Katalog

18 KASIM 1984 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURİYET/5 BÜİMTEKNİK DUNYVSENDAN HAYYANLAR ÎSMAH CIJWEÇ ONUN. . İÇ.IN UZULME HAL.NE Uzayın sahjbi kim olaeak? Hemen her yazımda yinelediğim gibi, uzay çağı, 4 Ekim 1957'de, dünya çevresinde ilk uydunun döndürülmesi ile başlamıştır. Tabii, olay. dünya basınında hemen baş İcöşeyi almıştır. Çünkü, birçok bilginler uzaya gidilemeyeceği kanısında idiler. Dincilere göre, Tanrı insanı yer için, kuşları gök için yaratmıştı. Göğe çıkmak, Tanrı buyruğuna karşı gelmekti; bu yoldaki bütün adımlar başanstzlıkla sonuçlanacakn. Paris Rasathanesi'nin şeref üyesi bir astronomi bilgini, daha 1954'te uzaya gidilemeyeceğini söylemişti: Yerçekimine eşit hızla fırlatılacak bir uzay aracı, hız kesilince yere düşecek, yerçekiminden daha hızlı bir güçle fırlatılacak araç, uzayın boşluğuna dalıp gidecekti. Elektroniğin babası denen Amerikalı Lee De Forest (18731961), ilk Sputniğin atılmasından birkaç ay önce, Amerika'nın en çok satılan ayhk dergisi "Reader's Digesf'te yayınlanan bir yazısında aynen şöyle diyordu: "Fakat, çok katlı bir rokete bir adam bindirip ay çekjm bölgesine gondermek, orada bflimsel gödemler vaptırmak, hatta onu canlı olarak a} a indirip sonra geri getirmek, ancak Jules Verne'e özgü hara bir hayaldir." Çok bilenlerin çoğu o zamanlar için böyle düşünüyorlardı. Çünkü bunlar, bildiklermin tutsağı idiler. Ama, çok bilmeyip "cesareti cahflâne" ile ham hayaller (wild dreams) peşinde koşanlar da vardı. Sonuçta bunlar haklı çıktı: Hem de, o çok bilenlerin kendi kullanamadıklan bilgilerden yararlanarak... örneğin, uzaydaki başanlar, elektroniğin babasının radyo ve televizyonda kullanılan buluşlan sayesinde mümkün olmuştur, olmaktadır. Elektronik araçlar olmadan uzayda çok az şey yapılabilir. 27 YIL SONRA Bugün, uzay çağırun başlamasından 27 yıl sonra, pek çok görkemli başan geride bırakılmıştır: Yalruz dünyanın değil, ayın ve gezegenlerin çevrelerinde uydular döndürülmüş, aya inilmiş, güneş kümesinin dışına uydular gönderümiştir. Daha da ilginci, gezegenlerin dönüş hızlan "uznn geıi" uydularında "yakıt" olarak kullanılmıştır. Şimdi, Ruslar, Amerikalılar, Avrupa Uzay Amerikalılar, Sovyetler, Avrupa Uzay Kurumu ülkeleri, Japonya, Hindistan, Çin uzayı ticari amaçları için kullanma yarışındalar. Dünyanın 36.000 kilometre ötesinde yeni uydular için hemen hemen hiç yer kalmamış durumda. Şimdi sıra uzay hukukunun geliştirilmesinde. Kurumu ülkeleri, Japonya, hatta Hindistan ve Çin, uzayı ticari amaçlar için kullanma yanşındadırlar. Dünyanın 36.000 küsur küometre ötesinde, yeni uydular için hemen hemen yer kalmamıştır. Mekik, göğün derinliklerini komşu kapısı yapmıştır. Şimdi sıra, uzay hukukunun geliştirilmesine gelmiştir. Uzay, bir toplum alanı olmuştur. Ve hukuk felsefesinin "Nerede loplum varsa orada hukuk vardır" (Ubi sodetas ibi use) kuralının uygulanması olarak bu toplumun hakları ve yukümlülüklerinin belirlenmesi gerekmektedir. Uzay çalışmalannın düzenlenmesi için yapılmış ve yapılacak işleri şöyle özetleyebiliriz: • Birleşmiş Milletler'in öncülüğünde hazırlanan ve 90 ülke tarafından imzalanan 1967 "Atmosfer Ötesi Uzay Antlaşması" (Outer Space Treaty), uzayın anayasası olmuştur. Bunda, uzayın bütün insanlığın malı olduğu, daha başta belirtilmiştir. Uzay gemüerinde, ait olduklan ülke hukukunun geçerli olacağı da ilke olarak konulmuştur. Uzay, barışçıl işletmeye hep açık olacaktır. Kimse burada nükleer silah bulunduramayacaktır. konmasım öngörmüştür. Ancak, büyük itirazlarla karşılanan antlaşmayı bugüne kadar sadece 14ülkeimzalamıştır. Hatırlanacağı gibi, dünya denizlerinin zenginliklerinden nasıl yararlarulacağını düzenleyen deniz hukuku antlaşması da, başlıca devletlerce imzalanmamıştı. Bu devletlerden biri de Amerika Birleşik Devletleri idi. • 1985 ve 1986 yıllarında da iki konferans toplanacaktır. Bunlarda, altülkelerin hakları tartışılacaktır. Başka bir yazımızda da belirtildiği gibi bu devletler, ülkelerinin üzerlerindeki hava sahası gibi, uzay sahasının da kendilerine ait olmasını istemektedirler. Çünkü, uzay ülkeleri, bu ülkeleri gökten tarayarak maden zenginliklerini öğrenmekte, sonra bu bilgileri şirketlere satmaktadır. Onlar da, hiçbir şeyden haberleri yokmuşçasına, bu devletlere gidip maden arama izni koparmakta, bu yolla büyük kârlar sağlamaktadır. Sonra, gittikçe dolan 36.000'inci kilometrede yeni uzay devletlerine daha şimdiden yer kalmadığından yakınılmaktadır. Ancak, bu konu biraz abamlmaktadır; çünkü gelişen • 1968 antlaşması, astronotla teknoloji, büyük küçük bütün nn kurtarüması ve ülkelerine ve ulkelere imkân tanıyacak duruma gelmektedir. Aynı şey "radrilmesini düzenlemiştir. yo dalgalan" için de olmuştu. • 1972 tarihli 'Uluslararası Yükümlülükler Antlaşması", Istanbul Radyomuz orta dalgaher ülkenin, kendi topraklann dan yayın yapmaya başlaymca, dan fırlatılan araçlarm can ve İsveçliler bizim ne korsanlığımımala vereceği zararlardan so zı, ne de hak düşmanlığımızı bırumlu olacağı ilkesini getirmiş rakmışlardı. Bizim dalga, onlarınki ile, o zaman için çatışıyortir. • 1979 Ay Antlaşması, güneş du. Bugün böyle bir sorun kalkümesindeki gök cisimlerinin mamıştır. Teknik buna da çö"insanlığın ortak malı" olduğu züm bulmuştur. UZAY KİMİN? ilkesini benimsemiş ve bunla: dan yararlanmayı düzenleme Yukardaki antlaşmalann açık amacıyla "uluslararası kurallar hükümleri karşısında uzayın ki me ait olduğu sorusu yersiz görunebilir. Evet, antlaşmalar, uzayın ve gök cisimlerinin kimseye ait olmadığı ilkesini koymuştur. Ama, uygulamada bunun değeri olur mu? Bir ülke gidip aydadev bir üs kursa, burada binlerce işçi çahştırmaya başlasa, başka bir ülke "Hayır, yapamazsın" diyebilecek midir? Onun tek yapacağı, gidip kendisinin de böyle bir tesis kurması olacaktır. Tatil günlerinde mesire yerlerinde ağaç altlannı ilk gelenlerin kapmaları gibi. Kapılan bu yerler onlann olmamaktadır. Ancak, sizin bu yerlerden yararlanmanızı bir süre kısıtlamaktadır. Yıllarca önce bu konulara dokunduğum zaman, bazı okurlarım beni "olmayacak şeylerle uğraşmak"la suçlamıştı. Işte, konu, şimdi butün boyutları ile gündcme gelmiştir. Aynı şey Güney Kutbu'nda da söz konusu olmuştu. Buraya ilk giden ulkeler "ilk gitme hakkı" diye bir hak ileri sürerek, Avrupa anakarasmdan da büyük Güney Kutbu anakarasının buzlanna, kuşlarına, karideslerine, yeraltı zenginliklerine, stratejik olanaklarına el koymak istiyorlardı. Birçok ülke ise buna karşı çıkıyordu. Sonunda 30 yıllık bir antlaşma imzalandı ve konu "buzdotabfna kondu. 1991'de bitecek antlaşma süresi içinde ülkeler Güney Kutbu'nda sadece bilimsel araştırmalar yapabileceklerdir. Ve bu yapılmaktadır. Böylelikle, çıkar çatışması şimdilik önlenmiştir. Devletler Hukuku nasıl Devletler Genel Hukuku ve Devletler özel Hukuku diye ikiye ayrılmışsa, böyle bir ayrımın uzay için de gerekli olacağı şimdiden anlaşılmaktadır. Çünkü, uzayın zenginliklerini sadece devletler değil, onların özel ve tüzel kişileri de işleteceklerdir. Sonra, 1985 ve 1986 konferanslannda başka konuların tartışılması da beklenmektedir. Şu konular gibi: Uzay nerede başlar? Gök cismi nedir? Asteroitler, meteoritler gök cismi sayılabilir mi? Uzay gemisi uzayda "uzay aracı", atmosferde "uçak" mı sayılacaktır? Peki, ya uzay gemüerinde işlenen suçlara kim karışacaktır? Bunda durum bıçakla kesilmişçesıne açıktır: Her araçta kendi ülkesinin kuralları geçerli olacaktır. Gemilerdeki gibi. 528 66 29 526 10 00/412 KİM KÎME DUM DUMA BEHÎÇ AK P Î K N İ K PİY4IJ: M4DRA DA jyı (?TTE DOPDOLU BİEC3ÜKJ... HIZLI GAZETECI NECDET ŞEN Î . . ÖBÜR GAZE."TEaiJEra IÇERİ GALERtLER CAĞRI RASİN' 30. Yıl Sergisi 2 Kasım 21 Kasım Husrev Gerede Cad 126. Teşvıkjye Meydanı • IST Tel 141 27 11 vtaı Çtfcsy, N w l Mtat* Mb Ttnl, Ttrk *mjrto», Mrti DT»T, •* ÇÛrt KİLE &m GALEEfâ |l\l|Bl [ \^ ) C V T P S C O 37S BEKK «6 74 9e E K AA A ATDLYE GAMSIZ'a davet ediyoruz. Tünel Bılyt» Sok 251? Tel 145 73 53 Cumhuriyet Öncesi ye Sonrası Türk Resminden Örnekler 16 Kasım 6Aralık Şeker Ahmet Paşa Halil Paşa Hoca Ali Rıza İbrahim Çallı Hikmet Onat Mehmet Ali Lâga Cemal Tollu Pertev Boyar Bedri Rahmi Eyüboğlu Turgut Zaim Fikret Mualla İbrahim Safi Orhan Peker Cevat Dereli Ali Çelebi Eşref Üren Nuri İyem Mustafa Esirkuş Avni Arbaş Turan Erol Cıhat Burak Burhan Uygur DESTEK SANAT GALERİSİ Valı Konağı Cad Pasaı 85 Te1 146 72 81 HALİL PAŞA (18521939) Resim Sergisi 328 Kasım Abdı IpeKcı Cafl 75 Macna 1460354 Ahmet Fazıl Aksoy Suluboya Poşat Sergisi 724 KKH BuJCAMAM BEN BÖnE ŞEV1ERE... BİRIMİZ ŞUNUN Galerimlz pazar günleri 12.0018.00 aresı açıktır. İHULUSLARARASjM pLHKİTAP MERKEZİH 1985 YILI DERGİ ABONELERİ BAŞLAMIŞTIR. B E Y M E N KARMA SERGİ 9 Kasım 6 Aralık ' ALİ AVNİ ÇELEBİ CİHAT BURAK FERİHA BÜYÜKÜNAL HABİB GERE2 HÜSEYİN BİÜŞİK LEYLA ŞAHSUVAROĞLU MAİDE AREL NAİLE AKINCI NECDET KALAY NECMİYE GÖNENÜ RU2İN GERÇİN YASEMIN ERGUN ZEKİ KIRAL Rumelt Cad. Matbaacı Osmanbey Sok ($air Nigâr Sok Osmanbey gınsı soldan ıVına) 35/2 Erku\ Ap Osmanbev Tel 146 05 47 SANAT MİMARUK MOBİLYA DEKORAŞYON GRAFİK FOTOĞRAF MODA SERAMİK TEKSTİL BİNLERCE KİTAP VE KATALOGLA ÜLKE ÇAPINDA HİZMETİNİZDEYİZ. YAVUZ TANYELİ Resim Sergisi 1530 KASIM 84 TARÎHTE BUGÜN MÜMTAZ ARBL4M KÜCOK MOZART PARIS'TB.. 1763 'TE BUGÜN, SA8A LEDPOU> MOZ4GT, K1ZI VE OSPARis'e uiAçrı. MARIA ANNA(II) VE WOLF. Yann an/arsırj... 18 Kasım ^MEDENÎAZİZ EFENDİ MEDGtJÎ IBSS'TE BU6ÜhJ,BeSTBCİ «un^a. Svznmt' Cattes « K ; h » V » J 4'lît»H C* K > "«SlW5Tl«Jt T T«*r (II 1*3*173"ı1«96 33 • At<v jrk Buivan 1 3 9 KJZIUJV • ANKARA BELCE SANAT EVİ 519 Kasım 1984 ŞADAN BEZEYİŞ SAVAŞ ÇEVİK J.HABİB GEREZ BERÇ TOROSER RAMADAN TUZCUOĞLU (RAMO) KARMA SERGİ KADRÎ ÖZAYTEN 1 URAHT Haluk Tezonar Heyfcel Sergisi 829 Rasm 1 9 M Modul Sanat Galerisi SANAT GALERİSİ T kasım 84 Aysel Çırpanlı resim sergisi 117 Kasım 1984 Adres: Valikonağı cad. No: 43 Nişantaşı Tel: 140 35 88 GAkIG(j)ÜSTÜN YABADIUÇU ÇOCUKLAZOI VE İLK MÛZiK O£&SLetZiUİ,MÜZİKÇİ OLAN SA8ALAR1M^bAU AlMtŞLARDl.AVIZUPA'DA KONSER TURU YAPAti MOZAerİAR HBR. Y£eO£ İL3I TOPLUYORCAM>I. FHgiS'm, XV. LCUIS'NİN SARAyiNDA V£G£CEKL£Rİ KOMSBR. ŞAŞKtHUK YARATACAKTIR. BiR ARA, K/SAUfJ MÜZİSYEU OLAN KI2LARI DA 8<R ÇARICI SÖYÜYECEKLER I/E WOU=£AUG ONLARA KLAV'S£(4LB EŞÜKEDECEKTİR. /UANIİMtYACAK OLAN, DAHA ÖMCB Su ŞARKIYI P HİC DUYMAMIÇ OLMASIDIR !. ÖLOÜ. MEOihJE'Oe DCGMUÇ OLDUĞUUDAM 'MEDEHÎ'ADI VER.ILEM A2IZ £FEN£>l, SES/AJİfJ 6Ü2ELUĞI NBDEMİYLE OSMAULISAGAY/NA AUMAA/Ş, E&triM VE ÖĞREUİM GÖ&/UüfTÛ. TAMBUR,Ur VE PIYAAIO ÇALAN AZ/Z EFeNPİ'MiN OıSJP YAPiTLARt DfSiMOA, 4O KAPAR DA ÜeEL ŞAJ&CISI &ULUNMAKTACHR. İŞTE, OMLAePA/J 8İR.İ: ' KEREAA EYLE, A4ESTAAJE K1L BİR NlGÂH fARÂg/Ç SÜZLkSÛtyO ÇeÇMi İ M M d S O.M. M II |a>lTtMllBT 141 45 nttnm **• cn galeri l.btbck NAZMİ YILMAZ RESİM SERGİSİ 3.24 KASIM 1964 Sanat Galerisi MOM SİNEMASI KULTUR MEHKEZI SEVİMCE SANAT GALERİSİ DEKORAŞYON FENfRYOlü EFLAÎUN SO«AK NO V 2 Tezhip ve Minyatür GUMMKe M H t a n sergilenİM kıaıtsrm almmu Asmalımescıl Sotyalı S No 20 TunelISl 143 24 04145 25 34 MUALLA BALIKÇIOĞLU 1024 Kasım t)MÎT SflNfiT 5 0 YBL ÖNCE Cumhurivet ıs Kasım 1934 muhtemeldır. Ismet Paşa hayli ileriemiştir. Bu milti Ereğli meşguliyeti dolayısıyla fabrikamız da önümüzdeki gidemezse bu işi tktisat Vekili fabrikasının temmuz ayındâ işlemeye yapacaktır. Sümerbank başlayacaktır. Memlekette inşasına tarafından Kayseri'de elektrik sanayiini tesise matuf kurulmakta olan yeni olacuk olan Sümerbank'a ait başlanıyor mensucat fabrikasının montaj Şehrimızde bulunmakta olan Sümerbank Umum Müdürti Nurullah Esat Bey dün akşam Ankara'ya hareket etmiştir. Sümerbank tarafından Konya Ereğlisi'nde kurulacak olan ikinci yünlu mensucat fabrikasının lemel atma merasimi önümüzdeki salı gunü icra edılecektir. Merasime Başvekil tsmet Paşa'nm riyaseı etmesi ameliyesine bir haftadan beri başlanmıştır, Bu fabrikaya ait makineler Rusya'dan tamamen gelmiş ve Kayserı'ye sevkedilmiştir. Montaj işi dört ay kadar devam edecektir. Fabrika I Temmuz 935 tarihinde ışlemeye açılacaktır. Gene Sümerbank tarafından tzmit'te tesis edilmekte olan kâğıt fabrikasının inşaatı da 19341984 SANİN Dif macunu Sanin: Sanînı Sanin: Sanin: Sanin: CAĞATAY KARAÇİZMELİ Emilsüyonda Yüzler Fotoğraf Sergisi 120 Kasım Kadıköy Halk Eğıtim Yanı Tel . 337 01 28 RUZIN GERÇİN i j Resim Sergtei 5 Kasım 24 Kasım 1984 j ısiıklal Cad Paşabahçe yanı, Terkos Cık I mazı Yapıkur Hanı Kat 1 No 2734 | Beyoglulstanbu! Teielon 144 96 33 ikinci beş senelik plan üzerınde etütler başlamıştır. Şimdikı halde memleketin muhtelif yerlerinde kurulacak elektrik şebekeleriyle bu tesisat için istifade edilecek manabi üzehnde tetkikat yapılmaktadır. tktisat vekâleti mutehassıs ve tekn'ısyenleri tarafından beş senelik plan için evvela iptidai bir proje hazırlanacaktır. l'i"; rtlcnni I a^'/.a ffrahlık tcrır. Dı^erı ifmızİPr. I < rıni imal f.lılır. S A N İ N Di# Macunu