Katalog

8 TEMMUZ 1984 KÜLTÜR YAŞAM Binbir Gece Masallan hakkında bircok bilimsel inceleme kitabı yayınlanmıştır. "Binbir Gece Masallan'aınSırlan" adlı olanı Michel Gall adlı bir Fransız ta rafından yazılmıştır. Kendisi, Al Baba ve Kırk Haramiler masa lında "Açıl Susam Açd" denınce açılan, " K a p a n Susam Kapan" denince kapanan mağaranın Ermeni mezarlan olduğunu ileri sürmektedir ki, oldukça söz götürur bir iddiadır. Yazar, belki de, adı değişik bir Ermenidir. Binbir Gece Masallan'nda anlatılanlann çoğu, özellikle Sindbad'ın gezilerine ait olanlan, Marko Polo'nun kitabında, Gelibolulu Ali (15411599)'nın Kunhul Ahbar'ında (Haberlerin özu) yer almıştır. Masallar, insanlık tarihinin son beş bin yıllık döneminin bir tür tapusu durumundadır. Bu bakımdan da incelenmeleri gerekir. tçlerinde Odiseden, eski Mısır papiruslerinden, dunyamran devler döneminden (dinozorlar dönemi) kalıntılar vardır. Fransız Victor Hugo: "Tarihte masal, masalda tarih vardır" demıştır. Bu soze uygun olarak, Binbir Gece Masallan'nda da, dünya tarihine, Guneydoğu Asya tarihine ve özellikle Türk kültur tarihine ışık tutacak bölumler vardır. Bizde: "Alt tarafı masal" dıye dudak bükulen Binbir Gece Masalları, Ian Fleming adlı Ingiliz romancısına da, belki, esin kaynağı olmuştur. Bir farkla: Masallarda cinlerin, perilerin yaptığı akıl almaz işlerı, Fleming, elektronik araçlara ve yeni buluş ürünleri olan makinelere yaptırmıştır. Bir zamanlar televızyonumuzda ilgi ile izlenen "Tatlı Cadı" dizisi de bir tür Binbir Gece Masalı değil mi idi? CUMHURtYET/S BİLtMTEKMK DÜNY\SINDAN Her zaman senç masallar Binbir Gece Masalları, sözün yüceliğine saygının âdeta simgesidir. Şehrazad, bu masalları en tatlı yerlerinde keserek kellesini bıçaktan kurtarmıştır. Ali Baba ve Kırk Haramiler'de "Açıl Susam Açıl" sihirli sözü eltnas, altın hazinelerini açar. lerinde sık sık Binbir Gece Masallan'ndan söz etmiştir. Walt Disney, Atom hakkındaki kitabına, Binbir Gece Masallan'ndan bir öykü ile başlamıştır. Bu büyük sanatçı, filmlerinde de, bunlardan yararlanmıştır. Hele Hollywood, Binbir Gece Masallan'nı enine boyuna işlemiştir, durmadan da işlemektedir. Mezopotamya uygarhklannın ortaya çıkanhp sırlannın çözülmesinde çok büyük hizmeü gecmiş olan tngiliz Layard, kazıbilim hevesinin, kendisinde, Binbir Gece Masalları ile başladığını yazmıştır. Şekspir'in Hırçın Kız adlı komedisi de, Binbir Gece Masallan'ndaki gibi başlar: Sokakta sızıp kalmış bir sarhoş Hanın Reşit'in emri ile padisah kılığına sokulup saraya getirilir ve neler yapacağı merakla gözetlenir. Hırçın Kız'da da aynı şey yapılır ve komedinin olaylan bu sarhoşun önünde geçer. Binbir Gece Masallan'ndaki masalın adı Uyanık Uyuyan'dır. Vakıa Şekspir, komedisini Masallardan 100 yıl kadar önce yazmıştır. Fakat, buluşun güzelliğini başka bir yolla öğrenmis olabilir. Kuşkusuz, Masalları ttalyan, Alman, Rus, Japon... yazarlan da okumuş, değerlendirmişlerdir. Binbir Gece Masallan'm, Batıya, Antoine Galland (Antuvan Galan) adlı bir Doğubilimci (Orientaliste) tanıtmıştır. Avcı Mehmet nezdinde Fransayı temsil etmek üzere 1670'de ülkemize gelen Marquis de Nointel (Marki dö Nuantel), yanında Galland'ı da getirmiştir. Genç Doğubilimci bu ilk gelişinde ülkemizde 5 yıl kalmış, bunu iki gezisi daha izlemiştır. Ülkemizle ilgili bircok yapıt vermiş olan Galland, bir ara, Sindbad'ın Genlerıni yayınlamıştır. Bunlann buyük ilgi görmeleri üzerine araşürmalar yapan Galland, sonunda, Masallann bütününü ele geçirmiş, onlan da yayınlamıştır. Bunlar o kadar ilgi toplamıştır ki başka Doğu masallan da hemen bulunup cevrilmiş ve okurlara sunulmuştur. Binbir Gündüz Masallan bunlardan biridir. Masallar, gördükleri coşku üzerine 1712'de Almancaya, 1722'de ltalyancaya, 1732'de Hollanda diline, 1763'de Rusçaya aktanlmıştır. O günlerden bugüne, Masallann belki binlerce çevirisi yapılmış, resimli, renkli baskıları yapılmıştır. Binbir Gece Masallan, sözun yüceliğine saygının âdeta simgesidir. Şehrazad, bu masallan, en tatlı yerlerinde keserek kellesini bıçaktan kurtarmıştır. Ali Baba ve Kırk Haramiler'de "Açıl Susam Açıl" sihirli sözü elmas, altın hazinelerini açar... Masallar, öykü anlatma sanatının da en güzel örneğini vermişlerdir. öyle ki. bunlara birkez başladınız mı kendinizi kaptınrsınız. Masallan kim yazmıştır? Bunlar için hangi kaynaklardan yararlanılmıştır? Büinmemektedir. Çunku, elde kesin bir metin yoktur. Fakat, mevcut metinlerin hemen hepsinde aşağı yukan aynı masallar yer almıştır. Masallar Türkçe kelımelerle doludur: Ali Baba, Koca Hasan gibi sözler bir Arabın kaleminden çıkmış olamaz. Binbir Gündüz Masallan'nda baş kadınm adı Sütlü Meme'dir. Bu da Arapça veya Farsça bir söz değildir. Yine Masallarda sık sık adı geçen Vezir Cafer, Bermekî adh bir Turk ailesine mensuptur. Masallann, bu söylediğim açılardan, doktora öğrencilerince incelenmesinde yarar vardır. Masallardan "Hammal ile Genç Kızlar" adlı olanında "Osmanh ayvalanndan" söz edilir. Demek, bunlar, Osmanlılann tarih sahnesine çıkmalanndan sonra kaleme ahnmıştır ve Arapça yazılmış olmalarına rağmen bir Türkün kaleminden çıkmış olabilirler. KISA... KISA... "Yoğurt Hayatı Uzatma Çaresi mi" adı üe çtkan önceki haftaki yazvnda, italikle yazümış olan gömme kısımda, dizgi yanlışı olarak "lactase" ve "lactose" kelimeleri birbirine kanşmışttr. "Lactase" bir enzim'dt ve "lactose" denen süt şekerini, vücudumuzun kullanabileceği biçime çevirir. Burada süt şekerinden maksat, süte kattığuruz şeker değil, tatlı yemişlerdeki şeker türünden, sütün yapısmda olan bir tür şekerdir. Konuya, bir benzetme üe daha da açıkhk getirebiliriz. Japonca bir roman düşunelim. Bunu anlayamayız. Yapıt dilimize çevrilince anlanz. Işte bu yapıt süt şekerine benzetilebilir. Bunun anlasılabilmesi için bir çevirmen gereklidir. Bunu da (lactose'a) benzetmek yanlıs obnaz. Bit, tifüs ve "hummayj râcia"denen hastahklara yol açtığı için korkunç bir hayvandır. Bu iki hastalık, salgın halinde, devletlerce, Dünya Sağuk Teşkilâtına büdirilmesigereken 6 hastalıktan ikisidir (oburleri, kolera, veba, çiçek ve san humma'dır). Gelecek yılm başlannda lngütere 'de yaymlanacak olan bir kitapta, insanhğm bu eski düşmanı hakkmda şu ilginç bilgüer verilmektedir: Bit kadıncıl'dır; erkeği değil, kadmı sever. Bit, trk aynmı da yapar; beyaz derüiyi sever, kara derüiden hoşlanmaz. Çocuklan da çok sever: özellikle 46 yas arasmdakilerL 12 yaşmdan yukan çocuklardan, kızSırt biti Ian sever. Bitin bir başka tutkunluğu da temiz baş, kısa saçtır. Başka bir deyisle, bu minik hayvan pis baş ve uzun saçı sevmet. Hani dilimizde "çoplükte yatar, ama padişah ruyası görur" diye bir soz vardır, onun gibi. Bitler kendi aralarmda Lş bblümü de yapnoşlanhr: Kimi başta, kimi vücutta, kimisi apış arasında yaşammı sürdürur. Yumurtalarau kulak arkasma, boyuna koymayı sever. Yumurtlamak için geceyi bekler. Çen Özür gel biçim bacaklanyla bir saç kıandan otekine geçtiğiiçin kolay görünmez. Kitap, Cambridge Vniversitesi uygulamalı biyoloji bölumu oğretim uyesi Bayan Joanna Wkkenden tarafından, öğretmenler için hazırlanmıstv (Hummayı râcia)terimindeki ''râcia' kelimesi Arapçada 'geri donen' anlammdaki "râci frucu) sözcüğünden ahnmıştır. Hastaltğtn tngiüzcesi 'relapsingfever', Fransızcaa "flevre recurrente"dır. Batı, Binbir Gece Masallan'nı bizden öğrenmiştir: 18. yüzyıhn başlannda. Bunlar sayesinde Batının düşünce sisteminde büyük değişiklikler olmuştur. • Masallann Batıda yaymlanması, konu kısırhğının alıp yürüdüğu bir döneme rastlamıştır. Bunlar la, edebiyat yeni bir hız kazannuştır. Voltaire, Özellikle romanlannda, bunlardan çok yararlanmıştır. Montesquie "Yasalann Ruhu" adlı yapıtında Binbir Gece Masalları'ndan buyuk çapta esinlenmiştir. Hele, büginin ilk yapıtı olan "Acem Mektuplan", masalların bir tur kopyasıdır. Ingiltere'de, rnasallar 17131715 arasında yayınlanmıştı. Dünyaca ünlü Robinson Crusoe, Sinbad'ın gezilerinden esinlenerek yazılmıştır. Gulliver'in gezileri, yalnız Ingiliz yazırunda degil dünya yazuı klasikleri arasında yer almıştır. Bunlar da, 1726'da, Sinbad'ın gezilerinden esinlenerek yaratılmıştır. 1865'te yazılan ve yine dünya klasikleri arasında yerini almış olan "Alis Harikalar Diyan n d a " d a Binbir Gece MasaÜan'nın izlerine rastlarur. Danimarkalı masalcı Andersen ile Oscar Wilde için de, Masallar, örnek olmuştur Amerikada, O'Henry, öykü Bitin sevdiği, sevmediği Sütu, hayvanın memesinden çıktığı gibi mi, kaynatarak mı içmeü? Yanıt basittir: Tabü ineğin, koyunun, keçinin memesinden çıktığı gibi, kaynatmadan içrneli... Böyle düşünenler, kaynamış sütün öbnüş süt olduğu kanısındadırlar. Bunda, özellikle vitaminler ölür. Bu nedenle, bircok kimse, kaynamamıs, pastörize edilmemiş süt içerler. Sadece bu tür süt satan dükkânlar da vardır. Fakat, çiğ sütle verem, saimollosis, bruseüoz, Qhumması... gibihastahklarm geçtiğini büenler kaynatümamış, sütten kaçmırlar: Salmonella, tifo ve paratifo yapan bir bakteridir; bruselloz, inekte, koyunda yavnı dusüklerine, insanda dalgah ateşe, yani yükselen, alçalan ateşe, bol terlemeye, eklem ağnlanna... yol açan bir bakteridir; Qhumması, bizde az görülen ve tâtülcenp 'e benzeyen bir hastaaktır. Fşte bu nedenle, Amerikan Besin ve tlaç tdaresi çiğ süt içilmesini yasaklamıstır. Çiğ sütle geçen hastaaklar, çok yaşÜarla çok gençlerde zararb olmaktadır. Konu ülkemiz bakunından daha da onem taşır. Çunku bizde süt hayvanlan en ilkel biçimde yttiştirilmekte ve bakılmaktadır. Çiğ sütün yararı, zararı 1 Mücadele giysileri Btiki ve hayvanlara musaiiaı zararalarla mücadele için üaç sıkanlar özel giysüerle bu isi yaparlar. Bizde ise uuıorta... Son günlerde, Kaliforniya üniversitesi araştırmaalan, mücadele giysilerinin zehirli ilaçlan kuUananlan gereğince korumadığmı, Uaçlann bunlardan geçerek, kullananm derisinden kanına kanştığmı saptamışlardır. Bu durumda, giysisiz ilaç kullananlarm durumunun ne olabileceği açıklık kazanmaktadır. 50 YIL ONCE Cıımhıırivet Ticaret Borsasının mali vaziyeti Ticaret ve Zahire Borsasının mali vaziyetinin, varidat noksanlığından dolayı fenalaşmakta olduğu yazılmıştı. Dün bu hususu bizzat borsa mehafilinden tahkik ettik. Bize verilen malumata göre Zahire Borsasının mali vaziyeti, yazıldığı kadar fena değildir. Senenin ilk altı ayı zar/mda mahsul vaziyeti itibarile Dorsada muameleler azalmakta ve bittabi, varidat ta dığer aylara nazaran bu müddet zarfında tenezzül etmektedir. Senenin ikinci altı ayı zarfında ise işler fazlalaşınca varidat artmaktadır. Bu suretle sene nihayetinde ikinci altı ayın varidat fazlası birinci altı ayın noksamm kısmen telâfı etmektedir. Geçen sene borsamn açığı 15 bin liraya yakındı. Fakat bu senekı varidat noksanı buna naıaran çok ehemmiyetsizdır. Yapılan hesaplara göre ou 8 Temmuz 1934 sene ilk altı ayı zarjındaki noksan beş bin lirayı geçmemektedir. önumüzdeki aylar içinde bu noksanın kısmen telafı edileceği ümit olunmaktadır. Diğer taraftan Ticaret ve Zahire Borsasının kendisinden beklenen bütün vazifeleri tamamen ifa edebilmesi için bugünkü varidatı haricinde topluca bir paraya ihtiyaç hissedilmektedir. Alakadarlar bu paranın teminine çalısmaktadırtar. Bu meyanda borsa tarafından Ticaret Odast'na bir tezkere yazılarak muamele uzerinden alınmakta olan yuzde ıkinin ytizde üçe çıkanlması hususunun temini talep olunmuştur. Ticaret Odası da bu muracaat üzerine keyfıyeti tktisat Vekâletıne bildirmiştir. TARİHTE BUGÜN MVMTAZ ARIKAN 8 Temmuz M.KEMAL'İN ORÛUDANAYRIUS/. 1919'DA &U6ÜN,MUSTAFA KEMAL PAŞA,ASKERÜK7BN ÇEKJLPI. iSTANBüL 'OAK1 İTIL4F OEVLBTLERl YETfOL/LERlNlN DE BASK/StYl, PAPtŞAH VE HARgıYE NA^ıRt, AAUSTAFA f£EMAL PAŞA'yA GÖ&eVDEN BL Ç£KTllSM£IC isyoeLAiZDJ EfZza&uM KONGRESIUIN HA2/ZLANIŞI £lRASfMPA, S//S P/ZJ AL1ŞVEE.1ŞİHDEN SONI2A, MUSTAFA MAL, İSTAMBUL 'UN SASK&INDAU UZAk. LABİLMBkL /ÇıAJ OEDUDAK Ay/SlLDl! BU MCA ,ONUN YEklt YAŞAMtMDA BıZ DÖMÜKA ^"IYbt.<4R.TtK HİÇ giR. RllTgESİ VE OLMADAU MUCAOELEYE BAŞUY0&OU. ITPIVER LOSYONLARI PARIS *""> aziznesnı şıır ADAM YAYINCIUK /VIELİHCEVDET dördüncübasım! GALERILER MUHSİN BİLYAP Resiro Sergisi 620 Temmuz m » 528 66 29 SONDAN BASA gelişen komedya INDW latifeTekin roman DESTEK SANAT GALERİSİ azaznesn POÜSIE ozyaşam deneme JARSIZOUJM ikindbasım! Karma/Resim/ Sergisi 331 temmuz Abdı Ipekcı Caö 75 Macna 1460354 BERDY\EV DOST0TEVSKİ inceleme Çevıren Ender Gürol Nikolay Aleksandroviç Baudelahe şiir Çeviren: Tartsin Yucel AYASOFYA MÜZESİ CanGöknil & BernaTüremen 21 haziranlltemmuz'84 12oo i'^O(pazarharic) lanak W UMT MU«bt Karma Yaz Sergisi 3 Temmuz14 Eylül Resim Sergisi Nıs?e?ıye Caa 44 2 Etıier Te i6S 19 35 değerli kitaplar OLAY YARATACAK YAZI OlZtSİ ADAM Ya\mcılık A.Ş. Büsukdere Cad. 93 Uç\ol Mevkıı Maslak. hlantnıl Tcl. IM54 10 (S H.ıtl ÜFNII DÂÖITIM: YADA A.Ş Doktor Şevki Bey Sok.No: 6 Divanyolu.lsianruıl Tel: 5207' ^ ce\detpisacad,398 l,bebek1658588 UĞUR MUMCU nun Yeni Kitabı RESIM OhJARIM MERKEZI Eski ve yıpranmış tablolannız değerlendirilir, satm alınır. Maçka Cad 73/1 Tesvıkıye / istanbul Tel 148 22 35 LONDRA gezileri KADtKÖY. Altıyol. Onur Işhanı No 408 ,*•». Tel 337 01 38 A 71. sunar Ünlü yazar kaleminden • "Çağımızın Nasrettin Hoca'sı DEMİRTAŞ CEYHUN'un Her cumartesi 7 günlük uçakbanyolu WC.'li otel ve kahvaltılar dahil J H B İ S A N A T GALERIS' AEDFA Ş«r.! Akdlk GARANTI BANKASI YONCA SANAT GALERİSİ 190.000 TL. EVLER İSMAİL AĞAN Resım Sergisi 25 Haziran 1984 9 Temmuz 1984 Tesvıkıye Cad No 141 NİŞANTASI Avnl Artoaş Namık Bayık Fahrettın tLAN BAKIRKÖY 3. SULH HUKUK MAHKEMEStNDEN Esas No: 1984/398 Karar No: 1984/767 Kırşehir, Çiğdeli köyü 41/43 kütük sırasında nüfusa kayıtlı Musa oglu 10 7.1967 d.lu Şeref Armağan ile kardeşi 1 1.1969 d.lu Hatice Armagan'm^/aşlan küçük olması nedeniyle aynı yerde nüfusa kayıtlı 1954 tas.d.lu ağabeyleri Hasan Armağan'ın vası olarak atanmasına 6.6.1984 tarihınde karar venlmıştır. Basın 8442 ve diğer Eserleri Silah Kaçakçılığı ve Terör Ağca Dosyası Suçlular ve Güçlüler Bir pulsuz dilekçe Terörsüz özgOrlük Çıkmaz sokak Töfek icad oldu Böyüklerimiz Söz meclisten içeri Sakıncalı piyade Clh.t Bur*k Gurd«1 Duytr M y HM»Mt Guıbty Rkrel Kohttrdı NltgOn Ong«n Ortısn Pvkcr Gunay Sağun Burtıan Uygur Ya«*r Y*nlo« Ha»nl Yılmu Kmm Yuk5*lcngll URART Resım sergisi SANAT GALERİSİ Mehmet Zaimoviç 22 HazirM 15 TMMNIZ 1984 AZİZ NESİN Husre» Gefeöe Cad 126 Tesvıkıye MeyttanıT» 14127 11 hiçbir yerde vavımlanmamış nükte, yergi ve fıkralanyla ÇIKTL ALMAYI UNUTMAYlHtt BÜTÜN KİTAPÇILARDA TEKİN YAYINEVİ Ankara Cod 51 7»! : 5 27 69 69 Sirkeci / irtonbul FRANSIZCA VEYA İNGİLtZCE BİLİR BAYAN MEMUR ALINACAKTIR BaşmudurluğUmuz Şehırlerarası îşletme Müdürluğu'nun Mılletlerarası Sen'isı'nde boş 39 adet ve boşalacak Memur (Lısanbılır) kadrolannda nöbetlı olarak çalıştırümak uzere 27.^ 1984 gunu saat 14.00'te yapılacak sınavla Fransızca ve>a Ingilizce bilır (Lısanbılır) bayan raemuT alınacaktu Sınava gireceklerin aşağıda ıstenilen belgelerle bırlıkte 25.7 1984 günü mesaı bıtımıne kadar Gayrettepe Yıldız Posla Caddesı'ndeki Personel Müdürlüğu'ne şahsen müracaatları ılan olunur. tSTANBUL TELEFON BAŞMÜDÜRLÜGÜ ŞARTLAR: 1 Ortaokul. Lıse \eya Yüksek Okul mezunu olmak, 2 18 yaşından küçuk, 30 yaşından büyiık olmamak. İSTENİLE.N BELGELER: 1 Nufus Cüzdaru (Aslı), 2 Diploma (Aslı), 3 1 Adet Fotograf. Basın 20155 SARIYER SULH HUKUK HÂKİMLtĞİ'NDEN tLAN Sayı: 984/302 Kastamonu, Azdavay, Üyükeren köyü cılt 087/02, sahife 46, kütUk Sl'de nüfusa kayıtlı Ahmet ile Hacer'den olma 1954 doğumlu Rasım Demir'in, kuçtık Pakıze Ese'ye kayyım tayin edildiği ılan olunur. Basın 8420 Modern Sünnetçi Sağlık merauru Gullekin Gurfilu. Hayati Azim Tel.: 524 15 60 • B.Ü.'nden aldığım kimliğimi ve ÎETT kartımı kaybettim. Hukümsüzdür. ENtS AKÖZ • Nüfus cüzdanımı ve terhis belgemi kaybettim. Hükümsüzdür. ÜZEYÎR KIZMAZ tLAN İST. 1. SULH HUKUK HÂKİMLİĞİ'NDEN D.N: 1977/106.V. Mahcur Fatma Zorlu (Demircan) vasisı Recep Çahşkan vasilikten ıstıfa etmiş olup, yerine lsmail Hakkı Demircan 20.6 1984 tarihınde vası tayin edilmıştir Uan olunur. 25.6.1984 Basın 8491