Katalog

17 NÎSAN 1983 EKONOMİ Cumhuriyet Devlet ihale düzeni nasıl olmalı? • En «ucu*» yerine en «uygun» teklif seçilmelidlr. llk t>akışta fiyat bakımınaan en ucuz görülen teklü", belirli bir çalışma sıtreci ıç/nde en pahalı teklıf durumuna gelebılir. • Bütıın kamu kuruluşlan için tek bir ihale yasası çıkarılmalı, tüm kamu kesimi aynı yasaya tabl olmalıdjr. • Bugün 2490 saytfı yasaya göre bir müteahhit lşi bıraktığı zaroen devletin elinde ihale bedelinin yüzde 6'sı kadar bir kafl terninat mektubu vardır. Bu miktar gunümtiz kosulJanna göre çok azdır. Kati teminat mefctuba asgarl yüzde 15 olmalıdır. Zira, her an nakte çevrilebilir yuzde 6'l:k bir teminat riskı müteahhit içüı fazla bir önem taşımamaktadır. • Tesiım sünsf ve ihale bedeli müteahhit tarafından tespit edjlmelidır tdarenin tesbit ettiği muharrunen bedel ve sure şartnamede yer almamalı, kendi bütçe hedefleri için kullanılrnalıdır. • Iştırakçılar önerileri ile birlikto bütün glderlerini kapsayan bir mallyet analizi vermekle sorumlu tutulmalj, zaranna teklif veren firma ışin basmda elenmelidir. • İhalo öncfisi müteahhitlilc ön seçimi usulü kaldırılmalı, seçırn reküfler verlldikten sonra yapalmalıdır. Teklifler açıldıktan sonra yeterli bulunan firmalann teklifleri değerlendirrr.eye ehnmalı, iştirak ^artlarını yerine getirmrypr. firmslann teklifleri açılmadan iade edilmelidir. BÖylece ıhale öncesi mUteahhitlerin aralannda anlaşarak fıyatı yuksek tutma ihtimalı ve mUteahhitlerin 7an alfmda ftBimalan önlanrnlş olacaktır. • İhalelerde müteahhidin kusurundan dolayı devletin ugrayscağı, tiretım kaybı da dahil her rürlil zarann müte ahhtt tarafından tanzim edilecegi hakkmda bir madde yesatia yer aîmalıdır. Bdylece ısi yapmıamarun riski büyüyeeeğinden, imkânları müsait ve îşı bitireceğinden pmin fırmalarm ihaleye istiraki teşvik edilecektir. • îhalelerde zarflar yüklenlcüer huzunında açılmalı, böylece gizlüik adı altında bazı flrmalara bilarî sırdırma ya da tekl.'flerde talırifat yapma ihtimali önlenrnelidfr. • Ihalevi viiriıten tdar» elemanlanna prim sıstemi uyguIanr«alıdır. EKONOMJDE DfttLOG Nadir Ergenekon kimdir ?.. 193$'de doğdu. MilU Vğitim Bahanhğı bursuyla gitttği ABD'de Michîgan Üniversitesi Makine Fakültesi'nden mezun oldu. Yurda döndükten sonra kamu kesiminde ve özel huruluşlarda profe mühendiıi v« yönotici olarah çahşan Ergenehon bir süredtn bert taahhut işlerl yapıyor. Nadir Ergenekon ayrıca 15 yıldan beri çeşitli mühendıslih fakultelerinde ders veriyor. Nudir Ergenekon (sagda) Osm«n ITlsgsy'uı forulanm y»nıtl»rken bedel tespit ettikleri tarihten tekliflerin alınışına kadar 36 ay, bazen daha fazla zaman geçmekte, bu arada flyatlar değiçebllroelctedlr. Bu dururnda, Îdarenin hazırladıgı muhammen bedel başlangıçta doğru olsa bile teklif tarlhindeki flyatlara uygun olmayacaktır. SORU Yanl siz devlet baştan nıuhamnjen bedeli tespit edip açıklamasın diyorsunnz.. ERGENEKON Evet, tdare'nln tesbit ettiği muhammen bedel ve süre şartnamede yer almamali îdare bunu ancak kendi bütçe hedefleri, bütçe planlaması için kullanmalı. SORU Sürenin belirtflmesi neden sakmcuh sizce? ERGENEKON üzun tecrübelerimizden biliyoruz ki ba»ı Idareler bir yatırım programı içinde, şprtname hazır< lama. ihale bedeli tesbit etme ve ihale değerlendirmelerine çok uzun zaman harcamakta, işin filîen yapımına kısa süre ayırmaktadırlar. Bu gekllde yatınmm toplam süresi değismemesine ragmen fiilî yapım için ayrılan sürede işi bitlrmek Imkansız hale gelmektedir. Mevcut yasaya göre ihale sırasında îdarenin öngördüğü süreden uzun teslim öngören iştirakçi elimlne edilir. Bu bakımdan yapım süresi ihale sırasında yüklenici tarafından uzatılamayacağından fşin bu sürede bitmeyeceği biline biline aynen kabul edilmektedır. Müteahhit işi aldıktan Bugün Türkiye'de toplamı 800 milyar lirayı bu. lan kamu sektörü ihalelerinin dörtte üçü 2490 sayıh ihale yasasına tabi olmayan kuruluşlara aittir ve en büyük ihale yolsuzluklan bu kuru. luşlann ihalelerinde olmaktadır. sonra çoğu kez cezalı çalışmayı peşinen göze almakta, Uâve olarak da yer teslimi ve proje tasdiki gibi îdarenin sorumluluğuna giren lşlerde îdarenin gecikmesinden istifade etmekte. forcemajeur'lere bagvurarak süre uzati maya çalıçmaktadır. îhalenln geclkmesi ve öngörülen bedelin çok üstüne çıkmasınm sorumlusu olarak 2490 sayılı kanunun gösterilmesl bir slogan halinde benimsenmiştlr. Oysa 2490 sayılı kanun günün şartlanna göre birkaç kez tadll edllmlş, bunların en önemlist. en «ucuz» yerine en «uygun» önert esası benimsenmiş, sadece yeterli olanJarın ihaleye lstirakini sağlamak için ön seçim yapılması ile erken teslimatı özendirme ilkesl getirilmlş. ancak bütün bunlara ragmen ihalelerin gecikmesi, öngörülen muhammen bedelin anormal derecede yükselmesi ve ihale yoîsuzlukları maalesef önlenememiştir. SORU Bir de yeni çıkartılacak yasanın KtT'ler dahll bütün devlet kuruluşlarını kapsaması gerektiğln! söyledlniz. Mevcut yasa bunlan kapsamıyor mu? ERGENBKON Kapsamıyor; bugün Türkiye'de kamu sektörü ihale yatırımlan toplamı 800 milyar TL. raertebestndedlr. Bunun dörtte üçti 2490 sayıh kanuna tabi olmayan kuruluşlara aittir ve kendi yönetmellklerine göre istedikleri sekilde ihale ve deferlendirme yapmaktadırlar. Bu kamu kuruluşlarmın birçoğu Anonim Şlrket statügündedir ve aynen özel sektör serbestüğine sahiptirler. Ancak, ihaje yolsuzluklan, işi yarım bırakma veya öngörülen sürede bltirememe ve ih3İe bedelinin anormal derecede artması gibi aksaklıklar bu müesseselerde daha fazla görülmektedlr. Bu nedenle yeni yasanın bu kuruluşları da kapsamma alması şarttır. Ulagay sordu, Ergenekon yanıtladı: Yeni Devlet Ihale Yasası bütün kamu kuruluşlarını kapsamalı SORU Saym Ergrenebon; Sayın Cumhurbaşkam ETren'in de konuya değiıımesinden sonra devlet ihale yasasının ele alınınası ve degiştirilmesi konusu önem ve giincellik ka/andj. Ben yıllardır bu konunun içlnde bir kisl olarak size ilk önce şunu sormak istlyorum. Bu yasanın değlştirilmesl neden gerekli hale geldi? Yeni yasada nelere dikkat edflmeli? ERGENEKON ~ 2490 sayılı lhale yasası 1934 seneslnde çıkarılmıştır. Bu kanunun çıkanlmasında ana gaye, raüteahhıtlik raüessesesi gelişmemls. teknik eleman açığı büyük olan o devrin Türkiye'sinde rnüteahhltUk tnüestlklyette olmalıdır. Verlmlllik. enerjl tasarrufu, işletme masrafı, yedek parça bağımlıligı beraber mütalâa edlldlği zaman, fiyat bakımından en ucuz görülen teklif belirli bir çalışma sürecl içlnde en pahalı teklif durumuna gelebilir. Üçüncüsü yeni çıkacak kanun Kamu îkttsad! Tegebbüsleri de dahil olmak üzere bütün devlet kuruluşlarını kapsamalı, hiçblr kamu kuruluşu bundan muaf tutulmamalıdır... SORU Burada izin yerlraenlt bir noktayı açıklamanm riea edeceğim. Bugün gelinen noktada artık mUteahhitlerin elindeki teknik kadro devletin elindekl kadrodan daha kuvvetliysa bu olgunun yenJ kanuna nastl yansıınası gereklyor? ERGENBKON yüklenlciye kolaylık olsun dlye. 2490 sayılı yasada, ihalenin en önemli kjsmını teşkll eden muhammen bedel, işin aynntıh teknik şartnamesl. teslim süresi ve ihale projelerinin hazırlanması Idare tarafından yapılmaktadır. Yüklenicl yalmzca «Şartnamcyi okudura, içerlğlnl anladım re kabul ettfm. Muhammeo bedelden % «u kadar tcnzllâtla yapmayı kabul ediyorum» şeklinde bir öneri vererek ihaleye iştirak etmektedir. Oysa artık Türkiye'de müteahhitlik müessesesi yeterlnce gelişıniş ve yeterli teknik bilgi birikimi mevcut olduğundan, flyat ve teslirn süresinin tesbiti, ihale projelerinin hazırlanması gibi hizmetîerîn işe bizzat talip olan yüklenici tarafından hazırlanması daha saghklı bir yoldur. Yüklenici, îdarenin şartnamesl ve kendi imkânlarma göre yapacağı' isi ne kadar fiyatla ne sürede bitireceğlnl en iyi kendisi tespit eder. Genellikle îdarelerin muhammen EKONOMİDE Cumhuriyef alfms iki günde 1.750 lira yükseldi Altm üytıtlan dünyada hafta başmda ani bir artış îröst e n p sonraki günler lstikrarh bir gorünüm arzeaerken, Türkiye'de haltanm son günü Jıızlı bir tırmanjş kayaettı. Dünya borsalannda altm haitanm ılk günü 9 dolar ertarak 430 dolara ulaştı. Sonraki günler bir a r a 432 dolara çıkan altm haftayı 430 clolar civannda kapadı. Tuıkiye'de ise, hafta içınde hafıf inişçıkışlar gösteren altın flyatlan haftanın son ıkı günü aniden tırmandı. Perşsmhe akşammı 23.85023 750 lıradan kapatan Cumhuriyet altını cumartesi günü 25.3'iiı 25.500 lıradan ışlem gardü. Aynı şekllde, iki günde Reşat gulpsuz I5Û0 Iıra. küiçe altınm gramı da 200 lirayı aşksn arttı. Altm piyasasınua geçen haftanın gorunumü şöyleydi. 11 Nisan 12 Nisan Cumhuriyet 23 3OO23.350 25.35025500 Reşat 23 00023.500 24.50025 «10 24 Ayar 3.315 3.320 3.550 3 600 Ons ($) 330 330 Devlet kendi tespit ettiği muhammen bedeli ve süreyi ihale şartnamesine yazmasm. thaleye gi. recek her firma kendi imkânlanyla işi kaça ve ne kadar sürede yapacağım belirlesin. sesesinl gellstlrmek ve devlet lşlerlnin bir kısmmı bu müessese Kanahyla yapmaktı. O tarlhlerde devletin ellnueki teknik kadro özel sektörden çok daha kuvvetH, milteahhitlerln kadrosu ise çok zayıftı. Bugün durum tamamen bunun tersidlr. îklnclsl 2490 sayılJ yasada bütün lhaleler aynı kategoriye sokulmuş, b!r baraj, fabnka kurma, yol inşaatı, çatı onarımı, tesisat isi aynı grupta mütalâa edilmi&tır. Bir çatı onanmı ile bir fabrika kurmanm değerlendlrmesi aynı esaslara göre yapılmamalıdır. Kanun objefctif değerlendırmeye imkan verecek elas Dolar 205 lirayı astı Doların tırmanısı geçen hafta da sürdü. ABD'deki faiz oranlarının yükselmesıyle sert paralar karşısında değer kazanan dolar haftanın son günü faiz oranlarındaki ani düşüşle haflf bır gerıleme gösterdi. Yme de dolarm hafta sonu değerlerinin hafta başındakHerın ol dukça üstunde olduğu gözlendl. Dolar bu yöicsalişl BJrasında FransJa frangına kar şt tarjhinin en yüksek değerine çıktı. Perçembe günü dolar 7.32 franktan işlem gördü. Dolar Türk iirası kar şısında da haftanın son 2 günü 1 llra değer kazandı ve 205^ liraya çıktı. Bu ara da sterlinin güçlenmeye baş ladıgı dikkat çekti. Mevcut 2490 sayıh yasayla bile müteahhidi bir çok bakımdan kıskıvrak bağlamak mümkün. dür. Ancak burada devlet ihalelerini yürütenîe. rin malî sorunlan karşımıza çıkmaktadır. 50 milyarlık ihaleyi 50 bin lira maaş alan teknik elemanlar yürütmektedir. SORU * Pekl Sayın Ergenekon, devlet ihale düzenind» sksamalar olmasının tek nedeni mevcut yasanıa yetersiz obnası mı? Yoksa uygulamada da aksaklıklar oluyor mu? ERGENEKON 2490 sayılı yasanm bütün boşluklarma ragmen bir devlet îhalesinde muhammen bedel tdare tarafından doğru tesbit edilmişse, İhalenin icap ettirdiğl kontrollar ve projenin yürütülmesi aksatılmamışsa, kısaca İdarc müteahhit karşısında kendi vecibelerinl eksiksiz olarak yerine getirmiş ve 2490 sayılı yasanın îdareye verdiği yetkilerl tam olarak kullanmışsa müteahhidin tek taraflı olarak işi bırakması veya tasfiye etmesi o müteahhidin meslek hayatının sonu olur. Zlra, bu şartlar altmda işin bırakılması îdareye şu imkânları sağlayacaktır: (1) Müteahhit nam ve hesabına işi tekrar ihale etmek ve aradaki fark ne olursa olsun bunu müteahhitten almak; (2) îhalenin geciktirilmesinden doğan, üretim kaybı da dahil olmak üzere her türlü zarar ziyanı müteahhitten almak; (3) Müteahhidin teminatlarını nakte çevirmek. tflası göze almadan bu riskleri göğüslemek mümkün değildir. Bu gekilde. yok olma pahasına işi tasfiye eden mUteahhitlerin sayısı çok az olmakla beraber, bu risklerin hlçblrini almadan işi yarım bırakan ve Üstelik kârh çıkan pek çok müteahhit vardır. îdareyle anlaşmadan, müteahhidin kârlı sekilde işi tasfiye etmesi mümkün değildir. Bir taahhütte tasfiye ve işin yarım bırakılması, ya da tahmin edilen bedelin çok üzerlne çıkması ve devletin büyük zararlara girmesinin birinci derecede sorumlusu ne müteahhit ne de 2490 sayılı yasadır. Böyle bir durumda îdarenin sorumluluğu hepsinden fazladır Ancak, burada da devlet ihalelerlni yürütenlerîn ma11 sorunlan karşımıza çıkmaktadır. Örneğin, 50 milyarlık bir İhaleyi S bin lira rnaas alan teknik elemanlar yürütO mektedir. İhaleyi yürütenlerin malî sorunlannın çözülmesl çarttır. Bunun İçin prim sisteml etkin bir çözüm olablUr. 13.4.195413.4.1983 29. yaşırnızı kutluyoruz, mutluyuz, gururlüyuz... Şinasl ERTAN (EBSO Meclis Başkanı) Ziraat Bankası, bloke edilen kaynaklarla bankaları kısa vadell nakıt yonünden desteklemelidir. Adnan Başer KAFAOĞLU (Mallye Bakam) 15 nisanda ne kadar kara para varsa yatırılacak, biz de olayın bır fotoğrafmı çekeceğiz. Devlet ihale düzeninin sağlanması için yeni bir yasa çıkanhnası zorunludur. Ancali bu yeni ya. sayla her sorunun çözühnesini beklemek son derecede yanılhcı olur. SORU Burada devlet ihalelerlni yürütenlerin ticret düzejrlerinin yetersizliginden söz ederken herhalde bu ficrete bulunabilecek olan elemanların yeterlilik derecesini de düsünmek gerek. Ba faktör de yapılan hataları etkiliyor mo sizce? Ve ne gibi hatalar yapılıyor? BRGENEKON Bir kere Îdarenin teknik elemanları müteahhidin teknik elemanları karşısında son derece yetersiz kalmakta, Müteahhidin kusur ve noksanlıklarını zamanmda görüp teşhis edememekte, gerekli tedblrlerl zamanmda alamamakta, dolayısıyla müteahhit bütün kusurlarına ragmen îdarenin bu zaaflarından istifade ederek işten hiç ceza ve zarar görmeden sıyrılabilmektedir. îdarelerin genellikle yaptıkları hatalar göyle sıralanabilir: (1) Muhammen bedeli yanlış tesbit etmek. Böylece müteabhite İşi bltirmeden parası ödenmekte, teminatı İade edilmektedir. (2) Proje tasdikinde, yer tesliminde gecikmek ve işi gereğl gibi takip etmemek. Bunun netl• cesi olarak işin geri kaldığım zamanmda fark edememekte ve gereken tedbirlerl alamamaktadırlar. îş işten geçtikten sonra müdahale yapılmakta, bu da Îdare lehine bir fayda vermemektedir. (3) Ödemelerde gecikmeler. Zamanı gelen ödemeler geciktirilerek, müteahhidin işi zamanmda bitirmeraesine zemin hazırlanmaktadır. SORU Peki devlet Ihaleleri İçin yeni bir yasa hazırlanırben temelde amaç ne olmalı, nasıl bir yaklasım beninuenmeli sizce? ERGENEKON Devletin, neticeleri iylce düşünüteeden polltlk tercihlerle çıkardığı kararnameler, yüzlerce milyarlık işlerin yarım bırakılması ve tasfiye edilmesi neticeslnl doğurmuştur. îddiası ve savunduğu fikir ne olursa olsun müteahhit bir işi aldıgı zaman, birinci gayesi kâr etmektir. îşi bitlrmek, devlete millete faydalı olroak, kalkmmaya katkıda bulunmak, v.s. hepsl kârdan sonra gellr. İşi yaptıran kimse ise işini emin bir sekilde normal bir kâr marjıyla yaptırmak ister. Bu karşıhklı llişkide müteahhit mutlak surette kâr etmeli, devlet de işinl zamanmda ve istediğl şartlara uygun, emniyetîi olarak yap. tırmalıdır. Devletin çıkardığı ihale yasalan müteahhitle* rin makul bir seviyede kâr etmelerini sağlamalı anca» devletin anormal fiyatla iş yaptırmasına engel olmahdıı Servet Affı ve Blokaj Ekonomide geçen haftanın tartıçmasız en Bnemll olayj servet affı. Ama bu konu gerek iş çevreleri gerekse bankalar ve pıyasaya yansımalan açısından sadece geçen naftanıa <Jeğil oelkı de 20 yıllık bir dönemın en önemli olaylarından biri nıtelıgini taşıyor. Servet affının 1961'den bu yana ilk kez yapüması ve yüzda 1 gibi çok düşük oranlı bir vergiyle bugüne deK göstertlemeyen servetlere ve kara paraya yasallaşma olanağı sağlaması, bu affı iş çevreleri açısından çok cazip kıldı. ÇUnkü hızlı enflasyon dönemi ve belgesız, faturasız satışlar, pek çok kışinin elinde büyük birikiniler oluşmasına yol açmış, ancak bu birikimlar yasallaştırılamadığı İÇta ekonomide kullanılması çok zor hale gelmişti. Ba nedenle yüzde 1 gibi çc* düşük bir vergiyle servet lere yasallaşma olanağı sağlanması bir çok tüccar ve işadaıruna çok çarpıoı geldı. Ama servetlerini yıllardan bert dışarıya kaçırma yolunu bulan parası çok, sayısı az bir icesim, bu İ93 pek ilgi göstermedi. Servet affının geçen haftaki en sansasyonel etklsi tse kuşkusuz bankalar kesımine yansımalanydı. Ziraat Barfkası dışmdaki hemen tüm bankalann nakit glriş çıkışiarı blokaj nedeniyle altUst olurken, (daha doğrusu nakit girişleri olmadan büyük ölçüde nakit çıkışlan olunca) bankalann üst yönetieüerinin uykusuz geceler ve telaşlı günler geçlrmeleri de kaçmılmaz oldu. Blokaj parası bulma telaşı, tefeci piyasada faiz oranlannı da hızla yükseltti. Bu benzersiz olanaktan yararlanjnak isteyenler blokajı yatırabilmek için fiyatı ne olursa olsun para araymca, bankalann yılUk %3035'Uk faiz oranlannm rekabet edemeyeceği kısa süreli tair faiz olanağı doğdu: X5 günlügüne net yüzde 5 faiz, yani yıllık yüzde 120 faiz. Böylece piyasa allak bullak oldu. Ziraat Bankası djşındaki banka kasalanndan curua akşamma dek 100 pülyann üz.erinde para çıktı. Vatandaşlar para çekmek için bnnkaların «nlerinde kuyruklar oluştururken, banka yöneticileri de bu yoğun para ç'ekme taleplerıni karşılayabilmek için Merkez Bankası'mn önünde kuyruğa gtrdiler. Merkez Bankaşı nın bankalara bu ddnem içın sağladığı maddi desteğm IOO milyara yaklaştıgj yolunda söylentiler ortada dolaştı. Bu arada piyasada para kalmadiğı için işler bıçak gibi kesilmişti. Her yıl vergl aylannda piyasamn durgun oluşunaan yatanan toptancı ve perakendeci esnaf, bu yıl bir de servet affı eklenince şu günlerde «dttkkftnı acaba neoeo •çıyorra,» tereddütüne düsmuşlerdl. Seımayemiz 340 kat büyOdü, 17.000.000,000 oWa Kârımız 1847 kat büyüdü, 1.047.875.449 oldu. Mevduatımız 7835 kat büyüdü, 108.214.934.674 oldu Kredilerimiz 2520 kat büyüdü, 70.092032199 o!da" Personelimiz 34 kat büyüdü, 4934 oldu. Şubelerimiz 90 kat büyüdü, 272 pldu Işte, 29 yıl boyunca azin yaratöğınız eser:, Tasarruflannızla ve güvenınîzle.. TİİRKİYE VAKIFLAR BANKASI T A 0