Katalog

29 HAZİRAN 1984 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURÎYET/5 SEVEMA ATÎLLA DORSAY Kanadah Duyduk Gördük Fraıısızlanıı Yurttaş işinden nasü soğutulur başyapıtı Bir grup okurumuzdan aldığı cut İş Güvenliği Müfettişi sayısı malan bu sayıyt UO'a kadar dümız aşağıdaki mektup, Turkiye' gitgide azalıyor. Iş kazaları ba şürmüş bulunuyor. Çoğu yabanM nin hukuk devleti olma yolunda kımından dunyamn en ön sıra cı dil bilen bu genç mühendis ve 9 daha müfettişlikten lannda Chapdelain^ yemesikaç yüz müyon fınn ekmek yılında bulunan ülkemizde 1978 doktorlann ne mi yapıur? aynlgerektiğini açıkça ortaya mufettiş sayısı 2S0'ye ya malan için kınken, emekli 1. Beş kez sınava giren bu mübeyaz pödede koyuyor. Okuyahm ve birlikte likle bakanlığa olanlar ve ö'zel fettişlerin, bir siyasal partinin ikibret alalım: belli bir dönemKultiir Servisi Fransız dilini konuşan Kanadalıların da bir edebiyatı var. Bu edebiyatın en önemli yapıtlanndan "Maria Chapdelaine" şu sıra ünlü Kanadah sinemacı Giiles Carle tarafından beyaz perdeye uyarlanıyor ve anayurdunda olduğu kadar Fransa'da da büyük bir ilgiyle bekleniyor. "Maria Chapdelaine"in yaratıası, 1880 yılında Fransa'nın Brötanya yöresinde dunyaya gelen Louis Hemon adlı bir Fransız. öğrenimini tamamladıktan sonra doğduğu yörede bannamayan Hemon, Londra'ya kaçar. Bir sürü işe girip çıktıktan sonra da Kanada'nın yolunu tutar. Ancak bu arada, yazarhk denen hastalığın pençesine düşmüştüT. Bir çiflikte çalışır. 1913 yılında yürüyerek Batı'ya doğru giderken tren altında kalarak ölür. Oysa hayatımn romanı "Maria Chapdelaine"i bitirmiş ve Fransa'nın ünlu "Le Temps" gazetesine yollamıştır. Ve kitap yayımlandığında, yolunu şaşırdığı için kar fırtınasınm ortasında kalarak ölen avcı François Paradisye aşık Maria'mn öyküsu milvonlarca kişiyi allak bullak edecektır. "Çaüfma Bakanlığt'nda mev de girenlerin (1978) işten ayrıl tidar olduğu dönemde yeterlilik smavlan iptal edilir. KendUeri mufettiş yardımcıst saytlır. 2. Yardımcılann büyük frötemünün görevden aynlmalan için, sonradan doğru olmcdığt belirlenen asılsız bir takım söylentiler çıkarılır. 3. Kalan birkaç kişi tekraryeterlik stnavına sokulur. Kazananlar aile durumlanyla bağdaşmayacak uzak yerlere atanır vt istifa etmek zorunda bırakılır. (Başka dönemlerde giren müfettişlerin, istekteri dışuıda atandtkları görülmemiştir.) 4. Sınavı kazanamayanlar bir yıl sonra yeniden sınava sokulur. Örneğin 1984 mayısında 50.000'den fazla kanun, tüzük ve maddenin sorulabileceği bu sınavda sonılar öyle seçilir ki sınav kurulunda yer alanlar bile kitap karıştırmadan karşüıklannı veremezler. Tabii mufettiş yardımcuart bu kez yazılt sınavdan bile dönerler ve Bölge Çalışma Mudürlüğü 'nde büro memuru yapılırlar. Sınav kurulunda uç yüuk mufettiş de vardtr ve aln yıllık yardımcılann sınav sorulannı hazırlayanlardandır. i Tek kitapla ünlenen HemonSON FİLMLERİNDEN Başrolünde Alain Delon'un oynadtğı "Kaderi Arayan Adam Mr. Klein", Joseph Losey'in son filmlerinden Böylece de, Çauşma ve Sosyal un daha sonra öyküleri basılabiriydl Yukarda, ünlü yönetmen (sağda) bu fılmin çekimi sırastnda görülüyor. Güvenlik Bakanuğı'nda nesülecak, ardından da "Boksör Battri tükenen 1978 ve 1979 girifll ling Malone" adlı romanı çıkamühendisler, çekici olanaklaHa caktır. Ama 54 yaşındaki Kanaözel sektör saflanna aktarüırlar. dalı yönetmen Giiles Carle'a çeHeykeldediğin neyapıhr? Yabir kici gelen Hemon'un "Herkesten Bakanuk yeni mufettiş almak f zamanlar Karaköfe dikilen için kadro bulunduğunu, sınav ce egemen, her öğesinin çok iyi önce yollara diisen, her şeyin dıBir sinema ustastnın ölümü, ne yoğun çalışan, hep zor, çizgi tellektüel çağnşımlar, gitgide ku"İstanbul" heykeli gibi kaldmhr, yok olup gitmesi için kimsenin göözenen, Tann tahesaplandığı, ana temaların ol şında kalmayakurallannı umur remeyeceği bir yere atılır; ya Ar;kara'daki Hilit Anıtı gibi hakkın yapılacağım açıklamışttr. Mevne çok çağrışım yapıyor, ne çok dışı, yapımcıları ürküten proje sursuzlaşan biçimsel bir olgunnımaz, ahlak şey ammsatıyor... Sinemasever sun, duygulann olsun açıkça delere ilgi duyan, çağı kavramada luk ve tum bunlara yedirilmiş sıda "Türk değildir. derhalkaldmlsm"diyefetvaçıkanlmaya kalkı cut tüzüğe göre bir mufettiş yarsamaz, kuşkusuz cinsel açıdan olmak bu detnek herhalde. Kişialabildiğine 'genç' kalrruş bir yö nıfsal açıdan ilginç konumlarla ğil ikinci planda verildiği, görüda çift yönlü" yanıdır. şılır; ya da Mimar Sinan öğrencilerinin Fındıklı Parkı 'ndaki hey dımcısı üç yılda yetişir. Anlaşısel amlarımızla, yaşamımızla, lan, mevcutlar üç yıl içinde iki netmen... Sahi, öldüğünde 75 anlatan filmlerdi... "Suç Alün nüşte biraz soğuk, duygusuz, Carole Laure, Nick Mancuso kellerine yapıldığı gibi kolları kırılır... Eh, biz de bunlan göregöre kat fazla işyerine bakmak duru'sinemasal atnlar' arasmda nere yaşında olduğuna inanabilir mi da", hapishane yaşamı üstüne yansızbir sinemadır bu... Losey, alışmışız ya. Paris 'te çekilmiş yukarıdaki fotoğrafı görunce, adamve Claude Rich'in başrollerini deyse organik bir bağ varnuş gibi munda kalacaklardır. Anımsasiniz? Asıl ününü lngiltere'de yapılmış en ilginç filmlerden bi sanki doğuştan tngiliz'dir. En paylaştıklan "Maria Chapdela lar heykele kötü bir şey yapıyorlar sandık. t'nlü Fransız fotoğraj mıyorsanız biz anımsatalım: duyumsamak... 5O'!erdeki 'sineyaptığı için herkesin tngiliz san riydi. Slanley Baker'ın oyunuy önemli temaları, en heyecanlı sanatçısı Robert Doisneau 'nun ustaca yakaladığı pozda, sonradan ine", iş kopyasını görenlerce "bir ma defteri'me "Kanlı Çingene" dığı, aslında Amerikalı olan, la değerlenen... "Aldatan olaylan bıle, ttalyanlarm coşku1980 yılında bir müfettişe 8000 Jack London romanı sanki", anladık ki, işçiler V'enus heykelini kaidesine yerleştirmeve çaltşıyorüstüne kötü, "Kaderin Cilvesi" işyeri düşüyordu." ama 1950'lerin Mc Carthy reza KadınEva", bir 'meşum ka lu, barok sinemalanndan ve lar. hakkmdaysa övucü sözler yazdı leti sırasında, yurekli bir tutumu dın'a (Jeanne Moreau) kapılan Hollvwood'un 'etkileme reçete gibi sözlerle tanımlanıyor. ğımı anımsıyorum.. 60'larda Pa yeğlediği, eşini dostunu ihbara bir yazann (Stanley Baker) öy leri'nden uzak, giderek onlara ris'te Losey'ın 50'lerdeki Ingü yanaşmadığı ve başını eğmedıği kusünde, Venedik fonu üstüne tumuyle sırt dönmuş bir sakinKEVI KEV1E DIJM DUMA m:\in IK tere döneminin belki de başya için ülkesini terketmek zorunda benzersiz tatlar içeren aşk, ero lıkle anlatmayı yeğler... "Arapm olan "tnsafsız Zaman"ı keş kaldıktan sonra bir daha hiç tizm ve ölüm çağrışımları getiri bulucu" eleştirisinde onu 'sinelyıdir, ıcjıdir. hoftodo bir tcpîadıklan zam aldm fettiğim zamanki şaşkınhğımı da dönmeyen bu adama, ünlu yordu ve kuşkusuz perdede ya ma anlatımının Jansenist'i' yaıyı. yo uılda bir \cp\Q$a\ac £h. \ıa\la.yne hit anımsıyorum... Yanlış yere suçni kusursuzluğa, mükemmelliğe " Amerikan riiyası'nın iç yüzünü pılmış en ilginç 'mahveden fearneule soh'ld/ğı tö herh.es kclerudan ^ lanan oğlunu kurtarmak için anladıktan sonra onu bir tekme kadın' temalı filmleîden birıy enşmiş ismi olarak nitelediğimi umutsuzcasına uğraşan ve so de (tıpkı Cbarlie Chaplin gibi) di... "Genç Hizmetçikr", "Lo anımsıyorum... Kuşkusuz bu sanunda tek çare olarak suçu üs fırlatıp atan bu onurlu sanatçı sey'in belki de başyapıtıydı. kin, soğukkanh, mesafeli tavır, tune aJan babanın öykusıi (unuLosey'in ele aldığı her konuya tulmaz Michaei Redgrave) biraz ya, yalnız bu tavrı için bıle say önemsiz bir romandan Losey' aynı biçimde uygunluk sağlamıgı duymamaK mümkün mü? Da in birçok kereler işbirliği yaptı'melodram' mıydı? Araa geçen her saatin, her dakıkamn böyle ha 1948'deki ük filmi "Yeşil ğı çağdaş Ingiliz o> un yazan Ha yordu. Sözgelimi Tenessee Wilsine tedirginlik yarattığı başka Saçlı Çocuk"la bile yepyeni bir rold Pinter tarafından uyarlanan liams uyarlaması "Aşkı Arayan bir film var mıydı, sinema tari sınemacı kişiliğini haberieyen film, genç bir Ingiliz soylusu KadınBoom" veya yine WilliLosey, belki de Amerikan kö nun, Ingiliz toplumunun tum ams'varı bir hikâye olan "Gizli hinde? Sonra 60'larda, hemen her filmi Türkiye'de gösterilmiş kenli yönetmenlerin en Avrupa yerîeşik değerlerine ve 'soylu' bir MerasimSecret Ceremony" sayüı çağdaş ustalardan biri olan lısıydı. öyle oldu, öyle kaldı. ahlak anlayışına meydan okuyan (Losey'in FJisabeth Taylor'Iu iki Losey'in "Suç Altında"sım, 'Zoraki' Avrupa göçü, aslında biri kadın, dığeri erkek iki hiz fümi), konulanna gerekli parlak, "Aldatan Kadın'ım, "Genç belki de onun kafa yapısına, metçisinin yaşam biçimine teslim coşkulu, aşınlıklar içeren anlaHizmetçiler"ini keşfetmek... dünyayı, sanatı ve çağı kavrayı olarak, yozlaşmanın diplerine tımı %eremediler. "Troçki'nin p "Kaza Gecesi" fılmi için Jak Şa şına çok daha uygun bir zemin dek giden yolculuğunu öykülü Öldürülmesi", ilginç bir 'cinayet Vcıllo millelm Vay be, amma ^ lom'un Yeni Sinema dergisinde hazırİamıştı. O dünyaya sıradan yordu. Bizim sinemamınn tersi filmi', bir 'katilkurban ilişkisi" yazdığı "Barışmak Gibi..." bir Amerikan yonetmeni gibi bir ne işleyen bu 'sınıf atlama' ola idi. Ama Burton, Delon ve yi ki 'tinde t>iz 'ada'dan ve Hollywood'un 'at yında genç soylu (James Fox) Romy Schneider gıbı benzersiz PÖNVffufi 5£NlN A/IOfiR çock iyi <:anım. bir üçlünün varhğına karşm, bu Ö film de belli bir düş kırıklığı yaPHHff rattı, çünku filmde ne Marksist'er, ne Troçkistler, ne de antikomünistler aradıkları bildiriyi, radikal bir tavrı bulabildiler... "Bebek EYİ", Jane Fonda'ya karşın inandına olmayan bir tbsen uyarlamasıydı... Ama Losey'in Fransa döneminin (bu dönem 1975'lerde başlayacaktır) TARİHTE BUGUIN 29 Haziran \n unz ı\ belki de başyapıtı olan "Kaderi Arayan AdamMr. Klein", TÜRKLER'B SIĞ/NAN KRAL! 1940'larda Fransa'daki Yahudi 17O9'DA , İSYSÇ K&HLI P£MıR8AŞ ŞASL düşmanlığına ve kıyımına deği'UZDA SIĞlNtM nen özü ve olgun sinemasal anISTBPİ. DEU PETRO(PST£ftytJUI>i 8AŞIUM latımıyla, ne denli ilginç bir TdmBUUINOUGU RUS ORDUSÜNA POLTAVA'DA YEdi!.. Losey, bu filmle sanki >alNILBN İSVEÇ ORDUSU, TDPAdJLANAgİLEN /6 lar sonra politik temalara dönuBfM KİŞİLİK KUVVETİYLE, PlfJYEPEG NEHRİ yor, kendisinin de kurbanı oldukClYtSiMA KAPAfZ ÇSICtLMlŞTl. ACBLE HAZ1R ğu bir baskı, bir yılgınhk ortaLANAN £AUARLA,KGAL DeMtRBAŞŞARl~ mının, hem de Fransa gibi bir ulVE SİM KİŞİLIK gıfi KUVVET KARŞtYA GEkede nasıl oluşturulduğunu irde£Ğ££ER Y?SM KUSLA&I liyordu... Arada ilginç bir TEŞUM DLMUŞLARDI. İSl/BÇ Brecht uyarlaması, "Galiie", StGINMASl, OSMANLI 'LAK/N fSUS ' "Romantik Bir tngiliz Kadını" ARASlMl AÇACAK vE SAVA veya "Gttney Yollan" (Jorge PE&İH UZAYAN SORUHLARtN BAÇLAMGISempnın'un senaryosundan yoa la çıkarak yapılmış, tspanya İç Savaşı üstüne tartışmalı bir film) 29 Haziran 1934 19341984 gibi yarı başarılardan sonra, bu 50 YIL ONCE Cumhuriyet kez tumüyle 'tur' değiştirecek ve gibi bir mahzurları varsa da Bu tecrübeler, bir hücum ölümden kurtulmakta idıler. "Don Juan" filmiyle sinema sa Yarının gaz ve zehirli gaz bombalannı tam yapılması lıizumlu olduğu Metro hatları ve istasyonları natını operanın gereklerine feda mikrop harbine hava tulumbalartmn takdirde yeraltı ÖDÜLLÜ LOSEY FİLMİ Joseph Losey'in başrollerinde Julie Chrisüe ve Alan Bates'in oynadıkları etmemiş belki de tek uyarlamabizim tünei gibi evvelâ, sekiz bulunduklan yere düşürmek demiryoUanmn öldıirücü "Arabulucu" adlı filmi 1971 yılı Cannes Film Şenliği'nde büyük ödülü almıştu on katlı binalar, sonra da yı gerçekleştirecekti... Roger Va hazırlık büyuk bir şansa bağlı olduğu mikroplar veya gazlarla en kalın bir toprak tabaka ıle ve illand'm "Alabaiık" romanının Londra 28 (a.a.) isimli eleştirisi... 1970 Cannes gozlüğü' üe değil, kultüru va sa hızmetçilerin (Dirk Bogarde ve için, esasen müteaddit olan kolay şekilde nasıl ifsat kemer duvarlarile mahfuz uyarlamasında, yine ahlak ko Nineteenth Century isimli Şenliği'nde "Arabuhıcu"yu sun natı insanlığm başlangıcından Sarah Miles) sınıfına doğru 'imy edileceğini araştırmak için olduğu ıçm bombalar buralara vantiiâtörlerin tünellere nularına, Ingiliz toplumu yerine mecmua meşhur Ingiliz nıak için gelmiş olan Losey'le ta bugüne dek yarattığı kesintisiz yaparken, Losej, sımfsal kalıpgirecek zehirli gazları dışarı yapılmaktadır. kat'iyyen nüfuz edemiyordu. nışmam, resmini çekmem... Ve bir bütun olarak kavramayı de İarın, değerlerin, tabuların an bu kez Fransız toplumundaki sı muharrin Vıckham Steedin atmakta daha faydalı olacak. Bu iki şehirde, yeraltı nıfsal ilişkilere göz dikmiş bir heyecanlı ifşaatını üç yıl sonra, beğendiğim ilk eleş neyen bir aydm bakışı>la bakı lamsızhğı, geçersizliği ve kırılaCUMHURİYET demiryoUanmn içınden film ortaya koyacaktı... Ve öl neşretmektedır. Fntoğraf rı>°raKlıiarına tirilerimden biri olan yordu. Yoksa Ibsen'den bilirliği ustune benzersiz bir gözYukarki haber, doğru ıse, düğunde, Sarah Miles'la Vanes Muharrir, Alman Harbiye geçtiklerı tuneller "Arabulucu" eleştiıisinin, bir Brecht'e, L.P.Hartiey'den Te lem getiriyordu. Birkaç fılmincıdden mühimdir. Çunku sa Redgrave'in başrollerini oy Nezareti mahrem gaz şubesi kilometrelerce devatn ettıği ve rastlanu sonucu, gazetede evlen nessee \*üliams'a, Mozart'dan de kullandığı ünlü caz şarkıcısı Umumı Harpte, Paris ve nadığı yeni bir filmi, "Stea tarafından muhtelif kimya bazılan çok derinde olduğu me ilanımm çıktığı gün yayım James Hadle> Chase'e öylesine Cleo Laine'in bir melodisi eşliLondraya yapılan tayyare ve ming"i henüz bitirmiş bulumı fabrikalarma gönderilen için kuvvetli havalanma lanması... Ve çok daha yakın değişik yazarlara/kaynaklara el ğinde, son derece zarif, estetik, zeplin hücumlarında, şehır yordu... tertibatım haizdirler. Gerçi bu vesikaların yardımile, bu anılar. Geçen yılki Sinema Gün atar, Proust'un "Yitik Zamanın aydın işi, ama aynı derecede ozhalkı bombalardan kurtulmak büyük vantılâtörlerin, şubentn 1931'den berı, Parısie için metro denılen yeraltı leri'nde "Don Juan" opera Peşinde" uyarlaması gibi nere lü, sağlam, mesajh bir filmdi, civarlarına atılacak zehirlı Londrada tecrübeler yaptığını filmi, bu yıl ise "Alabalık"la deyse olanaicsız bir projeyı ömür "Genç Hizmetçiler"... "Kaza iramvaylannm istasyonlarına Tirari'da göstermektedir. gazları tünellerin içine çekmek hep kendini yenılemeyi, değişik boyu (gerçekleşmeyen) bir düş GecesiThe Accident" ıse bir dolmakta ve bu suretle Türk Filmleri şeyler yapmayı amaçiamış bir gibi hep taşır mıydı? ölüm olayınm araştırılması çeryönetmen... Filmleri ve kendisi çevesinde, yine Ingiliz sınıfının Haftası üstüne yazdığım onca yazıdan ANTAKYA ŞÜKRÜ KANATLI VERGİ DAİRESİ MÜDÜRLÜĞÜ'NDEN 'kast' Takma isimle başlayan donup kalmışilişkileresistemine, sonra, sonunda 'noktalama' yasımflar arası acımasız ANKARA, (a.a.) Arnavutzısının gelip çattığı bir büyük 'Avrupa Dönemi' bir eleştiri getiren çok sağlam bir luk'un başkenti Tiran'da bir Sıra !No: Yukomliınun Adı ve So>adı Bilinen Adresi Sicil No: \ılı: Vergi Turu: Ceza Mad. Tarih Nosn: çağdaş usta... "Türk Filmleri Haftası" düzenMc Carthy'nin 'cadı kazanı'n filmdi ve Losey'in gozde oyuncuları Dirk Bogarde ve Stanle) lendi. İki ulke arasındaki kultur dan kapağı Avrupa'ya attıktan 1 HasIş Pamuk Tic. \e A.Ş. Ramı Kışla Cad. fluyol 79 Ka9315 1979 G. Stopaj V. 344345 U.5.984 19/2716/32 değişim programı çerçevesinde Bir Mc Carthy dönemi sonra Losey, uzun yıllar yalnız Baker, bu filmde de benzersiz bir Ramı Istanbul gösterilen Türk filmleri arasmda, 2 Haslş Pamuk Tıc. ve A.Ş. ca 'ekmek parası' için çalıştı. oyun şoleni tutturuyorlardı. Ramı Kışta Cad Utuvol 79 Ka9315 1979 Kurumlar V. 344345 6.2.984 15/37/48 kurbanı "Herhangi Bir Kadın", "Yaz BeRamı Istanbul Sevmedıği, benimsemediğı film Sakin, sogukkanh, 3 Haslş Pamuk Tic. ve A.Ş Ramı Kışla Caü Ulusoy 79 Ka9?I5 kân", "Yedi Kocalı Hürmüz", 1980 Kurumlar V. 344345 6.2.984 15/27/47 Losey, sinema tarihine sinema ler yaptı, Ingiltere ve İtalya'da; Ramı Utanbul " P a m u k Prenses ve Yedi ustalığı kadar kuşkusuz hayli se ama bunlar için takma isim kul mesafeli tavır Cüceler" ile bazı belgeseller yer rüvenli, inişliçıkışh, ama ornek land'.. Ingiltere döneminın başaYukanda adı \e soyadı yazılı mukellefin adına tarh edılen vergı \e cezalar leblığ edilmemiş olup, icrai ticaret ve ikamet etıiUeri yerleri terk Losey'in sıneması, bu filmleralıyordu. Yarın sona erecek olan ettığınden nereye guiıklerini bilen olmadığından sure ıle kayıtlı resmı leblıgal \apmak uzere ış bu ilan tarihinden itibaren 1 ay \çındeŞukru Kanallı yaşamı ve politik tavn ıle de geç rılı filmleri, "İnsafsız Zaman", le belirginleşecek ve Cannes bufilm gösterileri süresince TürkiVergi Dajresi'ne bizzat \eya bılvekale muracaat etmeleri veyahuı laahhuılu mektup veya telgrafla açık adreslerini bildırmelenni kendilerine süre mesi gerekli bir kışilik. 40 yaş "Suç Altında", "Aldatan Ka >ük ödulü galibı "Arabulucu" ile kayıllı resmı teblıgaı yapılacağı aksı halde ılan latihinden iııbarcn bir ay sonunda tebligat vapılmış savılacağı V U.K.'nun 103106. maddeleri ye'yi Kultur ve Turizm Bakanlılarında (yanı epey geç) başlamış dın", "Genç Hizmetçiler", ile doruk noktalarına çıkacaktır. gereğınce ilan olunur. ğı Sinema Dairesi Başkanı Cahit sinema seruvenıne, sanki bu ge "Kaza Gecesi", genelde polısi Anlaümma, kameranın kendini Çiftçili temsil ediyor. Basm. 19713 cikmeyi yakalamak ıstermiş$esi ye öyküleri Freud'cu öğeler, en unutturan çalışmasma son dere Losey: Yitik sinemanın peşinde