Katalog

4 KASIM 1984 KÜLTÜR YAŞAM HAYVANLAR ISMAİL <;ÜU;EÇ / / \ CUMHURtYET/5 BnJMTEKJMİK DÜNY4SINDAN Birleşik alan kuramı ve 1984 Nobel Fizik Odülü Zekânın özelliklerinden biri olaylan sıraya dizme ve mümkün olduğunca tek bir fomıülle izah etmektir. Antik vağiardaki çok tanncüık, daha sonraki tek tanrıcıhk sistemleri böyle bir gereksinmeden doğmuştur. Eski insanlar rüzgân, yağmuru, gök gürlemesini, kan, su baskınmı depremi, kötülükleri, iyilikleri, ölümü, doğumu... ayrı tanrılan n oldurduklan kaıusında idiler. Zamanla tek tannlı dinler doğdu. Bu arada, bilim adamlan da doğa olaylarını izah için başka ve akla daha uygun yöntemler anyorlardı. Derken, doğadaki kuvvetler dikkati çekmeye başladı. Yüne sürtülen bir kehrüba parçası baa dsimkri kendine çekiyordu. Arkadan, Newton'un 'Evrensel çekim kuvveti' ortaya çıktı. Böylece doğadaki güçler ikiye yükseliyordu. Bunu, elektrik gücünün bulunması izledi. Şimdi güçler üç ohnuştu. Bu arada, bunlarm hepsini tek bir güce indirme çabaları da sürüyordu. llk başan mıknatıstaki çekim gücünün elektrik giicü ile birleştirilmesi olmuştur. Gerçekten de, içinden elektrik akımı geçen bir tel, çevresinde bir mıknatıs alanı yaratıyor ve bu alan bazı cisimleri, tıpkı mıknatıs gibi, kendine çekiyordu. Ingiliz Clerk Maxwell mıknatıs giicü ile elektrik gücünün, aynı olayın iki görünümü olduğunu ileri sürerek güçlerin birleştirümesi yolunda ilk adımı atmış oldu. Birleştirievrene iki gücün egemen olduğunu sanıyorlardı: Elektromanyetik güç ve evrensel çekim gücü... 30'larda bunlara kuvvetli güç ile zayıf güç eklenmişti. Buyolla, güçler dörde yükseliyordu. Şimdi yeni bir sorun ortaya çıkıyordu: Acaba bu dört güç tek bir gücün başka adlar altında görünümleri mi idi? Einstein, güçleri birleştirme yolunda bir hayli kafa yormuş, başarı kazanamamıştı. Fakat, "Birleşik Alan Kuramı" denen bu birleştirme kuramı kafalan kurcalıyordu. AMAN \ VLJEMUS / / li V . Kl P İ K N İ K PİYALE M.İDR.A Bu yolda ilk bir adım, yukarda da belirttiğimiz gibi, başta Pakistanlı Abdus Salam olmak CARLO RUBBJA SIMON VAN DER MEER üzere, ödül arkadaşları Amerilen bu iki güce "elektronik çekirdek içindeki müspet elekkalı Weinberg ve Glashow üçlütrik yüklü protonlar birbirlerini manyetik giiç" adı verildi. sünce atılmıştı. Bunlar, zayıf güneden itrrviyor ve atom neden dacün elektromanyetik güçle delYt DÜZEN BU DÜZEN... ğılmıyordu? O halde, bunları bir rin ilişkisini kuramsal, matemaFakat, bilim adamlarını başarada tutan büyük bir güç var tiksel olarak kanıtlamışlardı. İş, ka sürprizler bekliyordu. Bundı. Buna "Kuvveüi G ü ç " adı vebunun, deneylerle kanıtlanmasılar, 19. yüzyıl sonunda atom rilmişti (Strongforce). na kalmıştı. İşte bu yılın fizik üzerindeki çahşmaların sonucu Dahası vardı: Fransız Becquodülü, bu işi yapan iki bilgine olmuştur. Atom, bir çekirdeğin verilmiştir. Bilginlerden birinciçevresinde dönen elektronlardan erel, uranyumun kendiliğinden ışın çıkardığını (radioactivity) si İtalyan Carlo Rubbia, ikincioluşmuştu. Çekirdeğin içinde farketmişti. Bilgin, bu buluşu si, Amerikalı Simon Van der ise, çevrede dönen elektron saiçin 1903 Nobel Ödülü'ne hak Meer olmuştur. İşin fikir babayısı kadar proton ve nötron varkazanmışü. Madame Curie ve lıgııu Rubbia yapmış, teknik yödı. Protonlar müspet .elektron Pierre Curie de, bu olayi incelenünü Van der Meer çözmüştür. lar menfi elektrikle yüklü idi. dikleri, derinleştirdikleri için ayYani mühendislik yönünü. Ancak, bu durumda şöyle bir so nı odülü paylaşmışlardı. Atomu, run ortaya çıkıyordu: Çekirdek yani maddeyi aşındıran, başka Buluş tsviçre'deki Avrupa teki protonlar müspet elektrikle bir maddeye dönüştüren bu güNükleer Araştırmalar Merkezi yüklü olduklan halde nasıl olu ce de "Zayıf G ü ç " adı verilmiş(CERN)'de gerçekleştirilmiştir. yor da bir arada bulunabiliyor ti. Zayıf güç, yukarda da belirtlardı? Elektrikte müspet ve mentiğimiz gibi, atomu aşındırıp Yani, fızikçiler, 1930'a kadar, fi yükler birbirini ittiğine göre başka bir maddenin atomuna dönüştüren güçtür. Radyo karbon usulü ile tarih saptamada bu güçten yararlanılmaktadır. parçalann veya sıvüann ya tek veya çift katlı cam Gücün ikinci bir görünümü Çaresizler uydusu parçalan arasında veya üzerinde inceleyebilirler. güneşteki olaylarda bulunmaktadır. Bilindiği gibi, güneş, süDağ tepeierinde, denizjerde, karalarda, orman yan Hidromikroskopta ise mikroplann üremesi, marekli patlama halinde bir atom gmlarmda.. baslanna felaket gelenlerin bulunduk yalann çoğaimasu, gibi şeyier buhınduklan ortambombasından başka bir şey dekan yerin sapumıp yardımlanna koşubnası için yeni da incelenebilmektedir. Aracın üstüvane biçiminğildir. Bunda, hidrojen atomlabir uydu fırlatılmak üzeredir. Amerika ve SSCB de bir mikroskobu, bir televizyon kamerası ve darı 100 milyon derecelik sıcaklık başta olmak üzere Fransa, İngütere gibi Avrupa kikada 3.600 flaş veren bir lambası vardır. Göriintüler, büyütülmüş olarak, duvardaki bir ekrana altında eriyip helyum atomuna devletleri arasında imzjakman bir anlaşma gerejîinyansıtılabilmektedir. Aracın tanmsal besin ve ecdönüşmekte, bu esnada 100 milce uüıslararası bir "kazazedeler komitesi" kuruza iaboratuvarlan ile biyoloji laboratuvarlannda yon derecelik sıcaklık ile birliklacaktır. Komite emrine verüecek uydu, kuzey giiçok yarar sağlayacağı haber verilmektedir. te radyoaktif ışınlar da oluşmakney kutupları üzerinden dolaşarak görev yapacaktadır. tki hidrojen atomunun tır. Böylece, uydu, her dönüşte her ülkenin her köOzür birleşmesinden oluşan helyum şesinde olup bitenleri izleyebilecektir. atomu da yine bu yüksek sıcakYılın Nobel Tıp Odülü ile ilgili geçen haftaki yalık altında oluşturanlanna dönüztmda Abdülhak Hâmidin: 'Ruya değil bu, ayniyle Sıvı mikroskobu şerek (yani iki hidrojen atomuvâki mısrasının Makber adh yapıtmda bulunduİki Japon ftrması, İıydromicroscope' adh bir mik ğu çıkmıştır. Oysa, mısra, üstadın Târık adh piyena dönüşerek) tekrar hidrojen roskop yapmıştır. Mikroskobun görevi, sıvı ortam s'mdeki bir şiirdedir. Ölen karısı içinyazdığı Makatomları olmakta, bundan da lardaki canlı faaliyetlerini, numune almadan, doğ ber adh kitabmda değildir. Târıktaki Makber siiri büyük sıcaklık ve radyo aktivirudan doğruya gözle izlemektir. Bitindiği gibi, te olayı doğmaktadır. Ve bu 'Her yer karanlık, pür nur o mevki / Mağnp na, mevcut mikroskoplar, incelenecek şeylerden alınan yoksa Makber mi yârap' diye baslar. böylece sürüp gitmektedir. Tivik HIZU GAZETECİ \ECDET ICARIMIM f Ş SİPABİ$ ÜSTESİ NE '•* OLOU?.. ALP1N M\ OMLAOI ? WhJrZ. PİBİMÇ ONUM yEMİ AUHM... BİR DE TUV^LET ICÂSIPI BUUMADI61MİÇİN! ISKAWBİU KÂĞIDI Kısa... Kısa. ^ T \ ...AĞCAYLA İLSİLİ UABEBİ ÖB MEVİSE VERMİŞTİN... YA O SEÇEN 'AAAH O R A M / . . \ AAAÛS MESELESİ?06LUAAŞABAMSEM l OUCAkSlNfDÜNDE NEVİM'E VAZÜHSIU AŞK MEKTUBUNU. İ TIYATRO GOSTERI TEVFIK GELENBE TÎYATROSU I r u «.«lAnuuutOMHsn S M U 528 66 29 526 10 00 CÜLME KOMŞUNA KOMEDİ 3 PERDE YÖNETEN: Tevfik Gelenbe Tel: 336 21 03 V l » l : F.H. TOKIN Oekor: E.DIkmen Hargün 21 15 Ç>rwmt»C TMİ: 15.30/21 M Ptnr: 1(00/21 15 AÇOK OYNUYOR VABIKi: KIMOİB 3 U Yazan: Eduardo De Filippo Yöneten: EnginCezzar TARIHTE BUGUN MİMTAZ 4 Kasım İSTANBUL DEVLET TİYATROSU TAKSİM SAHNESİ Brıan Clark SIRASELVlLER DCVEKUŞU SALOKUHDA Tel U 4 4İ7S Çjrvmba 16 00 Pn>embe: 20.30 CHIU:20 30 O>Tin 2 Bölüm Yönnen: Aykuı Sözeri Keraal Bekir KARAR KİMİN DÜŞÜŞ . °'H cunurtRi i5.oo ıroo Pjur 15 00 18 M »"«/y 1â62'PE BUGÜN, "6ArLIN6"MAKİNALl TÜFB6İ IÇH PATENTAUNOI. RlCHAKD JORDAN GATUH6 ADLI AMERİKAU TARAFINDAN VAPILAN SİLAH,TL)RUNW İLK ÖRHEKLSRlHDENDİ. BİR BKSEH ÇEVf>EQıHOE GRUPLANM/Ş ALTI NAMIMDAU OLUŞAN SU 58 KALİSH£Lİ< SİLAH, İLK K£Z AME&KAN l'Ç SAVAŞI'NDA KULLANILACAkTllZ. GATLIN6, ELLE ÇEYRİl£N BİR MAKMNlZAAAYlA ÇALIŞ1YOR. VE DAKJKAPA 4C0 MERMİ ArA&İLİyO&OU.. TEMEL OLARAK AYNI SİSTSMDEN yARARLA NILARAk. YAPILACAK OLAN, ZO YUZYILtN OTOMATİH'VULKAN"UÇAK MAKİNALISI İSE, DAKJIiADA ALT1BİH MERMİ ATABİLECSKTİfS. SOLDA, 1B7O'Lİ YILLARDA ÇOK KULLAHILAN "GATUNG*, ATEÇ EDSSKBN GOfZÜLÜYOR. GATLING MAKİNAU TÛFEGL M0M SİNtMASI D E V E K U S I I K\BARE KULTUR MERKEZİ • SİNEMA • BİR YUDUM SEVSİ YJHI: Atıf YILMA2 Pt.SalKr*.: 11.0013.1515.3017.4521.00 Per$.Cuma: 11.0013.1515.3017.45 C.tesJPazar: Hbn yok • Gelecek Mlm: ATES ÇEMBERİ A.DetaııY.Moıtand • CUMARTESİ KONSERLERİ • T İ M U R SELCUK • TİYATRO • KENT OYUNCULARI Oynn 2 Bölüm Yöneten: Mahir CANOVA Serpil Aktllıoglu yömtn: lictk Erten Miztt: Dvnıl Gence Octo' kostu* 0 Sengeıef â m a 2 1 00 C.tesı1» 00 u P217 00 i BEN ANADOLU DOSTLAR TİYATROSU MODA SİNEMASINDA BahanyeAdliye Yanı Tel 337 01 28 KÜÇÖK NASRETTİN MuzikliDanslı Çocuk O>unu 2 Bolum Yöoeten: Faik Ertener ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ BL'YL'K SALON Aristophanes LYSİSTRATA Komedi 2 Bölüm Yöneten: Mahir Canova Pazar gOnleri: saat 15.0O18.0O ODA TÎYATROSU Güner Sıimer SalıÇarşambaPerşembeCuma 18.45 Cumartesi15.00 Pazar 18.45 ZORBA Salı Çarşamba Perşembe 21 00 Cumartesi Pazar 19,30 9 Kasım'dan itibaren ŞEHZAOEBAŞI DİREKLERARASI TİYATROSUNDA YENIKAPI GAR GAZINOSU DOSTLAR TtYATROSU GALİLEO GALILEI Yazan: B. Brecht Yon: G. Erkal • ÇOCUK OYUNLARI • AÇOK Muak Timur İle Hoca Nasreddin Yazan: Ü. Oenlzer Yön: T. Denizer 3 kasımda haşlıyor C.tesiPazar saat: 11.00'de GÖNUL SUÇLARI TMtMi: l.Te»c«elen VtiKtn: Mckmet Urkl«e Dek«K*stiın: O.SenfMn l«k: Hnaıı Bttnd 16 Kasımdan ıtıbareo Yazan: Nikos Kazatıcakis Uyartayan ve Yöneten: Fikret Hakan jel: 522 72 77 528 61 57 Her^ece 21.00'de Pazar. Yalmz 18'de Bitetter GaıUra satHnukUdır. • SERGİ • ÇAGATAY KARAÇIZMELİ Fotoğrai Sergisi 120 Kasım C.tesı1700 Pazar14.uO Tjlnı; 5 ı r w M>ntkanM.ıif«ı SAVUNMA BERTOLT BRECHT Yöoeten: GENCO ERKAL Perş. Cuma: 21.00 C.tsi. Pazar: 14.3018 00 Kadıkoy Adlivesi vanı Tel: 337 01 28 İSTANBUL BELEDIYESI ŞEHİR TİVATROLARI BİR GARİP ORHAN VEÜ İstek üzerine bızim tıyatro uskudar sunar tıyatrosu halk cad 37/ttl 333 06 18 'JHMM E.F.T. SAMAT MERKEZl (526 53 10) Loleh Bellon 8 KASIM'a kadar ISON 0YUNUR) HÜZZAM Oyun 2 Bblüm Yöneıen: Serpil Tamur Tel: 149 69 44 149 6? 51 142 54 00 / 54 ZORBA KENTER TİYATROSU NOA Yazan: Nikos Kazancakis Uyartayan ve Yöneten: Fikret Hakan al güjüm ver gülüm müzikll çocuk oyunu yazanyöneten: mustafa gezer dekor glysl: behçet malikler müzlk: tan|u duru cumartesipazar: 11.00 H»rbiyf M. £rtu£nıl (140 77 20) W.ShakespeareN.Sevin FATtH HIRÇINKIZ Yöneıen. Engm ULUDAĞ (30 Ekim 4 Kasım arası) SahÇarjPerş.Cuma: 21.00 C.ıesi: 15.30 21.00, Pazar: 15.3019.00 P>\ZARTESI OYLN YOKTL'R. PERŞEMBENİN HANIMLARI M.Genez ÜSKÜDAR (333 03 97) Refık Erduran Enis Fosforoğlu Tıyatrosu BÜYÜK JÜSTİHYEN Yöneıen: Erol Keskın (30 Ekim4 Kasım arası) SalıÇarş.PerîCuma: 21.00 C.ıesi: 15.ÎO21.OO. Pazar: 15.3019.00 Yöneten Engın Gurmen (30 Ekim • 4 Kasım arası) Salı Çarş. Perş. Cuma. 21.00 C.ıesi: 15 3021 00, Pwaf: 15 3019 00 "BİR KADIN BİR ERKEK BİR ÇOCUK" Yazan: Erich Segal YfiMten: Ente Çarş 15 30 21 15 Prş 18 30 Cuma. 21.15 C.tsi.15.30 21 15 Pazar 15 30 18.30 Gıse tel 147 36 34 146 35 89