Katalog

CUMHU UYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER ölçulerıvle ınsandoğa, ınsantoplum ılışkılerınde oluşmuş gorunen çıkmazların aşılabıleceğı umulabıhr Bu kaynağa yonelmenın ılk adımı ıse ınsanı temel değer almak ve çağın yenı koşullarında dağılmaya yuz tutan bütunluğunu >enıden kurmaya calışmaktır Çağımızda sıstemlerde bırıken bihmsel bilgı ve doğal guç karşısında doğa ve toplum bılımlerı ınsanı ne vapacağını, nereye koyacağını bılemez durumdadır Bu sorunu yenıden ele alması gereken duşun alanlarıru bugun yepyenı gorevler beklemektedır Karamsarlığı, tum olasılıklan yok sayacak boyuta vardırmak ınsana ve evrene peşm peşın nokta koymaktır Orneğın, sıstemlenn yer yuvarlığını ve ınsanhğı tehdıt eder gorunen gucune ve bu yönde verdıklerı gozdağına, deyım yerındeyse, pabuç bırakmamak gerekır Çunku bugun ınsan, evrenın bır başka alanına açılmıştır Sıstemler bu yenı alana uzanabılmek ıçın (yanşıyor da olsalar) "Toprak Ana'nın sağlam tabanına" basmak, onu esırgemek zorundadırlar Ayrıca, hangı sıstem ve onun dayanacağı hangı toplumsal kuram, kendını de ılelebet ayakta tutmak koşuluyla, ınsan doğasının sonsuzca özellıklennı, ınsanyaşam ılışkılennın karmaşık etkıleşımlerını kapsayacak ve denetleyecek bır ağ örebılır, çok kaba çızgılerı ıçermekten öte'> Burada ıdeolojı kavramına kısaca değınmekte yarar vardır Bu kavram bıleşıktır ve idea ıle logos kavramlanndan oluşur Idea'ya bır ana duşunce, ana değer, logos'a da bu duşunceye, bu değere gore oluşan duzen dıyebılırız Örneğın, ıdea'sı doga ustu guç olan sıstemler, tanhte ve gunumuzde bırçok önıeklerı bılınen teokratık toplum duzenlerı oluşturmuşlardır Idea'sı insan olan toplumsal duzenler oluşturma yolunda sağlanan başarılar ıse hem vakın geçmışın olgularıdır hem de sınırlı kalmıştır Böyle olduğu ıçın de, ınsandoğa ılışkısınden sağılan bilgi ve guç bu sıstemlerde bırıkmıştır Gıderek artan guç, sıstemlerın kuruluş aşamalannda savladıklannın tersıne msanı dışlayarak ıdea'nın ıçerığıne temel değer olarak yerleşmıştır Boylece, tıpkı doğa ustu guç gıbı, bu guç de insanustuleşmiştir. Gorunurde ılerı surulen tum ayrımlara karşın sıstemler arasındakı temel benzerlık buradadır Bu aynmlar ıse, gerçekte ınsandan kopuk guç'u arttırabılmek, bu artışa ınsanın katkısını sağlayabılmek ıçın kandıncı savlar olarak ılerı surulmektedır; îdea'da var gıbı gösterılen ınsan da böylece parçalanmaktadır Örneğın, çağımız sorunlarına çözum dıye ılerı surulmektedır, ıdea'da var ekonomık yol ve yontemlerın, aslında ve enmde sonunda, sıstemlenn gucunu beslemeye yonelık olduğunu dıkkatlı bır goz görebılır Öyleyse, toplu bakıldığında sorun, sıstemlenn ınsancıllaşması sorunu olarak ortaya çıkmaktadır DEMOKRASt Işte bu noktada demokrasi kavramı yenı bır önem ve ışlev ıle karşımıza çıkmaktadır Çunku bu kavram, çağımızda ınsanlık boyutunda bır ıçenkle donatılabıhrse, insan, ınsanca bır top lumsal yaşamın ıdea'sı olarak yerını alabıhr Bu açıdan karamsar bakışına karşın Huxley, ne yapılabılıre ılışkın olarak şoyle dıyor. "Polıtıkacı ve ekonomıst olarak bızlenn ışı, acının sona ermesı yönunde en az engelı getıren toplumsal alan yaratmaktır" Bu önendekı alan kavramı onemlıdır Insanı ve doğayı göz ardı etme pahasına gucu, odaklanndatoplamayı, korumayı ve artırmayı guden sıstemler ıle Huxley'ın sözunu ettığı >aşam alanı arasındakı ayrımı kavramak demokratık yaşam ortamını kavramak olacaktır Demokrasının bıçımsel gorunumlerı altındakı oz boylece yakalanabılecektır Insanı ıdea'sında var gıbı gösteren, gerçekte ıse onu parçalayıp kullanan ve sonra dışlayan sıstemlenn gerçek ıdea'sı, arttırmaya ve odaklaştırmaya çalıştıklan guç'tur Demokrası böylesı guçten kaynaklanan ağın oluşturduğu, kanallan değıştırı lemez bır toplumsal duzen değıldır Insandoğa ılışkısınden sa ğılan bılgı ve gucun doğrudan ınsana yöneldığı, ınsan varlığının sureklı gözetıldığı, gerekenın yerınde ve zamarunda ve gereklı olçuler ıçınde değışmesıne sureklı olanak sağlandığı bır alandır İnsanı temel değer sayan bu yaşam alanında ınsan yetılerı özgurce soluk alıp verebılme olanaklarını bulabıldığı, ınsan sesı kısılmadan sureklı duyulabıldığı ıçın, ınsandoğa, ınsantoplum, ınsanınsan ılışkılerınde bır yenmeyenılme çatışmasının anlamsız çıkmazlan yenne, ınsan tekının değışen yaşam ıçındekı sorunlarına sureklı çözüm arama olanaklan doğabılecektır, temel haklar da ancak böyle korunabılecektır SONUÇ: İNSANCILLAŞMA Çağımızda demokratık yaşam aJanırun toplumlann kendı ıç boyutlarında kurulmasıyla da yetınılemez, çunku, ınsanlık boyutunda ıçıne duşulen trajık çıkmazdır Bu çıkmazın, ınsan goz ardı edılerek aşılamayacağı da zardı edılerek aşılamayacağı da ortadadır Sıstemlerın ınsancıllaşması kaçınılmaz bır zorunluluktur Çağımızın trajık çıkmazı, bılgının ve gucun, onu uretene zarar vermeyeceği bır dunya kurmak, bu gerçeğı yaygınca kavramakla aşılabılecektır ancak Yoksa, ınsanı dışlayan guç, kendı ağırlığıyla vıkılırken, çok şeyı de ardından suruklejecektır Çağımızın trajık çiKmazı, bılgimn ve gucun, onu uretene zarar vermeyeceği bır dünya kurmak, bu gerçeğı yaygmca kavramakla aşılabılecektır ancak. Yoksa, ınsanı dışlayan guç, kendı ağırlığıyla yıkılırken, çok şeyi de ardından surukleyecektir. Doç. Dr. NECDET SÜMER Hacettepe Üniversitesi İnsanı temel değer sayan uuşüncenın ınsanlık boyutunda yaşama geçmlmesı, sureklı kıhnması \e gehştırılınesı, tarıhın hıçbır dönerrunde çağımızdakı ölçude yaşamsal önem kazanmamış, bu ölçude kaçınılmaz olmamıştır Çünku, yer yuvarlağıyla bırlıkte ınsan turu var olmak ıle kendı başarılarından kaynaklanabılecek bır yok olmanın trajık ('acıklı' anlamda değıl, 'tragedya>a özgu' anlamda) çıkmazına duşmuştur Bu gerçeğın bılıncıne ıse henuz yaygınca vanlmıştır denılemez Kral Oıdipus adlı tragedyasında Sophokles bılıcı Teıresıas'ın ağzından şöyle der "Bılgı, büene zarar getınrse ne muthış şeydır Bu soze gunumuzde ınsanlığın ıçıne duştuğu çıkmazın da bır anlatımı olarak bakılabılır Insanın doğayla ılışkı sureçlennde sağladığı bılımsel bılgı bınkımı atomu parçalamaya dek varmış, fakat böylece elde ettığı buyuk guç kendı turüyle bırlıkte >er yuvarlağını ev renden sılecek boyuta ulaşmıştır Kısaca, ınsanın bu buyuk başansı aynı zamanda yıkımının kaynağı olabılecektır Bılımsel bılgı, ınsanı aydınlatma ve daha mutlu kılmanın ıtıcı gücu olabıhrken, nasıl olup da aynı zamanda ınsana zarar \erecek bır guce dönuşmuştur'' Bılımsel bılgı ınsanın, doğadakı gızh guç (enerjı potansıyel) turlennın bulgulanması, sağılması, bırıktırılmesı ve kullanılması süreçlerındekı etkınlıklerını ıçerır Insanın bılme yetısı ıle doğanın gızlı guçlerı arasında bırbırıne dönuşebılen doğrudan bır ılışkı vardır Enerjı bılgıye, Dilgı enerjıye dönuşebılmektedır Bu donuşumlu sureçler ıçınde doğal guç ve bilgi şu ya da bu ınsan tekmın elınde değıl, gerçekte, toplurasal orgulerın (dızgelenn, sıstemlenn) ıçınde bınkmış, onlann guç kaynağını oluşturmuştur Bır benzetmeyle anlatılırsa Guç'un çevresınde hep örumcek ağına benzetılebılecek bır örgu örulmuştur Boylece ınsan teklen kendı bulguladığı, doğadan kendı sağdığı guçten kopmuş, onun kullanımını, denetımını kendı elınden kaçırmıştır Çevresme sıstem orulen guçler buyudukçe bu kopukluk artmış, ılışkı, gıderek çatışmaya dönuşmuştur Gunumuzde bu durum ınsanlık bovutunda ınsandoğa, ınsantoplum çatışmasının bır çıkmazı olarak duğiımlenmış gorunmektedır Doğayı sağma onu tuketmeye, doğa tukenırken oluşan gucun çevresınde orülen sıstemleşme ıse, ınsanı tuketmeye dönuşmuştur Bu sureçlerde sıstemler salt guç bırıktırmeğe yonelmış, bu yonelım bıncık amaç, guç ıse bırıcık değer olarak >erleşmıştır Bu oluşumlar ınsanlığın mılyonlarca yıla ınen geçmışının aşağı yukarı son on bın yılında, demek çok yakın dönemlerınde olup bıtenlerdır Tarıhın, değışmez, kesın yasaları ve ışleyışı olduğu yolundakı göruşler (belkı de bu daha çok bır özlemıdır ınsanın) bu çok yakın geçmıştekı oluşumların bır "gelışme" gıbı görunmesınden kaynaklanıyor olabılır Belkı de, geçmışte, ınsanı doğa ve toplumdan koparmava ya da kendı ıçınde erıtmeye yönelen sıstemlen değıştırme Sistem, Insan, Demokrasi >ı başarmış ve bılgıyı ınsanın yaranna donuşturmeyi bellı olçulerde gerçekleştınruş olmasından kaynaklanıyordur bu ıyımser goruşler Bu başannın sonsuza açık gelecekte de sureceğı uzerıne kesın guvenceler ne ölçude ılerı surulebılır 9 Konuya karamsar bakışlann kaynağı ıse belkı bu sorudadır Orneğın, herhangı bovuttakı sıstemınsan ıbşkısıyle ılgüı olarak L.Aldous Huxley soyledıyor "Bıreysel ıle loplumsal, kışısel ıle tarıhsel arasında olçulemezlığe varan bır ayrım vardır Yıne de ruhsalbedensel bır varlık olan kışı ıçın ıyı olanla, duygular, ıstekler ve duşuncelerden butunıiyle uzak bır sıstem ('organızatıon') ıçın ıyı olan arasındakı çatışma gerçektır ve hep çözumsuz kalmaya yazgıhdır İnsan varlığının şaşırtıcı ve trajık karaktenne ılışkın bırçok nedenlerden bın, toplumsal sıstemın aynı zamanda hem gereklı hem yıkıma yol açıcı olmasıdır. Insanlar kendı huzurlan ıçın boyle sıstemlen hep yaratmaktadır ve kendılerını hep kendı yarattıklan canavarlann kurbanlan olarak bulmaktadır" Huxley'ın, ınsan varlığının kaynağında görduğu bu trajık çıkmaz karşısında duyduğu karamsarlığı, Avrupa'mn yakın tanhınde yaşananlar göz önune alınırsa, anlamak kolaylaşır Oysa bu açıdan yıne de bır umuttan söz edılemez değıldır ve yıne de bu umudun dayanaklan, tutamaklan aranabılır Bu tutamaklann ıse sağlanabıleceğı ana kaynak yıne ınsandır Bu kaynaktan sağlanacak yenı değer PENCERE Söyleşi... 27 ARALIK 1984 Orta Anadolu'nun bır ılınden gelmıştı Ikı uç gunden berı traş olmamıstı Konusurken, sözcuklerı seçmek ıçın duraksıyor, lafı yerıne oturtmak ıcın aranıyordu Sordum Ne ıçersın? Çayi Çay geldı, ama çayı unuttu Bak, dedı, halk bu ANAP'a oy verdı Neden verdığını sen debılıyorsun, ben debılıyorum Şımdı durum baska Bızımgıbılerın halı dışardan anlasılmaz Öyle bır duruma doğru gıdıyoruz kı koylu tarlasını ekemeyecek Cıftçı ektığının parasını alamıyor Eskıden durum değışıktı San okuzle, kara saban devrı geçtı O zaman bulmak bulusturmak daha kolaydı Şehırde adam var beş bın lırayla gecınır, adam var beş yuz bın lırayla geçınemez Çıftçı artık traktore, mazota, ılaca, gubreye, tohumluğa bağlandı Eğer vaktı yaklaşır da harmanı kaldıramazsam dıye kaygıya duşerse, bu kaygının ıçıne çoluk çocuk, kız kızan, aılecek dusulur Anadolu, Istanbul'dan gorulduğü gıbı değıldır Orada ayrı bır orgut çalışır, zor gununde mazot alması ıçın köyluye borç veren adama mınnet oya tahvıl olur Şımdı durum zor Boyle gıderse ıkı mahsul mevsımı ertesınde mulkıyet aşınacak, yok olacak Harmanım tarlada kalacak dıye gece gozune uyku gırmeyenler çoğalıyor Dedığım gıbı bu kez ış başka . Bızım konuk bır şeyler demek ıstıyor, dılının attındakı bakla nedır? Sordum Ne demek, bu kez ış başka' Şımdı Anadolu'da herkes bırbırıyle konuşuyor Eskısı gıbı bırı bır yanda bırı otekı yanda değıl 12 Eylul'den once ahalı oyle bır çatışmaya ıtılmıstı kı bırısı çıksa da bızı kavustursa, duşmanlık ortadan kalksa dıye gozluyordu Bunu yapması gerekenler yapamadılar Ne bıleyım, ış olup bıttıkten ve ahalı bırbırıne yanaştıktan sonra da ortaya ANAP suruldu Hepten bu partıye oy verıldı Verıldı, ama bu kez başka bır çıkmaza gırıldı, mahsul parasını veremıyor Sızın orda belkı durum böyledır Koca Türkıye'de neler oluyor' ANAP dışıyle tırnağıyla ıktıdarın nımetlerıne yapıştı, devlet yetkılerını ele geçırdı, çıkar çarklarını artık bu partının ağaları çevınyor Bu ış sandığın gıbı kolay çozulmez Sen oyle goruyorsun" Anadolu kısa surede değıştı Bızım orada herkes her şeyı konuşuyor Sultanhamam'da alaca satan dukkânın taşrada muştensı kan ağlıyor Tarlasını ekıp ekmemek uzerıne hesap yapan çıftçı çoğalıyor Nedendır b u 7 Dıyortar kı ulu ağacın dıbınde başka ağaç bıtmezmış Amerıka^ mn gölgesı altında artık bızım tarlada ekın yetışmıyor Bunları söyleyenler sızler değılsınız, bızım orda konusuluyor Gazetelerde hep rakamlar goruyoruz Enflasyon hesaplarıymış Bızım hesabımız başka Bızım orda kımse gazetede cıkan enflasyon hesabına bakıp hesap yapmaz, ışlerın lyılığını kötulüğunu gazetelerden oğrenmez Ancak dünyada neler olup bıttığını de duymuyor, okumuyor, konuşmuyor değılız Solcu gıbı konusuyorsun Solculuk değıl bu 1 Iş bu kez başka yonden gelışıyor Komunıstlık mulkıyete karşıysa, mulk aşınıyor, elden gıdecek, kımse tarlasına sahıp cıkamıyor Bır secım olsa yıne ANAP kazanır Boyle gıderse, bır cıkış yolu bulamazsa, bır yıl sonra zor kazanır, cabuk kurulan, çabuk bozulur oınay EVET/HAYIR AKBAL Ufak Ufak... Notlarıma bakıyorum Yazı konusu olacak nıce haber, nıce olay nıce kışı, nıce sorun var1 Otuz yıldır sureklı yazanm, bır gün bıle konu sıkıntısı çekmedım Bır değıl beş konu çıkar hep karşıma, kımı zaman daha çok Ne yazık kı pek cok konu bır turfu eskımez, yok olmaz Zaman geçer dönemler değışır, ıktıdarlar yenıleşır, ama o sorun, o konu sureklı gundemde kalır Kımı zaman daha da önem kazanarak' Yerlı Malı Haftası'nı geçırmışız' Gazetelerde kuçuk bır haber oldu Okullarda öğrencıler yerlı malı sofraları kurmuşlar Acaba "Yerlı malı Turkün malı Her Turk Olan Yerlı Malı Kullanmalı" çeşıtınden şıırler de okudular mı? Belkı ortadıreğın ustunde yer alan aıle çocuklarının bulunduğu sınıfların 'yerlı malı' Sofralarında Fransız, Hollanda Danımarka peynırlerı, Çıkıta muzları vb yabancı mallar da yer almıştır' Geçtı, geçtı o gunler,"yerlı malı Türkün malı" şarkıları uzaklarda kaldı, şımdı peynırden ete kadar pek çok şey dışardan gelıyor, dışa dönük değıl ıçe dönuk bır ekonomık duzen bu' Oyleyse 'Yerlı Malı' haftasını kutlamaya ne gerek var1 • Hep yazıyorum Boşa gıdıyor' Oğretmenlerımızın acıklı du(Arkası 11. Sayfada) Denetim Hizmetlerinde Bizimle Birlikte Çalışmak İstermisiniz? Kurucularımızın 1951 den ıtıbaren Guven gurubu olarak devam ettırdığı serbest hesap uzmanlığı faalıyetı 1982 de denetim ve danışmanlık sahalarında dunyanın uç buyuk fırmasından bırı olan Coopers & Lybrand Internatıonal ın uluslararası duzeyde ve standartta tecrube ve uzmanlığı ıle Şırketımız bunyesınde butunleştırılmış olarak, buyuyen ve gelışen ışletmelere muhasebe denetim ıle vergı, hukukveyonetım danışmanlığı hızmetlerı vermekteyız Meslekı ehlıyet ve sorumluluk anlayışı ıçınde bırlıkte çalışmak uzere yuksek oğrenımını Idarı bılımler veya ışletme bılımlerı dalında tamamlamış, yazılı ve sozlu Ingılızcesı yeterlı meslekı becerı ve kışısel vasıflarını gelıştırmenın bılıncınde yeteneklı gençlerın bıze katılmasını ıstıyoruz Goruşme ıçın 1732840 numaralı telefondan lutfen randevu alınız Güven ve Coopers &Lybrand Guven ve Coopers & Lybrand Denetim ve Danışmanlık AŞ Sıvrıtaş Sokak 11/4 Mecıdıyekoy Istanbul Bızım konuğun kafası bozulmuş, ta Anadolu'nun ortalık yerınden kalkıp gelmış, anlattıkları doğru mu, yanlış mı, gunahı vebalı boynuna Uğurladım gıttı Yolu açık olsun Ne var kı zor yoilara zorlana zorlana duşmuş, menzılı maksuduna ulaşır mı, bılemem \ GOREV MİLLÎ Pİ12ANGO NUN! Müli Piycoıgo, uluslararası büyüklüğünü ve saygırilığını bir kez daha kanıtladı. Kasım Aymda Tayland'ın Başkenti Bangkok'ta yapıları ^DÜNYA DEVLET PİYANGOLAR BİRIİĞf kongresinde Milli Piyango uluslararası bir göreve değer görüldü. Milli Piyango Genel Müdürü, ABD, Japonya, İsveç, îsviçre, Belçika, Meksika, îsıail, Tttyland, ve Fas temsilciliklerinin oluşturduğu yönetim kuruluna başkan seçilerek, birliğin tüm etkinliklerini tam yetki ile Milli Piyango'ya taşıdı. Milli Piyango, kazandığı bu uluslaıaıası başandan dolayı gururludur, kıvançlıdır. 'Uluslarczrası Saygırüık DUNY& CEVLET PIYANGOLAR BIRUGI 1956 yılında kuruJdu Bugun 62 ulkeden 142 pıyango kunalusu bırlı^ın uyesı bulunmaktadır Da yüda bu yınelenen bırlık kongresı 1986'da Turlayc'dc yapüacaktır