Katalog

3 KASIM 1983 EKONOMt CUMHURİYET/9 Ekonomiye hayat suyu verecek dev proje: Atatürk Barajı 1 0 milyon hektarlık Harran Ovasının sulanmasıyla yılda 600 milyar liralık tanmsal üretim sağlanacak. Atatürk Barajı'nın üreteceği 8.8 milyar kilovatsaat enerjinin bugünkü değeri ise 132 milyar lirayı buluyor. Temeli bugün atılacak olan Atatürk Barajı pek çok bakımdan Türkiye'nin en anlamlı projesi olacak ve ekonomimize hayat suyu sağlayacak. Güney AnadoluProjesinin olanaklanyla yaratılacak olan tanmsal uretim ve enerji uretimi ekonomimize yılda 700 milyar liranın üstünde bir katkı sağlayacak. başka bir anlanmla 102 milyar liraya ihale edilen baraj her yıl yapım değerinin yedi katını bulan bir değer yaratacak. Atatürk Barajı'nın sulayacağı Harran Ovası Türkiye'nin kurak ekim alanları arasında yer alıyor ve bugunku haliyle dönümde 6 bin liralık bir verim sağlıyor. Ataturk Barajı'nın devreye girmesiyle birlikte Harran Ovası'nın sulanması sağlanınca 10 milyon hektarlık bu dev ovada dönum başına verim 60 bin liraya yükselmiş olacak. Böylece Harran Ovası'ndan sağlanabilecek yıllık tanmsal ürun getirisi de bugunku degerlerle 600 milyar liralık dev bir rakama ulaşacak. Tarımsal uretime sağlayacağı bu buyuk katkının yanı sıra Ataturk Barajı, acısını şimdıden çektiğimiz enerji darboğazını aşmamıza da yardımcı olacak ve Türkiye'nin en buyuk enerji uretimi birimini oluşturacak. Atatürk Barajı'ndan elde edilmesi beklenen yıllık 8.8 milyar kilovatsaat elektrik enerjisi halen Turkiye'nin toplam elektrik enerjisi üretiminin üçte birine yakın bir ek katkı sağlayacak. Bir kilovatsaat elektriği bugünkü değeriyie 15 liradan fiyatlandırdığımız taktirde Ataturk Barajı'nın elektrik uretimi nedeniyle ekonomiye sağlayacağı katkıyı 132 milyar lira olarak buluyoruz. Bu rakamların ortaya koyduğu gerçek Ataturk Barajı'nın ekonomiye katkısının ne denli buyuk olacağını göstermeye yetiyor. Bugunku değerlerle Baraj'ın ekonomiye sağlayacağı katkı 732 milyar lirayı bulurken, Türkiye'de 1983 fiyatlarıyla sanayi kesiminin toplam üretiminin yaklaşık 3.5 tnlyon lirası yurt içinde üretilen toplam hasılanın ise 11 trilyon lira olduğunu anımsamak gerekiyor. Hazırlayan: KENAN MORTAN IŞÇININ EVRENINDEN ŞÜKRAN KETENCİ Projenin ekonomiye katkısı cari fiyatlarla 7 3 2 milyar lira Sendikal Demokrasi (2) Dost bir öğretim üyesi göreviı olarak çağırıldığı yakın bir sendikal eğitim seminerinin ardından, bıraz şaşırmış, üzülmüş ve öfkelenmış olarak söylenip duruyor. "Eğitim her kademe sendika yönetictleri ile işyeri temsilcilerine yapılıyordu. yeni sendikal yasalar yürurlüğe girmişken, yöneticiler benden yeni yasaları değil de sadece İş Yasası'nı anlatmamı istediler. Ben sendikal yasalann öğrstilmesi gemktığinde ısrar edince de seminere sendika yöneticisi ve işyeri temsilcisi göndermiş sendtkalann ust yonetıcilerinin böyle bir duruma kızacaklarını söylediler. Nasıl böyle bir sey duşünebıliyoriar, kavrıyamıyorum.." Öğretim üyesi dostumuz, sendikalar, sendikal örgütlenmeler, işçilerın sendikalar içindeki yerinden uzakta olduğu için, sendika yönetıminde uzun süre kalmamn, koltukları koruyabilmenin bırinci koşulunun, yasaları, tüzükleri iyı bilmek ve keyfince kullanabilmek olduğunu bilemez. Bu yasaları kazara alt kademe yönetıcileri, işyeri temsilcılerı de iyice öğrenmeye kalkışırlarsa, yönetımler tepetaklak olabilir. Tabanın tavanı devirmemesi için, haklannı öğrenmemesi gerek kı, yukardaki yasa cambazlıklarını gönlünce sürdürebilsin.. Geçen hafta sendika ıçi demokrasınin işletilmemesine değındığımızde bir yerlerden bırtakım tepkiler ummuştuk. Gerçi sendika içı demokrasiyi işletmemek için yapılan utanmazlıklann, usuisüzlüklerin bılindığini bıle bile, bazı kışilerın arayıp "Bizi haksız suçluyorsunuz" demelerı, diyebilmeleri hem çok zor, hem de zayıf bir olasılıktı. Ancak sendika içı demokrasinin işletilmemesinden, denetiminden sommlu olan çeşitlı devlet kademelenndeki görevlıleri de dahıl, sendikalardaki üst yönetimler, konfederasyondan ses gelebılmeliydı. Sendikalarda şu sıralarda ardarda yapılan ve yasal zorunluğun getirdiği hız nedeni ile kamuoyunca izlenemeyen seçimler disızinde yapılan usulsuzlükler, sadece o olaylara özgü seçim hileleri olarak kalacak değil. Bu seçım halkası içinde sendikaların en az üç yıllık gelecek yönetim kadrolan belirlenmiş oluyor. Üstelık bu sendikaların sadece bugünkü üyelerini de ilgilendirmıyor. Yeni yasalar gereğı daha önce sendikal örgütlenme içinde olan işçilerin asağı yukarı yarısından fazlası, çeşitji nedenlerle seçme ve seçilme haklannı kullanamadılar. (DİSK üyesi sendikalarda örgütlenmiş işçiler, işkolu değışen işçiler, sendika değıştirenler, hep bu dönemin furyası içinde, işlemleri yetışmeyeceği gerekçesi ile, sendikalar taratından seçme ve seçilme hakkı dışında tutuldular) Sonuç olarak bugünkü seçım furyası içinde yönetimlere gelenler, gelecek 3 yıl için sendikal yönetimleri ellerınde tutacaklar ve tüm seçim dışı kalmış işçilerle birlikte, sendikalı olabilmiş işçilerın tamamının ekonomik, sosyal, kültürel haklarının korunması ve geliştirilmesinin sorumlusu olacaklar. Halen sendikaların yürütme kurulları dahi tüm organ toplantıian ve her tur çalışmalarının izne bağlı olduğu ve görevliler denetiminde yapıldığı bir dönemde, sendikalar seçimlerinde böylesine çok usulsüzlüklere başvurulabilmesı, doğrusu şaşırtıcıdır. Her kademe yetkılı, denetimden sorumluların, sendika içi demokrasinin işletilmemesine böylesine duyarsız olmalannın hıçbir haklı gerekçesi, savunması olamaz. Bazı sendikacıların yasaları sakladıkları işçiler ıçın, işçilerden gelen bir çaba, zorlama olmazsa belki yapılacak fazlaca bir şey yoktur. Ancak yasa, usullere aykırı seçimlere, antıdemokratik tüzük hükümlerine, yönetmelıksız keyfi delege seçimlerı yapılmasına göz yummanın, ya da fark etmeyecek kadar duyarsız davranmanın mazeretı bulunamaz. Hele antidemokratik yöntemlerle yonetime gelenlerin, yeni sendikal düzenm, Sendikalar Yasası'nın, üst yönetimlere tanıdığı olağanustu yetkilerle yapabıleceklerı unutulamaz. İşçiler, taban, yöneticiler için, çok sınırlanmış sendikal haklaria, ne kadar rahat bir iktıdar kuracakları görmezlıkten hiç gelınemez. İster istemez, işçilerın pek çok sendikal haklarının kısıtlanmasını "sendika ağalığına son verme" gerekçesini her bilimsel tartışmada dile getiren yetkıli ve sorumlulan anımsıyoruz. Umalım ki herkes geçmtşin acı deneyımlerınden hızla ders alsın. Taban, sendıkacının kendısinden esirgedıği eğitimi, kendi kerv dine yapsın. Yasaları, haklannı, iyıce öğrensin. Atatürk Barajı'nın maketi: Maket baraja dönuşunce ekonomi kazanacak. Günün aynası Kâra iştirakli tahvil ve katılma intifa senedi çıkarılabilecek ANKARA. (ANKA) Sermaye pıyasasında finansman sıkıntısını gıderecek yeri araçların uvgulanması başlıyor. Uzun suredır uzerinde çalışılmakta olan "kâra iştiraklı tahvil" ile "katıl ma inlifa senedi"nin ihraç edilmesine ilişkin esaslar belirlendı. Edınilen bilgiye göre, tasarruflarını kâra iştiraklı tahvil olarak değerlendirecekler, hem tahvilin faizinden yararlanacaklar, hem de tahvili çıkaran kuruluşun kârına ortak olacaklar. Katılma intifa senedinde ise, tasarruf sahibi kârdan pay alacak, buna karşın zarara katılmavacak. Atatürk Barajı'nın finansmanı Keban için katlanılan fedakârlık kadar zorlamayacak DSt Genel Mudür Yardımcısı Refik AkanınAtaturk Barajı'na ilişkin goruşlerini "Cumhuriyet'e, açıklarken, "1983 Tiırkiye'si Atatürk Barajf nı kendi imkânlarıyla yapacak dunımdadır ve projenin finansmanı 1963 Türkiye'sinin Keban için katlandığı fedakârlık olçüsunde bizi zorlamayacaktır" dedi. Refik Akarun barajla ilgili şun lan söyledi: 20 yıl önce yani 196O'lı yıllarda Keban ve Gökçekaya Barajlan Turk kamuoyunda büyuk yankı uyandırmış ve ülkemiz enerji probleminin hallinde yegane çözum olarak görulmüştur. 20 yıl sonra bugün Atatürk Barajımn yapımı ve finansmanı güncel bir konu olarak kamuoyunu meşgul etmektedir. Her iki dönemin içinde yaşamış bir teknisyen olarak aradaki farkı şöyle özetleyebilirim: • Keban ve Gökçekaya Barajlan'nın yapımına başlanılması için, yaratılan geniş kamuoyu, yapımcılan adeta sıkıştırmış ve bu konuda her turlü desteği sağlamıştır. • Atatürk Barajı'nda ise, inşaata bir an önce başlanılması için yapımcılar yani biz DSl'liler teknisyenler ve yöneticiler 1978 yılından beri ust karar organlarını sürekli tedvir ve teşvik etmekteyiz. Kanımızca normal ve doğru olanı da budur. Bunun sonuçlan ileride hissedilecektir. Keban ve Gökçekaya Barajlan inşaatına başlanıldığı 20 yıl evvelinde Türkiye'nin nufusu 30 milyon ve kişi başına milli geliri 1%3 yıh cari fiyatlanyla 200 dolardır. 1983 yılında nüfusumuz tahminen 46 milyon ve kişi başına milli gelirimiz de 1963 yılı sabit fiyatlanyla 631 dolardır. Yani ülkemiz ekonomik gücü 20 yıl içinde üç katından çok artmıştır. Verilen tablo incelendiğınde şu sonuçlan çıkartabiliriz: 1 Atatürk Barajı'nın yıllık devlet butçesine getirdiği yük 1963 yıhnda Keban ve Gökçekaya Barajlan'nın bütçeye getirdiği mali yukden biraz daha azdır. DSİ Genel Müdür \ardımcısı Refik Akarun. Üç büyük barajın ekonomiye yttkü Keban Barajı 0.1634 3.4400 Gökçekaya Gökçekava Ataiürk Barajı Barajı Barajı 0.0380 0.6780 0.2014 4.1180 0.1950 0.1667 2.9590 0.1667 Ikcımnr Topçıı: Banka sisteminin sorunları çözülmeden serbest faiz yürümez tSTANBUL, (THA) Anadolu Bankası Genel Mudur Muavını Mehmet Topçu Turk bankacılığının dışa açılma gibi olumlu bir sureç içinde olduğunu, fakat bazı sorunların çözümlenmesi gerektiğini bildırdi. Turk bankalarında devletin yuksek payları nedeniyle fon aktarnıa maliyetinin çok yuksek, fîrmaların kaynak dengelerınin de yabancı, kaynak dengelerınin de yabancı kaynak lehine çok bozuk olduğunu bildiren Topçu, "Bu iki konu halledilmeden lekrar serbest faiz sislemine donmek bizce ekonomiyi f Iveuğralmaktan başka bir işe yaramayacaktır. Serbest faize donme yeri ne kredi maliyetlerini artırmadan, mevduala daha fazla faiz Proje maliyetinin ülke butçesine oranı Proje maliyetinin DSİ butçesine oranı Proje döviz ihıiyacaun ülke ihracat gelüierine oranı 0.387S 0.0975 0.4750 verebilmenin yollanna aramak gerekir. Bunun yolu da devlet paylannın azaltılmasından gecer" dedi. Ancak Keban Barajı'nın tek başına o yılın butçesine getirdiği mali yükden ise, yuzde 20 kadar fazladır. 2 Ataturk ve Keban Baraj ları maliyetlerinin 1963 ve 1983 yıllannın DSİ bütçelerine olan oranlannın karşılaştınlmasında; keban Barajı'nın Ataturk Barajı'na kıyasla yuzde 16 oranında o yılın DSİ butçesine daha fazla yük getirdiği görulmektedir. 3 Atatürk Barajı inşaat ve santral daimi teçhizatına ait tah min olunan doviz ihtiyacının, o ulkenin ihracat gelirlerine oranlanmasında Keban'a nazaran Atatürk Barajı'nın 23 kere daha az masraflı olduğu görulmektedir. Kanımızca 1983 Türkiyesi, Ataturk Barajı'nı kendi imkânlanyla yapacak durumdadır ve projenin finansmanı 1963 Türkiye'sinin Keban için katlandığı fedakârlık olçüsunde bizi zorlamayacaktır. Ancak t enerji uretimi Keban'ın 1.5 mislidir. Yabancı sermayeye sigara izni ANKARA, (ANKA) Yabancı sermayeye Türkiye'de sigara uretim olanağı tanındı. Ekonomik İşler Yuksek Koordinasyon Kurulu, Tekel'in inşaat ANKARA, (ANKA) Türk tanmı yeniden orgutleniyor. Tarım kesiminde yerh ve yabancı sermayeyı de harekete geçirmeyi ongoren yeni orgutlenme modeli, tanm ureticilerinı kavramaya öncelik veren kooperatifçiliğe dayah eski modeli terkedıyor. halindeki 6 fabrikasına yabancı sermayenin ortak olabıleceğinı kararlaştırdı. Karar, yabancı sermaye ortaklığını "tamamıyla ihracata yönelik olmak" koşuluna bağlıyor. Tanm kesiminin >eni orgutlenme modeli " T a n m Kredi ve Satış Kooperatifleri ile ust Kuruluşları Hakkında Kanun Htikmünde Kararname"de belırlendi. Kararname, halen Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in onayında bulunuyor. Üründül: tstihkak gecikirse inşaat zorlanır Atatürk Barajı ihalesinı 102 milyar liraya alan EnerjiSu Palet ve Seri İnşaat şirketlerinin ortaklaşa kurduğu Ata Lim. Şirketi'nin yöneticisi Sedat Üründül yaptığı açıklamada"istiKkaködemderinde bir gecikme olursa bizim inşaatı sürdurmekte zorianmamız tabiidir" dedi. Üründül'e sorularımız ve yanıtları şöyle: SORU Reuters Ajansı'na ekim ayı başında verdiğiniz bir demeçte istihkak gecikmesi olmaması için uyarıda bulundunuz, bu konuda kuşkulannız var mı? ÜRÜNDÜL Bilindiği gibi son olarak Urfa Tüneli yapımı durmuştur. tstihkaklar ile inşaatın sürmesi arasında yakın bir ilişki vardır. Bu nedenle her ay öngörulen paranın duzenli olarak verilmesi gerekir. Bunun dışında kamulaştırma çalışmalarının hızlandvnlması gerekir. Aksi durumda yapım çalışmalanna başlamamız güç olur. SORU Kurulan Ata Limitet'in özellikleri nedir? ÜRÜNDÜL Sermayesi, tamamı ödenmiş 500 milyon liradan oluşan bir limitet şırkettir Ata Limitet. SORU Barajın yapımı 10 yılda biter rni? ÜRÜNDÜL Bu buyüklukte bir baraj bugüne dek bu sürede bitirilemedi. Ancak teknoloji ilerlemiştir. Bu surede bitirilmesine çalışacağız. SORU Enflasyon umulanın ustiine çıkarsa baraj yapımı zorlanır mı? ÜRÜNDÜL Hayır. Devlet her yılki enfiasyon değerini bizim eskalasyon (yükseltme) oranına ekleyerek İcarşılayacaktır. Aynca bu sosyal prestij projesinde diğerlerine gore bir ayncalık tanınarak istihkak ödemelerınm duzenli olarak yapılacağı inancındayım. SORU Baraj vapımını 102 milyar liraya, yani çok biıyük bir indirim yaparak üstkndiniz. Bunu naşıl yaptınız? ÜRÜNDÜL tdare demir ve çımentoyu kendisi verecektir. Bizimgerçekleştırmesorumluluğumuz toprak hafriyatı, taşıma ve işçilik ile organizasyon ustünde yoğunlaşmaktadır. Bunu da yapacağız. Sorumluluğumuza müdrikiz. Türk tarıtnı yeniden örgütleniyor Otomobil uretimi %27 arttı tSTANBUL, (a.a.) Ülkemizdeki otomobil fabrikalaravia 1983 yılının 9 aylık süresinde 30 bin 272 otomobil uretilerek geçen yıla gore yuzde 27'lik bir artış sağlandığı bildirildi. OYAKRenault, TOFAŞ ve Otosan fabrikalarında üretilen 30 bin 272 otomobilden 28 bin 130'u satıldı. Geçen yılın aynı dönemine gore satışlarda da yuzde 26'lık bir artış kaydedıldi. Ote yandan OYAKRenault dokuz ayda 1144 otomobil ve yedek parçası ıhraç ederek 60 milyon franklık döviz gırdisi sağladığı bildirildi. Yapımcı Ata Limitel orta^ı Üründül: Bu bir prestij projesidir. BARAJIN KİMLIK KARTI • Türkiye'nin 1.5 trilyon ile en buyuk projesi • Türkiye'nin en buyuk, dunyanın 5. buyuk barajı • S.i milyar knft enerji üretecek. Turkiye'nin enerji uretimi üçte biri oranında artacak • Bötgede 40 milyon ton buğday üretilecek. Türkiye'nin toplam tanmsal uretimi iki katına çtkacak, yılda 3 unın hasadı yapılacak. • Barajın temeldtn yuksekliği 62 katlı bir gökdelenin yükstkliğinde 184 metre olacak. • Barajın yaptmında 5000 isçi çalısacak. bu amaçla Bozora yakınlarında yeni bir keııt doğacak. • Barajın yapımından sonra saniyedi 33 tankerlik su akacak. • Turkiye tarihinde bir yatmmdan ötüru ilk kez bir Hçe ve 126 köy yeniden iskân edilecek. • Barai yapımından sonra 3 milyon intmna istihdam varatılacak. DISBANK lurk DısTİcaret Bankası DOVİZ KURLARI Dovizin Cinsi 1 ABD Doları 1 Avustralya Doları I Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 Isveç Kronu 1 Is viçre Frangı 100 Itajyan Lireti 100 Japon Yeni 1 Kanada Doları 1 Kuveyt Dinarı 1 S'orveç Kronu 1 Sterlin 1 Suudi Arabhtan Riyali Döviz Alı$ 252.30 230.43 13.54 95.20 4.68 26.42 31.28 84.94 32.11 117.17 15.69 107.61 204.71 865.06 34.06 .74.34 72.49 Doviz Satış 2S7.35 235.03 13.81 97.10 4.78 26.95 31.90 86.63 32.75 119.51 16.00 109.77 208.80 882.36 34.74 381.82 73. 94 Efektif Alış 252.30 218.90 13.54 95.20 4.45 26.42 31.28 84.94 32.11 117.17 14.90 102.23 194.47 821.81 32.35 374.34 68.87 Efektif Satış 259.87 237.34 13.94 98.06 4.83 27.21 32.21 87.48 33.07 120.68 16.16 110.84 210.85 891.01 35.08 385.57 74.66 Ataturk Barajı finansman yonunden de Türkiye'nin en büyuk projesi oluyor. 1983 değerleriyle hidroelektrik santralını da kapsayan ünitenin eklenmesiyle toplam yapım değeri 2 milyar dolara ulaşıyor. Böylesı büyuk bir barajın finansmanı da uzun süre tartışma konusu oldu ister istemez. Konunun taşıdığı önem derecesi için Başbakan Bülend Ulusu 1 ekim 1981'de şöyle diyordu: "Hidroelektrik santrallar bakımından GAP kısa adıyla bilinen Guney Anadolu Projesi hem santrallar, hem de bolgeyi sulama açısından buyuk onem arzetmektedir. Ana proje, yani barak projesinin uzun süredir yapılan çalışmalarında dış finansman konusunda bazı imkânsızhklarla karşılaştık. Fakat bu, hiç bir Asıl sonın: Büyük projelerin finansmanı DSİ Genel Müdürü: Teknik açıdan yolun yarısı aşıldı DSt Genel Mudüru Sabahattin Sayın, bugunku aşamaya gelinceye dek, 20'den fazla seçeneğin incelendiğini belirterek, "Bugün erişilen merhalenin teknik yonden projenin baştan sonuna ikmali için gereken toplan teknik gücun yansından fazla olduğun n " söyledi. DSİ Genel Mudurü Sayın "Cumhuriyet" muhabirine şu bilgilerı verdı: "Bundan çeyrek asır once sadece bir hayal ve özlem clarak ifade edilen bu projenin başından bugune kadar geçirdiği merhaleler içinde uzak veya yakın görev almış bir yonetici olarak, bugun enşilen merhale bana ayrı bir haz vermektedir. Aşağı Fırat Projesi 'nin bu aşamaya gelmesi için 20 seneyi geçen kesif bir çalışma yapılmıştır. Bu projede haritacılar, inşaat, makine, elektrik, tanm ve orman muhendislen ile jeolog, ekonomist ve diğer yerli yabancı çeşitli meslek mensuplan belirli bir disiplin içinde çahşmışlardır. Proje formüle edilip bugunku aşamaya gelinceye kadar 20'den fazla alternatif incelenmiş, önce bunlann teknik problemleri ve daha sonra da ekonomik ve mali analızler ile su veçheleri belirlenmiş, zaman içinde alternatifler elene elene bugünkü proje formülasyonuna gelinmiştir. Bugun erişilen merhalenin teknik yonden projenin başından sonuna ikmali için gereken toplam teknik gucun yarısından fazla olduğunu rahatça söylemek mümkundur. Bu vesileyle Guneydoğu Anadolu ve Aşağı Fırat projelerinı bu aşamaya kadar getiren yerlı ve yabancı firmalara, Elektrik Işleri Etüt Idaresi'ne ve bu projede çalışan DSt personeline huzurunuzda teşekkur ederim. Aslantaş Barajı sayesinde Ceyhan nehrinden sulanabilen alan 1.510.000 dönum: Seyhan Barajı sayesinde sulanabilen alan ise 1.813.000 dönümdur. Inşa edilecek Atatürk Barajı sayesinde ilk merhalede Harran Ovası'nda 1.600.000 dönüm, ikinci merhaleyle birlikte 3.000.000 donüm arazi sulanacaktır. Bu sulama bölgenin gorünumunü değiştirecektır. Böylece artacak satınalma gucu, bölgede Çukurova'da olduğu gibi, sanayi gelişmesinin temel dayanağı olacaktır. Artacak istihdam kapasitesiyle bölgede nufus hareketlerine bugün olduğundan farklı bir yön verilmiş olacaktır. Guneydoğu Anadolu'da inşaatı ikmal edilecek her proje veya proje aşaması bizleri kuvvetli ve mamur Türkiye idealine biraz daha yaklaştırmış olacaktır. Devlet Su Işleri Genel Mudurlüğü bu inançla elinden gelen gayreti gösterecektir." ÇAPRAZ KURLAR ABD DOLARI 18.6336 A vusturya Şilini 2.6502 53.9102 Belçika Frangı 9.5495 8.0658 Fransız Frangı 2.9703 2.1532 7.8573 Isveç Kronu 234.45 1608.03 Italyan Lireti 7.4075 3.4804 S. Arabistan Riyali I Avustralya Doları: 0.9133 1 Kuveyt Dinarı: 3.4287 1 Sterlin: 1.4837 B. Alman Markı Danimarka Kronu Hollanda Florini Isviçre Frangı Japon yeni Sorveç Kronu Mühendis ve müteahhitlerimiz barajlara damgasını vuruyor Türkiye'de Cumhuriyet tarıhındeki ilk baraj Ankara kentinin içmesuyu için yapılmış Çubuk 1 barajıdır. Araya giren dünya bunalımı ve ikinci Dunya Savaşı nedeniyle birkaç sulama amaçlı kuçuk baraj yapımı dışında hiçbir şey yapılmamıştır. Daha sonra hızlanan yapım etkınlikleri 19451959 doneminde 8 adet kati proje ortaya çıkarmıştır. Ancak Türkiye'nin baraj yapımı konusunda deneyimsizliği nedeniyle maliyete sabit bır kârın eklenmesi ile baraj ihalesi verildiği görulür. Bu dönemde gerçekleşmiş olan 8 projeden l'i yabancı uzman katkısıyla 5'i yabancı muşavirlik firmaları aracıhğıyla 2 adedi de Turk elemanlarca gerçekleşmiştır. 1960 yılından sonra, lTÜ'den yetişme muhendislerin katkısı ote yandan ODT Ü ' n u n ilk mezunlarını vermesi nedeniyle. Turk muteahhitlerce gerçekleştirilen barajların sayısının arttığı görulur. Bu dönemde tamamlanan 25 barajdan sadece biri yabancı firmalarca yapıhnıştır. Bu dönem Turk mühendis \e mimarının atılım donemidir. Nıtekim Türkiye'nin uluslararası alanlarda buyük performansını kaydeden Sezai Türkeş Fevzi Akkaya ile Enka inşaat'ın kuruculan, bıraz da bu dönemde deney edinmiş insanlardır. 1%9 yılından gunumuze dek bitırılmiş olan 38 barajdan sadece 3'ünun katıprojeleriyle inşaat sırasındaki kontrolluk ve muşavirlik hizmetleri yabancı muhendislik firmalarınca yap'lmıştır. Halen yapımı süren 54 barajın 3'u (Arpaçay, Karakaya ve Oymapınar barajları) dışındakılerin tamamı yerli muteahhitlerce yapılmaktadır. Turkiye'nin tuketebileceği su miktarı 95 milyar metrekuptür. Buna karşılık fiili tuketim sadece 11 milyar metreküptur, aym uzantıda yeraltı sulan yönunden çekilebilir su potansiyeli 9.5 milyar metreküp olmasına karşın fiilı tuketim 4.6 milyar metre kuptür. Yine Türkiye'nin ekonomik anlamda sulanabilir arazisı 8.5 milyon hektar olmasına karşılık sulanmakta olan alan sadece 2.7 milyon hektardır. Bu durumda Turkiye'nin Ataturk Barajı gibi sıçrama yapacak projelerini devreye sokması yaşamsal bir zorunluluktur. Kaç yılda kaç baraj yaptık ? Dönemi Bitirilen baraj tipı Sayısı 3 Adet 8 Adet 25 Adet 29 adet 9 adet 74 adet 192319451 Adet beton 2 Adet dolgu 194519594 adet beton 4 adet dolgu 196019691 adet beton 24 adet dolgu 197019791 adet beton 28 adet dolgu 19791982 9 adet dolgu Toplam 7 adet beton 67 adet dolgu ABD DOL İRI ABD DOLARI ABD DOLARI ALTIN GUMUŞ FHATLARI Cumhuriyel Resat 24 Ayar (gr.) 22 Ayar bilezik (gr.) Gumui Igı.) ALIŞ 26.450 26.500 3.680 3.350 91.00 SATIŞ 26.550 27.000 3.685 3.455 93.00 zaman projenin tahakkukuna mani bir durum degildir. Dış finansman sağlanması bakınundan çeşitli altematiflerimiz vardır. Duşunduğumuz bir husus da ayrı bir yasa çıkararak yurt dtşındaki işçilerimizin bu çok güzel, verimli ve Türk ekonomisi için fevkalade onem arzeden tesise ortak edilmeleridir. Dış finansman konusunda ciddiyetle çalışmaktayız. Bu preje her halukârda tatbik edilecektir." Başbakan Bulend Ulusu Türkiye'nin büyuk projeler yönunden bir çıkmazını dile getirmişti. Ulusal butçenin milli gelirin ancak beşte birini oluşturduğu bir dönemde, kaynak sağlanması ayrı bir guncellik taşıyordu. Yabancı proje kredileri, hem kısa dönemli, hem de ancak kârlıhğı çok yuksek projeler için söz konusu olduğuna göre ne yapılacaktı? lşte bu konuya yanıt verebilmek için Danışma Meclisi üyesi Cemil Çakmaklı'nın şekillendirdiği "yurt dışı tasarruflarının ekonomik kalkınmanın finansmanına yönlendirilmesine ilişkin" yasa tasansı hazırlandı. Yasanm amaç bölümünde şöyle deniyordu: "Ekonomik kalkınmvnın finansmanında kaynak yetersizligi nedeniyle ortaya çıkan yatınmların gerçekleştirilememesinin ve gecikmelerin onlenmesi amacıyla yurt dışı tasarnıflar bu kanunda belirlenen esaslar çerçevesinde teşvik edilerek yannmlara yonlendirilir." Bu amaçla hisse senedi ve tahvil çıkarılması kararlaştırıldığı gibi bunlara ayrıcalık getirilmesi öngörüldü. Ancak Maliye teknisyenlerinin biraz da ikna edilememesi sonucu, tasannın geri çekildiği Maliye Bakanı tarafından açıklandı. Türkiye 5. Kalkınma Planı'nı uygulamaya başlayacak bu plan doneminde de belki de en önemli sorun kalkınmanın finansmanı olacak. Bu nedenle hane halkı birikimlerinin özendirilmesinin yanı sıra yurt dışında calışaiı Türk işçilerinin büyuk projelere katılması büyuk bir zorunluluk durumunda. Türkiye'nin asgari yuzde 5'lik büyüme oranına ulaşmak için Türk modeli olarak gündeme getirilebilecek katılım modelinden yararlanması pekalâ ve acil olarak duşünülebilir.