Katalog

21 EKİM 1984 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURİYET/5 BİLİMTEKMK DUNYASENDAN Kısa... Kısa. Röntgensiz röntgen de ise söz konusu moleküllerin haddinden fazla olduğu görülmüştür. Yine, şizofrenide ve diğer bazı akıl hastalıklarında beyin kimyasında bozukluklar olduğu anlaşılmıştır. Bunlar, akıl ve ruh hastalannın kimyasal iyiletime tabi tutulabilecekleri yolunda ipuçlan vermektedir. lşte bu nedenledir ki, Fransız bilgin JeanPierre Changeux: "Beyin, kirayasal bir makinedir" demiştir. Böylece de, ruhun belirtileri sandığımız faahyetler, hormon faaliyetleri biçimini almaktadır. Ruhun nasıl bir şey olduğu, beyin üzerindeki çalışmalar ilerledikçe açıklığa kavuşacaktır, Ruh, vücuttan ayn, hayalet gibi bir şey midir, yoksa hücrelerin canhhklanrun bir toplamından mı ibarettir? Hücreler de canlı olduklanna göre onlann da ruhlan var mıdır? Sonra, beyin ikiye bölündüğünde büincin de ikileştiği, bambaşka bir sonın ortaya çıkarmaktadır. Beynin kesilmesi iki bilinç ortaya çıkardığına göre ruh da ikiye mi bölünmektedir? Bütün bu konular tam bir açıklığa kavuşmamıştır. Bunun göstergesi, beyin araştıncüanmn ruh konusunda zıt fikirlere sahip oluşudur. Güneşin varlığı haklunda iki ayn görüş olamaz. Ruh için görüşlerin çeşitliliği, ortada acık secik bir gerçeğin bulunmadığını göstermektedir. örneğin, 1%3 Nobel Tıp ödulü'nü alan Profesör John Eccles: "Beyni ne kadar derinlemesine incelersem o kadar daha az materyalist oluyorum" dediği halde, beyin bölme ameliyaüanrun ustası ve 1981 Ödülü sahibi Sperry, ters görüştedir. Bu iki bilginin görüşlerini ilerde aynntılan ile inceleyeceğiz. Beynimiz kimyasal bir makine Yunus Emre 'Bir ben var benden içre' der. Bununla, içinde istekleri, nefretleri ile asıl kişiliğine zıt bir başka 'kişilik' bulunduğunu söylemek ister. Rahmetli Celâl Sâhir Erozan (18831935), Muhit dergisindeki "Gönul Çocuğa Dair' adlı şiirinde, kendisi yaşlandığı halde gönlünün çocuk kaldığını ve olmadık isteklerle kendisini hep üzdüğünü şöyle anlatır: Nder çektira elinden, bana söyletmeyiniz/Oknyunnz alnımıo derin çhgUerinde.' Abdülhak Hâmit (18521937), 'Hade' (gelin odası) sinde: 'Hakikaten iki şahsun ben îüktdımca/Biri bemfşe (sörekli) mükedder (gamlı), birf miibeşşerdir (neşeiidir)' diyerek iki kişiüği olduğunu belirtir. Hemen bütün şairlerimiz, gönüllerine dert anlatamadıklanndan yakınır. Fransız Alphonse Daudet (184<M897), TaraskonIu Tartaren'inde, Tartaren'in çifte kişiliğini çok eğlenceli bir biçimde vurgular. Kusur işleyip pişman olanlann başlıca savunması: 'Nc yapayım, şeytana uydum' dur. örnekleri çoğaltmaya gerek yok. Bunlara siz de yüzlercesini ekleyebilirsiniz. Burada önemli olan şudur: Yazarlar çifte kişiliklerinden sadece laf olsun diye mi söz etmişlerdir, yoksa gerçek ten böyle bir şey var mıdır? Beynimizin iki yanm küreden oluştuğunu, bunlann, küçük bir köprü ile alttan birleştiklerini bilmeyen yoktur. Ancak, her yanrun ne işe yaradığı, daha doğnısu, yanlann aynı işi mi, ayn işleri mi gördükleri kesinlikle bilinmemekteydi. tki kulağımız, iki gözümüz aynı işi yaparlar. Acaba beynin yanlan da böyle aynı işi mi görürler? ÇalışmaJar, her yannın başka bir iş gördüğunü, 'cifte kisffik' dediğimiz şeyin de bunun sonucu ortaya çıktığuu ortaya koymuştur. örneğin sol yan ile konuştuğumuz, sağ yan ile düşündiiğümüz, kesinlik kazanmıştır. Beynin sırlannın anlaşılmasmda beyin ameliyatlarının büyük rolü olmuştur. Dokunulamaz samlan beyin, bugün, kafatası açılarak incelenmekte, sonra kapatılmaktadır. Hatta, iki yanyı birleştiren köprü kesilerek iki yan birbirinden aynlnnştır. Bu durumda bile yanlar çalışmıştır. Fakat şaşırtıcı bir biçimde... 1981 Nobel Tıp ödulü'nü alan Prof. Roger W. Sperry (Amerikalı) beyin yarma uzmanı diye tamnmaktadır. Baa hastalıklann iyiletimi için (örneğin Gerçek bir olay Beyni etkileyen elli kadar hormon bulunuyor. Görevleri, mesajı bir hücreden öbürüne iletmek. Bunlar sayesinde hissederiz. hareket ederiz. zevk veya acı duyarız. Dokunulmaz samlan beyin, bugün kafatası açılarak incelenmekte, sonra kapatılmaktadır. Hatta iki yarıyı birleştiren köprü kesilerek iki yan birbirinden aynlmıştır. Bu durumda bile yarılar çalışmıştır. sar'anın) ikiye bölünen beynin parçalan ayn işler gönnektedirler. Bilginin çalışma arkadaşlanndan Gazzaniga, beyni bölük bir hastanın sağ yansına çıplak bir kadının resmini göstermiştir. Hasta gülümsemiş, utanır gibi görunmüş, fakat ne gördüğü sorulunca, sol yan ile verdiği yamtta, hiçbir şey gönnediğini söylemiştir. Dr. Sperry, bu buluşlann çok büyük önemi olduğunu, fılozoflar ve dincilerce yüzyülardır tartışılan 'iradei cüz'iyye' (librearbitre) denen şeyin iki tane olduğunun anlaşıldığını söylemiştir, Böylece, yanlann görevlerinin ayn olduğu gibi bilinçlerinin de ayn olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum 'ruh' konusunu gündeme getirmektedir. Ruh diye bir şey var mıdır? Varsa nasıl bir şeydir? Vücudu nasıl etkilemektedir? Ruhun kötüsü, iyisi olur mu? Bu durumda 'iyl mhhı', 'kötü ruhln' insanlardan söz edilebilir mi? Konu, dinleri olduğu kadar fılozoflan da ilgilendirmiştir. Felsetenın 'Ontolojı' bölumunde bu iş bugün bile tartışılmaktadır. Ancak, bu noktada hormonlar da işe kanşmaktadır. Yine son yıllarda yapılan buluşlar, ban isteklerimizin hormon faaliyetleri sonucu ortaya çıktığmı göstermiştir. Bu son buluşlar, beyni etkileyen elli kadar hormo nun bulunduğunu göstermiştir. Bunlara 'neurotransmetteur' denmektedir. Görevleri, mesajı bir hücreden öbürüne iletmektir. Bunlar sayesindedir ki hissederiz, hareket ederiz, zevk veya aa duyarız. örneğin 'Angiotensine2* adlı bir molekül su içmemiz gerektiğini, 'cnolecystokinin', yemek yememiz gerektiğini, LHRH adlı hormon, seks yapmak gerektiğini iletir. Hasta insanın beyin kimyası ile sağlıklınınki arasında da fark olduğu anlaşılmıştır. örneğin, bir tür ruh hastası sayılan intihar etmiş bir kimsenin beyin suyunda 'serotonin' denen iletici moleküllerin yeterince bulunmadığı görülmüştür. Amerikalı doktorlar Michael Stanky Ue John Mann, intihar etmişlerin beyinlerinin ön yüzünde, sözünü ettiğimiz moleküllerin bağlanma noktalannın da yeterince olmadığını göstermişlerdir. Aynı dunımlar, bazı katillerde de saptanmıştır. Saldırgan katiller Ameüyat masasma yatvüan hasta oksijen tüpüVücudun içini gösteren ıştnlara röntgen ışmlan denmiştir. "Roentgen" (18451923) adh Alman ne bağlanmıstı. Fakat, musluk açıhr açılmaz, zabüginince bulunduklan için, ıştnlara, kendi adı vevattı adam öluvermisti. Hasta önce bir sure çırpmrümiştir. tlk Nobel Fîzik ödülü de 1901 yıhnda mtş, sonra öbnüstü. öaanün karbondioksit gazınkendisine verümiştir. Ancak zamanla tşuüarm bir dan olduğu saptandu Doktorlar, hastayt, oksijen sakmcasmm farkuut vanldı. Bunlara fazla tututüpü yerine zehirli gaz tüpüne bağlamıslardı. İş, laniarda kanser görühiyordu. Fakat, röntgen o kadava konusu oldu. Hastane yetkiüleri tüpü kendar yararb bir araçtı ki bütün sakmcalarma rağdüerinin doldumuuhğım, her zatnan aldıklan yermen kuUanıbnakta devam edildi. Aracı kuUanan den aldıklannı, tüpe oksijen yerine karbondiokdoktorlar, iftnlarm kendttaine göre ters yöne doğ sit gazuu yanasükla dolduranm, fabrika olduğuru gitmeâne özen gösteriyoriardu Röntgen bugün nutterisürdüler. Gerçekten de durum bu idi. MahkuHanumaktadv ve kuHanuacaktır. Fakat, son ytl keme, işin böyle olduğunu belgelerle saptamıştı. larda butunan bir araç röntgenin yerini alacak giNeye karar verüdi? Mahkeme hastaneyi suçlu bulbidir ve bunun ışm tehUkesi de yoktur. Çünkü araç du. Gerekçe söyle idi: "Bu kadar yaşamsal öneXlşmı ile değü elektronlarla çahşmaktadır. Nük mi olan tüpün, oksijenle de dolu olsa, takümaleer manyetik titreşim, aracm Fransızca veya tndan önce kontrolü gerekirdk" gilizce adının ilk harflerinin bir araya getirümesiyle olufturulmuş tophı bir addvr ve RMN harfleri ile ifade edilir. Araç, bir bUgisayarla birükte Batı Avustralya 'daki Stirling kentinde 55.000 müçahştr ve görünmesi gereken yerlerin resmini çikeüeftn yansı bina vergilerini zamanında ödememislerdi. Hepsi hakkında binlerce dava açüması gerekecekti. Fakat, vergi idaresi daha ilginç bir yöntem buldu: Vergüerini cezah olarak süresi içinde ödeyen mükeUeflerden ikisini kura ile seçerek dıs geziye göndereceğmi vaat ettu Vergüer vaktinde ödendi ve talihli mükellef, gitme, gelme, yeme içme, yatma kalkma dahil, bir ayhk Avrupa seyahati yaptu Kan koca, iki kisi olarak. tlginç bir fikir İstenmeyen müdürü zer. Çizbni, bügisayar yapar. Görüimek istenen ştyin atom çekirdekleri, manyetik bir alan ve bir radyo frekansuun etkisi alttnda elektron gönderir. Bügisayar, buna göre, çizgi resim şekUnde bir fotoğraf verir. Araç, kalp krizlerinin öncedenfarkedibnesinde, beyin hastabklannın teshisinde, böbrek ve prostat incelemelerinde çok yararti olmaktadır. Xışınlanna (röntgen ışınlanna) fazla tutubnak kanser yaptığı halde bunda hiçbir tehlike yoktur. Ancak, her güzeün bir kusuru olduğu gibi bunun üç kusuru da kalp güçumdirme makineü (pacemaker) takümıs olanlarda kuüanüamaması, çok geniş bir yer kaplaması ve çok pahah olmasıdır. muhasebe 1981 Nobel Tıp Ödülü Onbinlerct işçisi olan birfabrikada işçiler grev tehdktinde buuınuyorlardı: Son aylarda maasian yanlış hesaplanıyordu, çocuğu olmayanlara çocuk zammı, az maas alanlara çok maaş, çok alanlara az maaş veriliyor, kesintiler yanhş hesaplanıyor, hatalar aylar sonra düzeltilmek isteniyor, bu da bütçtleri aliak bullak ediyordu. Artık herkes bıkmiftu Bu işe son veribneiiydi. Işçi temsilcileri, genel müdürden, muhasebe müdürünün değiştirilmesmi istiyorlardı. Ertesi gün, fabrikantn kapısmda şu haber bülteni görüldü. "Işçilerimizin şikâyetleri hakh görübnus ve maaşlardan sorumlu bUgisayann iştne son verümiştir." Sorumuza yanıtın bir kısmını, 1981 Nobel Tıp ödulü'nü paylaşanlardan Sperry ve Hubel'in çahşmalanndan çıkarabiliriz. Çünkü bu iki bilgin, beyin yan kürelerinin görevleri üzerindeki araştırmalan ile ödüle değer görülmüşlerdir. Çöppara Kanada'nm kuzeybatısmdaki 'Büyük Esir Gölü'nün batı ucundaki Fert Previdence kenti belediyesi, sokaklan sürekli temiz tutmak için şu yola basvurmuş: Kentin sıcak sulu havuzunda yüzmek isteyenler para yerine sokaklardan topladıklan çöpleti giriş kapısutdaki çöp tenekesine atmaktadular. 19341984 Kabinenin istifanamesi, Niyabet Meclisine verilmiş ve istifa kabul edilmişür. Beynin bölünmesi Robotun isyanı "Neden şataunızı durmadan tabağuuza vurup hem kendbüzi sinirlendiriyorsunuz hem de beni? Robot obnakla günah mı ettik? Benim de sizjn gibi iki kolum, iki ayağan var." TARİHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAN 21 Ekim 5 0 YIL ÖNCE Cumhuriyet İSPANYOL DONAHUASINI TKAFALGAg APLI y£JP PE YBNPİ. NAPOVfON'UN E/uHÜYLE BlRLEŞTİIZİLEH İSPANYOL V£ FgAMSIZ PONANMAUUZt (33 6EMİ), /SPANYA'HtN 6ÜNEY8ATISIN&A İN6İLİZ DONAHMASIYLA (2? <S£Mf) KARŞILAŞtolfTt. AMİRfiL NELSOM, yoNETtMİNDEKj /NGkJz POMAAtkMSINI İKİYE AY/KU/f, ilti YÖUDEN SALOIRIYA 6EÇİRMİŞTİ. VtUMHEUVE YÖNETJMfUPEAZ/ FRANSI2İ&HNYOL DONANMASl SAVUUMA OÜ RUA4UNPA KALMIŞ, İN6İUZLER'İN "32 POUNDCK DEtJEAI UZUM KtENZlLÜ 7OPLARIND4N KU/g" TULAMAMlŞrr.(2&OOm?) . BU SAVAÇTA,İMGİÜZLEfZ'iN 443 KAY8lHAKAJZŞIUK.,FeAN£IZ VE İSPAHVOUAR 4.4OO /HSAU MygTMİfTİ TRAFALGAR DENİZ SAMSI Tayyare tarifesi IBOS'TE 8UGÜM, IU6IUZ DOMANMASl, FRANSI2 ucuzlatddı Ankara 20 (Teiefonla) Son zamanlarda tren ücretlerinde yapılan tenzilatın iyi netice vermesi ve halkın daha fazla seyahate rağbet göstermesi yolcu tayyareleri bilet ücretlerinin de tenzilini zaruri kılmıştır. Aşağıdaki ücretlerden zabitan ve mensubini askeriye ve hava kuvvetlerine mensup zabitandan nısıf almacaktır. Bir hafta için gidip gelme 21 Ekim 1934 bilet alacaklardan ayrıca Yugoslav yüzde yirmi tenzilat yapılacaktır. Bu bilet kabinesi dün ücretlerinde yolcuların on akşam istifa etti biner lira sigorta iicreti dahildir. EskişehirDiyarbekir 22, tstanbulDiyarbekir 55, IstanbulKayseh 37.5, EskişehirKayseri 27, EskişehirDiyarbekir 35. KayseriDiyarbekir 22.5, AnkaraEskişehir ve EskişehirIstanbul 12.5 lira. Yarından itibaren Diyarbekir yolcu nakliyatı başhyacaktır. Belgrat 20 (Saat İ2'de teiefonla) Uzunoviç kabinesi bugün istifa etmiş, Niyabet Meclisi istifayı kabul etmiştir. Sofya 20 (Hususi muhabirimizden gece yarısından sonra saat ikide teiefonla) Buraya gelen malumata göre Yugoslavya kabinesi bugün saat üç buçukta istifa etmiştir. TİYATRO GÖSTERİ DOSTLAR TİYATROSU MODA SİNEMASINDA BahariyeAdliye Yanı Tel. 337 01 28 GALERİLER DEVEKUSUKARARE GEREKLI AÇIKLAMA Aşırı sıcaklara rağmen olağanustü bir durumu gerçekleştirdik. Her gece dopdolu bir salonda oynamanın mutluluğunu yaşıyoruz. Istanbul seyircisine teşekkürlerimiz sonsuz. Çabalarımızı değerlendırmek gereğini duydular. Ancak KENTER TİYATROSU'nun bıze sağlayabilecegi oynama şansı, "ne çare" 9 kasım cuma akşamı biliyor. Uzulerek duyururuz. BASKI SERGİSİ r 528 66 29 526 10 00/412 100YILDAN 50RESSAMDAN 6.27EKMI084 t SEVtMCE SAJ4ATGALER1SI DEKORASTON ffNtRVOtU IFUATUN SOKAK NO 4 ! TLf HER TUR flESM SATN ALINIR ÜMİT SfiNRT Eski İstanbul'dan Çizgiler KADRİ (1878 • 1957) 21 EUaı • 3 B E Y M E N FİKRET HAKAN TİYATROSU SÛTDlfBl tsükttl Cad PaşAahçe yanı. Terkos Ç * maa. Yapıkur «an; Kat 1 No 2734 Beyoölutst*ıtx)l Tetefon 144 96 33 HIKMET ONAT 18821977 1531 Ekim 84 jftkrrt HAFTA UHAHT SANAT GALERtSİ YENIKAPI GAR GAZINOSU BERTOLT BRECHT Yönetmen: GENCO ERKAL Perş. Cuma: 21.00 C.tsi. Pazar: 14.3018.00 26 Ekimden Başlayarak 21.30 Httter fiaztM Sah Çarşamba Perşembe Cuma: 21.00 Gışe tel 147 36 34 • 146 35 89 C.tesi Pazar: 15.00 18.00 ZORBA ONCA YOKSULLUK VARKEN Simone Signoret 20 Eklmden b«9İayarak TİMUR SELÇUK Kasımda 4 konser ÇAĞATAY KARAÇİZMELİ Fotoğraf sergisi KENTER TIYATROSU'NDA Yazaa: Nikas Kazancakis Uyariayan ve Ydnetta: Rkrat Hakan MEHMET GÜLER RttaaSeratsi 425 Bdn MEHMET CELAL ÜLKEN Elektregravâr Sarjisl 152SEKİM Ziraat Bankası Kantarcı Başak Galensı BağdatCad ERENKÖY Ataturk Bulvan 139 Kızı'.i> ANKARA DESTEK SANAT GALERİSİ CİHANGİR RESİM ATÖLYESİ ÇALIŞMALARI EIEltLJT MODA SMEMASim DOSTLAR TİYATROSU GALİLE0 6ALİLEİ Yazan: B. Brecfct Yöneten: G. Erkal 26 Ekimden baalayarak AnadoJu Çocuk Oyunlan kelu AÇOK Aksa* Timur ile Hoca Nasrettin sanat galena Antalya FesttaH'nln 5 öduHü ftlni İBİR YUDUM SEVGİI Kadlr İMmr Hate Seyfazi YÖMten: Atıf Yılmz HAFTAYA SİNEMALARDA TErT NAFİ ÇİL 631 Elom SaifM Abct Ipekcı Cad 75 Macka1460354 Çocuk Programı 612 yaş grubu için Resim yapan çocuklara sızın çocuğunuz da kaölsın Cihangır Cad No: 42/2 Tel: 143 37 24 Sezon Açılışı Karma Sergisi 16 EUaı • I Kasm Sallh Acar Şeref Akdik Hüseyin Bilişik ibrahim Çallı NazlıEcavtt Metln Eloğlu Meral Karamanoğlu Zuhal Köseler Abdullah Meriçadalı laıl Özı^ık RumelıCad Matbaacı Osmanbey S 35/2 Erkut Ap Osmanbey 146 05 47 Hataskargaa caddesnden Şaır Nıgar'a gınnce solda ilona sokak ^ m m M S A N A T GALERİSİ AEDPA Resim Scrfjsi Kadıköy Adliyes Yanı ' Tel: 337 01 28 tSTANBUL BELEOtf ESİ lıııil ŞEHİR TİYATROLARI HARBİYE M. Enugrul W. SHAKESPEARE EDIS TEZEL 12 Ekim 31 Ekim 1984 Husrev Gerede Cad 126, Teşvitoye Meyda/n IST Tel 141 27 1t GALERİ £ 9 LEBRIZ Yeni adresimiz: Eytan cad. Açıkhata apt No: 16 Mişaırtaşı Tel: 140 22 82 141 09 84 KİtE CEVDfT P*SA CAD 376 8EKK 165 74 9 6 E.F.T. SANAT MERKEZİ Enis Fosforoğlu Tiyatrosu SUNA KESKİN ENİS FOSFOROĞLU İBRAHİM SAFİ ıSaıibi t Bdn 15 Kataa 'BİR KADIN Mcon HMflrm SMMT HIRÇIN KIZ Türkçesı: Nurcddın SEVİN Yalnız Pazar günleri DİD CDI^Clr* Dlrı CıııVCıV BİR ÇOCUK" HADI CAMAN 7 TEPE OVUNCULARI Çarç. 15.30 • 21.15 Prf. 1S.3I Cma: 21.15 E Ü . 15.30 • 21.15 Pazar 15.30 • 18.30 Turkçesr S«mra KAR.\MÜRSEL PazarP.lesi harıç her gıln FATİH Bılnesu ERENUS Z ADAM BEBEK SANATEVİ RESİM SERGİSİ TARIK SİPAHİ 19 EKİM 2 KASIM İNŞİRAH SOKAK 8 BEBEK PTTDEN SONRA GALERİ £ 9 LEBRIZ H.Avni Lifij Resim «e Desen Sergisi 19 Ekim • 17 Kasrni Eytam cad Açıkhava apt No 16 Nışantaşı Tel 140 22 82 141 09 84 BM Bilge Kandemir ÇİVİLERİM" Reslm Semisl 17 Ekia 7 Kasna cad Pasaı 85 Tel 146 72 81 meral horne emine nur ıpekteiyjtık ve ozgjn >ak MİSAFİR i . I I Bdaı 7 Rasaa 1tM Vabkonaftı Cad 98/1 (Pakıze Tarzı Klınıjı Sk.) Tel 146 93 21 Krtlfcoy Hjlk Eqıtım Merkeıı 33* 12 00 Pazanesı hariç her gun USKÜDAR Refık ERDURAN DURDURUN DÜNYAYI İNECEK VAR Yöneten: Metin Serezli Kadıkoy Halk Egıtım Merkezi ORHAN DURU'nun BÜYÜK JÜSTİNYEN RUMUZ GONCAGÜL Paz*n«l oyın roktur Okta> ARAYICI SAHtBÎNDEN SATILIK Yalova'da, Gazipaşa Caddesi'nde lebiderya, kaloriferli, hidroforlu (yazlık, kışhk) daire. Tel: 333 37 71 KİRALIK ARANIYOR Beşiktaş, Ortaköy, Teşvikiye ve Cihangir civarında 1 oda, 1 salon kirahk ev aranıyor. (25 bin TL.) Tel: 145 77 67 161 13 99 (ev) 12 Ekimden itibaren Seanslar: Çarş: 18.00 Perş.: 21 15 Cuma: 21.15 Cumt.: 14.00 16 30 Pazar: 19 or.