Katalog

6 AĞUSTOS 1982 annes Şenliğt'nde bırıncıliğı Costa Gavras'ın Amerikan fılmı 'Kayıp • Missingle paylaşan *Yol> Senlih sonrasında Fransız sinema basınında (sinemu cı 'rgilerinde) olumlu eleşlıriler almayı sürdüruyor Film henüz sinemalarda goıterime çıhmadı (bu, yenı mevsimle birlikte olacak) Ama şenüğin genel görunumünü veren dergilerin temmuz/ağııstos sayıları, filme büyük önem verdıler. «La Revue du Cinema», filmı kapah yaptıgı son sayısın da genış bir Yümaz Güney dosyasına yer veriyor. Filmin eteştirisi, Cann.es filmlerinin başında yer alıyor ve •*Yol», *Kayıp*dan daha çok beğertiliyor. Bu. hlmlerin «yıîdızlandığı» tabloda da gözüküyor Derginin tüm eleştirmenleri, istisnasız filme 3"er yıldız vermişler, oysa «Kayıp», ; ilâ 3 yıldız arası not almış. Diğer yandan, »Yumaz Güney. Militan Sinemacı» başlıklı bir bölümde Marcel MarUn.Gü ney'in filmlerini geniş biÇimde inceliyor ve onurüa yaptığı bir konuşmaya yer veriyor. Biz, ylne Marcel Martin imzasını taşıyan eleştiriye yer verırken. Martin'in FİPRECSf (Uluslararası Eleştirmenler Federasyonu) başhanhğını da yürüten dünyaca tanınmış çofe önemll ve saygm bir sinema yazarı alr duğunu bir kez daha ammsatalım. «Yılmaz Guney'in filmi Cannes şenliğinin «sofe filmU oldu Ovsa şenlikte birçok değerli fılm vardı Bunun b'rkaç nedenı var Bir kez. fılm, Günev'ın guvenliği nedenıyle önreden şenlik programma alınmamıştı (Nitekim Türk Hükumeti. birkaç gun sonra Güney'in geri verilmesi isteğinde resmi olarak bulundu, ama Fransa Güney'in 'politik kişiliği» ni dikkate alarak bu isteğe olumlu vanıt vermedı) Dığer yandan, fılmın senlığe Türkiyenın izni ve onayıvla katılmadıstı da bilinıyor. tAncak burda şunu bilmek gerekir ki Cannes senlıgi 10 yıla yakın süredir ülkelerin resmi olarak gonderdıği film leri de&Ü, kendi seçtiği film leri oynatmaktadır ve bu fiJmler artık o ülkeleri temsil» etmemektedir). Ama en önemlisi. bu fHmin seyirdyi anlığı. gücü ve güzelliğiyls tam yüreğinden vuracağı gerceğiydi. Nitekim öyle oldu. Hiçbir estetik süa, hiç bir dramatik tumturaklıhk, hiç bir kolay aşınır ideolojik *mesaı» yoktu bu filmde.. Yalnızca bir toplumsal gerçekliğin ve bir psikoloîik yıkımm sade ve yahn gözletni. Bu gözlem yeni gerçekçiliğin uzantısında yerahyordu bir bakıma, ama Yeni Gerçekçiliği zaman zaman zedelemiş olan kusurlara. duygusal bir sallapatiliğe ve •pitoresk* düş künlüğüne saplanmaksızın.. Güney, basın toplantısında, bunun cezaevinde yazdığı beşinci senaryo olduğunu doğrudan doğruya diger mahkumlann deneyimlerinden yola çıktığını, başta koşut olarak 11 öyküyu anlatmak niyetinde olduklan halde bunun sonunda 5'e indiğini açıkladı. Çekim, eski asistam olan ve bir zamanlar. tutuklanmasından sonra «Endi?e»yi de tamam lamış olan Şerif Gören tara fından yapıhnıştı. Türkiye'den kaçışından sonra Güney. Zürih'de kurgu ve »miksam kendisi yapmıştı. Filmin senaryosu sansürden geçmişti. ama sinemacı, miksaj sırasında filme sansürün izin vermeveceği bazı Kürtçe konuşmalar eklediğini de açıkladı. Film. demek ki izindeki 5 mahkumun öyküsü. Bunlardan en kısa ikisi Yusuf ve Mevlut'un öyküleri, İlki. kafes içinde bir kanarya getirdiği nişanlısıyla buluşacağı için sevinçlidir. ancak izin kağıdım yitirdigi için bir kontrolde gözaltma alınır ve izninin gert kalanını orda geçirir™ îkincisi. onca özlediği sözlüsüyle başbaşa kalamamaktan yakınır. peşlerinde hep aileden büileri vardır. Kendini içkiy© vurur ve bir geneleve gider™ Diğer 3 «öyfeu» çok daha anlamlıdır. Ömer. Suriye sının yakmındaki köyüne gider, ora halkı kaçak çılıkla geçinmektedir... Kardeşi, sınırda landarmalarca vurulur. Geleneğe göre, dul kalan yengesinin kocası olacaktır. Ama Ömer, kaçıp dağa çıkmayı yeğler Mehmet, ailesi tarafından bir soygun sırasmda kaymbiraderinin ölumüne neden olmakla suçlanmaktadır. Kansıyla birlikte. kaymbiraderinin küçük kardeşl tarafından vurulur. Sonuncusu, Seyit Ali. kendisi ni aldatan kansından intikam alarak «aile şereflerini» kurtarmasını isteyen 2 ailenin etkisiyle kansını alır. dağa çıkarır. orda soguktan ölmey© bırakır... Bu 5 öykO. çok etklll bir aramatik •kreşendo» içinde birbirlerine örülürler. Bunlardan üçünde. ölüm. bir KÜLTÜR Y A Ş A M Cumhunyet 5 c sinema Usta Yönetmenin yeni filmi büyük ügî gordu Samuel Fuller "Yaşam bir savas meydanıdır,, «Ben vaaz vermem. Sinemanın işi değil bu. Ben olayları gösteririm. Eğer gösterdiklerim aynca insanı düşünmeye yöneltiyorsa, ne mutlu» 70 yaşmdaki Amerikalı si nemacı Samuel Fuller, son filmi «Beyaz Köpek Whıte Dog»u sunmak için Fransa'ya geldi Amerıkalılar ta rafından hiç onemsenmedigı halde, bir anlamda Fransız eleştırmenlerınce 'keşfedilen" ve yapıtı ustünde uzun boylu durulan yönetmenm geçen mevsım «Ölume Koşanlar . The Big Red Oneisimli ilginç savaş fılmini izlemiştik. Savaş ustune filmleri, filmlerinın içerdığı 'şiddef ve açık anti . komu nist tavrıyla ünlü yönetmen. Fransız yazarı Romaın Gary'nm bir romamndan uyarladığı son fılmı ustune şunlan anlatti: « Yaşam bence bir savaş meydanıdır. Savaş doğuşta başlar, sürer gider. Ölümden sonra da.. Sözgelimi benim ölümümden son ra Truffaut veya Godard gi bileri çıtap benim bir 'dahı' olduğumu söyleyecekler. diğerleri önemsiz bir yönetmen olduğumu, hıyarın tpki olduğumu savunanlar da cıkacak elbette... Ve ben ta butumun içinde savaşmayı siırdürecegim.» Fuller sınemadan once gazetecılik yapmıg ve ozellikle cinayet olaylarında uz manlaşmıştı. Şöyle diyor bu konuda: Gazetelerde yazmadan önce, onları satıyordum.. Sokakta.. Ve şunu far kettim: Manşettekinden daha önemli olan. bağırma bi Cimiydi. Demek ki herşey bir "takdim' bir 'mızansen' sorunu.» GERÇEK BtR SAVAŞÇI Savaşı anlatmayı seven Fuller, îkmci Dunya Savaşı'nda uzun yıllar savaşmış. Kuzey Afrika. Sicılya, Normandiya'da, Çekoslovakya'da bulunmuş «Ölüme Koşan lar»da öyküsünu anlattığı I. Pıyade Bırliği'nde savaşmış ohnaktan gurur duyuyor. Son filmi ustune şunla rı söylüyor: « Ölümüne dek 26 yıl boyunca dostum olan Roma in Gary, LtFE dergisine yaz mıştı bu öyküyü.. Özyaşamsal bir Syküydü bu, o zamanki eşi Jean Seberg ve onun kadin hakları savunu culuğu, büyük yer tutuyordu. Ama ben özyaşamsal yanları silip yalnızca ana tema'yı korudum.» Fılm arabasıyla beyaz bir kopeğe çarpan ve onu ahp tedavı ettiren bir genç kızla (Kristy Mac Nîchol) baş hyor. Köpek, bir gun evındeyken saldırıya uğrayan genç kızı kurtanyor Ama sonunda herj'erd'j, karşılaştıgı zencilere saldırmaya baş^ıyor Julıe, onun, zencilere saldırmak ve onları öldurmek uzere ozel bıçımde eğıtilmış bir köpek oldugunu anlıyor. Ama ona alışmıştır. vazgeçemıyor. Onu değişik bir eğitimle kurtarmayı deniyor. Filmin gerılimi, bunun mümkün olup olmadığı sorusundan kaynaklanıyor... •ANTİRASİSr BİR FİLM... «Köpekler. rcnkleri ayut etmezler. Onlar İçin yalnızca siyah ve beyaz renkler vardır. Ama onları belli tip insanlara karşı alerjik kılmak yeter.. Irkçüık ve saldırganhk, kolayca öğretilen, benimsetilen hastahklardır. Ne yazık ki yalnızca köpeklere değil... Bir zamanlar, ünlü ırkçı kuruluş Kltt Klux KJan'ın yöneticileriyle röportajlar yapmaya giderdim. Kendilerini nasıl haklı bulurlardı, görseniz. Film, dolayısıyla, ırkçıbğa, renk ayrımrna karşı çıkmaktadır.' Ama ben vaaz vermem. Sinemanın işi degil bu Ben, olaylan gösteririm. Eğer gösterdiklerim aynca insanı düşünmeye yöneltiyorsa, n» mutlu». FULLER VE JAMES DEAN Sam Fuller. fılmini tam 4^ gunde çekmiş Çunku 43 gun sonra studyolarda grev başlıyormuş « Bunun için herkese rolünü çok iyi anlattım. Köpek dahil. Ve rolünü çok iyi başardı» «Denizaltı Cehennemi». «Tokyo Gangsterleri», «Şok Koridoru» gıbi filmlerin ilgi çelcicı yonetmenı. sonra anılara dalıyor... 1951'de çevırdiğı «Fised Bayonets» fıünüıde gencecik bir delîkanlıya rol vermiş. Tek bir cumle söylüyormuş fihnde, ve burdan aldığı 1500 dolarla Actor's Studio'ya yazılıp 2 yıl sonra une kavuşmuş.James Dean'mış bu dehkanlı. Ve Fransız Sınemateği'nın bir toplu gösteriyle say gıda buhmduğu 70 yaşında, 1.60 boyundaki yaşlı sinema ustası. sanki bu olay kadar bir zamanlar James Dean'e de fırsat vermiş olmaktan. da mutlu, gulumsuyor... arilia dorsay Tank Akan, Yol» filminin bir sahnesinde... Cannes birincisi Fransa basınında olumlu tepkiler alıyor Ölüm toplumsal bir yazgı mı ?: Yol Bu olağanüstü film. gün delik yaşamla tam bir dirsek temasındadır. Buna karşın bazı bölümlerde tam bir lirizme ulaşmaktadır. Bu lirizm. sinema ve kamera oyunlarıyla elde edilmiş değildir fyalnızca. ozgürlüğu anımsatan bazı nefıs geriyedonuşlerin dışında) Bu lirizm, daha çok durumlann taşıdığı guçten kaynaklanır Koylulerin kaçakçıların vurulmuş cesetleri önünde geçıt yaptıklan bölum, veya genç ve güzel gelinin karh dağ tepesinde olüme doğru yurüyuşü gibi.. Film hiç bir anında 'tıaturalizm» tuzağına duşmemektedir: Dramatik ve plastık çileciliği (ascetisme), onu bu tehhkeden surekli olarak korumaktadır Toplumsal bıldiri sıyasal nutku surekli bastırmaktadır. Askeri kontroller ve sokağa çıkma yasağı, ulkenin politik durumunu şoyle bir duyumsatmaktadır. Ama filmin asü sorunsalı, ekonomik azgelişmişlik ve dinsel fanatizmin tutsağı olmaktan henüz kurtulamamış bir toplumun durumudur Bu pers pektif, Guney'e, dışarda olduğu halde kendisini köklerinden kopmuş duyumsamadığmı, çunkü durumu kendisininkine benzeyen birçok ülke olduğunu ve dışarda, özgür olarak, ülkesinin daha iyiye gıtmesi savaşımma daha iyi hizmette bulunmak için bu «Voi»u seçtiğini söyleme fırsatı vermiş olmalıdır. sinemadan kısa kısa Jack Lemmon ve Sissy Spacek, «Kayıp» filminde... toplumsal yazgı olarak hazırdar: Sefil yaşam kogullarından, İslâmın fanatik bir biçinade yorumlanmasından koşullanan ataerkil bir ahlakın uıantısı olarak kadıntn baskı altında tutulmasından ve «onur« konusundaki çağdışı bakıştan kaynaklanan bir toplumsal yazgı... Güney, sesıni yukseltmeden boyun eğme ve isyanın bu ürkütücü zincirlenmesini eleştirir Bir yandan boyun eğme (vurulan kaçakçılarm aile bireyleri, suça katılmış olup hapse girmek korkusundan, yakınlarınm oesetlerini tanunayı reddederler), diğer yandan isyan (Kürt mahkum, dağlara doğru, belki bir direniş grubuna katılmak üzere uzaklaşır). Tüm bu ınsanlar için, geçici özgürluk. «ıçerde» oLmaktan beterdir: Top lumsal, ekonomik ve ahlaksal baskılann zinciri altmdadırlar. Zaten hapse düşmelerine neden olan da aynı baskılar değil midir? Sanatçı, burda bir yargıç olarak sesini yükseltmekte. huküm vermemektedir. O, yalnızca insanları böyle uç noktalara surükleyen toplumsal koşullann nesnel gözlemini yapmaktadır. Sozgelımi Seyıt'in kansını sevdiği, bağışlamaya hazır olduğu duyumsamn'aktadır, ama Sevit bunu yapamaz, çunku sozkonusu olan «oreUr»dur ve geleneklere uymadığı takdirde, kendisi her 2 ailenin intikamına hedef olabilecektir... Cinselük üstüne tabu'lar da daha az ağır değildir: Mehmet'le ailesinden gizli onu görmeye gelen kansı, trenin yüznumarasında sevişirken yakalandıklarmda, nerdeyse linç edileceklerdir... Sylvester Stallone «Rocky»de SıC KEX DÛNyuNIN IUC FEl^AKETB UĞRAVAN CANLJÇ>l , MAVVA'NIN A D E M Ş ELMAOA K. • Steven Spielberg'ln her tnttngn altm oluyor. Holly wood genç knsağının başanh yönetmeni, «Jaws» ve bn yıl gröreceğimiz «Kutsal Define Avcıları»ndan sonra, Cannes Şenliğinde gösterilen son filmi «E.T. (The ExtraTerrestriaD» (yani «Uzaydan Gelenler») filmivle tüm re korları yeniden altüst etti. Bu yeni bilimkurgu fantezisî. Amerika ve Kanada'da 2 ayhk gosteriml so&unda parası nı çıkarmış bulunuyor. • Edouard Molinaro. Amerika'da başan kazanan sayılı Fransız yönetmenlerinden biri.. «Çılgınlar Knlfibfl» 1 ve 2'nin büyük sükseslnden sonra sanatçı, bu ülkede «Dansetmiyeceğim î Won't Dance» isimli duygusal/güldürü türünde bir film çevlrecek. Filmde yeni parlayan Kristy McNichol isimli genç kız oynayacafe. • Sylvester Stallone'nin yazıp yönetip oynadıgı «Rocky 3» büyük bir başan kazandı. Stallone, filmde, artık yaşlandığı İçin boks yapamıyacağını aniayan, ama pa ra kazanmak için bu kez 'Japon Güreşi'ne başlayan Rocky yi oynuyor. Filmin özellikle duygusal sahneleri çok beğenüdi. • Kenny Rogers sinemaya geçti. Son yıllarda, büyük başan kazanan 'country' şarkıcısı, «Sixpacck» isimli bir filmde, 6 küçük yaramazla başı derde giren ünlü bir araba yarışçısına oynuyor. Filmi Daniel Petrie yönetti. • Bizde pek llgi görmeyen «Uzay YoîuStar Trek» filminin ikinci bölümü «Han'ın Gazabı» adıyla gösterlme çıktt. Filmde, yine TV dizisinden tamdığımız William Shatner ve Leonard Ntaoy basrolde^ • Woody Allen'ln yeni filmi, Shakespeare'in ünia bir güldürüsünü uyarlıyor: «tBir Taz Gecesi Seks Rüyası». Allen, Shakespeare'in metniyle serbest biçlmde oynuyor ve seyİTdyi gülmekten kırıp geçiriyor. Filmde Woody Allen,, Mta Forrow, Jose Ferrer, Julie Hagerty glbl sanatçılar oy< nuyorlar. • Claude Lelouch'un Avrupa'da büyük başan kazanan «Blrileri ve öbürleri» adü 3 saatlik filmi, Amerika'da «Bolero» adıyla gösterüne çıktı ve ilgi gördü. Lelouch. 3 ailenin yarım yüzyıluk serüvenl boyunca yuzyılımıza bir bakış getirmeyi denemişti. Bazı Amerikan eleştirmenleri, fihni «Bir Fransız usülü «1900». Ama bir FTansız şampanyası kadar haflf» diye karşıladılar. • «Grease» ve «Aşk Gölii» filmlerinin yönetmeni Ran dal Kleiser, bu kez Yunan adalannda geçen bir yazm öy küsünü arüattığı «Taz A^ıklarom çevlrdl. Film, genç ve güzel oyunculanyla çeşitli ülkelerden gelen bir avuç gencin serüvenlerlnl anlatıyor ve kuşkusuz Yunanistan'a büyük reklam yapma gücüne sahip bulunuyor • Louls de Funes'in oynadıgı «Jandarma...» serislnden filmerle ve diğer bazı popüler güldürülerle tanınmış olan Fransız yönetmenî Jean Girault öldü. Filmler? eleştîrmenlerce hiç bir zaman önemsenmiyen Giranlt, bnna karşılık 'îş yapan* bir yönetmen olarak tanınmışti. C Nastassia Kinsky'nln 1942'nin sinema klasiğl cKedi Insanlar Cat Peoplesın yeni çevirimS İçin kendisini olağanüstü blçimde çirklnleştirmeyi kabul etmesi hayretle karşüandı. Her gün yaklaşık bir saatlik bir makyajdan sonra çekime başlıyan Kinslıy, î'lmde doyumsuz kalan aşk arzulan nedeniyle leopara dönüşen bir genç kızı canlandırıyor. FJlm. korku filmi türünde 1982"nto en savh pıtlarmdan biri olmaya aday gözüküyor. KURD DECL KİMKİME Bu fotaplar ot?umci5ina Behic AK Buraya bafei Madem PoüTİKAVLA Sö«/le hanıml Ben hiç PoüTjKflY ö k 'i^tiyorsun önce okülurîu bıtır itiorun oklun btı ü Viayatta? ^ J T i K H sonra ne hali edersen POÜTİKaULARIN etl BantıerzPCletcrfr konu&man PDÜTİKA deöil mîydi ? HAal i? POLTÎKft y a p * Ben POUTİlCfl î>entn d e nalîkın y a p î hakkımı şauundum( Bacaksız[ U^anmadan bana POLİTİKfl yapmaya