Katalog

Cumhuriyet 8 6 HAZİRAN 1983 uygaıiıgın kaynaklanna dogru Röportai : Onat KUTLAR / Fotoğraf lar. Yavuz ONAR HNKARA NOTLfVRl Mustafa EKMEKCI Ozanın Yüzüç Günü.., Bir kadımn dokuz çocugu varmış Sormuşlar Bu kadar çocuğn niye yapıyorsnn? YUzUm yumuşak karşıüğını vermiş .. Sabahleyın, baktım bir genç yolda simit yiyerek gidıyor Sordum Sımıdı neraden aldınız? Durdu Neredeyse sımidinin yansını verecekti, gü lümsüyordu Su sokağın başında Rİdlyor. Blraz çabuk gtdenenis yetişireiniı Arkasından bağtrm, o döner gelir Öyle hoşlandım ki, davranışından. Genç, unutup gittiğımiz ıncelikte 'keytflivdı O sırada simidini paylaşı yormuş gibi bir duygu içındeydi Adımlanmı sıklaştırdım; simitçı sokağın öbür bası nı tutmuştu Bağırdınt SlmltçUlK Dondü, baktı Durdu Anladı kı, ben gelrneyeoegiın El etmemi bekledl ATATURK BARftJl öykucU Osman Şahın, bir buçuk yıllık hapls çekmek içın Şile Cezaevir* girdı Somut Derglsi, şöyle yanyor son sayısında «1978 yılında blr gazetenln sanat ve edebtyat sayfasında Kopo adlı romanı eleştiren bir yazısı nedenlyle Tttrk Ceza Yasası"nın 142/16 ve 312/13 maddelerinden yargılanan Osman Şahın Istanbul Toplu Basın Asllye Cem Mahkemesi'nce Vt ocak 1962 tarihinde bir buçuk yıl hapı s cszasına çarptınlmış, aynı ceza Yargıtay'ın 4 Ceza Mahkemesi'nce 27 ocak 1983 tarihinde bir buçuk kitabı «Acı Dutrun» Cem Yaymlan tarafından yayınlandı. Bılindıgl gıbı yaaarın daha önce, «Acenta Mlna», «Kırro«ı Yelı (1970 TRT dykü buyük bdülü), «AJ» tçmde T 1 Gibi» (1980 Nevzat Üstün bykü odülU) adU yapıtM lan yayımlanmıştı ŞUe Cezaevi'ne girerken yasmıs mektubunu Osman Şahin, şöyîe dlyor Devlet Su İşleri tarafmdan planlauan «Gfineydofcu Anadolu Projod» ySrariuğe ijirdİRi o ı u n Ftrat ve Dlcle nehirlert arasında yeralan başta Urta Harran bölgesl olmak toete 1« mflyon dönftm arasi sulanacak. Atatürk Barajı bSlgeye bereket saçaeak. Bajüne kadar susırdokian çaUayan Harran ovasında yerayesil bn$dayl»r boy gosterecek. Atatürk Barajı Oe birlikte Vrta, Malatya, Adıyaman, EUağ tmnrUn araandaU 100 mllyon metrekarellk bölüm, uygarlık kaynaklan tle birlikte sular altinda kalacak. Raşlarken Anadolu Medenıyetlen Sergwı fnecten Uygarhk değıl de Mederuyef> Daha rru medeni oluyor acaba"') nedcruyte Arfe«olo/ı $u pünJerde feamuoyumuzu yafeından UgılencUrıyor Obür yandan Saym Kenan Mortan'vn Atatürk Barajı ve Aşagı Fırat Proje*» honusunda yaptığı röportaj dızısı Cumhuriyet okurlannm bu buyüte gınşınüe yakından ılgılendıklennı ortaya koydu Baraı projesı vl« arfeeolo;ı ara sındafet, ne ulkenuzde ne de yeryüzunde genış okur kıtle len tarahndan yetennce bıhnmeyen ılgı nıcedır berum ve fotoğraf sanatçm arhadafun. Vavuz Onar'ın hafamızı teurcalıyordu Bara/ suları auında kalacak olan yedı yuz müyon metre karehk bölgede 70'ten fazla yerleşım bınmı ve arheolojık deger taşıyon yüzicrcc Höyüb bir ıfeı yıl vçmde sonsuza kadar yoh olacah Bu bölgenın özelhhle Mezopotamya Anadolu uygarlıkları suurmda müthif önem tajıdığlm bıien btUm çevreierı, nıcedır hazırltfelar yapmıjlur, dörl yıZdır da bir düzın«d«n fazla feazıyı ba$Iatrru$2ârdı (Jluslarara«ı bılım çcvrcier»ad« büyüte heyecan uyand\ran bu otr.y bugune kadar sadece N«w Vorh Tımet'ta yayınla nan feua bir mahalenın honutu olmuştu Bütun bunlan düfünerek, Anadolu VygarUklannın kaynaklarına doğru ügmç bir serüven olan bu geztyı yapmaya karar verdıfe Bugunden bafhyarak. on gun kadar süren bu geunm ızienımlerını ohuyocaksımz. Ben de Yavuz da bırer arheolog degıhz. Büyute çaplı bir bıkmsel araftırmamn tümunü hem de büımsel olarah aniatmah gıbı bir savınuz elbette olnmaz Yülanm bu değerh çabaya adamvf olan Turk ve \abancı arkeologlar, tarıhçüer, ete^ıfelıblenD'izı. kusurlarımu.1 oagışlasmlar Bu dıa, onların ıj ne karifmak değU, olta olta çabalarına ve değerh hıtıhhlerine bir övgud&r «Sbe çok dar hir samanda ba mektaba Onnmde birkaç saattm kaldı "En sonnnâ» ŞOe Otaevt'al seçtfm. Bu srada be$lnd kitabım «Acı Dumaıı» çıktı. Fırmdan çıkmış bir tkmek gibi benfis buğusa ftıtttade. Remen size ve dostlamna çönderiyonım BttcnecttlnM nmarun En büyük Isteftm haplae ıjlrmeden Snco kitabutnn çıkmAsıydı Sonnnd» dofnm oldu. Otlanran ema> nett siae alt eUerirazden ftperiet. «Acı Duman» A» son öykü, «Beyaz öküzı Erden Kıral tarahndan AbnanlarU oriak yapım oUrak tUme abnryor. B5yl«ce ba benim yedtaci fllmtm olnyor. Ştte Cetaevi'nde de bir Mtap ya«p çtkacagnm ««myorum. Siw oradaa da sealenecefİBÜ nranyomm. » Ozan Hasan HOseyinle ilgill, bir de güzel şlir yazıp gdnderen Memet Guzel, mektubunda şöyle demlş. •Merhaba Ekmekçi uat». SJıe daha efisel koşnUarda, daha baaka bir komnU merhaba diyebttmeyl çok taterdim. AnUdtğmız giM yantunm konura; nsU « a a Hasan H&aeyin. Sfae yalntaca ekieU «Urt yoUamayı duçunftyo*t ama, bir Od »eyi daha yasnuun reteküiine taaaHasan Huaeyin,ftUkmkarfmnda, o c&aet aüab y*şam tutkusomı knaanrp kavfa verlrken, ban U9I ve oev reter, o"na ftandldea SM& goıftyte baktyor gtbi getiyat bana B* yasdıklamndik UrfTclm lçtnde eSrfknmesem, aiı blle ban kanıüar ilerl surmem gerektlünl »«yleyecekslniı. Bnnlarm kamtt: Beırim, natayı aeven ban dortlann, belkl de shdn bile 6n»ezUertanIx. Enver Gokçe'yi si» benden çok daha iyl tanıyor, yaşammı, 6Wmtefi, ötflmOnden sonra söylenen. yapıUm şeyleri daha lyi büJyoısuuıu Henfis ustanm yaşam kavfan s&ıcrken, yaşam* umuda hali varken, ondan nmut fcesenlerta tnadıoa o*nnn iyUesecefctne deicta inancmu sUle payUfmak, Wraı bunık da olsa fttael bir muUulok, nmudom (&çlenlyor Belki garlp bir dnygtı ama, Hasan Hfiaeytaı'to lyileşerctine, ne kadar Ç<* k*»l lnanma o kadar çabuk ijrOeşecek gibt geUyoT bana Cumhurlyet'te, tdztn yazdıklannıs lçln «lazla umvttlu, böyle bir hastauktan bir insanın kurtulabilmesl mudze olur» diyorlar. Sis sftyleyln Ekmekç\ uat»; Hasan Haaeyinin lttT den ba g&ne kadar sdeoUmesl muctee defü de nedirT» Hasan Hüseyin, hastanede dün yüz üç gUnü doldur du YV% Uç gUndür yaşam savaşı surmekte . Duzeltme: 4 haziran 1983 günlü, «Nadir Nadi nsU » başhklı «Ankara KotUn*nda, Aziz Nesin'ln dizelennln ilki «Biürslnl» s&ıümde hep darmasumdur dnracağnn» olacaktı Sözcük «durmanuştmdrr» diye çıkmış Yanlışlık, telekste ya da. dizgicide degil bendedir DUzeltir, Aziz Nesin'den, okurUurdan özUr dUertm, Urfa'da bir Çinli Bir ortaçağ kentini arumsatan işlemeti taş yapıları ile Mardin ve Midyat, vahşi ovası, hızh ırmaklan, derin vadileri ile Hakkâri, huğ biçiminde kerpiç kubbeli evleri ile Harran ve Urfa ,daha düşlerken insana gerçeküstü bir dünyatun ürpertilerini getirir. Y Utbınterce yıîdır dagları aşındırarak kendıne derın ve genış bir yatak oluşturan Fırat, ayışıgında parlak, gUçin ve sessız atayordu. Kıyısında üknaz, esmer, sakallı bir adam duruyordu Bir Hurrt aâarru Milattan bnce ıtanci bın yıluı esrarlı fcavnu Hurriterden bir adam. Ay t&nnsına, tannların en büyüğune yalvanyordu hafıi bir sesle «Ey yüce tann Sİn Başkente olan yohımu aç Beni ymban hayvsnlardan, duşmaruardan koru » Sonra aa Uerde duran egersız, yagız atı na bındı Fırat kıyısında yol alnaaya başladı Gokyüzü ve yüuızlar yakın, baskent Vaşukaaru usaktı Kıyvtun saılan ugulduyor. usaklardan geyUc ve bayKuş seslerl duyuluyordu At abşkın adımlarla tojzeyo dogru yo\a koyuldu. 1 Esintinin getirdiği ses CU>ICDM£ H.OYV ŞbndlM •& > ol*n C&mcftntf y« varaudan 5nce taıtatonn |*ky*ı8ne vnrnyordv. K&y&n ÜKTİnde la« bettrU btr nurrüik n ı (Mrl»te kerpiç kftmcleri duruyor. C&mcfime'de y»pı tetaüği hlç nk fenerleriyle spesıyal ışık elektleri yapüan tozlu bir pistte teypten yukselen BeaUes müzığı eşlığınde çügrnca dansedıyorlar dt Aylunun ortasma konmuş uzun bir masaıun bir köşesıne otur muş bıyıklı ve genç koyhiler oniara baKarak ralulannı yudum luyorlar arada coşarak «olnuub bir daha» dlye bagınp alkışlı yorlardı Hurn aâanurun hıç anlamadıgı, kbylulerinse anlamakla güç VXk çektiklerı bu goruntü aslında yorucu bir kaa haltasının sonunda genç arkeologlaruı kendi araiannda dtoenledıiüert ma sum bir cumartesi gecesı egtencesınden başfca. bir şey değıldi tUlere, duygulara hazırlanm Bir ortaçag kentini işg ş lemeli taş yapüan ile Mardin ve Midyat, \ahşi dotası, luzlı ırmaklan, derin vadileri ile Hakkari, uçsuz bucaksıs dUzluklerl, huğ biçiminde kerpiç kubbeli evleri ile Harran ve Urfa, daha düşlerken insana gerçeküstü bir ditoyarun ürpertilerini getirir H tç bir şeyden Isuşiculanruayan, herşeyl kendl uzak gağm dalulere benzer bulan Hurn adarru, k.i)yUn kıyısındaki dar pa.tiltad.an yoluna devam «tecektl kı bırden bafıf bir esmtı, hıç duymadagı sesler getirdi ona Merak ederek atından. indl Alçak damlard&n bınne Urrnanarafk damdan dama geçerek sesto kaynağına yurUdu Damlardan sessu kadırüar uyuyart yarıçıplafc çocuJdarını goğüslerıne bastırarak gökyüzü ne bakıyotlardı Esmer, sakallan uzanuş, kavruk erkeUer horultuyla uykuda. Ses yaiüaştı Erttek ve kadın seslen hıç duymadıgı bir dUâe ve yabancı çalgüann eşlıginde îuzlı ritmlı bir şartı ya da âua ukuyorlanlı Arada «Ye ye ye* » dıye bağırarak. Kahisahalar, gülüşmeler geliyordu Bir danun kıyısına stralanıp oturmuş er keklenn, sesin geldigi avluya baktuüanru gördü Yanlarma yak. laştı Kunse yadırgamadı onu Eğtlıp avluya baktıgında gördüğü gartp maazarayla adeta dıiı tutuldu CSeru» »vlud» kul» «tkakU bir düane AmenkaU genç, elcfitt Bitüerce yıllık kaynaga doğru Gerçeküstü bir dünya B ız batı Anadolu'da yaşayanlar ıçın GUneydogu Anadolu. doğunun gızemlı havasından izler taşır her zaman Bu yuzden ne zamao Fırat nehnnı sallar ya da köprülerlc doguy» dofru ppjyt^^ olsam kendiml alışüınadOc gÖrUn ma bu kez durum bambaşkaydı Yapmaya karar verdıgttniz yolculuk, bUyük ırmatm, Fvrat'ın kaynaklarına dogru değil, Anadolu uygurUlOanrun blnlerce yıllık taynagına dogru olacakU Baraj suları altında kalacak olan yedl yfis mllyon tnetrekarellk alanda yetmiftten lazla köy ve kasaba vardı Ayru «amanrta bu bölge sayısız tanhsel, arkeolojik zengtn UkJerle doluydu Bir kaç yıl sonra tarihin gızlerinı saklayan koca bir bölge, bpkı Keban böl«esi gıbı, sonsuza kadar sular altında kalacaktı Bu nedenle üç üımizın topraklaruu kapsayan bu geniş alanda, çeşitü uluslardan, Universlte ve kurumlardan geJen yUzterce arkeolog, tarthçt, dofa bllgıni, antropolog «kurtarma» çalışmalan yapıyordu Sadece bu bblgeyl ve ülkenüzl degıl, tüm dünya bilim ve kultiir çevrelerinı yakından ilgüendlren, sayısız toplanb, yazaşma, yayına neden olan bu büyUfc olayı yertnde izleyecek oirendıklerbnızi Cumhurtyet okurlanna aktaracaktü. A çalışanlar, sorular1 sorunları Ölüm aylıkları: \ Emekli Sandıgı Yasası Madde M/b'ye göre tiştirakçiletden tiül hlzmet müddetiert 10 yü ve daha tazla olanlarlan ftlenlerin» geride öıraktıklan dul ve yctlmlerlne ölüm aylıgı baglanabümefctedir 2 sosyal Sigortalar Yasası Madde 66/c'ye gore de «Toplam olarak 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık suresi n n her yılı lçin ortalama olarak 180 gün mar lullük, yaşlılık ve ölum slgortalan primi ödemiş durumda, ölen sigortahrun dul ve yetimlerlne aylık ba&lanmaktadır 3 BagKur Yasası Madde 41/a'ya gbre lse €Ölüm tarihindt en az üç tam yü slgorta prlmı odemlş olan» BagKur stgortalılannın duı ve yettmlerine de ölüm aylıgı baglanmaktadır Üç sosyal güvenllk kurumu olan Emekll Sandığı Sosyal Sigortalar ve BağKur'un ^tlrakçllerinin ve sigortalüannın olümlerl karşısında geride bıraktıklan hak sahlplerine (dul, yetim, ana ve baba) aylık bağlanabilmesl lçin üç ayn koşul tanyımıştıt Emesli Sandvğı lştlrakçisi lken ölenlerin dul ve >etimlerine aylık baglanabllmesi lçin 10 tam yıl (3 600 gün) çalışma koşuhı aranmaktadır Sosyal Sigortalar Kurumuna 5 tam yü (1800 gün) prlm odeyenlerle, 5 yıllık sigortalüık sünssi lçinde 900 gün (2,5 yıl) prün ödeml% olanların ger de bıraktığı dul ve yetlmlerine aylüî baglan maktadır BağKur slgortalısımn ölümü durumunda ise, o'.en sigortalıran geride bıraktıgı dul ve yetimlerlne aylık bağlanması lçln 3 tam yıl (1 080 günj prim odemelerl yeterlldlr. Memur işçl ve ba|ımsız çalışan esnaf ve sa na \ arların olümlertnde geride bıraktıklan dul, yetimlerine aylık bağlanabllmesi lçin ayn koşuLların aranmasının bir ayrıcalık yarattığı ve yasal düzenlemelerle, olüm gibi Insan ellnde olmayan bir nedenle, dul ve yetimlerl n>r ve acüı gün ler lçinde buakanların bu Üç sosyal güvenlik EUrumundan aranan en az prlm ödeme koşulunun dığer kurumlarla llglll olanlara da uygulanmasının bir Insanlık gorevl olduğu görüşüude olduğu muzvl bellrtlrlz S ıcak bir salı günü, öğle Wk.ti, Boaova garajınuan Renault marka bir arabaya, dolmuş mtişterisl olar&k binerken biraz kaygılıydık Elunizde garıp bir adres vaniı «Prof. Lce Marfoe Cümcume köyu Boıov» Urta» Bu röportajın gerçekteşmesuıae, aylar oncesınden başlıyarak büyiık katkılan olan Boğaziçı Ünıversitesı &gretim Uyelennden Arkeolog Dr. Asbhan Yener'ln verdıgı adrestı bu. Yolun durumunu, orada bızı nelenn bekledıgını bılmiyorduk Aıicası ekmeklerls dolu arabanın şotörU «BoM>va"y» fideUm, sonra Allatı kerimı dedi Yola çıktık tkındi vakti, Fırat kıyısına kurulmuş büyüoak bir kbyun ilk kerpiç damlanna ulaştık. Yan çrplak çocuklar toz ıçınde bağ nşarak arkamızdan koştular Şoför ın^rek binne bir şeyler sor du sonra yanyana yığıU tezek kumelerlnın arasından geçip dar bir geçitte kerpiç bir damın onimdedurduk. «Etrafta çok gavur var» Kurtarma çalışmalaruun ilginç adanu Aşagı Fırat Projesi ve Atatürk Barajı oncek.ı adı Karababa Earajı olan ve Fırat üzennde kı uçuncu buyük tesısı teşlul eden Atatürk Barajı ve Santrah ekonotnık gehşme yonün den dev bir adımı oluşturmak tadır Atatürk Barajı Dev let ?u Işlerı (DSI> tarafından planla^art \e «Guneydogu A nadolu Projesi» çerçe\es»nde jer alan orukı ayrı proje ala nından bırıdır ve en onemlısı dır Eu buyuk proje Pırat ve Dıcle '»ernrleriTun aşagı kesını len ıl» her Ikı nehır arasında % r <ilan başta Urfa Harran bol p gesı olmak üzere çok geniş a laıüann oluşturduğu bölgey sulama, taştanlan onleme ve enerjı uretıne amaçlarına yonehktır Sulanacak arazı'nm 10 mılyon dontıme yakuı ol mus\, projenın boyutları hak kında bir fıkır verebılır Gü ne>dofu Projesi ıçınde Atatürk Barajı ndan başka Karakaya, Golkov ve Bedır Barajlannın bulunduğunu ayrıca Atatürk Barajı'run sulanru ovalara ak laracak Bedır ve Hılvan pom pa ıstasyonlarının yapınuna başlandıgıru Urfa Tuneli'nin bu büyük projenin onemli bu bolumUnU oluşturduğunu da eklemelıyız Aşagı Fırat Proje sı tamamlandığında, ulusal enerjı gücümuze 4 mılyar 200 000 Kw, saat daha eUennuş olacak. buyük bir arazı sulanacak bu na karşılık dort üımizın (tîrfa Malatya Adıyaman, Elazığ) sı nırları ıçınde 700 mılyon metre kare arazı sular altında kala caktır Bu baraj sıstemı ger çekleştığınde Kebanla birlikte 1800 km kare yüzolçümünde c bu gf' dızısı oluşacaktır vtunun tahta kapısmı aralayıp gırınoa ilk olarak dvciv gıbl sanşm, gozlüklü bir genç kızla karşüaştık Avluya konmuş uzun bir masanın luyısvnda oturmuş bir kitap okuyordu Bizı görunce bir an gülümsedı, «Hello!» dedi Tozlu avluda, çoğu genç oğrencıleri, genç tunstlerl andıran ve herbiri çeşltlı ışlerle ugraşan bir duzıne sessız ınsan olaugunu larkettik Bui karşılayan Dr Asuban Yener, «Gelin, dedı, «rixi kazı heyethıin başkanıyla taruşürayım » Avruyu çevreleyen ker piç damlardan birınin los, bıraa. serın sofasına gırdık Derme çatma masalarda yıgılı bir sürti kıtap belge, plan ve fotoğrafm arasında oturan çok genç çok zayıl, ayaginda blucvn ve sandal lar bulunan bir Çinliyle tanıştırdı bteı «Prot. l<ee Martoe Oricago Üntversltesl Doğu Araştırmalan EnstltUsü OğTeUm tyesl » Genç bılgın alçak gonullü bir gulümseme ile «Hoşgeldınızı dedi Şu anda Aşagı Fırat Havzası kurtarma toBüan projesuun en ilginç adamıyla karşı karşıyaydık O, elındekı seramık parçası na dalmış, düşUnUrken, ya da bmmle havadan sudan konuşur« ken ben Çın'de doğmuş Amenka da btryumuş ve egıtım gdrmüş, Lübnanda, Surıye'de, GUney Amertka"da, Alnka'da kazılar yönetmiş bu adamın sıyah saçlanna, karasarı solgun yUalıne, sey rek saKallarına, ciddi ve parlak gozlerıne. ınce uzun parmaklı, mala ve kazma kuUanmaktan hatıt nasırlanmış ellerıne bak yordum A ŞÜRECEK