Katalog

Cumhuriyet TAKVtM 17 Ağustos 1983 İmsak: 5.14 Güneş: 7.09 Öğle: 14.18 Sahibi: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik Turk Anonim Şirkeli adına Nadir Nadi, • Genel Yayın Mudüru: Hasan Cemal, Müessese Muduru: Emine Uşaklıgil, Yaa İşleri Müdürü: Okay Gönensin, • Yazı Işleri Mudıır Yardımcısr. Ahmet Konılsan, Haber Merkezi Muduru: Yalçın Bayer, Sayfa Duzeni Yönetmeni: Ali Acar. Ikindi: 18.07 Akşam: 21.06 Yatsı: 22.47 Temsılaler: ANKARA: Yalçın Dogan, IZMİR: Hikmel Çetinkaya, ADANA: Mehmel Mercan, • Servis Şeflerı: Istanbul Haberleri: Selahattin Giıler, Dış Haberler: Ergun Batcı, Ekonomi: Osman l'lagay, Yurt Haberleri: Barbaros Gencak, Kultur: Aydın Emec, Magazin: Yalçın Pekşen, Spor Danışmanı: Abdülkadir Yücelman, Araştırma: Şahin Alpay. Biirolar: • Ankara: Konur Sokak No: 24/4 Yenişehir, Tel:175825175866, Idare: 183335, • tzmir: Halit Ziya Bulvarı No: 65/3, Tel: 254709131230 • Adana: Ataturk Caddesi, T.H.K. İşhanı Kat 2/13, Tel: 1455019731 • Basan ve Yayan: Cumhuriyel Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.Ş. Türk Ocağı Cad. 39/41, Cağaloğlu, İst. PK: 246İst. Tel: 5209703 Telex: 22246 Basıldığı Yen YENf ASIR Gazele ve Matbaacılık Ltd.Ş. Mecidiyeköyİst. Uluslararası hesapların odak noktası: ÇAD Çad'da Fransa ve Libya'nın sık sık karıştığı içsavaş, 20 yıldır sürüyor Fransa, Çad'daki pamuğu, uranyumu ve bölgenin diğer yerlerine serpilmiş doğal zenginlikleri, altın ve elmas yataklarını kaybetmek niyetinde olmadığım her fırsatta kanıtladı. SELAHATTtN ERKANLI "Bakın Fransızlar, Fransızlar geri geldi!"... Çad'ın Başkenti Ncamina'da yeşil boyalı jiplerin yanmda koşuşan küçük çocukların bağırmaları araçların motor sesine karışıyor... Jiplerden ve kamyonlardan oluşan Fransız konvoyu Ncamina'daki askeri karargâha doğru gözden kayboluyor... 1979 yılında, Devlet Başkanı Valery Giscard D'Estaing zamanında Çad'dan ayrılan Fransız askerleri geri donmüşlerdi. 1978 yılında, ülkeye Çad Devlet Başkanı Felix Mallaum'u, Hissene Habre veGukuni Veddeye'nin liderliğini yaptığı FROLİN AT'a (Çad Ulusal Kurtuluş Cephesine) karşı korumak için gelen Fransızlar, bu kez iktidardaki Habre'yi Libya desteğinde saldıran Gukuni kuvvetlerine karşı korumak için Ncamina'dalar. Fransa'nın Çad'a 1960 yılında "Bağımsızlık" vermesinden kısa süre sonra bugün de devam eden içsavaş başlamıştı. Yaklaşık 20 yıldır süren bu içsavaşta Ncamina'daki Devlet Başkanlığı art arda el değiştirdi. Bu süre içinde değişmeyen tek şey Fransa'nın Çad'da güttüğü siyaset oldu. Fransa birbiri ardına gelen batı yanlısı iktidarları destekledi. Once 1963 yılında iktidara gelen Totnbalbaye yönetimini, sonra onu deviren General Mallaum'u, ardından iktidara getirilen Gukuni'yi destekledi. Paris hükümeti şimdi de Gukuni'yi CIA desteğiyle deviren Habre yönetimini destekliyor. Fransız hükümetleri için Çad iktidar koltuğunda kimin oturduğu önemli değil. Yeter ki bu iktidarlar Fransa'nın Çad'daki ve Fransız Afrikası'ndaki çıkarlarını korusunlar... Son günlerdeki gelişmeler, Fransız hükümetlerinin bu siyasetinin iktidara gelmeden önce tam tersini vaad eden sosyalist Mitterrand hükümetince de sürdürüldüğünü gösteriyor. "AFRtKA'NIN JANDARMASI" Paris hükümetlerinin Çad ve kara kıtadaki eski sömürgelerini elden çıkartmamakta gösterdiği çabalar, Fransa'nın "Afrika'nın Jandarması" ünvanını kazanmasını sağladı. Fransa, Fildişi Sahili'ndeki dev hidroelektrik yatırımlarını, Nijerya'daki demiryolu, Çad'daki pamuğu ve uranyumu ve bölgenin diğer yerlerine serpilmiş doğal zenginlikleri, altın ve elmas yataklarını kaybetmek niyetinde olmadığım her fırsatta kanıtladı. Fransa'nın eski sömürgeleri ile yaptığı ticarette yılda 2 milyar dolar fazlası var. Eski Fransız sömürgeleri olan Çad, Fildişi Sahili, Gabon, Kamerun ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde, ekonomik hayatı ellerinde tutan yaklaşık 400 bin Fransız yaşıyor. Çad Afrika kıtasında, Fransa'nın çıkarlan açısından stratejik bir öneme de sahip. Bu ülkenin elinden çıkması, Fransa için bölgedeki çıkarlarına ağır bir darbe anlamına gelecek. Libya Fransız Afrikası'nda etkinlik sağlamaya aday bir giiç olarak duruyor. Nitekim, yukan Volta'da geçenlerde gerçekleşen larının elindedır. Famuk ticareti ise Fransız sermayeli "Cotonchad" şirketi tarafından gerçekleştirilmektedir. Bölgenin tüm ticari ve ekonomik hayatı Fransızların elindedir. Öte yandan Fransa ile bu yakın ilişkiler, burada yaşayanların kültürel açıdan gelişmelerini sağlamıştır. Böylece ekonomik ve kültürel üstünlüğü ele geçiren güney, siyasi alanda da, hâlâ göçebe ve yangöçebe bir yaşantı süren kuzeye egemen olmuştur. Güneyde, büyük kentlerde yaşayanların çoğu Fransa'da okumuştur.Fransızlar'ın etkinliği bu kentlerdeki günlük yaşamda açıkça görülür: Aydınlar "Le Monde" okur, Fransız arabalarına biner, Fransızca konuşur, Fransız futbol liglerini takip ederler. Bir zamanlar "Köleler diyan" olarak adlarılan güneyin "Köletorunları" şimdi kuzeydeki eski almaktadırlar. Ulusal Meclis'te tek parti yönetimine karşı sesler yükselirken, bir yandan "sokakta" da muhalefet oluşmaya başlar. Muhalefet bürokrasinin Fransızlardan temizlenmesini ister, sömürgeciliğe ve ırk ayrımına karşı çıkar. Muhalefetin güçlenmesi Tombalbaye'yi sertleştirir. "İlerici Parti"nin kurucusu Gabriel Lisette muhalefeti yüzünden yurttaşlıktan çıkartılır. 19631965 yılları arasında birçok Müsluman muhalefet lideri tutuklanır. 196667 yıllarında ülkenin kuzeyinde meydana gelen ayaklanmalar da zorla bastırıhr. FROLİNAT Muhalefet liderleri 1966 yılında Çad Ulusal Kurtuluş Cephesi FROLİNAT'ı kurarlar. Güney kökenli muhalefet liderleri cephenin başını çeker,Cephe Tombalbaye'ye savaş açar. 1968'de Tombalbaye, Fransa'yla 1960 yılında imzalanan askeri işbirliği anlaşmasını bahane edeHissene Habre ve "MilHyetçi" Gukuni Veddeye'nin Hderliklerini yaptığı iki fraksiyona bölünür. Bu bölünme Çad'daki içsavaşın derinleşmesine yol açar. Libya cephe içinde değişik grupları desteklemeyi sürdürür. Ancak Habre'nin batı çıkarlarını temsil etmesi, bir süre sonra Libya'nın Gukuni'yi desteklemesine neden olur. Bu arada, 1978'de Mallaum, muhalefetin bir kesimini yanına alabilmek amacıyla Habre'yi Başbakan atar. Ancak bu ustaca manevra başarılı olmaz. Bir yıl sonra Habre Başbakanlıktan ayrılır. Fransa o yıl Mallaum hükümetini desteklemek için Ncamina'ya 2500 asker gönderir. Aynı yıl (1979), Mallaum, Habre ve Gukuni ile geçici bir uzlaşmaya varır. Çatışmalann yeniden başlaması ve giderek şiddetlenmesi üzerine Afrika Birliği Örgütü OAU içsavaşa müdahale eder. Gukuni Veddeye devlet başkanlığına getirilir. Gukuni önce Kamerun'a sonra da Cezayir'e sığınmaya çalışır ancak reddedilir. Çad'ın kuzeyine geçerek Habre'ye karşı mücadeleye başlar. Ncamina'ya yerleşen Habre ilk iş olarak Sudan ve Mısır'la öte yandan Fransa ve özellikle ABD ile ilişkilerini geliştirir. Kısa bir süre sonra başkentte Fransız ve Amerikan büyükelçilikleri açılır. 1983 haziranında Gukuni Libya'nın desteğiyle kuzeyde harekete geçer. TEMKİNE EVET, TEREDDÜTE HAYIR Çad içsavaşının yeniden şiddetlenmesi, Fransa'yı harekete geçirir. Paris'te, "Afrika'nın jandarmalığına" soyunan bu kez Mitterrand"ın sosyalist hükümetidir. Çad'a 500 Fransız asker gönderilir, acil askeri yardım yapılır. Hükümetin sözcüsü Max Gal10 geçen hafta Paris'te yaptığı açıklamada Mitterrand hükümetinin siyasetini şöyle açıklar: "Fransa Çad snrununda temkin1 davranmakladır. Ancak tem1 kinle tereddütü birbirine karıştırmamak gerekir," Yani Fransa çıkarlan tehlikeye düştüğünde, elinden geleni ardına koymayacaktır. Nitekim, Mitterrand hükümetinin iki gün önce yaptığı açıklamada "Gerektiğinde" denilir, "Fransa Çad'a daha faz ÇÖL SAVAŞÇILARI Libya'nın desteklediği Gukuni Veddeye ku\ la sayıda asker gönderecektir". vetleriyle, Habre'nin Fransızların ve ABD'nin desteğindeki hüküme birlikleri arasındaki savaş çöllerde sürüyor. Ülkenin kuzeyindeki stra ABD VE GÜÇLER DENGESİ tejik FayaLarqeau ve Koro Toro kenllerini ellerine geçiren Gukuı birlikleri, ülkenin yarısında denetim sağladı. Hükümet birlikleri is Çad Fransa için olduğu kadar güneydeki Salal ve Ati kentlerinde yeni bir savunma hattı olıışturdt ABD için de önemli. Amerikan yönetimleri Çad'ı Ortadoğu'daki güçler dengesi açısından önemli bir mevzi olarak değerlendiriyor. Reagan yönetimi şu sıralarda Mısır ve Sudan'da "Acil Müdahale Gücü" için us kolaylıkları aramakta. Libya'nın bölgede güçlenmesi, Sudan ve Mısır'daki muhalefeti destekleyerek bu ülkelerdeki "istikrarın" bozulmasına yol açabilir. Bu durumda ABD üs kolayhklarını en azından bir süre unutmak durumunda kalacaktır. Öte yandan, Ortadoğu bölgesindeki petrol ve Arap pazarı ABD için çok önemli. Bu açıdan ABD bölgedeki güçler dengesinin aleyhine değişmesini önlemeye çalışmaktadır. VVashington'un tavrı bugün Çad'daki çatışmalara doğrudan müdahale etmemek yönünde. Reagan yönetimi sözcüleri "Çad'ın Fransa'nın etki alanına girdiğini" bu nedenle ABD'nin doğrudan bir askeri müdahalesinin sözkonusu olmadığım belirtiyorlar. Ancak, ABD "dolaylı" olarak katıldığı Çad bunalımında, bir yandan Habre hükümetine silah yağdırmaktan, bir yandan da Libya'yı caydırabilmek için gövde gösterisi yapmaktan da geri kalmıyor. Ayrıca ABD'nin Mısır ve Sudan'daki AVVACS erken uyarı uçakları Sahra Çölü semalanndaki gözetleme uyduları Gukuni ve Libya birliklerinin her hareketini dikkatle gözlüyor. ABD Zaire'yi Çad'a birlik göndermesi konusunda "ikna elmeyi" de başardı. Tüm gelişmeler, tarafların Çad'dan "vazgeçmemekte" kararlı olduğunu gösteriyor. Gukuni eline geçirdiği askeri ustünluk kozunu sonuna kadar kullanacaktır. Habre ise, Fransa ve ABD'nin kendisini sonuna kadar destekleyeceklerini bilerek direnmesini surdurmeye çalışacaktır. Soruna bu günlerde bir çözüm bulunsa da, bu uzun omürlu bir çözüm olmayacak. Dolayısıyla Çad'ın dünya kamuoyunu uzun bir süre daha meşgul edeceği ihtimali oldukça yüksek gorülüyor. "sahiplerinden" intikam " f Hissene Habre, Fransa ve ABD'den sağladığı destekle Gukuni Veddeye karşısında ayakta durmaya çaîışıyor. Ülkenin bağımsızlıktan sonraki Başkanı Tombalbaye 'je karşı birlikte mücadele ettikleri Gukuni, Habre'yi üç bir durumda ıraktı. YAKIN TARİH: 20 YILL1K İÇSAVAŞ 1900 tarihinden 1960'a kadar Fransız sömürgesi olan Çad, bu tarihte bağımsızlığına kavuştu. Doğrusunu söylemek gerekirse, Fransızlar Çad'a "resmi" bağımsızlık tanıdılar. Fransa'nın Çad'la ilişkilerinde pek bir değişiklik olmadı bu tarihten sonra. Bağımsızlıktan bunca yıl sonra bile, Çad'da bürokrasinin birçok kademesinde hâlâ Fransızlar görevlidir. 1963 yılında Başkanlık sistemi kurulur ve Devlet Başkanlığına Francois Tombalbaye gelir. "Çad tlerici Parlisi"nin lideri olan Tombalbaye iktidara gelir gelmez diğer siyasi panileri yasaklar ve tek parti yönetimi kurar. rek Fransızlan yardıma çağırır. Bir yıl sonra 1600 kişilik bir Fransız birliği Başkent Ncamina'ya gelir. Libya, 1971 yılında FROLİNAT'ı tanıdığını açıklar. Ancak Tombalbaye ustaca bir manevra ile Libya'nın cepheyi desteklemesini önler. Iki hükümet arasında imzalanan anlaşmaya göre Çad'ın kuzeyindeki zengin uranyum yataklannın bulunduğu Aozuo şeridi Libya'ya bağlanır. Ancak bu anlaşma uzıın sureli olmaz. 1975 yılında Tombalbaye'yi deviren General Felix Mallaum anlaşmayı tanımaz ve FROLİNAT ile' uzlaşmaya çalışır. İÇSAVAŞ DERİNLEŞTİ. 1976'da cephe "balı yanlısı" Libya'nın desteklediği Gukuni Veddeye, ülkenin yarısında denetim saüladı. 1982 yılında kendisini deviren Habre\e karşı ele geçirâiği askeri üstünlük kozunu sonuna kadar kullanarak Ncamina ''daki Başkanlık koltuğuna oturmaya kararlı. 1980 yılında, Gukuni "Geçici Ulusal Birlik" hükümetini kurar. Kısa ömürlü, zayıf bir koalisyon olacaktır bu. Habre, Gukuni'ye karşı mücadeleyi, yani içsavaşı yeniden başlatır. Gukuni hükümeti Libya ile bir anlaşma imzalar, Libya birlikleri ülkenin kuzeyini işgal eder. 1981'de Libya birlikleri gerek Çad'daki gerekse uluslararası baskılar karşısında çekilmek zorunda kalır. OAU Çad'a barışgücü yollar. Gukuni'nin Libya ile ilişkisi, "Sovyet yanlısı" olarak değerlendirilmesine yol açar. 1982'de Habre Sudan ve Mısır'ın desteğiyle Ncamina'ya ilerler ve haziran aymda Cl A'nın da yardımıyla Gukuni'yi devirir. Afrika Birliği Barışgücü çatışmalara müdahele edememiştir. Libya yanlısı darbe, Fransa'nın korkularını doğrular nitelikte. Fransa bu nedenle, Çad'daki içsavaş sırasında çıkarlarını kollamak anıacıyla güçlü iktidarlar oluşturmayı amaçladı. "KÖLELERİN İNTİKAMI" Çad'ın bağımsızlıktan sonraki tarihi, "ekonomik gücü eline geçiren güneyin kuzeyi egemenliğialtınaalması"şeklinde özetlenebilir. Kuzeydeki toprakların çoğunluğu çöllerden oluşurken, güney tropikal ve yağışlı bir iklime sahiptir. Güneyde tanm özellikle pamuk üretimi gelişmiştir. Pamuk, Çad'ın ihraç gelirlerinin dörtte üçünü oluşturmaktadır. Güneyde üretimi yapanlar bölgenin yerli halklandır. Pamuk üretimi sayıca en kalabalık olan Sara ve Bantu etnik grup Yaklaşık 20 yıldır süren içsavaşın seyrini etkileyen önemli olayku 19. yüzyılın sonlarında Fransa'nın egemenliğine g ren Çad 1960 yılına kadar bu ülkenin egemenliğiı de kaldı. Afrika'nın kuzey batısında üstünlüğü c lerinde tutan Fransızlar, Çad'da zaman zaman me dana gelen ayaklanmaları, bağımsızlık girişimleı ni bastırdılar. 20 yıldır süren içsavaşta önemli 1 lometre taşları şöyle özetlenebilir: 1960: Çad resmen bağımsızlığına kavuştu ancak Fransa ile iliş lerinde fazla bir değişiklik olmadı. Fransız birlikleri güneyden kildiler. Ancak kuzeydeki askeri varlıkları 1964 yılına kadar sür< 1966: Güney kökenli muhalefet liderleri Devlet Başkanı Fran is Tombalbaye'nin basküarının artması üzerine "Çad Ulusal A tuluş Cephesi" FROLİNAVı oluşturdu. 1968: Fransız birlikleri hükümeti desteklemek üzere ülk gönderildi. 1969: Fransa 1600 kişilik birlik gönderdi. 1971: Libya FROLlNAVı tanıdı. 1972: Fransa ile Libva anlaşma imzaladı. Libya bu anlaşmı sonucu olarak FROLtNAT'a verdiği desteği kesti. 1973: Tombalbaye, Libya 'nın kuzeydeki zengin maden bölgesi zou şeridinin Libya'ya "bağlanıtıasını" onayladı. 1975: Tombalbaye askeri darbe sonucu b'ldürüldü. İktidara len darbeci General FelixMalloum FROLlNAT ile uzlaşmaya < şu. 1976: FROLİNAT, batı yanlısı Hissene Habre ile milliyetçi kunı Veddeye 'nin başını çektiği iki ayrı fraksiyona ayrıldı. Bu rihte, Çad hükümeti Fransa ile askeri işbirliği anlaşması imzc 1978: Habre, Malloum kabinesine Başbakan olarak girdi. Aı Malloum 'un manevrası başarılı olmaz ve Habre Gukuni ile j den FROLlNAT'ta birleşerek başkent Ncamina'ya doğru ilerle fransa, Çad hükümetini desteklemek için 2500 asker gönder 1979: Malloum, Gukuni ve Habre ile ittifak kurar. Ancak süre sonra bu ittifak dağılır. Afrika Birliği Orgütü çatışmalara dahale eder ve Gukuni'yi geçici başkan olarak atar. 1980: Habre, Gukuni'ye karşı ayaklanmayı başlattı. Habre ya'yı yardıma çağırır. Bunun üzerine Libya birlikleri Çad'a gel 1981: Libya çekilir ve Afrika Birliği Örgütü ülkeye Barış gücü lar. 1982: Mısır ve Sudan'm desteklediği Habre, başkent Ncam ya ilerler. Barış gücü müdahale etmez, Habre haziran da iktida geçirir. Gukuni ülkenin kuzeyinde yeniden Habre'ye savaş a J : ı\isan ve haziranda Çad ve Nijerya arasında sınır ÇÛ maları olur, haziranda Gukuni, Libya 'nın desteğiyle kuzeyde* rekete geçer. Darbeden bir vıl sonra, Fransa Çad'a neden müdahale MEHMET ALTAN PARİS Fransa Cumhurbaşkanı Mitterrand'ın, ülkenin eski sömürgesi olan ÇAD'a asker gönderme kararı Sosyalist Parti saflarında "suskunlukla", Komünist Parti yönetimince ise karşılandı. Sol hükümeti destekleyen Sosyalist Parti, Mitterand öncesi yönetimleri, Afrika'da jandarma rolünü oynadıkları için devamlı kınamış, 1981 yılında kabul ettiği "Aîrika projesi" adlı politik metinde de önceki başkan Giscard'ı "Afrikadaki krizden istifade ederek kolonyalist politika" gütmekle suçlamıştı. Sosyalist Parti kısa bir süre önce tenkit ettiği politikaların bugünkü iktidar tarafından uygulanmasından cekiniyor. Koalisyon ortağı olan Komünist Parti ise, hükümetin 1976 yılında Fransa ile Çad arasında imzalanan askeri savunma anlaşmasının sınırlarının aşılmasından endişe duyuyor. Hükümet 500 Fransız komandosunun, Çad ordusunun yeniden şekillendirilmesi amacıyla bu ülkeye gönderildiğini açıkladı. Komünist Parti ise 4000 kişilik Çad ordusunun eğitilmesi için 500 kişinin gönderilmesini fazla bulup, kararı kuşkuyla karşılıyor ve 1976 anlaşmasının sınırlarının aşılmamasını istiyor. Komünist Parti ayrıca Hissene Habre gibi çok fazla batı ve Amerikan yanlerine ve ekonomik krize rağmen Çad'a asker gönderme kararının birçok nedeni var: 1 Francois Mitterrand da kendinden önceki başkanlar gibi, Afrika'daki stratejik ve ekonomik çıkarlarından yoksun bir Fransa'nın dünya politikasındaki bugünku ağırlıklı yerini yitireceğine inanıyor. Bu nedenle etti? sadık ve güvenilir bir "müttefik" olduğunu göstermeyi amaçlıyor 3 Son zamanlarda Afrika ile çok fazla ilgilenmeğe başlayan Amerika'ya Fransız çıkarlarını kaptırmamak ise güdülen başka bir amaç. Mitterrand, bölgeye bir yandan ilk defa olarak askeri malzeme ve danışman gönderen, diğer yandan Fransız eski sömürgesi olan devlet başkanlannı ardarda Beyaz Saray'da ağırlayan Başkan Reagan'a, "Afrika'nın ne Afrikalıların, ne Amerikalıların, sadece ve sadece Fransızların" olduğunu eylemli bir şekilde hatırlatmağa çaîışıyor. Ancak, Cenevre'de iki süper arasındaki görüşmelerin bitim tarihi yaklaşırken, dünyada tansiyonun yukseldiği gözleniyor. Bu bir biri ardına patlıyan gerginliklerin ne gibi anlaşmalarda nasıl bir koz olarak kullanılacağını ve ortaya çıkacak yeni durumda Fransa'nın "evdeki hesaplannın, çarşıdakine ne kadar uyacagını" ise zaman gösterecek. Çad, dini ve etnik yupısıyla "mozaik" görünümünde Çad etnik ve dini yapısı bakımından tam bir mozaik görünümünde. Siyasi, sosyal ve kültürel yaşamı; ekonomik ve coğrafi yapısı baiamından kuzey ve güney olarak ayrılıyor. 4.7 milyon nüfüsun yüzde 45'i Müsluman, yüzde 45'i Animist, yüzde 10'u Hıristiyan. Büyük bir çoğunluğu çöllerden oluşan kuzey topraklarında, göçebe ya da yarıgöçebe Arap kabileleri yaşıyor. Bölgedeki topluluk önderlerinin Islamiyeti kabul etmelerinden sonra halkın çoğunluğu Müsluman olmuş. Bu kabileler arasında "Sultan" adı verilen "ağaların" hâlâ egemen olduğu bildiriliyor. "Sultan"lar hâlâ kabile halklarından vergi topluyorlar. Güney kesimleri tropikal, yağışlı bir iklime sahip. Bu nedenle tanm oldukça gelişmiş. Ülkenin ihraç gelirlerinin dörtte üçünü oluşturan pamuk burada yetiştiriliyor. Çad'ın nüfusu güneyde yoğunlaşmış ve çoğunluğu zenci. Burada birçok etnik grup bulunuyor. "Sara" ve "Bantu" en kalabalık etnik grupları oluşturuyor. Bu etnik farklılık dile de yansıyor. Ülkede toplam 12 farklı dil ve lehçe konuşuluyor. Güneyde zenciler ağırlıkla Sara Bantu ve Bagin yerli dillerini konuşuyor. Kuzeyde Arapça'nın farklı bir lehçesi egemen. Fransızca resmi dil ve çoğunlukla aydınlar arasında konuşuluyor. Güney halkı katolik ve protestan misyonerlerin etkisiyle Hıristiyanhğı kabul etmiş. Ancak çok Tannh dinler de kabile yaşantısının hâlâ sürdüğü yerlerde etkin durumda. BM raporlarına göre dünyanın en yoksul üç ülkesi arasında yer alan Çad'da başhca gelir kaynağı pamuk. Ayrıca ülkenin orta kesimlerinde yapılan hayvancılık da önemli. Bıınun dışında henüz değerlendirilmemiş zengin uranyum (kuzeyde Auzou şeridi) ve altın, elmas yatakları var. Ayrıca zengin petrol rezervlerinin bulunduğu da belirtiliyor. "ölçülii bir eleştiri"yle Mitterrand da kendindvn önceki başkanlar #ı/>i Afrika'daki stratejik ve ekonomik çıkarlarından yrtksıın bir Fransa'nın diinyu politikasmdaki bugünkü ağırlıklı yvrini yitireceğine inanı\x>r. lısı bir kişinin sosyalist yönetim tarafından desteklenmesinden de memnun değil. Temelde, Çad'a askeri müdahaleyi destekleyen sağ muhalefet ise, "İktidara prim vermemek" için görüş belirtmiyor. ASKER GÖNDERMENİN NEDENLERİ Başkan Mitterrand'ın, Sosyalist partinin suskunluğuna, Komünist Partinin ihtiyatlı eleştiriAfrika'yla Fransa arasındaki "Özel ilişkilerin" sürmesine dikkat ediyor. 2 Ayrıca, "Afrika Afrikalılarındır" diyen ve "Fransa'nın Üçüncü Dünyadaki emperyalist çıkarlarına son vereceğini" ilan eden Kaddafi'ye alanı boş bırakmamak istiyor. Böylece Kaddafi'ye yakın rejimlerden hoşlanmıyan batı yanlısı Afrika ulkelerine Fransa'nın anlaşmalarına Çad, Fransa'dan daha fazla yardım istiyor Dış Haberler Servisi Çad Devlet Başkanı Hissene Habre, Fransa'nın "Libya işgaline karşı doğrudan müdahale" isteğini bir kez daha tekrarladı. Çad hükümeti, Fransız komandolarının cepheye yerleşmelerinin Libya desteğindeki Gukuni Veddeye birliklerinin ilerlemesini durdurduğunu açıkladı. Çad Enformasyon Bakanı Somaila Mahamat önceki gün yaptığı açıklamada, Habre'nin, Fransa Devlet Başkanı Mitterrand'ın Afrika Danışmanı Guy Penne ile yaptığı toplantıda Paris hükümetinden Libya işgaline karşı doğrudan müdahale isteğini tekrarladığını bildirdi. AP Ajansı'nın haberine göre, Mahamat görüşmelerin "yapıcı geçtiğini" belirtti. Çad hükümetinin daha sonra yaptığı açıklamada, Libya uçaklarının Um Çaluba'ya karşı giriştikleri bombardımanı kestiklerini bildirdi. Açıklamada, Libya ve Gukuni askerlerinin kuzeyde Koro Toro kentini ele geçirmek için de hiçbir eyleme girişmedikleri belirtildi. Hukumet kuvvetleri Koro Toro'yu cuma günü boşaltmıştı. Çad Enformasyon Bakanı tarafından yapılan hükümet açıklamasında, Libya ve Gukuni birliklerinin, Fransız komandolarının cepheye gitmesi üzerine ilerlemekten vazgeçtikleri belirtildi. Açıklamada, "Libya ve Gukuni Fransı/larla doğrudan çatışmaya girmeyi istemiyor" denildi. AP Ajansı'na göre, Batılı diplomatlar Libya lideri Albay Mııammer Kaddafi'nin Fransızlarla çatışmak istemediği şeklindeki yorumlara katılıyorlar. Çad hükümet yetkilileri çatışmalann yavaşlamış olmasına rağmen, Habre'nin daha fazla Fransız yardımına ihtiyacı olduğunu belirtiyorlar. Yetkililere göre, Libya desteğindeki Gukuni birliklerinin güneye inmeye çalışmaları halinde, şıi anki savunma hatlan yetersiz kalacak. Bilgisayar programlama dili kurslarıı katılanlann sayısında büyük artış va İki ay kadar süren ücretli kurslara katılanlann yarısının bir süre sonra kursları bıraktığı öğrenildi. İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) Ege Üniversitesi Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi'nde bilgisayar programlama dili kurslannın ikincisi eylul ayı sonunda açılacak. E.Ü. Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi'nde iki ayrı programlama dilinde 30'ar kişinin katıldığı kurslar geçtiğimiz günlerde sona erdi. Yerini sağlamlaştırma, işini değiştirme ya da gelecekte egemen olacağı belli olan bir teknolojinin gerisinde kalmama gibi nedenlerle kursların başlangıcında çok fazla ilgi olmuş, bir çok kişi alınanların sayısının kısıtlı olması nedeniyle kurslara katılamamıştı. tki ay kadar süren ücretli kurslara katılanlann yarısının bir süre sonra kursları bıraktığı öğrenildi. Merkezde 30 kişiye programlama dilini veren araştırma görevlisi Rüşlü Karaca bu konuda şunları söyledi: "Bilgisayar programlama dili kurslarına katılanlann yarısı, benim grubumda kursları yarıda bıraktı. İki ayrı programlama dilinde toplam 60 kişinin katıldığı kursların başlamasından bir süre sonra öğrencilerin yarısı devam etmedi. Fortran grubu için derslere 30 kişiyle başladık, 7 kişi kurs sonunda yapılan sınavda başarılı olamadı, 7'si sınava girmedi. 15 kişi proje yapmaya hak kazandı. Proje yapanlar 15 eylülde projelerini savunacaklar ve başarıları derecelendirilecek. Bizim grupta alınan sonuçlar diğer grup için de geçerii." Rüştü Karaca kursların başlamasından bir süre sonra yarıda bırakılmasının nedenleri üzerine ise şu bilgileri verdi: "En başta katılım çoktu. Ancak çok heterojen bir lopluluktu. Bu bir sakınca teşkil etti. Önce herkes ilgiliydi, meraklıydı. Ama ilgi yetmiyor. Kursların akşam saatlerinde olması, yorgunluk, verimi düşürü>ordu elbette. Bir de kursa katılanlann düzeyde olmaları gerek. takdirde kopukluk oluyoı Memuru, işletmecisi, öğr ile son derece heterojen bi luluk oluşturan kursa katı arasında başarıları yüksek ların da konumları ilginç. tü Karaca daha önce hiç b yar konusuyla ilgisi olr olan bir Anadolu Lisesi ( cisi ile, 50 yaşlarında biı müşavirin en başarılı kurs < cilerı olduğunu söylüyor. E.Ü. Bilgisayar Araştır Uygulama Merkezi'nde di nen ilk programlama dili ları, bundan sonra düzenk kurslara ilişkin bazı kars alınmasına neden oldu. A ma görevlisi Karaca, eylül nunda açılacak kurslara şu bilgileri verdi: "Eylül ayı sonunda II programlama dilinde k başlayacak. Her gruba 30 şi alınacak. Bu kez bir uy ması için genel yetenek sı la öğrenci alacağız. Kurs lanların aynı düzeyde ol başarıyı artıracaktır."