Katalog

16 EYLÜL 1982 Külebi'nln Bütün Şılrlerl'nl ardarda okuduğumda onun Yangın'a kadar zamansız (timeless) bir Anadolu lmgesi yarattığı gerçeglne vardım Bu zamansızlık kuramı Külebi'nln şllıine daha derin blr boyut kazandınyor Birinchl Ana dolu'nun derdlnln. umudunun. ağıtının, sevıncınin za man dllimıne sıgmayan büyüklü*ünü kanıtîıyor İkinclsi de şlirl zedeleyen kısa zaman dıliml telaşından onu kurtarıyor Külebi'nln şlir çi7elgesinde zamansızlıgın dıçına taşan tkl kıtabı var: Atatürk Kurtulıi5 Savaçında ve Yan gın Atatürk Kurtuluş Savaşında: alanında yazılan yahn. Anadolunun lçerlgıyle ve blçimıyle sesinl duyurabllen onemll blr yapıt Soz sanatlarımn sahte gorkeminden ozelllkle uzak duran. zor yazılır yalınlıgın seçkin orneklerldir Atatü'k Kurtuluş Savaşında Yangm. kan gölüne dönen bir ülkenln. duyarlı şair yüreelndekl titreşimleridlr Külebi'nln şllrinde de deglşik kapıdır Külebl'nln Bütün Şllrlert şlmdlye kadar yayınlanan şu kltaplannı lçermektedlr: Adamın Blrl. Rüzgâr. Yeşeren Otlar. Atatürk Kurtuluş Savaşında, Süt Türk Mavisl. Yangm tlk şilrlnden bugüne Külebi'nln şilr soylemedekl Ö7enl soylenen kadar sövlenmtş biçımine verdl&l önem den kaynaklanır. Hece ölçü sünün şlir geleneğlmız boyunca geçlrdigl değlşirnleıi Incelemlş. ona göre blr şlir öleüsü kullanır olmuştur. Onun şilrinde en sıradan blr sözcük bile sövlenlştnden yazılışına kadar özenll bir cabavı gösterir Külebi'nln şlirlerinin anlaşılırlıâı: onlann basit de611 valın olmasından llerl gelmektedir Halk şlir! kadar kıvrak blr söylevişi vardır. ama modern çilrdlr. Hılk dlli gibi yalm, Islektir ama kendlne özgtt bir sifr düi vardır Zor kolavlık bel kl de Külebı'nin s^r anlayi'îinın 07etidir. Bazı şairlerın şlir çlzgisl başlangıcından <?on çahşmasına çekilen çlzgıde büyük deSişıklikLer gdsterme?, şıtrlerl yenillkler tahtası de ğildir tlk şıirde başlavan ustahlî belll bir şitr görtisü olarak sılrer Külebı'nln Adamm Bin'nde ba^lai'an ustalıgi Yangın'a vanncaya aynı düzeyi, aynı iKtaJıgı. söyleviş rahatlıgır.ı ko KOLTÖR YAŞAM Cumhuriyet 5 sanat edebivaı doğan hızlan düşünce inceleme araştırma şahirfaJpayî Seha L. Meray Oz kaynaklardan modern siire Bütün Şiirleri, Cahit Külebi, Adam Yayıncılık, 400 lira Şairln, şlir kuramını oluş tururken yararlandığı kaynaklar. eleştirmenler kadar okurlann da dikkat odagı olmuştur Kaynagı saptama. şlirin deeerlendlrilmeslnde bir kolaylık sagladıSı glbl geleneksel ögelertn de modernleşme sürecinl ortaya koyar Böyle btr araştırma. lrdeleme Cahit Kfllebi'nin şllrleri iç!n çok 'igi çekirM sonuçlar vermiştir tlk bakışta halk şlirt doenıltnsun da saptanan ösPİPrln Killebi potasında modern blr soyleyls fca7anı1ıŞı eört)!ür Halk kültflrünfln avrılma? Sepleıi onda öv1e«1np TIOdern blr plb1«eve h' • nflr ki. fcaynaktakl »lk riurumu bPHrs1?İp$1r Halk knltfirünün ılk Ö7el!ık!er] soylendlğtnin terslne KUlebi'de yok tur Bu kültürün yaşama bt çlminde yer alan deylmler. söyleytşler onun şılrinde var otdueundan. bu yanlış yargıya eotürür kişiyl Oysa halk kültürünün seltsmemtş yapısı onun şlirlntn semtlne uğramamıştır Anadolu insanının yaşam gelenegl vardır onda. fcaçınılma7 olarak da bu geleneein ayrılnıaz yanlan ştire çlrer Külebt. Anadolu Insanı denllen epnel blr kavramin şalri degUdlr bu eenel baeiam Içinde Tttrk blrevin1n siirinl ııstalıkla va7mış. modern blr şafrdlr. Rız şlmdlye kadar sadeoe Anadolu Insanı kavramıyla açıklanan Külebi sllrlnln bir de*erIpndirme vanıleısına saplan dı*ı kanısmdavız TOPLUMBİÜM UZERINE Hil Yayın, Istanbul. Ağustos 1982, 232 s. Seha Meray (19211977) genç sayılacak bir yaşta yitlrdığimız. ülkemlz bılım ve düşünce hayatının büyük Isımlennden blriydi. Uzman lık alanı olan devletler hukuku daünda başlıca şu eserlerl verdi: Devletler Hukukuna Giris (2 cılt, 4 basım. A ü Siyasal Bılgiler Fakültesı Yaymı Ankara. 1975), Devletler Hukakunda Birleşmi9 Milletler Antlaşması ve Tatbikatma Göre Millt Yetki Meselesl U952), TJzay ve MİUetlerarası Hnkuk (1964), Uluslararası Hu kuk ve örgutler (1977). Bu kitaplan yanısıra elliye yakın makale yayınladı. Profesor Meray, gazetemız Cumhnriyet'm sürekll yazarları arasındaydL Cnmhuriyet'te yayınlanan denemelerini tnsanca Taşamak (Çağdaş Yayınlan, ts tanbuU 1974) va Su Başlanm Devler Tutmuş (Çağdaş Yayınlan, îstanbul, 1977 > adlı kltaplarda topladL Profesor Meray Ankara Cniversıtest Siyasal Bilgller Fakültesı'nde devleöer huknku otutuyordu. Blr boşluğu doldurmak amacıyla 19511953 yılları arasında Sosyolojı derslerl de verdi. Bu derste anlattıklannı kaleme alarak bır teksir hahnde oğrencilerıne (Sosyoloji, teksir, SBF, Ankara, 1952) dagıttı. Hil Yayınlarınm Toplumblllm Üserine adıyla yavınladıgı kitap, Profesor Meray'ın sbz konıisu derslerıni kapsıyor. Son otuz yılda sosyolojide onemli gelışmeler olmasma rağmen Meray'm bu derslerl sosyolojlye iyi blr girıs olma nlteliğlnl koruyor. Profesör Meray'ı yitlıişimlzln beşincl yıldönümü do layısıyla, yakın çalışma arkadaşlanndan ömer Madra'nm o'nun klşillğinl, billm ve düşünce hayatımızdakl yerinl anlatan yazısıru yayınlıyoruz. Seha L. Meray (19211977) Seha Hoca öldü mü? ROFESOR Seha L Meray. 12 Eylül 1977'de Ankara'da ölmuştu. Aradan geçen beş yıl onun eksıkliğını gıderek buyüttu, bılım adamı ve düşünür olarak kalıcılıgını artırdı. Eksıklıgı neden buyuyor Seha Hoca nın gun geçtıkce? Buyuyor, çünku çevresınde görmeyı duşledıgı genç ve kulturlu bılım adamlanndan oluşan «ekol» bır türlü meydana gelmedı. belkı de daha oluşurken dağıldı gıttı Seha Meray tipınde akıl ve duygu dengesı çok yüksek düzeyde kurulmuş çevresıne aydınlık bır ışık yansıtan yolgöstsncı ınsanlar kolay kolav bulunmadıgı içm de eksıklıklen zaman ıçınde daha yogun hissedılıyor. Yansıyan ısık sondukten sonra aydınlık bır sure daha devam etse bıle. bu uzun omurlu olmuvor elbet Ozellikle zor gunlerde bunahm günlennde bu eksıklık duygusu artıyor Seha Hoca nın o!up bıtenleri keskin bir z°kâ ışıldagı ıle tarayıp alaya alan. ama bu alayı hıçbır zaman ınancsi7İıga \e umutsuzluga dönuşhırmeyen. tersıne >anna ve yarın demek olan genclıge umudu sureklı tareleyen sohbetlenvle vazılarmı anvor ınb.nn Seha L Meray Ankara Unıversıtesı Sıva^al Bılgıler Fakultesınde •Devletler Hukuku» profesoru\da Savısız oerencmın egıtımmde oneiıh rol ovnavan ıkı cılthk Devletler Huhuku'ia Cırış adlı kıtabı. dalının temel >apı taslanndan bındır Ya72İdıgı tarıhte >armın. sımdıyse bugunün onemh bırçok sorununu enrne boyuna tartışma konusu yapan «Uzav Hukuku» kıtabı ıle. cok çetrefıl teknık konulan ınanılma^ bır yaluıLıkla elo ahp ogreten Uluslararası Hukuk ve Orgutler bablıklı El Kıabı», Meray'ın bu bıhm dalını lurkıvede yayg.nJasünnasım saglavan otekı onemlı araçlardır Bunlara. sayısı 40 ı a«ın mskalelrrk\ Ie aarsal nıtPtıktekl çevınlenni de e'demek gerokıyor. Kendisini bır «•|\jrk MoQteşquıeu'sa» yapan o tadına doyum. olmaz denemeljnnı ıse burada anımsatmak bıle gereksi7. ctuan herl:es bilıvor çunku. Seha Hoca nın belkı herkesın bılmedıgı bır başka nıtelıgı ıse, oeTencılennın ılende kendüinı şeçecegtnden korkmaması, korkmak şöyle dursun bunu kendısme bashca şıar edınmesiydı Butün bunlar hem tek tek hem bırarada çok onemlı ozellıkler, erdemlerdır asbnda Ama Seha L Meray'ın kalıcı olmas>ınm ve bu ka]ıcılıgın gun geçtıkce artmasının asıl nedenı. bunların da ofesınde bır yerdedır. Meray ın kalıcı ozelhgı, omur boyu hoşgöruyu, çoğulcv. Ömer Madra çüncelere vaüt valdt karçı çikaa bir avnç «u»van aydınlan»ni; her ılerl atılışı kösteklemeyl maniet bıîen. aydınliktan ürken kıml oktnmışlan; gjnun siyasal guçlenne «ulufe» çanaklannı nasıl uzatacaklannı toplumun mutluluğuadan daha çok düşünen o bılır geçinenlen gördukçe, duydukça, okudukça, o sözlen anımsartm. Kım soylemışse soylemış, böylelerini yer» mek için. Bizim halk, 6ozcuklere gerçek anlam^ lanna yaraşır sesler venr. Örnegın otobus» demez, o koskoca, çok yolcu, çok yük alan taşıt azmanına ;ağız dolusu «otobosss» der. Oysa, •profesor» demez de çoğu zaman, plrefesür» der, önemsiz bir sözcükmuşçesme... Yalnız üniversit© cevrelennde degıl. sanat. bilim, düşun, yazın dünyasında, devlet adamlığı, politika, yönetıcıhk, özel ginşım, sendıkacıhk, spor alanlannda, unvanlan olsun ya da olmasm o genij anlamında gerçek «Profesör» olmak da var, o yergih yargıyı hakh çıkartacak, «pirefesur» ol» mak da » (Cumhuriyet, 11.8.1978) Seha L. Meray P acık toplumu, özgür üniversiteyi sa\runınu5 olmasından doğmuyor sadec«; çagımızın bflım adamının nasıl bıri olması gerektıgıni dennlemesıne kavramış olmasından doğuyor asıl. Ünlü bılim adamı Jacques Monod'dan aktardığı şu sözler, bu kavrayışın en açık orneklerinden bırı «Bugün bılım adamlanna, her zamankmden çok. kendı bılım dallanru yalnız telmık bakımdan onemli bılgılerle değıl, avnı zamanda ınsancıl acıdan anlamh saydıklan düşüncelerla de daha da zenginlestırmek ıçın. çağdaş külturun bütunü içinde duşünmek odevı düşmektedır (Cumhuriyet. 11 Agustos 1976) Yayın Raporu 0 DESTURSÜZ BAĞA GIRENLER Orhan Salk Gökyay Dergâh Yayınlan. 500 lira. Eskı edebıyatımız v e kulturumuz uzerıne tnceJenae ve elestınlennden tanıdığımız Orhan Şaık Gökyay vayımları uzun yıllara dağılmış yazılanm bu kıtapta topladı. Gokvav ın yazıları eskı edeblyatımızı anlaraak v e deeerlendırmenın eskı metınlerı bugune aktatmanın ne denlı çetin bir yol olduğunu gosterıvor Gokvay ın yazılan ınceleme ve elestırme turune gercekten önemlı katkıda bulunacak nıtehkte tncelemecı emeksız, bılgısız. çırpışurcna j.apıtlann. eskı edebıydtımız ve kulturumüz konusunda okuyucuyu vanıltabılece&ını ve onu kendınden koparacagını soyluyor Gokvay'ın kıtabına adı Fahır îz vermış. Eskı edebıyatımızı külturümuzTj, onun sorunlarını cıddı bir kalemden oğrenmek Isteyenler ıçın bıçılmış kaftan Destursuz Bağa Gırenler. «Meray'ın kalıcı özelliği. ömür boyu hoşgörüyü, çoğulcu, açık toplumu, özgür üniversiteyi savunmtıs olmasından doğmuyor sadece: çagımızın bilim adamının nasıl biri olması serektigrni derinlemesine kavramış olmasından doçuyor asıl.» Seha Merav bılırru salt tekn.k bır bılgi hücre,ınm ıcme hapsetmeden avdın olabılmış, «Aydın'arm Onur Yasası»nı gene aydınlann karşısım durmadan dıltmış oldugu icm kalıcıdır. T=e vcdi yıl once soyledıklerı «Boyle bır ortam«t da «avdın» saMİanlanmıza, ya da kendılenni boyle sananlara düşen yuce bır gorev var: SLSMAMAK1 Susmak. STJÇ dctpl kuşkusuz. ama, Aydınlann Onur Yasası»nda, aydjnlanmız ıçtn. hele boyle gunlerde susmak, hıç bır genel affm süemeyecegi bır ay:D bır kara leke olur. Hlç bir çıkarın, hıç bır ^aygınıru hıç bır korkunun haklı gosteremeyecegı bır eyıp, bır leke. Şaırin. şairler ıçın dedığıni tüm aydınlar ıçna ısıtmeliyu: Unutma kı «aydınlan» haykınnayan bır mıllet. Sevenlen toprak olmuş. öksüz çocuk gıbidlr.» (Cumhuriyet, 14 5 1975) Bır de. kendıne karşı durust ve tutarlı kaltna çabasını omur boyu surdürmüş oldugunda kahcıdır Seha Meray Bakın, temel ölçuyu nasıl koymuş olumun eşıgınde«Bılım. duşun, poütıka kagnılannda, tekerloklenn çıkardıgı ınıltılı seslerle av\ınanlan, ustelık bu gidışlenyle bobürlenenleri; çağdaş du BIR SÖZLÜK Kemal Girgin, POLİTİKA SÖZLUGU, Hür Yayın, İstanbul, Ocak 1982, 556 s. Dışışlerl Bakanlığı'na mensup olup, halen Başbakanlıkta damşmanlık gorevmde bulunan Kemal Glrgm1ın bu çalışması, ıç ve dış politika, son yüzyıTın sıyasl tarih', Turkıye ve dünya ekonomlsı, askerlık, teknolo]!, vb, çeşıtli alanların kavram ve olaylan uzerıne 1300 dolayında konu baslıgjm kapsayan bır sozluk. 15.000 dolayında ısim, tarıh ve sayısal verinin ' yeraldığı sözlük. ujmanlarm değıl ama bu konularla genel olarak ılgilenen herkesin ılk elde başvurabıleceğl yararü bır kaynak. Kemal Gırgm'in daha once yayınlanmış Çağdaş Politika ve Diplomasi El Kitahı (îş Bankası Kültür Yayınlan. Anxara 1975) adlı bır çalışması daha bulunuyor. Politika Sözluğu ıçln isteme adresl: PJî. 146, Bakanlıklar Ankara, ft KOZMOS Carl Saşan. Altın Kitaplar. 400 lira. Prof Dr CarJjSagan'ıa. Evrenıa v© yaşamın sırlarını sergıleyen kıtabını dılunıze Reşıt Aşçıoglu çevırdı. Once televızvon dızısı sonra da kıtap olan Kczmos ıçın Sagan şoyle dıyor «Bız hem gokyuzunun, hem vervüzünun çocuklanyız Bu gezegen üzenndekı varlıgımız suresınce tehhkelı bir evrtmsel yük sırtlamış bulunuyoruz Bu yük torbasının ıçınde saldınva ve toreve jatkınlık, hderlere baş eğme ve vabancılara duşmanca davranış gıbı kalıtSdl eeılımler jer alıvorEvren ve evrenın sırları uzerıne aydmlatıcı bıl gıler geuren ılgı çekıcı bır çabşma. rur. • SAKLI KALAN Ahmet Tellı. Yazko Yayınlan. 60 lira. Yazko 1982 Şıır Özendırme ödulu'nu kazanan Ahmet Tellı nın surlerı şıınn yaşama tanıklık edışının orneklerı Genç kuşak arasında toplumcu gerçek çı sesın ıyı şaırı Tellı, ozellıkle, ınancın umudun ve direncın gür sesıni duyuruyor. Şıır ve Sevda adlı dörtlugu aktaralım «Pervasız bır avcı gıbı bazan/Butun yolları tutabılır şur/O zaman onun menzılıne ancak/Sevdavı kuşanarak gırılebılır» • DIL FOLKLOR'U AÇISINDAN «HARPUT AĞZI» Fatih G. Kısaparmak. Cnite Bilgısı Yaymlan. Konuya "DılbılınV açısından çok "Dıl Folkloru' açısından vaklas>an kıtap bellı bır yorenın dıl folkloru açısınd'tn agı/ araijtırmas.mn bolgesel ve çevresel folklor ıncelemelerınden çck ulusal halkbıhra alanına eırdısını behrtnrr Alanında basılı ılk vayın olan kıtap AnHdılın özunu olaijturan halk dılı ıle folklor dılı arasındakı mce çızgıde ver alan agızlann bu bakıma da folklonk dıl'n kavnagı oldugunu belııtnor ve sadece folklmk dıl ıle anadıl asızlannın ılışkılerını sercılemeklp kfilniayıp fanhı erîebı etnık vp bosyo kulrurel ıpuçl ınvla hemen butun sos>al bılımlert i ıvısı/ ^p£r^rlı mcil7ıme!et sıınclugunu açıklı\(ir Şairlerın seckilere çiren şllrlerı okur beâenisim yarıltıcı yonler de taşıyor. Kü lebı'nin seckilere giren şlırlerinden cok daha etkıîeyicıleri, ustalığmın simgesl sıırlen. okur bu bütun şılrlerınde bulacaktır. Külebı'nin Anadolu p i noraması sadık bir panoramadır. tnsan duj'gularmın her turlüsü ve aşaması igİpnmıştir. Acılarmın yanısıra umutlan da gelıverir dı?e!ere. İcerıee uvgun bıçım saptampsımn «nrde onprrını Külebi kanıtlıyor. Adamm Bırı'nden ilk dortlülc duşimcemızi destekleyecek'Cıfte koçtıı*un okuzler Senın kadar yorgun deSril kardaş' Sen kl kıs ve yaz düşuncelı Sen kı kı$ ve ynz yalnayak'> Dihmi7e takılan bir tıirki pibıdir şiirleri ama türk'l dpğıldır Sıirde gelenpksel se=;i vakalamanm e,\?S de bu rad^dır tnsanların umirsızhğı. ça resızl!|i Anadolu insanımn yalni'lıSı Care şürinde alarıldi*lnre coskulu anlatılır Dostlar bölümflnde Kü!ebi'nin şairlerl anlatısı. özelîıkle Bâki şlln gerpekten us ta isi b'r ö^eü Anadolu'yu ve Anadolu fn sanını d'ze^e eet'ren salrlpr icınde Cahit Külebi ozzün bir verde anılmalı Tek Tan rı Sevi şiiri yalnız Anadolu vu yalnız kaderiyle böbürlenmeden anlatan npfis bfr örnek »Biz Artvln'dik Frzurum'duk. Cem<;kp?pk'tık. Bİ7 bu corak toprak'irdık ne od ne ocak Yi'larca buğdav verın" vıldız ektik Bulut devşırdik kucak kucak. BelHvdi her savaşta yenilecektik Şlmdl sövler de aîlanm ancak» Son dlze Ilk dizpden geliştlrllen düşüncevı övleslne vurguluyor ve noktalıyor ki çafirrışımlar. efki şiddetl birdenbire bir havai flşek gibt pathyor Ceyhun Atuf Kansu tçln Kbylü Bicemlnde A5ıt usta blr şiir blr lyi yürekli Insanın ardmdan bir şatrin yazdığı aSıttır. Halk kalıplarını klişeleşme tehlikesinden kurtanp yenlden yarat ma lşlemlne tâbl tutmanın ömek blr çalışmasıdır. Şllre blr ömür adamıg blr ustanm Bütün Şilrlerl'ni tek clltte okumak, türkü mınldanır glbl lyl şiirlerden tad almak büyük mutluluk. Külebi'nln Türk şlirindekl OUNAAYuı KALKTIM HER CANLI L A İ f i İ İ ÛULUR.. ELMA KU^OU KITAP KURDU SONUNOA KENOiMI KURDU OLARAK BULOUM »» • ISLAM DIM Muzafler Gokman. Yenı Çığır Vayınen iöO lira Dnemlı uıcelemelennden ve degerlı hıbiıyo^rafya çalışmalarından tanjdıgımtz Muzalfer Gokmaa. ınanç manevıyat ıbadet olarak Islarn dınının çeşıtl; ö?elerını bır aydın olarak okura sunuyor. Aydın dın a'iamının elınde tslaınlık ın bir toplumu kaikır.dırmada v> uvaarl'ga zoturmede ne kadar eikın bır araç oldugunu sereıhyor Csşıt'ı kıtaplardan yaprığ derlemeler ve her bölunr.'ia <=onuna kovdugu bıblı>ografva ıle Muzalter Goknan, N'am dınını oğrenmek ı^teyenlere onun yırr>ıncı yüzyıldakı durumunu biltnek »eteyenlere pınl pınl bır çalışraa sunmuş. KİMKİME BehicAK • REBECCA Parhre da Maurier. Anıt Yayıncılık. 300 lira. Gotık romanlann eo unluleri arasında sayılan Rebecra'nın jenı bır çevınsı Çok güzel bır kadmın destars' yaşaınını ek?en alan bır roman. Görkemll bır şato. göz kamaştıran bır yaşam ve trank bır SOQ. Bi f'r roman okumayı sevenlere sahk verıl»cek, »ürunOn klasığı blr kitap. • DELİ DUMRUL AKADTN YAY1 GOnjtöı DHmon. Adim Yayınlan. 250 lira. Çagdaş rurk üyatrosunuu en onemlı oyun yazarlanndan Gung^r Dılmen'ın ıki oyunu bir cıltto toplacmıs Mid^'ın KulaKİan ıle oyun yazarlıgı dür>y»?ına tve ve yeni bir soiıık «etıren Dılmen, •DKH D'jmnıl» ovunu Ue Wuhs:n Ertugrul Buyuk Odü.'i "ü k&zanmıstı. Cilmea «DPIİ Dumrul»da geleneksel Dumnü tlpin* rafdaş ycrumlar ve yenillkler katmış ama gelenoij^el klmtlginl de bozmamıştı. Tiyatroseverler tcin ojrun suçiminde zorluk çekenlere de yardıma olacak b'.r topiaro VM/SSKİBIİ! 8t