motorlu araç ışletmek ıçın gırışımler olmuştu Bu konuda bır uyarı yazımı dıkkatle okuduğunu soyleyen üst duzeyde bır teknokratburokrat, "Fakat nasıl bır approche'la 7 " dıye duraksamıştı Soruna nasıl yaklaşacağını kestıremıyordu Boğaz'da ve Istanbul'da yeşılın yok edılmesını onlemek gırışımlerı SIT uygulamasıyla başladı Daha sonra ımar ılkelen sertleştırıldı Ne var kı, hıçbırı yurumedı ve sonunda 'Boğazıçı Genel Mudurluğu' kuruldu Boğaz sırtlarında yenı yapılar kıralandı Kadrolar oluşturuldu Döşeme alındı Kadroya atamalar yapıldı Ne var kı, bu arada ımar yasaları ıyıce gevşetıldı Yapıların denıze uzaklığı ellı metreden on metreye duşuruldu Kımı semtler beledıyesı Boğaz kıyılarını doldurup yenı toprak parçalan oluşturdu Buyuk Istanbul Nazım Planı ayrıntıları bırakınız yapsıncılardan yana oluverdı (ArkasıS. Sayfada) KartalKaya OOOTLI Perşembe Pazar 25. 000TL.). v D y Cuma Pazar Perşembe 3 2 000 TL J ' ' ' Pazar Yüzmehavuzu Diskotek Beşçayı Skiliftler Tam panayonKonaklama ve Rehberlik hizmetleri dahil. Merkez Şubc 30 Bokı Kartal KAR 0TE1I U 500 22 590 ?« 000 4! 000 43 500 32 000 BEŞİKTAŞ, Barbaros Bulvarı 35 Ist. Tel 161 10 74 161 82 26 161 22 81 KADIKÖY, Altryol, Sevımlı iîhanı Ist Tel 336 16 60 Tctex 26105 ofor tr. BOLU ABANT KORU 0 T E 1/500 23 000 rilRDAER 0 13 500 !7 000 Ucrele otobusle gtdışdönuş ve tum yemekler dahıldtr KÜLTÜR HİZMETLİLERİ ARIYORUZ! Evrensel kültürün temel taşlarını meydana getiren başyapıtların bulunduğu dizüerin okurlara daha elverişli koşullarla sunulabilmesı için pazarlama bölümünde gorev alacak deneyimli kültür hizmethlerı aranmaktadır. Divanyolu, Klodfarer Cad. No: 16/2 Cağaloğlu/İSTANBUL iBasm feabcr aıansı HER KONUDA KUPuR ARSIVI OlRUVIl M1RKL2I NORMAL • KOOLU FIHRISTLI • KOOLU »FISLI KARTOTEKS ARSIV A R A V I N z GEN S B LG vERELIW Yb LEPCE YAYIN TAR&VAVAZSIN Z ÛBONE OLUMJZ BI2StZINICIN ^APAy p ARS VLEV C LIM GLNLLK E L N Z D E O L S U N I GIL «UPLRLER 25 Ocak'tan Itibann SÖMESTR GEZİLERİ KORU OTEL 20 000 YURDAER OTEL 16 000 CLUB DATÇA 72 000 KAR OTEL 37 500 • IHALE ILANLARINI «SATINAIMA ILANLARIM S I ' N I C N T A K P E O E L M D LERS6NIZ TELEEOM.A MERGUN HABER ^EREL M GÜNLUK GEZİLER 20 Ocak Pazar EMEL SAYIN Konaari (Bebek Park Gaz) 4750 TL AS BUNLARI AŞ •» İKTIBAS uMTrıvnldTlürümarle j, ONBCS GUNOE BIR VAYINLAMIR OKUYUMUZ BtR ARSJV OERGISlDin OKUYUCUSUNUN UFKUNU AÇAR <KM I 4İO0TI. Ucrete y«mek otobus program ve çav dahıio.r Oğlumuz * Grafiker yardımcısı aranıyor. Tel.: 571 93 30 • Dıvrığı ılçesmden aldığım nufus cuzdanımı kaybettım Hukumsuzdur ALİ YUSUF GULSEVEN 1985YURTDIŞI gezı programlarımız hazırlanmıştır ŞAHİN'in dunyaya gelışını tum dost ve akrabalarımıza mujdelenz ŞULEERHAN SOYUCENGİL 5 Ocak 1985 BURSA Td 50(5 hat)8) 141 12143 76 İM) 337 32 77 S4 (5 •33» 39 03355 53 89570 13 62 Tel 172 99 00 167 41 38 Teleka 26021 ıkbn Ir İktisat Bankası Genel Mudürtük Tel 172 99 00 167 41 38 Teleks. 26021 ıkbn tr 26497 ıkb tr İktisat Bankası Merkez Şube İktisat Bankası Mectdıyeköy Şubesi Teı 167 09 39 167 34 36 Tel 522 48 09 522 38 68 528 23 28 Telehs. 23604 ıkte İktisat Bankası Bahçekapt Şubesi İktisat Bankası Bakırkoy Şubesi Tel 572 60 32 570 16 80 I iktisat Bankast Kadıköy Şubesi Tel 338 98 38 338 37 84 337 44 54 ktisat Bankasındaki Müşteri Temsilcinizdir. İktisat Bankası şubeleri tarafından size hizmet için görevlendirilmiştir. Çalışma konunuzu ve sektörünüzü iyi tanır. rojelerinizi planlama aşamasından başlayarak izler, sonuçlandırır. Uzun ve kısa vadeli borçlanmalarınızı, yatırım politikanızı yönlendirir. Dövizinizi ve nakdinizi en kârlı biçımde değerlendirmenizi sağlar. Tel 25 66 85 25 25 92 14 41 01 14 58 49 Teleks 52653 ıkba tr İktisat Bankası İzmir Şubesi iktisat Bankası Ankara Şubesi Tel 33 30 1 33 307Z T İktisat Bankası Bursa Şubesi Tel 28 301 12 083 P Tel 13 763 22 883 Teleks 62139 yur tr iktisat Bankası Adana Şubesi v y v v v y y Tel 34 718 34 719 Teleks. 69 118 nabu tr İktisat Bankası Gaziantep Şubesi y y y y y y Tel 17 914 18 912 Teleks. 67258 boro tr İktisat Bankası Mersin Şubesi iktisat Bankası Denızli Şubesi Tel 13 010 11 356 16 559 IKTİSAT BANKACILIK YENİLENDİ iktisat Bankası Tavas Şubesi v v BAIVKASI [irketinizdeki "bankacı"dır. Dış tıcaret ve kredi malıyetlerinizi ucuzlatır, işlemlerinıze sürat kazandırır. Tam yetkilıdir. Tecrübelidir. Tel 177 iktisat Bankası Çivril Şubesi Tel 239 İktisat Bankası Sarayköy Şubesi Tel 240 241 B iktisat Bankası Honaz Şubesi Tel 74 ankacılıktaki yeniliktir. İktisat Bankası Nazillı Şubesi Tel 1515 4128