Katalog

Cumhuriyet 8 23 MAYIS 1982 .14<|S> klncl Dünya Savaşı • yıllarında Alman M Büyükelçisi Von Papen'e soğuk blr şubat Rünü Çankaya eteklerlnde eşl 11e yilrüyuşe çıktıgında bir sulkast yapılmıştı. Sulkast, başarısız olmuş, elçl ve esl bu girişimden yara bere almadan kurtulmuştu. Ancak suikastı yapan ellndeki bom banın patlamasıyla parça parca olmuştu. Görgü tanıkları ellnde beze sarılı blr paketle o saatlerde Çankaya sırtlarma dogru blr adamın glttlğlni görmüşlerdl. Bert yandan olay yerlne RPİen lİKilller. yaptıklan so ruşturma sonucu, çabucak bazı lpuçları bulmuşlar. suJkastçının klmllğlnl aşağı yukarı saptamışlardı. Sulkastçı. bir Yugoslav komünfsti Idi. Üsküp'ün Geylan llçesine baglı Dobruca köyünde 1917 yıiında dogmuş tu. Üstünden blr llse dlploması çıkmış, tstanbul Hukuk Fakülteslnde kayıtlı oldtıgu anlaşılmış, blr de numarası sllik btr tabanca bu Innmuştu. Adı. ömer Tokat'ti. Aradan Ikl gün geçmemls. parçalanan ömer Tokafın Içbirllkçl arkadaşları saptanmıştı. Bunlar da YuKoslav doğumlu komünlst! lerdl. • "• 1 s..*^| ., ü • • mm,. ••:••" •<TÜRKİYE'NİNKALBİ" ANKARA 1 ^•fpl Mehmed » 3 ? KEMAL | • Pavlof «Faşist, Troçkîst» diye bağırıyor avlof ve Kornllof Türkçe bllmediklerlnl, bundan ötürü çok sıkıntı çektlkle rlnl, cezaevlnde klmseyle görüştürülmediklerlnl. kendllerlne blr dlzl Türkçe kâğıt lmza ettlrümek lstendlğlnl söyledller. t§ln llglnç yanı Ikl Sovyet vatandaşı da mahkeme de avukat lstemedlklerl 1çln avukatsızdılar. Rusya'dan gelen avukatı da mahkeme kabul etmemlştl. Pavlof. duruşma sırasmda Abdurrahman'a bazı sorular sordu. Bunlann hlç blrlne yanıt alamadı. Bunun üzerlne öfkeyle. «FaşlstTroçklst» dlye bağırdı. Süleyman sorgusunda, «Bana öftrctüenlerl mahkemcde söylüyorum» dedl. Bu nun üzerlne Yargıç: «Blzde flklrlerinl «Sylemek istemiyen blr adanıı zorla söyletmek, dövmek, 1? kence yapmak yönteml yok tur» dedl. Bu sözler üzerlne dlnleylcller gülmeye başladılar. Savcı Pavlofu durmadan suçluyordu. «Bulgar Kralına da sulkast hazırladıgını» llerl sürdü. Alman Büyükelçisi Von Papen'e suikast.. # Yugoslav suikastçi'nin Istanbul Hukuk Fakültesi öğrencisi olduğu üzerinden çıkan kimlikten saptanıyor. Eski Alman Sefareti Ele geçen belgelerden suikasti Gestapo'nun düzenledigi anlaşıldı Savunma sırasmda llglnç lddialar ortaya çıktı. Kornllof, «Parçalanan adam ömer defcildir» dedl. «Kanıt olarak, hilirklşl raporunda 3040 yaşında denlyor, oysa 23 yaşındadır. SUnnetsiz oldufru llerl surülilyor, sünnetlldlr. Blr atneliyat geçir diğl söyleniyor, halası hfç amellyat geçirmedi, dlyor. Bugday tenll deniyor, esmer. Suçlamak istlyorlar, oysa ortada hlç blr kanıt yok.» Sonunda mahkeme yirmlşer yıl hapls Pavlof'la Kornllof'a, onaı yıl hapls de Abdurrahman'la Süleyman'a verdl. Ama yargıtay kararı bozdu. Duruşma yenlden başladı. (Jır. M Dört kişi yakalanıyor ısa blr süre sonra Uk soruşturma tamamlandı. îklsi Sovyet vatandaşı olan bu dört klşl yakalandı. Duruşmalan Ankara Ağır Ceza Mahkemesinde başladı. Savcıhk makamını, bu olayla üne kavuşan Kemal Bora doldunıyordu. Kemal Bora iddlanamesinde Pavlof ve Kornilof adlı Ikl Sovyet yurttaşının Von Papen'l öldürtmek Içln ömer'l suç lşlemeye kışkırttıkları llerl sürültlyordu. îyl hatırlarım. davaya, bagta Sovyet ve Alnjan gazeteclleri olmak üzere, dünyanm her yanından gazetecller gelmlşlerdl. Ben de genç blr gazetecl olarak zaman zarnan duruşmalan izlemiştlm. Pavlof ve Kornilof ö mer'e suç lşletmlsler, Abdurrahman ve Süleyman ad lı Ikl Yugoslav göçmen komünlstl de ömer'e yardım etmlşlerdl. tddla böyleydl'.' * Dunışmada Süleyman ve Abdurrahman, ezberletilmlş gibl suikastı nasıl düzenledlklerlnl anlattılar. Her şeyl korkusuz, sesslz, Bâkln, sankl blr futbol maçı anlatır glbl dlle getiriyorlardı. Dikkatl çeken de buy du. K öte yandan, çevlrtnen aracılığı lle sorguları yapılan Pavlof ve Kornllof da olayla Ugllerl olmadığını, bunun blr tertlp olduğunu söylüyorlardı. îstanbul Kon solosluğunda stajyer dlplomat olarak çalışan Pavlof, Abdurrahman ve Süleyman'ı göstererek gunları söyledl: «Bunlar, ırflsterlş olsun dlye kendilerinl Yngoslav komOnisti olarak tanıtıyorlar. Gerçekte Ise Türk Sov yet dostluğunu bozmak fçin klralanmış klşilerdir. Bıifriln oldufcu jcibl yarın da bajka blr maske altında kışkırtmalarını sürdüreceklerdir. Böyle kişllerle yanyana oturmak istemeyiz. Bunlann, kbnler tarafından kışkırtıldığım sonunda çok lyl anla yaca&ız.» Abdurrahman Ise şu görüşü ilerl sürüyordu: «Snlkasttan atnaç Almanya lle TUrklye'nln arasını açmaktır. Türklye'nln Sovyetler'ln yanında savaşa katılması Içln bn ctnayet hazırlanmıştır. Bunlar Iklmlxi de Inşkırttılar, bn d nayete Ittller.» Sovyet basını, Ikl Sovyet yurttaşının «keyfl» olarak mahkemeye çıkarıldığını söylüyordu. Olayda ölen ömer*ln göv deslnden arta kalan parçalar blr kavanoz lçlnde mab kemede sergllendl. Tandoğan kızgın ve öfkeII soruyor: «Adın ne senln?» «Emin.» «Nerellsln?» «Birecik'llyim.» «Türk mUsttn?» Karakuş, bu soru üstüne* gülüyor. vall kızgın: «Ne KÜlliyorsun be?» «Türk müsün dlye sordunuz da...» «Sen bn sulkast olayları hakkında tstanbul'a bazı haberler blldlrlyorsun. Sonra bu haberler, ajanslar tarafından biitün dünyaya yayılıyor. Senln bu ajansta çalışmana klm izln verdl» «Basın Yayın Genel Müdürlügü.» «Kartın var mı?» «Var.» P Perde gerisindeki olaylar .. .LKESINDE başbakonlık yapmış, Hltler'ln Iktldara gelışlne cok /araım etmış bir dıplomatın savoş sırasında Ankara'yo Buyukelçı olarak atanmasının elbette bir amaç ve anlomı vardı. Bu dıplomatın adı Van Papen'dı. Von Papenın. onemll gorevierınden bırl Turkıye'yl Sovyetlere karşı savaşta etkın bir duruma getırmeklı. Bunu nasıl kotarmalıydı? Başlangıcta bir kultur araştırması bıçımınde gelışen Turkculuk ve Turancılığı bir arac olarak kullanmak istedl. Sovyetler Bırliğı toplumu lçlnde Turkler vardı, bu Turkler Turancılık sıyasal akımı ıle kurtarılmalıydı. Turk dilmın. ednbıyatının, sanotının ve tarıhının yenıden conlandırılmasını. bir ulusal blllncln doğmüsını istıyen akımı kullapmaya başladı. Bu arada etkill Turkler de buldu. Erıver Paşanın kardeşı zengın fpbrlkator Nurl Paşa. Emekll General Emın Erkılet. Zeki Velldi Toğan ve yenıden parlamaya çglışan, bu yolda öıgutler kuran, dergller cıkaran gene Turcncılar. Nurl Paşa öırkac kez Almanya'ya gıdıp geldl. Orada cluha once orgutlenmış olan kışllerle ılışkl kurdu. Bunlar Emin Resulzade. Solt Şomil ve Almonyo'ya sığınmış olan Prcf. idrrs oldu. Ge'ek Turkiye'de gerekse Almanyacla bazı örguN ler kurulccak, Almanlar Rusya lclerine doğru ilerledlklerlnde, bunlar. oradakl Türklerle lllşkl kurarak yenı bazı bagımsız Turk dovletlerl oluşturacaklardı. Almcnya'nın ışgalınden sonra, Alman gizll servlslerının e'mclokı belcjolerle bu tosarılar açıklığa kavuşmuşlur. Bunlar Itıcelendiğınde tasarlanan pıanların neler olduğu gun ışığına cıkar. lş!e, savaş ıcmde. Von Papen'e suıkasî. açılan Turancılık Irkcılık davalarının altında bu gercekler ve bu tasarılar yotmaktadır. Pror. Idrıs'm planı Ise daha görkemlldlr. Prof. Idrls, Scvyetler Bıriıği gibl, Orta Asya'da bir «Turan Blrllğl» hayal e'mektedır. Ulusal lstıhb^rat örgütleri bu hayal ve tasanlardan cok cabuk habe'lı oldukları lclndlr kl, Ismet Paşa, Tu* rancılık hareketlerlne hemen karşı cıkmıştır. Turkly» bir 8avaşın eşlğlnden böyle bir savaşa aokulmadan tulmuştur. Süleyman ömer'l Ankara'da görmüş eni duruşmada bu kez Süleyman, «ömer yaşıyor» demez mi? Blr çevirmen lstedl, «Gerçeklerl olduğu glbi açıklıyacağım» dedl. Mah kemeye verdlğl dilekçede gunlar yazılıydı: «Ver bakayım.» Ceblnden AP ajansının kartını çıkarıp veriyor. Vali. kartı evirlp çevirlyor, Emniyet MUdürüne donerek, «Al bu kartı» dlyor. Erain Karakuş'a dönerek, «Bir daha bu olay hakkında tstanbul'a haber vermefce kalkarsan, senl gazetecilik yapmaktan alıkorunı.» Y POÜTİKA 1/C /STCCf Mehmed Sanayi Feodalmî? Vh OTEbl KEMAL Toprak reformu. tarun reformu... Binlerea tşgücumuz yaban ellerde köle Tanm reformu, toprak reformu... Bu sftz olmazdı. Bugünlerde resmi veya gayri leri yülardır duyar dururuz. Ama blr resmi ağızlardan işittiğimiz bu tasarv turlü de çıkmaz. Temcit pllavı gibl ısı lar uygulamaya honursa, verim düşer, tılu" ısıtıhr önümüze konur, yem boru büyüh patlamalar olurmuş. Yahın geçmişteki patlamalarm haynağı hesaplansuymuşcasına öttürülür. Şevket Raşit HaUpoğlu'ndaa. îlhan nuyor. Sosyal bir nnıtın. öteki bir sosöztrak'a değin bir çok bakanlann ça yal sımfın üzerinde tahakkümünü sağbalan da boşunadır. Ara yere sıkışan lamak amacına bağlamyor. Çok doğru* toprak agası, ya da toprak agalannın dur, biri yer, biri bakar. Burhan Felefe'adamı bakanlann çabalan da boç gitmiş tn Bir Döviz Uğruna başlıhh yazısı, bu tlr. Cavit Oral'la Turhan Şahln'1 de bu ulusun kara alın yazısını simgelemiyor mu? arada analıra. neler görmüşüz? Danışma üyeleıinden bir arkadaşla 192a 30'larda Romanya, Dobruca'Bulvar otelinde konuşuyordum: da toprah reformu yaptı. Bir Çekoslavak •Sorma; dedi. «En büyüft gafı yap firması üstlenmişti. Iki buçuh yılda ekimi. dıkimi aksatmadan tüm araziyl par tıhL» Devlette müsteşarhğa kadar yüksel selledi. Adeta tehir planı gibi. Herke» ml;, ögrencilik yıllannda gazetecilik et tarlasının başına çizilen yollardan vanr mis dostum da bunu söyledikten son dı. Herhes hendi maliki olduğu tarlayı verdikten sonra binlerce dönüm arazi ra ne denir. Sordumı rezerv kaldı. O zaman hayıtsız. vergisiz, •Ne gafı?» •Komisyon seçilirhen dalga geçmU fuzull işgal altmdaki araziler ortaya $lz. Toprak ağalan ve onîarın ne kadar çıfctı. Topraksızlara, Yunanistan'dan geadamı Prof.'lar varsa hepsl komisyona len göçmenlere. yeteri hadar verdiler. doluşmuşlar. Cene soğudw mu tf. gen* Ondan artanı da hazine adına tcara ver diler. Bizim burada gocunanların tasayattı.' Ya böyledir. her zaman böyle olmaz lanmalan bu yüzden gelmiyor mu? Hoş mı? tlk söyledikleri söz, ilk çignedlkleri ça kalın. tüm Cumhuriyet yazarlanna saygı sevgi ve selamlar.» sakız: 'Türktye'de dağıtılacah toprah mı Toprak illşkilerinde blr düzenleme var?» lsteyenlerin adı esklden solcuydu, bu Hanl toprakla ugraşan. toprak lllş solculuktan yavas yavas kurtuluyorlar. kilorinl denevlerl lle bilen halkımız ne Jlhan öztrak'a toprak ağalığı kökenindüşünüyor bir arayan, soran bulun den geldiği söylenebilir ama, solcu hiç maz mı? E^er devlet arşıvleri kanştı bir zaman denemez. Hemşerisi Muratlırılsa. ben diyeyim yüz. siz diyin bln ta lı Mehmet Mola'ya da denemez, istediksan. taslak, araştırmaya raslanır. Ne lert belli. Kral Karol döneminin toprak dense. sankl bu çalışmalar yokmus gi refonnuna razı olduğunu söylüyor. bl. konu her ele alınışında btr daha lnÇok söyledlk ama, gene söyliyellm. celenir. Arada sırada bana, Teklrdag'm Mu Toprak reformu. tanm reformu. tarlhratlı'sından uyanık okurum Mehmet sel açıdan bakıldıgında solcuların yapaMola mektup yazar. Gene bu konuda cagı is deglldlr. Solcular gelmeden önce çıkan bir yazım üzerine dayanamamış sanayi burjuvası toprak reformunu da, az,fizblr şeyler karalartus, sözu ona bı tanm reformunu da, çıkan Içln. kendl yapar. Solcular yapmaz demiyonız, önrakıyorum: «... Toprah reformu honulu yannın ce onlar yaparlar. Çıkarlanm zedeleyen okurhen, 1943 • 44'lerde hazırlanan tasa feodal duzenl gidermek onlann taıihrıyı anımsadım. Evet, o da şimdi hi gi sel görevldir. Bizde, hâla, bu görevlerini bi. homisyonlarda tanm reformu, feo yerine getirmlyorlarsa suç klmde? rlastro gıbi adlarla uygulamaya honuldu. Sanıyorum, henüz sanayi de. serma Çalışmalar aürüyor, harcamalar yaptiı ye de toprak ilişkilerl glbl feodal... Geyor. gariban gene ekmeğint yabanda lecekte kendlne engel olacağı biîinen bu aramakta. Eğer o tasarüar kanunlafip reformlan yapmayan, yaptınnayan seryürürlüğo girseydi, bugun buyüh hent mayeci ve sanayld feodale biz ne dilerimizde gecehondu probleml olmatdu yelun? «Parçalanan adam ömer defclldlr, başkasıdır. ömer'l olayrtan sonra Ankara'da gördüm. Bunu ömer'l g«ren tamkiarla kamtlayablllrlm. Eski Ifadelerlm gerçek değlldir. Ben Ruslan Abdnrrahmania tanıştırmadım. Olaylar Abdurrahman'ın uydurması lle bn hale dönüîmüştür. Tntuklandığun zaman vllayette bana altı giin Işkence yaptılar. Dayanamadım, sonun da bu uydurmalara 'Evet' dedlm.» Savcı Kemal Bora: «Sflleyman ;lmdt yalan söylüyor» dedi. Mahkeme, bu kez Ikl Rus'a 16'jar yıl, öteki Ikl göçmene de onar yıl hapis verdl; yar gıtay onayladı. Blr anunı aktaracağım: Abdurrahman'la Süleyman'a avukatlık eden, bu dava dolayısıyla üne kavuşan avukat Şakir Zlya Karaçay'ı tanıdım. Savunmasını bir çok mlhver dillerine çevirmişlerdl. Bir gün domuz derlslnden blr çanta lçlnde plaka plaka Roçllt altmları çıkardı. «Bunlar», dedi. «Japonya'ya çevrllen savunmamn telif hakkı olarak aldını.» Blr ara epeyce bolluk lçlnde yaşadı. Sonra yoksulluğa düştü. Blr sabah ölü sünü Bentderesinde blr çöp bidonu yanında buldular. Bu konuda eski gazetecllerden Emln Karakuş'un da başından geçen blr olay vardır. Karakuş'u blr gün Vall Nevzat Tandogan ma Von Papen B Olayda ölen Ömer'in gövdcsinden arta kalan parçalar bir kavanoz içinde mahonradan yapılan akemedc scrgilendi. raştırmalarda, suiPavlof ve Kornilof, kastı Sovyet ajanlarının yaptığına dalr Türkçe bilmediklerini, bundan ötürü bir kanıt bulunamamıştır. Alman belgelerl ele geçtlçok sıkıntı çektikle ftinde suikabtı Gestapo'nun anlaşılmıştır. rini, cezaevinde kim düzenlediği seyle görüştürülme Johannes Glasneck'ln. «Tür kiye'de Faşist Alman Prodiklerini, kendile pagandası» adlı kltabında, rine bir dizi Türk Amerlkalıların elinde Gesçe kâğıt imza ettiril tapo'nun bu olayı düzenlediğine dalr belgeler bulunmek istendiğini söy duğu açıklanmıştır. lediler. Belgeler gerçeği ortaya çıkardı S kamına çagırıyor. Odada Adalet, Içlşlerl Bakanları, Emniyet Oenel Müdürü var Savaş sırasmda da Amerikan ve tngillz glzli haber alma örgütleri Von Papen'e Almanların düzmece bir sulkast glrlşlmlnde bulunacağını ve bu konuda duyarlı bulunulması gerektlğinl blldirmislerdlr. Bugün. bu sulkast glrlşlminin Almanlarca düzenlendlglni belirleyen kamtlar yayınlanmıştır. Ama, o yıllarda bu olay ülkemizi ve kamuoyunu çok mesgul et mlştir. Zaten Ikl Sovyet yurttaşı da on yıl yatmamıs lar, birkaç yıl sonra hapisten çıkıp ülkelerlne gltmlglerdlr. YARIN: DR. NKŞET NACİ ARIKAN'I KİM ÖLDÜRDÜ? OCH/1J/1NS 449295 Sanat Galerileri bukosede nnlanmasnı dlğinlz ıiannrz icn ODAA1ANS 7. Kuruluş Yıldönüma "Türk Resminde lnsan ve Portre' sergiıiyle kutlanıyor Kasım 1982 . UürfBUAZ.n KARMA RESİM SERGlSt lSMayuSHuina EŞREFOREN ILHAMİ DEMİRCİ CEVATDERELİ İBRAHİM SAFİ NURİİYEM MUSTAFA ESİRKUŞ YAŞARYENİCEÜ TURGUT UZUNÖMEROĞLU /MESUTÜLDAŞ fcüMAU) 476743 Knrtuiaş Cad. 191/B Sinemköy 4047 83 galatasanat galerisl BlRKİLlSERESSAMI "Anonim" 15 Mayıs1 Haziran tüne(gecni$hanı9/2B 493S51 URART M N \K*a CADOCSI21 NÜWT*a BRNBUI. TtLOON 4*0!2t rtLLKS » SANKT CALERİSt ŞİNASIBARUTÇU Suluboya Resim Sergiâ 17Mayısl Haziran'82 sinemalar tiyatrolar (1971den BUYANA» OD4 4J/INSİ449295 1 ANKARASANAT 25 kljılık aı ve orkesna eşliğlndo veTURKULERlMIZ JMUZ: GOI JİJYATR^JU TAKSIMSAHATEVİ SOIOKONSER "PAPILLON STEVE MC PUEEN DUSTIN HOFFMAN YöN:F.SCHAFFNER ESER:H.CHARRIERE C.tesl p»zır 12.0013.00 • 18.00 21.00 P.teılSalıCar».Pers.Cuma 14.0017.0020.00 5 haziran cumşrtesi saat 21.00de BtlJETLER SAT1ŞA SUNULMUŞTUR ŞAN TIYATROSUnda Yar»n OKTAYARAY1CI Y6noırn RUT1C\Y AZİZ Muak. IİMUKSKLÇUK. ÇevreORlUNTAYLAN ' M Sıl', Ç»f, IVr». 20J0 Cuım 20.30 CummafPınr 15.001&00 mazhar fuat ozl<an fcanter tryatroaunda