Katalog

14 ARALIK 1984 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURİYET/5 SINEMA ATİLLA DORSAY HÂYVAJNLAR ISMAJL GÜLGEÇ ÖnemH bir siyasal sinema örneği Kayıp (Missing) / Yönetmen: CostaGavras / Oyuncular: Jack Lemmon, Sissy Spacek, Melanie Mayron, John Shea, Charles Cioffı, Janice Rule / CIC (Universal) fılmi (Emek, As). CostaGavras'ın siyasal filmler dizisi, "Kayıp"la ilginç bir halkaya daha kavuşuyor. " Z " , "ttiraf", "Sıkıyönetim" gibi filmlerin ilgi çekici yönetmeni, 1982 Cannes Şenliği Büyük Ödülü'nu alan ünlü fılmi "Kayıp"la "Caniler Kompartımanı" ve "13. Adam" gibi daha önemsiz fılmlerinden beri ilk kez ticari sinemalarda seyircimizin karşısına çıkıyor. Sinemaseverin bu önemli fırsatı değerlendireceğini umalım... CostaGavras, "Kayıp"ta 1973'te sosyalist başkan Allende'nin askerler tarafından devrilmesinden hemen sonrasının Şili'sinde geçen bir öyku anlatıyor. Amerikalı Charles ve Beth çifti, Beth'in deyimiyle "biraz şaşkın iki normal insan" ülkelerinden uzakta, insanlanru ve doğasını sevdikleri, dostlar edindikleri bu sonınlu Latin Amerika ulkesinde yaşamayı seçmişlerdir.. Ikisi de benzerlerine sık sık rastlanan, "romantik solcu", pek radikal olmasa da ilerici, "antiestablishment" (düzen karşıtı) genç Amerikalılardandır... Charles'ın bıraz fazla merakh olmak, burnunu her şeye sokmak, sağa sola sorular sormak gibi bir kusuru da vardır... Askeri darbenin hemen ertesinde, seri halinde tutuklamalann, kıyımların gırla gittiği, devrilen rejimin tüm yandaşlanyla birlikte tasfiyesinin amaçlandığı bir kargaşa ortamında Charles ortadan yok olur. Çaresiz kalan Beth, Amerika'da başvurduğu Dışişleri Bakanhğı'ndan doyunıcu bir yanıt alamayarak Şili'ye gelen kayınpederiyle birlikte Charles'ı aramaya koyulur. Aynı kaygının birleştirdiği iki farklı kuşaktan, farklı yapıdaki bu iki insan, gunler, haftalar boyunca Pinochet rejiminin bugün de süregiden insan yaşamına, onurur ' (C KİM KİVIE DUM DUMA BEHÎÇ AK > \lafa buraya ubşım zor ama «ORSPN minibi/sler VuO onlara bmigort/z Tfipu falanda, yok tabn m USTA OYUNCUİLE GENÇ YETENEK Usta oyuncu Jack Lemmon ve genç yaşına karşıtı büyük bir yeteneğe ve bir Oscar ödülune sahip olan Sissy Spacek, "Kayıp"ta darbe sonrası Şili'sinde umutsuz bir arastırmayı yürüten bir kayınpederle gelini başanyla canlandınyorlar. Film, 1982 Cannes Şenliği'nde Büyük Ödül Alan Pulmiye'yi ("Yol"la ortak olarak) alrmştı. na beş paralık değer biçmeyen uygulamalarına, zulümlerine tanık olurlar.. Stadyumlarda hapsedilen insanlar zaman zaman gruplar halinde kıyıma uğratılmakta, hastaneler adam almamakta, kimliği belirlenememiş cesetler yığınlar halinde bodrum katlannda çürüyüp durmaktadır... Bu acılı, umutsuz soruşturma, nerdeyse baştan belli olan sonuna yaklasırken, Ed ve Beth, çok şey öğrenmiş, çok şey keşfetmiş olacaklardır. ni bir işe yaramaz, hafif "kaçık" senivenciler olarak gören ve ulkesinde çahşmak varken buralara gelip "başkalanmn işlerine bunınlannı soktuklan" için kınayan Ed, bir yandan oğlunun sanatçı, hayalci, sevecen kişiliğini; diğer yandan Beth'in yürekli, akıllı, dikbaşlı kişiliğini keşfeder.. Bu insancıl süreçlerden daha ilginci, kuşkusuz filmin içerdiği politik süreçtir, yani Amerika'nın Pinochet darbesinde (bugune dek kesin olarak kanıtlanmamış olan) işlevidir. Bir askeri darbe sırasında da olsa, ülkedeki sözu geçen Amerikalıların haben ve onayı olmadan bir Amerikahmn yaşamına kastedilebilir mi? Amerikamn onayı ve desteği olmadan boyle bir darbe yapılabilir mi? tnsan haklarının savunucusu, özgurlükçü ve demokraük Amerika, böyle bir rejimde ayaklar altına alınan insan yaşamlan ve insanca yasama ilkeleri karşısında, gunluk yaşama egemen kılınan egemen guç karşısında kılını kıpırdatmadan durabilir mi? Başlangıçta ulkesine, onun yönetimine egemen olan ilkelere aşırı güven içinde bulunan, oğlunu aramak için "Ben bir Amerikalıyım.. Bu da yeter" diye yola çıkan Ed için bu soruların yanıtını oğrenmek daha da acı olacaktır. Amerikan varlığını ve Amerikalı yetkililerin Charles'ın aranmasındaki isteksizliğini başından beri duyumsayan Beth'e karşılık, "sessiz çoğunluk"tan orta sınıf Amerikan vatandaşı Ed'in ayakları suya daha geç erecektir. Şili'deki Amerikan büyükelçisinin filmin asıl bildirisini vurgulayan sondaki sözleri, kuşkusuz çok ilginçtir. "Kişisel olarak bu olaya kanşmasaydınız, şimdi ülkenizde her şeyi ona>la>arak oluruyor olacaktınız" der buyukelçi.. "Burada otuzu aşkın dev Amerikan kuruluşu var. Ben onları ve onların varlığını surdiırmesi için gerekli düzeni korumakla yukumlüyüm"... Sorun işte bu denli basıttir. tnsan hakları, özgurlukler, ilkeler, ancak Amerika'nın çıkarlarıyla çatışmadığı sürece geçerlıdir, onemlidir. Bu tür bir çatışma başgösterdiğinde ise onlar kolayca unutulur, rafa kaldırılır, Amerikan çıkarlanna en yararlı rejim neyse o desteklenır... P I K M K PİY4LEM4DRA Amerika'ya değgin sorular "Kayıp", bu arayış içinde üst üste ve yan yana gelişen birkaç sürecin öyküsüdur. Ed ve Beth bir yandan gerçeği, diğer yandan Şili darbesinde Amerika'nın rolünü yavaş yavaş keşfederler.. Bunun yaru sıra, tipik bir orta sınıf Amerikalı olan, kendini "liberal" sayan, oglu ve gelini ABD'de aşk ve ytikselme hırsı tilmen"i sevimli, surukleyici bir film yapmaya yetiyor. Ama filmin asıl ilginç yanı, kuşkusuz tum bu göriınüm altında içerdiği toplumsal sergileme ve eleştiri oğeleri.. Gerçekten de filmin hemen tum başkişüeri, toplum içindeki yerlerinden memnun olmayan, onu değiştirmeye, yükselmeye, daha iyi bir yaşama kavuşmaya, "sınıf atlamaya" çabalayan kişiler.. Foley'in kolay dayanılamaz yöntemlerine direnmekten başka çaresi yok Zack'ın.. Çünkü dokunaklı bir bölümde belirttiği gıbı, "bu işten başka yapacak hiçbir işi. gidecek hiçbir yeri yok".. Film, kimseyi yuceltmiyor, "idealize etmiyor", alabildiğine sıradan, Amerikan toplumunun en alt kesimlerinden insanları gösteriyor.. Tüm amaçları biraz daha "rahat" yaşamak olan, meslek seçiminden aşk ilişkilerine, her şeylerini bu amaca göre düzenleyen kişiler bunlar.. Film, bu noktada klasik sinemadan ayrıhyor, başkişilerinin sıradanlığı aşıp kolayca eleştirilebilecek, kınanabilecek, giderek küçuk görulebilecek davranışlara sahip kişiler olması, "Subay ve Centilmen"deki aşk öykusünu benzerlerinden farklı bir yere getiriyor. Bu küçük filmin içerdiği bu turden bir toplumsal tanıklık duygusu, belki de gorunurdeki tum çekici, cilalı yanlanndan daha önemli... Sonuç olarak "Subay ve Centilmen" çok önemli bir film, bir başyapıt değil, ama içerdikleri, değme savh, yüksekten atan fılmden daha çok bıigi veriyor Amerikan toplumu üstune... Üstelik klasik ve kutsal "aile/din/vatan" üçlusüne tam bir ovgu niteliği taşıyan "muhafazakâr" yapısı içerisinde sozünu ettığim turde bir toplumsal sergileme ve eleştiriyi yakalamak, daha da ilginç... HIZU GAZETECİ WCDET AC4&A AHU ME 9.. NIYET1 FAKAT LAP ^ , ESA5Ll KADIM Ç AMA BlRAZ(VAŞLl DEĞİL M» NELER DEA^EZ SOMRA... KAGA , AUP SO Subay ve Centilmen (An Offıcer and a Gentleman) / Yönetmen: Taylor Hackford / Oyuncular: Richard Gere, Debra Winger, David Keith, Louis Gossett Jrtr., Roberi Loggia, Lisa Blount, Lisa Eilbacher / Paramount fılmi (Site, Sinepop, Şafak, vs.) 1982 yüı içinde özeUikle Ame kızla tanışırlar. Paula ve Lynetrika'da buyük ilgi görmüş, gişe .te'in amacı da, biraz gönül eğrekorları kırmış bir film iki yıl lendirmenin ötesinde, birer sonra perdelerimizde. "Subay ve "pilotkoca" edinerek kendi sefil koşullarından kurtulmaktır. Centilmen", Amerika'nın bir Bunun için her oyunu, her nu"genç kuşak" ürünü. Çıçeğı burnunda bir yönetmen, 1980'de marayı yapmaya hazırdırlar. Her şeyi bilen Foley, bu konu"The tdolmaker"la ilk filmını çeviren Ta>lor Hackford, yine da da pilot adaylannı uyarmış1980'de "Mavi Göl"le senaryo tır gerçi.. Ama iki genç kafadar, yazarlığına başlayan Douglas yalnızlıklan içinde bu ilişkiye öyDay Stewart'ın bir öykusünu, lesine gereksinmektedirler ki... hepsi de gunümüzün starlan ha"Aşk Filmi" ve "Ordu line gelmekte olan bir avuç genç FilmT'nin bireşimi oyuncuyla çekmiş.. "Subay ve Centilmen", pek yeni şeyler söy"Subay ve Centilmen", Amelemeyen, çeşitli kalıplara yasla rikan "ordu filmleri"nin, biraz nan bir film.. Ama söylediğini belgesel yaklaşım, bir nebze özetaze, özgün biçimde söylüyor. leştiri, ama özellikle propaganVe soylediklerinin arkasında il da kokan tutumlannı, bir "aşk ginç toplumsal saptamalar var... nimi"nin geüşimlerini, gunumüz Alkolik, yozlaşmış bir baba ve sınemasının cinsel konulardaki onun yüzünden intihar eden an pervasızhğından ve belli bir gülnesinin üzüntuleriyle geçen ço mece duygusundan da yararlacukluğu, başlarda kısa bir geri narak değişik bir bıreşime ulaşye donuşle verilen işsiz guçsüz tırmayı deniyor. Bunda başarılı takımından Zack Mayo, Filipin da oluyor. Günumüzün gözde adalarında geçen sefil çocukluoyuncusu Richard Gere'nin yağundan sonra, Amerikan toplunı sıra, yeni bir zenci oyuncu kumunda ust duzeyde bir yer edişağının ilginç ismi Louis Gossett, nebilmek için orduya girer ve bir Oscar adaylığına dek yükselmiş pilot okuluna kaydolur. Burada bir Debra Winger, ilk kez bir TV Amerikan pilotlannın nasıl ye dizisinde tanıdığımız David Ketıştiğine (vetiştirildiğine) değgin il ith ve diğer oyuncular, çeşitli ginç sahnelere tanık oluruz. Baş duygularla, önyargılarla, sineeğitimci zenci Çavuş Foley (Osmasal beğenilerle ustaca oynacar alan kompozisyonuyla nefis yan bu filme dayanılmaz bir çebir oyun veren Louis Gossett kicilik kazandmyorlar. DuyguJnr.), pilot adaylannı kışkırtaları rahatlatan, insanı boşaltan rak, eziyet ederek, en güç ve sert bir boşalun filmi, "Subay ve koşullara dayanıklı kılmaya çaCentilmen".. Final oncesindeki balayarak yetiştirir.. Sanki SparZack/Foley catışması ise, yakıızta'nm silahşor eğitimidir bu.. ca çok iyi duzenlenmiş bir "kavMayo ve daha zengin çevreden ga/bale" değil, bu tür bir sinegelen, ama zayıf kişilikli, duyarh mada son vurgulamayı veren etarkadaşı Sid, çevredeki bir fabkili bir bölüm. rikada çalışmakta olan iki genç Tüm bunlar "Subay >e Cen Her türden totalitarizme karşı "Kayıp", çağdaş siyasal gerçeklere yürekli bir bakış getiren önemli, sorumlu bir sinema örneği... CostaGavras, sağ veya sol totaliter rejimlere karşı çıkan, eleştıriler getiren sinemasının yeni bir orneğini vermiş bu filmle.. (Gerçekten de " Z " ve "Sıkıyönetim"in sağ buyurganlığa, TV'de ızlemiş olduğumuz "ltiraf"ın ise Stalinci uygulamalara karşı çıktığı anımsanabilir). "Kayıp" aslında çok yeni, hiç bilinmeyen şeyler söylemiyor. Çelişkiler ülkesi Amerika'nın en azından kendi ülkesi için hak tanıdığı ozgürlükçu tutumun, bu ulkede, Amerika'nın dış ülkelerdeki rejim değişikliklerine mudahalesine varıncaya dek çok şeyin kamuoyuna açıklanmasına, CIA arşivlerinin didik didik edilmesine dek gittiği bilinir. Amerika'mn Allende'nin devrilmesindeki rolunü ise ilk kez "Kayıp" ortaya atmıyor. Ancak bunu, sinemanın klasik ve güçlü kahplannı kullanarak çok daha geniş bir kesime, düzeyli bır sanat yapıtı aracüığıyla duyurması, kuşkusuz önemli.. Bu önemli siyasal sinema orneği, gorulmeyi ve ustunde düşunmeyi hak ediyor.. Boyle bir filmin, Amerika'da Başkan Reagan'dan CIA sorumlularına herkesçe onaylanarak ızlenmesi ve üstune ustlük Cannes Şenliği'nde Amerika'yı resmen temsil etmesi ise, Batı demokrasilerinin, bizim 40 yıllık demokrası deneyimimizle anlamamıza olanak bulunmayan ilginç bir ozelliğı.. Dansı başımıza... Â^h( VAU5E. DLr/ARlAR£A QOK eOZUUJRLAR UZUN VADEJı f , FELEJ&İM ( CEMBERtNDEKİ f v BENSE İ MT M AU . YURTfUVA 6AUİB\ OL&ÛK, Ş1CAK COR BAN ÖMÜME KOTÜ MU OLUR *>.. ULAML ELALHM1N ESVCl KOCuM BEN'l BCNNUAAOuN ÖPEBDİ 6EN DE OİUM &İBİ YAP... I UUAN BU 1 MlUETlNl AMLAVABİLEME A^KOLSUM NIVETIM NEDIR B E ? AÇIK 5ÖVLE CILOIRTMA ADÛM1'.. TARİHTE BUGÜTS MIMTAZARKAS 14 Aralık LİMAN V0N SANDERS İSTANBULDA 13iS'7E BUGUN, AUMH GENERAU UMAN VOU SANDERS, OSK4ANLI İrrtHAT VB TBMKKİ YÖN£. TİMtNtti ÇA6RISI U2BR}UE, OR.OUOA HEfOÜAALAd YAPMAK İÇİN İSTANBüL'A GBLOİ. ALMAUYA'MIN ÜMLÜ GENBRALLERİMOBN OUW UMAN UOM SANDE/SS, BEŞ YILLItC giR DCNEM İÇİN Çfi6RILMIÇri.ÖNCE,IHOLOHOU KOMUTANUĞl 'MA ATANACAK, ANCAK ALMANYA, RÜTBESİHII. FEg//a/6E(ORGENEBAL) CA,OSA4ANU HÜjaİMETi O£,ANLAÇMA C£ BtR USTRÜTB£YE, MU$HĞ( YÜKSELmCSKTt. EĞmMCİ OLABAK GELDlĞI UALOE,r.OÜfJYA SAVAÇl'AJfN BAÇLAMASIYLA, ILKIN ÇANAKKALE 'DE^ONRA t>A FlÜSDN'DE ÇOK ETKlN KOMU7ANUKLARA GETlfZlLSCBCrili. GALERILER komet 5 2^ aralık 84 DimRTABAKURI SIRCSTÜRESİMLER SERGİSI 8 3IARAUKI984 8CHNA JREMEJ, 528 66 29 526 10 00/412 OHANGIH, SANAT ATOLYE9 RE» I HERKES IÇINDIR Takstaı SaMt 6ateıhi DESTEK SANAT 6 A U M S TEKİN ARTEMEL UyıttariçlııktrM OhanguCad No 4 M Tel 1*3 37 24 1 27 Aralık 1984 ADdı IpekC! Cîi 75 M a > a 1460354 ALİ HAYDAR PEKTAS 317 Arank 1984 SEVİMCE CUMALI Sanat Galerisi BURHAN UYGUR KOMET MESUT ÛLDAŞ ZEHRA EREN Kanna Resi* Sergisi 1 Aralık 21 Aralık 1984 Moda Cad 264 MOOA Tel 337 15 31 Ha 8 Ortian TEM TİGLAT SANAT OAL£RtS> URART SANAT GALEBİSI GALERI BARAZ TURAN EROL Resim Sergisi 29 Kaum 30 »rahk Kucuk SetKK Cad Çııurjıı Apı Oatre 2 BeOek Tel 163 10 31 JÜLIDE ATILMAZ „ ÜNAL Resım Sergısı 6 2 7 Aralık 1984 GONENLI Resım sergısı 320 Arank 1984 "200 RESİM" Türfc Resminden Seçmeler 19 Aralık 198415 Ocak 1985 Kdituius Cad 191 !<• 5 0 YIL ÖNCE Cumhurivet u Amkk 1934 bır tarzda yazıldığını iddia Mecliste dil Binalar yeniden eden Ziya Gevherle Sadri Maksudı arasmda uzun ve çekişmesi numaraîani'yor Ankara 13 (Telefonla) Buyuk Millet Meclisi bugun saat 3 te Refetın başkanhğı altında toplanmıştır. Reis evvela AfyonAntalya demiryolunun mşaası ve gümruk tarıfe kanununa eklenen kanun layihalarının mustacelen ve tercihen muzakeresini teklıf etti. Gumruk kanununun muzakeresine geçildı. Kanunun yazılış tarzının yeni dil harekeilerine uymıyacak epey şiddetlı munakaşalar oldu. Zıya Gevher, hocalann, gazetecılerın, hatta çocukların yeni dil hareketmde faalıyet gosterdıklen bu çağda, Buyuk Meclisin bu ışe onayak olması lazını geldiğım, haibuki kanuna mesela (ithal, mucıbince, muafen) ve buna benzer bırçok yabancı kelimelerin konulduğunu, yapılacak işin boyle kanunları toptan lade etmek olduğunu, hatta bunun bir vazıfe olduğunu sövledi. İstanbul binalarının yeniden numaralanması için çalışmalara dunden itibaren başlanmıştır. Numaraıaj ıçın İçişlerı Bakanlığından gelen emir uzerine otuz bin hra tahsisat verılmiştir. Numarataja Beledıye harıta şubesı muduru Galib rıyaset edecektır. Sumarataj için Betediye memurlanndan başka hançten mütehassıs memurlar ve mühendısler de almacaktır. Esaslı surette 19341984 değışıklığe uğramış sokakların bu arada haritaları da yapılacaktır. Numarataj işi şubat sonuna kadar bıtınlecektir. TAKSİM SANAT GALERİSİ CfVCfT P«S< 0 0 Vt 8EKK 1«6 74 M 1 BEICLJT Prof. Namık Bayık RESİM SERGİSI 14*nhk1M4 2 0cak1MS Husrev OettHe C M 126 Teşvitoye Meyr)anı4ST Tel 141 27 11 NECDET KALAY Hesan Scrgısı * Ankk 19«4 4 Ocak 1M4 NİHAT AKYUNAK 15 AnMt 1M4 15 Ocak 1MS <Jört boyut sanat galensı 7V.7 CntlMCS» İMAJ Sanat Odası UNAL CIMIT SeranikHeykel Sergisi 1126 Arahk 1984 Rumei cad Vılıa han 46 3 Mok Kat 1 No 5 Nışaı.taşı 146 15 84 Rumdı Cad Mattnacı Osmanbey S 35/2 [Erkut Ap OsıtunDey 146 05 47 Yılbaşı Ozel Resim Sergisi 10 31 Aralık