Katalog

Cumhuriyet 8 16 MART 1983 Ç O C U K t A R •Z önetn tasıyor 16 îsınet Paşa'ııın Sövledîkleri Bîr «Ankar» Notlan»nda de«inmiştim: Yakup Kadrî Karaosmanoğlu, hasta yatağmda eşme teleicu e'tirmış, çağııxi!ştı: Hay hay gelirim, deyip girîsmemiştim, ÇoJc geçmedi, öldü Yakup Kadri. Cenazesi tstanbul'8 gîderken konustugum eşi Leman Hanım: O san misin? dcmişti: Senî öyie çok beklecli k:.,, Yakup Krıdn, gitseydim, ne aniatacakn acaba? Yazamadığı, kimseye söylerned:ğı bîr aıııyı nıı? Kendisinf sık Mk gidtînîerden değildinı. Aııcak, güvenmi.şiirn 12 Mart donemiydi, basen teiefon edcr: ~ Emıekçi, yazılarından birinde, şöyle bir sözü kullanır mısm? Bfnim ;.dımı yazma ama... Derdi. Hay lıay efendim..., Bir pu.ndu.na getırir, Yakup Kadri'nin "mllanmamî istediği o sözcügü yazardım. Kim için hı.nşı sbzcüğü kullanmanıı isted.jg.iiii, «Ankara Notian*na baksam, bulup çıkarabilirim. Şevket Süreyya Ayden:ir. bir yakın arkadaşına: Ben şu konuyu yazamadım. Bslki yazmadan öliirüm. Bunıı git, Eknıekçi'y anhıî cier... Şevket Süreyya'nın yakın arkadaşı, onun (.nürtıünden sonra, selip anlattı. Anlatıianı yazmadım. Dııruyor . Gazetecilik uğraşmı, tarihin içinde yaşandığı îf;in çok sevjyorum. Ga^etecilik, isin doğrusunu araştırrnayı gerektirir. Eıîdiğini, bir daha so/mak üra^cırmak, iyı oluyor. Yıllardır edindiğiniz haber kaynukları abce güveniyorlar. Bilîyoriar ki, komif;tukîarmi25 aranızda kaîccak. Bir «Ankara Notlan»nda, seçimlerin Eklm 1983'te jrapılmasmm sözkonusu oiduğunu yaziînştım. Tarih de düşnuiştüm: 16 Ekiın 1983 Pazar günü. Euna gölürrn buzı bsşka veriier de vardı. örneğin, yapılacak seçimlerin, Anayasa oy'anıasında kuliantlan seçmen kütükleriyle yapılması. Yüksek Seçim Kuru]u bu gorüşteydi. Yeni kütük ya^ımına Kidilirse, yaza yatişmez, seçimler de Ekım'de yapjlanıazdı. Taslak hazırlandi, j*.dalet Bakanîıgma verild: Adalet Bakanlıgı tasarıyı, Bakanîar Kurulu'na gönderdi. Tasan Bakanîar Kurulu'nda henüz ele aiınmış değil. Ele aJm.sa.yJi, buna ipııcîi sayabilir miydirn? T^san, yoni kütük yazım jnasratı olnıasm diyc, biv önîem olarak hszırianmış da o'abilir mi? Ancak anladığıra, gerç.?k seçim tarihi 16 ekimin ele bahara kaiması, seçimin «ertelpnrnesi» anlamma gelebilir. Bahara kalması da «zorunlutıık haîhîdf1» olası. Zorunluluk ne olabilir? E'anu bilmiyorum. Konuştufium bazı kabine üyeleri, konunun birkaç gün içinde açıklığa kavuşabiieceğini soylüyorlar. Eazılun da on, onbeç günü bulur, derler. İzieyeceğim bakaîıın... Siyasal Partiîer Tasansı, bu îıat'ta içdrıde Konsey'e suniilabilir. Bu, Türkiye'do yeni partiîeşme döneminin başlayacaiiı habcriclir... Çok partili yönenme geçerken, eleçliriîere karçı ÎSmet Paşa'nm söyiediği sözleri, Faik Ahrnet Barutç.u'nrın anjlanndan i/Aıyoram. Paşa, şöyle diyor: «DcînoUraiik yünetim, îiısanlnk yonetimidir. Bîz bu yöneiimi bütün çir.şîi'sriyîe Reliştirpcesriz. 1>pı»okraîik kurunıîarırniz tumanidır. Rîr cks'^îrnîz ikînci ^nrt'dir. Bu işîn tyrihcesî sıuiur: Eger. fttihat ve TeraLki. Hür. riyet vs İiilaf îririşîminî htr »?e pDbPsma ohtrsa o'snıı, aniayışla karşılayabün^iş ols.ıydık. iki parti şreîetieğf ve eğîtimi şimd! yerîtşjpiş olacaktı, SrniV'Jiaî! F^iinîvet \e îtiîaf, isbasma sceçti ve kor ttıtkııîarı ooîarı Iıaînliğe Kadar Eotürdü. Cumîıiîrivet daııenîinde Teraklnncrvpv Fırkasi'ju b?zim arkadaşlarmjız kurduîar. Şeylı Sait isyanı lvizi kor'lıuttu^u içi», yeni o'aTj de\Timi koruma kayjnsıyla bu pavü;,i kanatlık, ama bu îyl bîr SS.T oîroıyvnışiır. Onu k'omyıca!cf.ık, hata «ui;k. Korusaydık, «îintiii bu geîenck de yerîeşmiş olacaktı. Serbest Fırlîa (nrisîırîne jreîince, bunu ben aşıTadım, bu serce^i Atntürk'e ilk ben anîatiım. Çünkü I;pndi partimizin i'indc ş»i/K antat.^fin •zamaTi jaman k«ndinî sösteren îjelirtilerjndpn ıısanınıştık, taraftarlarımız; kîmJerdi, hhe kars* konus:»cak!:ır kimlerdi. ne ar»»açla k'onıiş'îcaklHrdı.'.. P»t>n':rı bf'rnıpîdifc, mısudan çikar şrîbi nkarlardı. Serbest Vırfca îcurıılıU\. Yrt^i Bev, îT.î'de ikti'.??.ra relraek istiyortîîî, ki""disine. 1935'te iktidara selmek üzere cahşmaswı ve lPSS'te iktidan kendi eHcrimle tesiinı edin, mı»Iıa1eî'!'ie Kie^ek'e, nöbet desiştiref''ffüTiiz! süyledim. kabul et?«edi. Bu ıhı onuıı hatası oUln. Ataiürk. kuvvetlî ve kovkusuz bir adnmdı. Ama isminin dedikodj îronusn oîmasiîia katlanamazdt. Kir gaxfte Serbest Fjrka hi5,viikierî«in Rumeli'ü n^dukTar.'inı, Genel Sekreterin Seîanik'Ii oldusrunu yazdı. RumeU'li Anafîoln'lu... Hedefin kendîsî oldusunu anîayınca tepkisi şfldetli oMa. Ama yiîne de haia etlfk. 11er ne palı.'tsına. ol«rsa olsun. knT«vjı<;a?ît.jk ve Pdtıcî paıthi yftşatae«\?cW;. Yasatsayjfık, ş^ndî hn eksî&imiz de ohnayacitkiı. R« eksiîi tr'.nîanîîav.Hcafrız. Bn Ivadar d°vr!m yapmrş alan'ır. hitnu da basam.cak^ır. Ba î^^vveti h,n kendimde ş'öriivorınYi. Y?Tmz on yı!i'\ l»ir i v ^ ş îster. OsnisîMİı îırmarotnriîtîci'.în'.an avrılan bî'f.'î.n u!«''".r, Sırplar. îîul<rrsryrr, yıtnanHtlar, bdtı Ar"*')?!" ve ?T!Mr hecerirîpr de Türkler yapam^./îar »*«? B«"*ie sov oUır mıı? Mnıtlaıfii hıınu da vame^iT. B«kı vi; fîm! kol:i«rtıp. öpernîisi ıns.inlık vnnef'mî oîan d'ırr»ok^."siyî is îkînc! paTtiyl korovaea^ım, 1v?yi'sk ttartive JJim. F Î ! T>nrtî Mçcîis'te kuruîarsa, oııa karşı duruıtıumnz aynı olarnktjr.» (Frdk Ahmet Barutça, «SÎ.VÎISI An?Iar», S; 2S,"286) elir VergSsi sistemimîzln oto kontroî araçîanndan ^ .servet bildîrimi. 2801 Sayıîı Yasa'mn getirdiğı yeniieme imkânı dolayısıyîa yeniden günderae geîdi. Burada yapaeağımız açık'iamalan bu yıi yapılan gelir vergjsi beyanı için olduğu kadar servet bildirimlerinin değiştirilmesi konusunda da ilginç olacağı düşüncesiyle biraz genişçe tutuyoruz. Beyanda bulımacakîar Gelir vergisi Kanununun 114. maddeslne göre, yıllık beyanname verraek rnecburiyetinde olan gerçek kişıier, her yıl verecekleri gelir beyannamelerinde 116. maddede yazılı servet r.nsurlarını biîdirmeye mecburdurlar. Ancak, beyan edeceklert geîiri ücretten, götürü tîcari ve mesleki kazançlardan götürü gidsr usulüne göre tesbit olunan zirai ka zançlardan. gayrımenkul sermaye iradmdan, sair kazanç ve iratlardan, bunlarm birkaçmdan veya hepsinden îba~ ret oianlar servet beyanma tâbi değildir. Kanunun iîadesini ö'zetlersek; beyanname veren tîcari. zirai. mesleki (serbest meslek) kazanç sahipleri ile nıenkul serraaye iradı elde edenler servet bildîrimî vermek zorundadıriar. Buna karşıhk, beyanlan sadece ücret. gayrımenkul sermaye iradı. sair kazanç ve irat oianlar servet blldirimînde bulunmayacaklardır. Bununla birlikte, servet beyannamelerini încelemeye yetkili oianlar. yani Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları, Maliye Alüfettiş ve Hesap Uzman Muavinleri ile Gelirîer Kontroîörleri, vergi inceîemeleri sırasında gerek gördükleri takdirde, servet bildiriminde bulunma sorunluluğu olmayanlardan da. geçmiş îki yıla ilişkin olarak servet beyanında bulunmalarmı isteyebilirler. Vergi Dairesinin yazılı lsteğine karşıhk servet bildiriminde bulunulmamasmm yaptırımı (müeyyidesi) Vergi üsul Kanunu'nun 360. maddesinde belirtHmiştir. Buna göre. haklarında bir aydan bir yıla kadar hapis cezası ve bu süre kadar tîcaret, sanat ve meslek icrasmdan yasaklamaya hükrnolunur, Aynca masraf hükümlüden sonradan ahnmak üzere durumun gazete çıkan yerlerde gazete ile, çıkmayan yerlerde ahşılmış araçlarla ilan edilmesine de hükmolunur. Ancak. gelir vergisi beyarmamesi verilirken servet bildirimi v&rmeyenler için uygulanacak ceza. (henüz ya2ilı bir isterne soz konusu oîrnadığmdan) sadece birinci derecede usalsüziük cezasJdır. Bumm karşıîıjiı, nirinci sınıf ticaret erbabı ile serbest mesiek erbabmda 4 bin, îkincl sınıf ticaret erbabmda 2 bin, bunun dışmda kalanlarda fmenkul sermaye iradı) bin liradır. Servet bildirimi, yukarıda da açıkladığanız gibi beyan edilen geiirin doğmluğunu denetlemek için getiriimiş bir araçtır. Kanunun getirdigi düzenlemeye göre bildirilen veya rnaddi deiillere dayanıiarak tesbit ediîen servetin toplam değeri, bir önceki yıl beyannamesînde gösterilen veya rnaddi delillere dayanıiarak tesbit ediîen servetin değerinden fazla olduğu ve bu fazlalık iki beyanname arasmdakî süre îçinde beyan olunan gelir toplammı aştığî takdirde açan miktar, geîir beyannamesinin ilgili olduğu devre îçinde elde ediîmiş ve gelir vergisi ödenmemiş geîîr sayılır. Bu gekilde saptanan gelir üzerinden ikmalerı vergi salınır. Bu genel kuraldır. Mükellefîer servettekî artışın gelir vergisine tabi oimayari kaynaklardan doğmuş bulunduğunu açıkîar ve ispatlayabilirlerse kuşkusuz servet farkı or~ t.adan kalkar. A TÎCARÎ, SÎNAt, ZÎRAÎ VE MESLEKî SERVET UNSURLARI BEYANI K'SB »•** .«e. ta» aFBCTnyBr/gr TTK A TABLO I/a işlatmo o&ısma göre cisfter tutan ticari, .smai, zirai kazanç sahıpierı ii^ cls^er fcutan nerbest îreslek erbsbina ait beyan tabîosu îşletmeye Dahü Movcutlann /ilacak ve Borçlann Cirısi ve Türü îşletmeye duhiî mf.vcutîarıc alacak ve borçîsrm mukayyet cegcri, yoicsa maiiyet bedeli voya îahmini degeri (bJ dpgorlerin şahsi iıjletrnslerue rarr.araı, orıakliklarda hisscye düşer. k:;T.ıı V&"ilacaî.tır.) îşletmeniff. 1 o r. O Unvânı Adresî »*« * ı Mevcutlar ve /lacaklar Tutan Borçi^r 'lutarı Ma! İ01.SOO 80.000 1 fclboo Beyanda bulunulmazsa ne olur? TOPLAM 537.500 IblO'OD ' A TABLO I/b Büanço esasma göre dafter futan ticiri, smai, sir ii ^ietr'ieJere a\ı beyan tabk 1 ş 1etm eni n GoiirV, Deyannaın&si Tablo ve S. No. .'aal'ye'ie.^e ..^/J t,u; öz stnnaya Uvanı Adresi •Sorvetrrı • Kime Ait t Olduğu Servet bildiriminin anlamı İSîS.OOÛ.• • TOPLAM A TABLO 11 '.3 6 Bıianço esasına \<\b\ şırketlerdeKİ içtırak 'payJar;na ait bevan tablosu or'.aKan iie Aci: Kcmandit ve eshan:iı Korr.ar.ciıt 13 .£ '? ;:rkeıiar:r( Kcmsnciîie ^ © to ortaklarının bu şırKetlerin oz sermayesıncisKi i Ad; ve Koilektif şırket Dikkat edilecek konular 1. Servet incelemesini yalnız kanunda sayılan kişlîer yapabilirler. Bunlar yukarıda, da belirttiğîmiz gibi, Maliye Müfettişleri, Hesap üzmanlan, Maliye Müfettiş ve Hesap Uzman Muavinleri İie Gelirier Kontrolörîeridir. Bu sayılanlann dışındaki kigiler servet incelemesî yapamazlar. 2. Servet kıyaslaması sonucunda ortaya çıkacak farkm mükellefçe hem açıklanabilmesi ve hem de ispatîanabilmesi gereklîdîr. H!ç bir dayanağı olmayan iridialartfa bulunmak, farkı açıklamaya yetmez. 3. Bu esasa goro vergi salmabîlmesl !ein mutîaka mükellefin açıklamasına gerek vardır. Servetinin kaynağmı ancak servetin sahipleri bilebileceğinden, bir başkasınm ifadesiyle ya da hîç sorgusuz servet incelemesi yaparak vergi salmmasına olanak yoktur. Bunun bir sonucu da öiüm olayı üzerine mirascılarm, ölenin servet farkîndan sorumlu tutulamayacağıdır. 4. Basıiı altm para vc külçe altın İie diğer kıymetU madenlerin toplam 50 bin liraya kadar oîan kısmı iîe mü» eevheratm toplam 50 bin lîraya kadar olan kısmmm servet biidirîmine yazılıp yazılmaması isteğe bağlıdır. 5. Sahîp olunan servet nnsurlannm değerleri beliî değiîsc, bunlarm tahnıin ediîen değerîeri yazıîabileceğ! gibi, mükellefîer takdir komisyonlarmdan bunlann değerîerinm takdirîerini de îsteyebilirîer. 6. Servet bildirimi aile topluluğu için yapıîtr ve servet unsurlarmm aiîede kime ait olduğu ayrı ayrı beîirtilir. 7. Servet ımsurLarından kasıt, takvlm yılmın mn güntinde mevcut yurt içi ve yurt dışı servetlerdtr. t Ş L E T M E K î N* Limitet ve Kooperatıf ı şırkeı ortakları üe Adi Komandit çirketienn Kcrnandıter ortakiarımn bu şırKetierin sermayesinC1SKÎ Pay nakıt değrilse Adreii ^ S 2 ü c': H Fey tutari Fa* »d. vayt oratı "Pay Tutan Cınsi ve turü Tutan V •' , S < 30 IHoo. OÖO.. ^ İA A SfJhW •• • p|T|vM LM $ o t • * • « ^ son SORU: 1973 yıh 1 nisan. emeklisiyim. % 70 oranlıyım. Geçen yıl derecemız arttı. Bankadan SSK tarafmaan hHzırJanmış, lülgisayardan çıkmış bir kâğıt verdiler. Orada derecem 9'dan 7'ye ve 5 olan kademem ÎO'a yükseltilmişti. Göstergem de 462'den 627'ye çıkmıştı. Bu rakamlan cüzdanımın yanına işlemiştirn. Maaşımı da bu mymetîere göre alıyordura. Yani katsayı kaç derece arttı ise 9 olan derecem ve kademem artıyor da katsayı 34 olunca bu kez neden derecem artmayıp 7'de kalıyor. Burasım anlıyamadım. Daha yüksekîerde olmam serekmo?! mi? Katsayı artınca derece ve kademe de artmaz mı? A. A. SAMSUN YANIT: 1981 yıliRdan önce emekh oîan sigortalılann eme3:lî aylıklan arasındaki farklılık giderek arfcmaktaydı. 1 temmuz 1978'den geçerli oiarak getiriler) «Gosterge Tablosu» iîe katsayı ilişkısi bu farklılıgi getirmiştir. 1 temmuz 1978'da yürtiriüğe giren 21.67 Sayıh Yasa iie emeîdilerm emeki! oimadan önceki 5 yühk sigorta primine esas olan kazancmın en yükssk 3 yılı ortaiamasma göre aldıkîarı ayîıklar İçin derece ve kademe getiriimiş ve bu derece ve kademeleri için de bir gosterge sayısı saptanmıştır. Aylıklar bu gösîerge sayısmm Bütce Yasası ile saptanan katsayı ile çarpımına göre heapianması yöntetmne geçilmiştir. Bu tatihte her emekliye bir derece ve kademe gösteriliîiiş ve aylıkları da buna göre ödenmeye başlamnLjtı. Anrak yasa, emekli aylıklan arasındaki farklılığı da artırmistı. Bu giderek artan esîd ve ycnı emekll aylıklan arasındakl frrkı orr.adan kaîdırmak Üzere 2422 Sajılı Yasa ile getirilen «Gosterge Tesbit Tabloları» İîe emekli aylıklanna esas derece ve kademeler yeniden düzenlenmiştir. Bu nedenle de sizin dereceniz 9'dan 7'ye ve kademeniz de 5'ten 10'a yüksel miştir. Ancak bu her katsayı artışmda da dereceniain ve kademeni^in yükseldîği anlamma geîmemektedir. 1973 yıhndan önceki prim ödediğîni£ 5 y;Im en yüksek 3 yılı kazancma göre, 1973 yılı eracklilerî için yapılan «Gosterge Tesbit Tablosu.&ndaki yerinîz değışmeyecek. ayHgınız ancak «Gosterge Tab;osu»ndaki sayılann yükseîmesi ve katsayı artışı ile bagıntılı olarak artacak Beyannamenin düzenlenmesi Iîemen aitmdaki tablo. serbest meslek erbabı ile lşletme defteri tutan ticari, zirai, smai kazanç sahipleri iie ilgili. ATABLOI/a başlıkîı bu tabloya, serbest meslek erbabı ile tşietroe defteri tutanlar. bu işletmelerî ile ilgili bilgiîerl sırasıyla yazacaklar. Birden fazla işletmesi bulunanlar, önce birine ait tüm biigileri. sonra ikincisine ait biîgiieri ardarda verecekler. İki işletmeyle ilgili biîginin topîamı birarada kaydedilmeyecek. ATABLO1/b, bilanço usulüne göre defter tutan şahsî işletmelere ait beyan tablosudur. Örnekte, aynı mükellefin büyük deftere tâbi bir başsa işi ile ilgili firraasınm fceyanms görüyoruz. Burada önemll olan tek konu, özsermaye hcsubının doğrıı yapılmasıdır. Şahıs firmalarında cari hesap sonuclan, yani firnıa sahibinin borç ve alacakları özsermayenin bir parçası olduğundan mutlaka hesaba kaülacaktır. Bunlar aktiiie ise özsermayeyi azaltan. pasifteysö çogaltan kalemlerdir. Üçüncü kişiîerin paraları gibî düşünülemezîer vc öıel borçalacak tabîosunda 5?österi!emezler. Arka sayfadaki ATablo n . bilanço esasma göre defter tutan şirketlerdeki lştlrak paylanna ait beyanlann yapılacağı yerdir. Bu tabloya anonlm şirket paylan yazılmayacaktır. Tablo ikî kîsimdır. Bu tablonun blrincl kısmına adi ve koüektlf şirket ortakları ile adi komandit ve eshamlı komandit şirketlerin komandite ortaklarmm bu şirketlerdeki özsermaye payı yazılır. îkinci kısım limited ve kooperatif şirket ortaklan ile adi komandit şirketlerin komanditer ortaklarmm payiarını göstermek lçindir. örnekte her ikisine de yer verilmiştir. ATABLO IIî. tîcari veya mesleki kazançian doîayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tâbi mükelleflerden, küçük çiftçi muafJıgmdan yararlananlarm ve zîraî kazançîarı götürü gider usulünde saptananların bu niteiikteki zirai işletmelerine dahil ınevcutlanna, alacak ve borç larma ait beyan tablosudur. Bu tablonun dolduruîmuş şekli de örnekte gösterilrniştir. TOPLAM foo.coo. 1 . • : . ^ ^ M «DAHA YÜKSEKLERDE OLMAM GEREKMEZ Mİ?» A TABtO îîî Ticarj veya mesleki kazançîan nedeniyle gerçek usulde gelir vergisine tabi mükelieflerden küçük çiftçi muafliĞîndan yararlananiarın ve zirai kazançiarı göîürü gidor usulünds sapt»n»nltrın bu nitahktekı îirai i?letraeierine dahil mevcutiarına, aiacak ve borçlanna ait beyan tablosu İ d m ç c îçletmeye dahü njevoitiarm, alacak V9 borçîarın cmf ve turü 2* " O <c îşletmeve dahü, msvcutiarm, alacak ve bcrçlann mukayvet de§eri, yokss maiiyet bedeli veya tahırini de§sri (bu değerlerın şahsi işletmeierde tamaraı, or'akhklarda paya cîuşen kısmı) Mevcutlar ve «lacakiar luîan Borçlar tutan 01 Unv»ıu Adreti' ; N < 1 /l * T * • ı «„ T©WMU4fc •4 S 0.000.İH0.O00.. 50.000 1 1 YARIN: DÎĞER TABLOLAR.» ı n ı » ıtmmm I I I M » I I I I I I ",n^^"^rVTr^J^gı • • ! •II» ı rr'~rT' I I I I II • m I ' • » ' • • ' * ' • • • ' " » M ^ * ' DÜZELTME .14 Mart günlü kazeteöe MeıiJmî Sennaye tradî ü© fîgiî! ©îarafe veriiea örnek iîe yapılan açıklamalar bu jıl içinde elde edilecek kaaançlarla îlgilıdir."î98i yılında ödenen temettülerin ,« 50'sl bu yıl ve'rgi alacağı olarak kabul vs beyaa «dilecekür. Düzelüir, özür dileriz. J$S» TOPLAM Z70.O00 70.000. tır.