Katalog

Cumhuriyet Sahıbı Cumhıımel Matbaaulık \e Ga/eıeulık Tıırk Vıonım Şırkı.tı adına Nadır Nadı. # Lıeıul \a\ın MııJıırıı Hasan trmal. Muessoe Muduru tmıne Işaklıgıl, Ya/ı l>len Muduru Oka\ Conensın, # \azı l>lerı Mudur NardımuM Ahmel Konılsan, Haber Merksvı Muduru talvın Ba>er. Sa\la Du/uıı \oneımem Alı V.ar TAKVİM 22 Temmuz 1984 trasak 3 52 Guneş 5 43 Mehmet Merıan, • Ser\ıs Şeflerı Ktanbul Habtrkrı Reha Oz, Dı* Ha berler Lrgun Balcı, Ekonomi Osman l lagav Kulıur \\dın tme^, \laga zın ^aKın Pek^en. Spor Danışnıanı Abdulkadır Nuıelman. Duzeltme Refık hurbaş, Ara>urma Şahın Alpa>, l> Sendıka ^ukran keleıuı îkındı 17 12 Akşam 20 37 Yatsı 22 19 TemsıUıler WK\R\ \algn l)ogan. I/Mlk Hıkmel (.elınkaja, Burolar % \nkara /ı\a Gokalp Bukarı lnkılap Sokak No 19 4 Te! '11141 4" • I/mır Hdhl Zı%a BuKarı No 6S 3 Tel 2<4W H1210 • \daııa (.akmakCad No I U U 3 Tel I45*İO19~1I + Busan \e Ya \an Cumhumet Maıbaauhk ve Gazeteulık T A Ş Turk Oı.aeı Cad 19 41. CagalOfelu Isl Pk 246 hı Tel «20901 Tele\ 22246 " öğle 13 15 Ecevît Anlatıyor M Yakın Doâan 3 ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco'nun Amerika adına vermeye çalıştığı guvenceleri belirttiıuz. Atına'dan ne gibı mesaj getirmiştı sıze? ECEVtTŞoyle özetleyebılınm. Attna'dakı yönetun, Kıbns'ın bağımsız bir devlet olarak kalmasını ve toprak butunluğunun korunmasını ıstıyormuş 1 Yıne Atma'dakı yonetım, Kıbrıs'ta toplumlararası göruşmelerın yenıden başlamasını ıstıyonnuş Oysa, bızım hukumet olarak bırkaç ay önce "federal çozutn" göruşunu ortaya atmanuz uzerıne, Makarıos, toplumlararası göruşmelen kesmıştı, ama sonradan bu göruşmelerın yenıden başlaması kararlaştınlmıştı zaten Atma'dakı askerı yönetım, adadakı Turk halkının haklarını korumak ıçın guvence verıyormuş' Oysa bu guvenceyı veren cunta lıderı toannıdes, daha yıllar öncesınden, Kıbrıs'takı Turklen "son bireyine kadar imha etme" projelen hanrlayan bir aşın Turk duşmanı ıdı Darbenın kukla lıderı Sampson da, kıydığı Turk canları dolayısı>la "cellat" dıye anılan bır canıydı. Çok ılgınçtır, şunu da ekledı Sisco: Yunan cuntası, Kıbns'takı Ulusal Muhafız Bırlığı'nın başındakı Yunan subaylannın "değiştirilecegi"nı taahhut edıyormuş Gerı çekme değıl, değıştırme1 Yanı, uluslararası andlaşmalara aykın olarak adada bulunan gayrı meşru Yunan kuvvetlen çekılmeyecek de, sadece değıştınlecek1 Yorulmuş, yıpranmış subaylann, astsubaylann, erlerın yenne, tazelerı göndenlecek1 lşın garıbı, Amenkahlann, bunu bıze, bır Yunan odunuymuş gıbı sunmalarıydı lO.Yıldönümünde Kıbrıs Barış Harekâtı'nı "Biz sorunu bilcUğimiz gibi çözeceğiz!" &isço, Yunanhların ENOSİS amacı gütmedikleri konusunda teminat verdı.Oysa, ENOSİS fiilen gerçekleşmişîi... ENOSİS resmen ilan edilmediği takdirde, Yunanlılar Birleşmiş Milletler'de iki hukümetle temsil edileceklerdi. Bir ayakları NATO'da, bir ayakları Bağlantısızlar 'da..." Sisco'nun herhangi bir harekâta geçmememiz yolunda, nezakeî ölçuleri içinde, fakat sinirliliğe kayan bir üslupla baskılan devam ediyorau..." * mLceviî'îen Sisco'ya: "Kıbrıs konusunda atacağımız adımların Türkiye ile Yunanistan arasında bir çatışmaya yol açmaması için gereken özeni göstereceğiz..." "Geçmişte Amerikadan bize yöneltilen baskılara boyun eğdik de ne oldu?.." le slan çabalannızla, soruna diplomatık ve polıtik yollardan bir çozum getirebilmek içın elden gelen yapılmıştır >e bu konudaki tum olanaklar denenip tuketilmiştir. O bakımdan şimdi biz bir vicdan huzuru içindeyiz. Uzerimize duşeni yapacağız ve uzerimize duşeni yaparken de, sorumluluk duygusu içinde hareket edecegiz. Her halde Kıbns için yeni bir slatu geliştmlmesı gerekecektir. Bu konuda inısnaüfi ele alabüecek durumda oldugumuzu duşunuyonım. Fakat, girişimlerde bulunnrken, yakın muttefikimiz olarak sizinle iştişareye de onem verecegiz. Sızin kaygılannızı anlıyorum. Bu kaygılan gozonunde lutacagız. Londra'da da söyledigim gibi, biz Yunanıstan'la yakın işbirliği içinde olmanın yalnız yaranna degil, gereklılığine de ınanıyoruz. Bize yaptıkları muameleİere karşın, biz, iyinivetle, bu işbirligi ortamını hazırlamaya çalışacağız; ve Kıbns konusunda alacağımız adımlann Turkiye ile Yunanistan arasında bir çatışmaya yol açmaması için gereken ozeni göstereceğiz." Fakat Sisco size demisti ki, Turkiye ile Yunanistan arasında savas çıkabilir... hşı, Karamanhs'ın Atma'ya dönuşunden sonra olmuştur Ama Banş Harekâtı nedenıyle... ECEVtTEvet Fakat Yunanıstan'ın, bızım Kıbrıs'takı banş harekâtımıza kızıp NATO'nun asken kanadından çekılmesı bence çok tutarsız bır karardı Neden? ECEVtTKıbrıs'ın NATO ıle bir ılgısı yoktu NATO'nun elınde o konuda bıze uygulanabılecek bır yaptırım da yoktu Ama Karamanlis yine de çekildi. ECEVtTHerhalde Karamanlıs, muttefıklenmızın kuvvet kullanarak bıze engel olmamasına karşı, Yunanıstan'da zamanla doğan tepkılerın alevmı bö\le bır adım atarak almayı uvgun gormuş olmalı "15 Temmuz 1974 gunu, darbe sabahı Kissinger, Kıbns Buyukelçısını kabul etmiş. Buyukelçiyı hayrete duşurecek kadar hafıfe almış konuyu. O arada 'bu \ıkos Sampson kimdir?' diye sormuş. Rum Buyukelçısı de 'paranoyağtn, egomanyağın birı'karşılığını lermış. Kissinger 'ama bana da, benim için de egomany ak dedikleri oldu' deyince, Buyukelçı şu yanıtı vermek zorunda kalmış; 'Kendımzi Sampson 'la mukayese etmesenız ıyı olur, Sayın Bakan.' Sampson 'un, Turklere karşı ışlediğı cinayetler nedenıyle adı 'cellad'a çıkmıştı..." dunyada, Turkiye NATO'dan aynlacak olsa, bundan, belkı ABD ve NATO ulkelerı kadar, Doğu Bloku ulkelennın, hatta Sovyetler Bırlığı'nın de tedırgın olacağını bılırım Dunya ıçın bu tur sorunlar yaratmayı hıçbır zaman duşunmedım. Onun ıçın, bırakımz Yunanistan gıbı somut bır adım atmayı, NATO konusunda blöf sayılabılecek sözler de soylemedım Zaten hıçbır zaman, ıç polıtıkada da dış polıtıkada da blof yapmadım Bu sozunuze Sisco herhalde karşı çıkmış olmalı... ECEVİTSisco'nun, tekrar herhangi bır harekâta geçmememiz yolunda, nezaket olçulen içinde, fakat sınırbhğe kayan bır uslupla, baskıları devam edince şunlan soyledim. . Tarihin bir tekerrurü mü?.. Affedersiniz, yani sizin sozleriniz karşısında sinirlendi mi? ECEVtTYumuşak ve sakin ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco, 19 Temmuzu 20 Temmuz 1974'e bağlayan gece yansmdan sonra, fotoğrafta gorulduğu gibi neşeli değildi. Ecevit şoyle anlatıyor: "Sisco 'nun sınırlılığe ka\an bır uslupla baskılan devam edince şunlan soyledim: 'Siz eski hatalarınızı ytnelemeve de\am edebılirsinız, ama bizim eski hataları yınelemeye nıyetimiz yok' dedım..." 19 temmuz günu, Avam Kamarası'nda, Ingılız Hukumetı, çok olumlu bır şeymış gıbı, yorgun subayları, erlen dırılerıyle degıstırmesı ıçın Yunan cuntasına telkınde bulunacajhnı açıklamıştı Ardından, şimdı de, ABD Hukumetı adına, Sisco, buna Yunan cuntasının razı edildığını bıze müjdelıyordu. Kaldı kı, Yunanıstan'ın bızı tatmın etmesı söz konusu böyle bır guvence vermesı bıle, Kıbns'dakı gayrı meşru varlıklannın bır kanıtıydı Bir yandan sizi ikna>a çalışryor, bir yandan sanki darbenin Yunanlılar tarafından pekiştirilecegi gibi bir sonuç çıkı>or... Sankı ENOSİS'e doğnı bir gidiş değil mi bu? ECEVtTSisco, Yunanhların ENOSİS amacı gutmedıklerı konusunda teminat verdı O\sa, ENOSİS fîılen gerçekleşmıştır. Resmen dan eddmese de Yunanıstan'a bır >ararı yoktu Çunku ENOSİS fulen ger'çekleştırılmekle beraber, resmen ılan edilmediği takdirde, Yunanlılar Birleşmiş Mılletler'de ıkı hukumetle temsil edileceklerdi Bır ayaklan NATO'da, bır ayakları Baglantısızlar'da, bıitun dunyayı iki ellenyle ıdare edebıleceklerdı da kalmış "Kendinizi Sampson'la mukayese etmesenız iyi olur Sayın Bakan." Kissinger başsağlığı bile dilememiş Bu göruşmede Kıssınger'ın öldu|u sanılan Makarıos ıçın başsağlığı dıleğınde bıle bulunmaması, herhangi bır uzuntu belırtısı göstermemesı, hazır bulunanların dıkkatını çekmış Amerikalüar darbeci Sampson ıle duşuk Cumhurbaşkanı Makarios arasında nasıl bir tercih yapıyorlardı? ECEVİTYaptığım goruşmelerden ıster ıstemez şu sonuca varıyordum Sampson"un ış başında kalmasını, Makanos'un tekrar Ada'ya dönerek Cumhurbaşkanlığı makamına oturmasına tercıh eder gıbıydıler Fakat, asıl ıkısının de dışında bır başka seçenek, bır başka çozum olabıleceğı havasını yaratmaya çalışıy orlardı Sampson, Cumhurbaşkanı kavramı ıle yan yana duşunulemeyecek bır adamdı Bellı kı, o bır sure kukla gıbı kullanılıp atılacak, sonra yenne bır başkası alınacaktı Silah sevkinin ikran Gayn meşru olarak Ada'ya sılah sevkını önlemek uzere Bırleşmış Mılletler kontrolunu de kabul etmışler Yunanlı >onetıcıler Yanı, bu da sılah sevkettıklerının bır ıkrarı. kabulu oluvordu Birleşmiş Mılletler'ın zaten sözde var olan kontrolu, yıllardır etkılı olmamış da, bundan sonra nasıl etkılı olacak, orası bellı değıldı tngılız Hukumetının Avam Kamarası'nda söyledığı gıbı Ingıhzler, Yunanıstan'dan Londra'va >uksek duzevde bır heyet davet etmeyı tasarlı> orlardı Sisco, Atma'dakı yonetıcılen bu davete ıcabet etmeye ıkna ettığını de buyuk bır başan olarak bana anlattı Sisco'nun sizi, "Ada'ya çıkarma yaparsanız Makarıos'a gen donme volunu açmış olursunuz" gerekçesi>le askeri harekâttan ca>dırmava çalıştığını soylemiştiniz. Belirttıginiz gibi Makarios da uluslararası polıtikada o sırada onemlı rol ojnu>ordu. Yani hesaba katılması gereken bır faktordu Turkiye açısından... ECEVİTIlk once Makarıos'un olduğu, boylelikle dunya siyaset sahnesınden sılındığı sanümıştı. Fakat sonradan anlaşıldı kı, Makanos kurtulmuştur Ilkın Baf'a kaçmış, oradan, Ada'dakı bır Ingılız ussune sığınmıştı Sonra Malta'da ortaya çıktı Ardından Londra'ya. daha sonra da Amerıka'ya gıttı Boylece Makarıos yenıden dunya sahnesıne çıkmış oldu Ve yapılacak hesaplarda bır faktor olarak gozonunde tutulmaya başlandı Bu faktoru hesabına en az katan ulke sanıyorum Turkiye ıdı Bir savaşın çıkmaması için... ECEVtTEvet tşteo konuda bır savaş çıkmaması ıçın bızım gereken özent gostereceğımızı soyledim Ama aynı özenın Yunanistan tarafından da gosterılıp gosjerılmeyeceğını benım bılemeveceğımı belırttıkten sonra şunlan ekledım "Eger boyle çatışma olasdıgı onlenebilirse, bu, Kıbrıs sonınunu ve Yunanistan'la aramızdaki başka sonınlann çozumunu kolaylaştınr. Biz TurkAmerikan dostluğuna buyuk onem veriyoruz. Bu dostlugu tahrip etmemek gerekir. Biz NATOya da buyuk onem veriyoruz. NATO'nun bu bolgede tumuvle tahribine yolaçacak davranışlardan da kaçınmak gerekır." Bununla neyi anlatmak istedıniz? ECEVİT Turkiye ıle Yunanistan arasında bır çatışma çıkacak olursa, bu, doğal olarak NATO'nun guneydoğu kanadını çokertmış olacaktı O açıdan nazık bır uyarıda bulunmak ıstıvordum Sisco ile goruşurken, Turkıye'nin ya da Yunanistan'ın NATO'dan çekılmesı dogrultusunda bir gelişme olabılecegini duşundunuz mu? Nitekım daha sonra Yunanistan, NATO'nun askeri kanadından çekildı. Turkiye açısından da böyle bır gelişme olabilir miydi? KlSSL\GER, TUR4ı\ GUr^EŞ'LE ABD Diiislerı Bakanı Kıssinger'ın, darbe sabahı Hashington'da kabul ettığı Rum Buyukelçisine, o saatlerde olduğu sanılan Makarıos içın başsağlığı dileğınde bile bulunmaması, herhangi bır uzuntu behrtısi göstermemesı şaşkınlık y aratmış. Ecevit şoyle dıyor: ' 'Sampson'un ış başında kalmasını, Makanos'un tekrar Ada'ya donerek Cumhurbaşkanlığı makamına oturmasına tercıh eder gıbıvdiler. Fakat, asıl ıkısının de dışında bır başka seçenek, bir başka çozum olabileceğı ha\asını yaratmaya çalışıyorlardı. " Harekât nedeniyle başka turlu bir gelişme olsaydı, Turkiye de benzer bir adım atabilir miydi? Ben, bır TurkYunan catışmasının NATO ıçın doğuracağı sakıncalara değınırken, bıze rağmen ortaya çıkabılecek sonuçlara objektıf bıçımde ışaret vermış oluyordum. Sisco ile goruşmenizde Kıbns konusunu nasıl bagladınız? bir dıl kullandığım halde, Turkıye'nin kararhhğını bellı etmiş oluyordum Sisco da bunu farkedecek kadar deneyımlı bır dıplomat \ e devlet adamıydı Onun ıçın soyledıklerımden memnun kalmaması doğaldı Ondan sonra sözlenmı şöyle surdurdum "Turkiye ile Amerika arasında, bundan on yd once de, buna benzer temaslar olmuştu, buna benzer olaylar geçmişti. Onun için, bu gece burada, Başbakanlık odasında yapmakta olduğumuz goruşmeyi tarihin bir tekerrurü gıbı gormek mumkundur. Fakat tarihin tekemır etmesi, tarih'teki hataların da tekrarianması için bir neden sayılmamalıdır. Siz eski hatalarınızı yinelemekte devam edebılirsinız, ama bizim eski hataları yinelemeye niyetimiz >ok" dedım, ve şunlan ekledım "Geçmişte bu konuda Amerika'dan bize yöneltilen basküara boyun eğdik de ne oldu?.. Bundan Turkler ae kazandı?.. Yunanlılar ne kazandı?.. Kıbns'taki Rumlar ne kazandı?.. Amerika ne kazandı?.. NATO ne kazandı?.. TurkYunan işbiriiği açısından NATO şimdiden işlemez duruma gelmiştir. Yani Kıbns konusunda sizin izlediginiz \e bıze izletmek ıstedigıniz politikanın her bakımdan son derece olumsuz sonuçlar verdiği ortaya çıkmıştır. Artık biz bu sorunu kendi bildiğimiz gibi çözeceğiz" dedım . Vicdan huzuru>la... Sisco'nun soyledıklerine >a da getirdigı mesaja sizin tavnnız ne oldu? ECEVİTGosterdığı çabalar ıçın kendısıne nezaketle teşekkur ettım "Bizim bakımımızdan durumun ivedilıgını takdır ettigınıze inanıyomm, aksi halde, gecenin bu saalınde burada olmazdınız" dedım Bızım, Kıbns sorunumuzu çozmeye çahşırken, dostlarımız ıçın, dunya ıçın, o arada muttefıkımız Amerika Bırleşık Devletlerı ıçın, herhangi bır sorun varatmamaya ozen gostereceğımızı belırttım, ve şunu ekledım "GorebUdiğim kadar, ozellik Duvara sıkışınca... ECEV İTBen hıçbır zaman, ne o sırada, ne de başka bır zaman, o tur tehdıtlerde bulunmadım O tur ımalarda bıle bulunmadım Yıllar sonra, bızım duvara sıkıştırümamız ıle ılgılı olarak soyledığım bır soz de tahrıf edılerek vansıtıldı Duvara sıkıştırılan bır Turkıye'nın duvarı aşma olanağı bulunduğunu, fakat kendıne \e dunyaya karşı sorumluluğu nedenıyle bunu yapmayacağını soyledim Dunya barışının çok duyarh bır dengeye dayalı olduğu bır Bildiğimiz gibi davranacağız ECEVtT"Şimdiye kadar", dedım, "Turkiye, Kıbrıs konusunda sizin istediginiz gibi davrandı, ama bunun sonuçlannı gonıyorsunuz. Her bakımdan ne kadar olumsuz sonuçlar ortaya çıktıgını goruyorsunuz. Bu kez artık biz kendi bildiğimiz gibi davranacağız." Yunanistan neden çekildi?.. ECEV İTY unanıstan'ın NATO askeri kanadından çekı Sampson'la Makarios karşılaştırması Darbecı Sampson'la Makanos arasında Amerıkalılar bir karşdaştırma yapıyoriar mıydı? ECEVİTBen bo>le bır karşılaştırmaya tanık olmadım Turklere karşı ışledığı cınayetler nedenıyle adı " c e l l a f a çıkmış bır adamı herhalde bıze savunamazlardı Ancak yıllar sonra, bır unlu Amerıkalı gazete başyazarı kıtabında şoyle ılgınç bır olayı aktanvordu Darbe sabahı Washıngton'da, Kıssınger, Kıbrıs Buyukelçısını kabul etmış Buyukelçıyı hayre te duşurecek kadar hafıfe almış konuyu O arada "bu ISıkos Sampson kimdır?" dı>e sormuş Rum Buyukelçısı de "Parano\agın, ego manyagın bırı" karşılı ğını \ermış Kıssınger, "Ama bana da. benım ıçın de ego man>ak dedıklen oldu" deyınce, Buyukelçı su yanıtı vermek zorun MAKARİOS OLDLJ SA MLIYOR "tlk once Makarios'un olduğu, boylelikle dunya siyaset sahnesmden silmdığisamlmıştı. Fakat sonradan anlaşıldı kı, Makarıos kurtulmuştur. Ilkın Baf'a kaçmış, oradan, Ada'dakı bir Ingiiız ussune sığmmıştı. Sonra Malta'da ortaya çıktı Ardından Londra'ya, daha sonra da Amerıka'ya gıtti. Boylece Makarios yenıden dunya sahnesıne çıkmış oldu... " DIMITRIOS 1OA \\1DES Yunan Cuntasının lıderı loannıdes'den Sisco aracılığn la gelen "mesaj"ı hce\ıt değerlendiriyor: "Atına'dakı askeri vonetım, Adadakı Turk halkının haklarını korumak ıçın guvence lerıyormuş! Oysa bu gu\ent.evı veren Cunta lıderı toannıdes, daha \ ıllar öncesınden, Kıbrıs'takı Turklen 'son bireyine kadar imha etme'projelen hazırlavan bır aşııı Turk duşmanı ıdı. Darbenin kukla lıderı Sampson da, kıydığı Turk canları nedenıyle "cellat" dıye anılan bir canıydı..." YARESı Sisco'nım siııirlili£i gittikçe artıyor