Katalog

Cumhuriyet 8 15 MAYIS 1982 6aha Kurtuluş Savaşının başlarmda, Sakarya Savaşı ka üanılmadan önce. Ankara'da en geçerll siyasal modanm solculuk oldu6unu. o yılları görmüş ve yaşamış olanlar bilirler. Kalpağına btr kırmızı kurdela, yakasma orakçekiçll blr rozet takmayan yok gibidlr. Bu moda da, bu heves de çok uzun sürmez. Oerek Gazi Mustafa Kemal tarafından, gerekse kendlliğinden kurulan dört soicu partlnin defterl tstlklal mahkemelerince dürülür. Dışardan gelmek lsteyen Mustafa Suph) harekçtl lse Trabzon'da sona erer. D Halk Fırkası kuruluyor umhurlvet'in llanından, Halk Fırkası'nm kurulmasından sonra lse Terakklperver Cumhuriyet Fırkası ortaya çıkar. Atatürk'Ün sllah arkadaşları olan Karabeklr Paşa, Rüştll Paşa. Sahlt BPV (Rafeıroftlu), Rauf Bey (Orbay). Muh tar ve Halis Turgut Beyler tarafından partl kurulurj O gttnkü koşullar. öyle saı nılır kl, Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan başka bir part tlyl kaldıracak nltellkte deı ğlldlr. Pırka, Birlnci ismeC Paşa hükttmetiyle kıyasıya blr muhalefete geçer. ŞeyK Salt ayaklanmasıyladır kl resml görüş, karşısında blr partlnin bulunmasma da< yanamaz. Tüzügünde bulu1 nan, «Partl düşUnceye ve dln Inamsjanna saygılıdır» sözünden ötürü kapatıhrj Halk Pırkası lçln, bu partl< nln de kapatılması lle kul< lanılan ölçek şudur: Sol par tllere de, sağ partllere de düzen lçlnde yer yoktur. Bundan sonra lster Serbest Fırka'nın kurulması, lster daha sonra Demokrat Partl'nln kurulması karşısında resml görüs, muhalefetl C 1923 yılının mart ayı ortalarında AN Şükrü Bey birdenbire ortadan kayboldu. Muhalifler, bir mebus Meclis'ten nasıl kaybolur? diye soruyordu Kaybolan mebus bir türlü bulunamıyor Meclisin ilk üyeleri toplanh halinde.. sürglt sağcılık ve solculuki la karalar olmuçtur. Terakklperver Puka kurulusundan sonra sadece îstanbul kongreslnl yapabllmlştir. Ardından da Dl yarbakır îstlklal Mahkemeslnln kararıyla Şeyh Sait lsyanını körükledlftl lçln kapatılmıştır. Aradan çok vaklt geçmemlş, Izmlr sulkastlnln sorumlulan arasma partlnin kuruculan olan paşalar sokulmus ve yargüanmıştır. ııııııııııııııııııııııııııııııııiHiıııııııııınıınıııııııııınıııııııııııınu • Ismet Paşa bir gün Rauf Bey'i Ankara'ya çağırır. Çankaya'da görüştükten sonra t i r parti kurmasını lster «Eskiden olduğugibi genehep beraber çalışalım» der. Rauf Orbay «Yağma yok Paşam, siz hep koltukta otu racaksınız, biz de muhalefet olacağız» der. Mecliste iki grup oluşmuş, Ismet Paşa'nın Dışişleri Bakanı olarak Lozan'a gönderilmesi Ra uf Bey'le aralarının açılmasını körüklemiştir. Muhalefetsiz iktidar olmaz u kısa özetl yapmaktan amacımız, daha sonra kurulan Serbest Fırka denemeslne değlnmek lçlndlr. Serbest Cumhuriyet Fırkası olayını Doç. Çetln Yetkin bütün ayrıntılan lle ortaya koymuştur. Blz burada kulaktan dolma, söylentl halinde kulaktan kulağa yayılan blr öyktiye yer vereceğlz. O günlerl yaşayanlardan duyduğumuza gö re, blr gün sofrada Mustafa Kemal Paşa arkadaslan lle oturmuş, geçmiş günlerl konuşurmuş. «Çocuklar», demlş. «Riz Selanik'te genc btrer siyasetçi Iken devrln iktidarını dolu dizgln elejtlrir, ilerl gerl konuşurduk. tktidara gelell on yıl oldn. Acaba, kıyıda, kttşede bugünlln genc slyasetcllerl de otnrup bizl kıyasıya eIeştlrirler ml?» Cıplak Kadın , fenl çıkmaya başlayan Mercure De Fnuıce ocak 1890'da Van Gogh hakkında blr yazı yayınlar. Bn Van Gogh lçln saglığında yayınlanınıç tek evet tek y»udır. 16 şuhat 1891'de L'Echo De Parls Gaugulnin bttyüklüğfinü içine slndirir ve 21 mayıs'ta, Charles Morice'in girifiml ile, Gauguln ve Verlalne'in tkiainin de onur ve menfaatine, Vaudevlle'de bir gece düzenlenlr, 1894'de, nlhayct Ceranne da tutulmaya başlamıştır. «Yaruılar tutucıılann düşmamdır, bunu tutucular da hlssediyordu» derdl Jaures: Zola da boçuna «îlerleyen gerçekten» söz etmenüştl herhalde. Kalcler bazen çabuk, bazen geç, fakat mutlaka göçerler...» Yukarıdakl tümcelerl, UnlU ressam Cezannela llgili olarak yazılnuş, henüz TUrkçeye çevrlldiğl halde yayınlanmamış blr yapıttan aldım. Van Gogh Jçin yaşadığı sürece tek yazı yayımlanmış olması düşUndUrdU. Cezanne lçln, ikl Fransız yazarı hazırlamışlar yapıtı. Henrl Guillemin ıle Pierre De Bolsdeffre. Hasan Esat Işık TUrkçeye çevlrmiş. Çevirısi üzerinde daha çalışıyor. tznlyle, Cezanne'la ilgili yapıttan söz etmek istedim. Yazarlar sanatçmm yaşadığı dönemln toplumsal, aiyasal yapısını lnceliyorlar. Bu araştırmadan sanatçının tablolarım yaptığı koşullar, çıkıyor, ortaya. Tarihl blr başka türlü anlatıyoriar. İlk inceleme Henri Guillemln'in. Adı: «Bnrjuvazinln altın döneml, toplumgal kavga ve estetlk». Şöyle başlıyor: «Cezanne ve btttün empresyonisUer (lzlenimciler) kendilerlni kabul ettlrebilmek için uzun bir savaşım veraıek zorunda kaldılar. Halk yapıtlarından hoglanmıyordu, blr de yapıtların değorlendlrilmeslnde yetklll resmî çevreler de genç ressamlara cepbe almışlardı. San'at atanındakl o döncm karşılaşılan somnlar, edebiyat daunda aynı dönenıde sembolizm ve naturaUzm etrafmda tanık olunanlardan farkb değlldl. Bn lki alan da verilen savaşım birbirlne benziyordu. Belkl de, daha yertnde bir deyünle, aynı savaşımdı bu. Peki, direnen hangi tabakadır? Bekçller, gayretkeşler kimlerdlr? Bunlardan beklenen nedlr veya bunlar, blIInçU bUinçslz, kendilerlni ne ile görevll g&rmektedirler?. Ressamlarlu, yazarlarla llrllenenler, Courbet, Manet, Cezanne'ın hitap ettiğl klmseler, Zola, Mallarme veya Verlaine'ı okuyanlar (önce de Madamme Bovary ve Fleurs Du Mal'ı okuyanlar) varlıkb, egemen tabakadır. Eleştlriciler, sergilere resim seçen heyetlerln üyelert de burjuvaziye mensuptur. (Kentsoylulardır). Edeblyatta olsun, san'atta olsun, bunlar değerlendlnnelerinl edebiyat ve san'atla hlç llgrisl olmayan önyargılara dayandınrlar. Ve kararlarmı sonradan »üslemeye, hoşa gidecek bir kalıba sokmaya çalışırlar. Ama gene de asıl amaçlarımn tüm çıplaklığı iie ortaya çıkmasını pek önleyemezler. Bazen de zevahlr kurtarma zahmetine bile katlanmazlar. Bu çetin savaşımı gerçek nedenleriyle anlamak Istiyorsak bu savaşımda estetik, hiç olmazsa bir tarat lçln, bahaneden başka blr şey değlldlr, nenin kavgası verlliyor, hangi topium hangi sorunlarla karşı karsıya bulunuyor, bu mutlaka bilinmelidlr....» Bir diplomat olarak billnen Hasan Esat Içılrtn, Fransızcadan çevirdiği bu incelemeyi, sanatçılan, aydınları duşündürecek bu yapıtın bir an önce yaynnla. yıp, Tlirk okurlara sunmasını dilerlm... Resim sergilerlni kaçırmamaya çalışıyorum ama, yine do gltmediklerim aksattıklarun oluyor. Gldince, görevim bu ya, «Ankara Notları»nda, değinmem gerek. Bir eleştirmeci değilün. Gazetecillk görevl, duyurucuyum. Zaman zaman o da aranır oluyor sezlnledlğim... Kaç kez çağırdık, bir ttirlU gelmedlnl derler. Bu, «o kadar sergl açıyoruz, tek »atır yannadın!» da mek satır arasmda... Şahin Paksoy, «Evrensekdekl aergisinde heyecanlıydı. îstanbul'dan gelmişti. Burada tanıdıgı çok degildL Bakalım ilgi görecek nüydi? îlginçti Şahin Paksoy'un pişirllmis çamurlan, reslmleri. Eşref Üren oradaydı. Şahin Paksoy da, «satır arasmda» anlatıyor, söylemek istediklerini... Bakın, dedl, burada blr pplalc kadm, yılam baglunıs suruklUyor. B •^ ALI ŞÜKRÜ cağını söylüyordu. Muhalifler lse, «Blr mebus Meclisten nasıl kaybolur?» dlye soruyorlardı. Jandarma subaylarından Kızilcahamamlı Kemal. A11 Şükrü Bey'l bulmak üzere sa&ı solu araştırırken, Dlkmen sırtlarında bir çukurun başında sineklerln uçuştuguna tanık oldıı. Çukurun kazılması üzerine AII Şükrü Bev'in cesedi ortaya çıkmıştı. Ali Şükrü Bev öldürülmüstti ama. kim öldürmüştü"' Bunun araştırılmasma geçlldl. Mustafa Kantan yakalandı. Biraz sıkıştırıldığında. elnayetl, Ko ruma Birliği Komutanı Topal Osman'la btrllkte lşlediklerlnl açıkladı. All Şükrü Bey lle Tooal Osman hemşerl olduklarından, bir ^POP hem«;pris1ni vpmpöp c.i*ırmıs Ycmok yenir. Içkî lcillrkpn, o deftilden bir tartışma cikarmış. Rlrblrlprinp cullandıklarında da, öncpden hazırlanan blr Iple Trabzon mebusunu boğmuş vp öHlsünü Dlkmen sırtlarında bir cukura pömdürmüş... Bu anlaşılıyor. Cıkan ilk yasa vergiyle ilgiliydi unanlılann Izmlr'e çıkışı olan 15 Mayıs 1910'dan Meclis'in kuruluşu olan 23 Nisan 1920'ye değia 11 ay Anadolu devletsiz vo başsızdır. İstanbul'un Anadolu üstünde sözü ve etkisi yoktur. Denilebilir ki. bu 11 ay devleti Istanbul'un çeteler* dedigi Kuvayı Mılliyeciler yonotmişlerdir. Devletin gelecekteki yöneticileri ise Erzurum ve Sivas KonRreleri düzenlerken parasızdırlar. Mustafa Kemal Paşa, Osmanlı Bankası'ndan ve mal müdürlüklerinden senet karşılığı para çekilmesine kesinkes karşıdır. kendl yağlan lle kavrulmak. eldekilerle geçinmek yanlısıdır. Erzurum Konjrresi'ne katılmış olan Cevat Dur> sunoğlu, parasızh£ı onılannda anlatır. Kazım CD1rik) Koliyor, para «erektiglni sövlüyor. Hiç birindo yoktur. Bin lira jrerekiyor. Anyorlar. tanyorlar. bulamıvorlar. • .. Emekli Binbaşı Süleyman Bev hızır gibi irtvdadımıza yetişti' diyor. Alt yanı özetle şöyledlr: 'Çocuklar ben bu işin çarestni buldum. Benim birikmiş 900 liram var. Altmış yaşını geçmiş bir ada mım. Allahın rızasından, milletin selametinden başka bir dileğim yok. Bu parayı size veririm. bunun verildığini Paşa da, başkası da duymayacah. tlerde paranız olursa ödersiniz. olmazsa helal o/sun.» Süleyman 900 lirayı veriyor. onlar da aralannda yüz lira topluyor. toplam bin lirayı Kazım aracıhgı ile Paşa'ya ulaştınyorlar. tstanbul hükümetinın görovinden uzaklaştırdığı Kaymakam Ni?amettin Beyin (Atakar) para konusunda anırlan şöyledir: «... Bir gün Paşa'ya çarşıda kasaba, bakkala, borçlandığımızı ve para kalmadığmı söyledim: Bunlan Rauf (Orbay) yanımda iken tekrar aç. dedi. Rauf Beyle otururken durumu anlattım. Paşa: Ben şimdlye kadar olan 7 800 liramı verdlm. Başka param yok. dedi. Rauf Bev yüz altın verdi.» 2? Nisan lOZO'de Anadolu Mecllst açılır. erteıl Qün çıkardığı ilk yasa vergiyle ilgilidir. Hayvanlar vergisinin eskiden olduğu gibi dört hat olarah ahnması • Bundan sonrası blrer tumcellk başlıklarla özetle nebillr. Meclia Başkanı Mustafa Kemal Paşa olur, Geno Meclis'in seçecegl Bakanlar Kurulu'na da Meclis'e vpkaleten Paşa Başkanhk eder. tsyanlar bas tınlır. isvanlann blr kısmını bastıran Çerkez Ethem do duzpnli ordu kurulurken temizlenlr. Ratı Cephefiinde Genelkurmay'ın buyruguna uymadan Yunan'a saldıran ve vonik düşen All Fuat Paşa görevinden alınarak Moskova Elçlliğine atanır Y Tooal Osman öldürülüyor unun üzerlne tsmail Hakkı Tekçe komutasındaki birHfte Topal Osman'ı kuşatması komutu vprillyor. tsmail Hakkı Bev. Çankaya'da Papazın Baftı denilen yerde bu kuvvetlprl sıkıştınyor. Ateş başlıyor, Osman yaralanıyor. Silahlı catışma epeyce sürüyor. Sonunda Osman öldürülflyor. Sofrada oturanlardan çogu, «Haşa Pasam, sizl eleştlrenlerin dili tutulur, tfyle gey olur mu?» dlye yanıtlamışlar. Ancak lçlerlnde Atatürk'ün mahalle ve çocukluk arkadaşı Nuri Conker atılmış, «Paşam», demlş. «Siz bunlann aşırı 1ytmserli^ine bakmayın, elbette sizi ve blzlerl eleşttrenler vardır.» Bunun flzerlne Paşa, «öyleyse ne yapacağız?» diye sonnuş. Hep sl susmuşlar. Bunun tlzerlne Paşa, «Parls'e, Fethl'ye (Okyar) blr telgraf çekin, gelsln blr fırka kursun, klmln blzden yana oldugnnn, klmln karşımızda bulnnduğunn anlayalım.» Serbest Pırka'nm bu sofra konuşmasından sonra kotarıldıftı söylentller lçlnde yer alır. Olayın resml anlatılışma gellnce, 1930 yılı temmuzunda lzninl geçlrmek üzere Parls'ten gelen Fethl Bey (Okyar) Yalova'da Mustafa Kemal Paşa'yı, saygılarını sunmak tizere zlyaret eder. Memleketin genel durumu görüşülürken de, söz, muhalefetsiz İktidar olmaz tezlne gellp dayajıır. Bunun üzerine Paşa, Fethl Bey'den. Halk Fırkası lçlnden diledlğl mebuslan alarak blr muhalefet partlst kurmasım lster. Blllndiğl glbl bundan sonra Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulur, beledlye seçimlerlne katılır. Fakat Halk Partlsl'nln İlerl gelenleri de bu muhalefet par tlslnin varlığma dayanamazlar, Izmir'de Atatürk'ün ve tsmet Paşa'nm resimlerlnln meydanlarda yırtılması üzerlne partl ken dl kendlnl kapatır. Böylece ele geçmis olan İkl partlll B RAUF ORBAY demokrasl denemeslnln per desi de 1946'ya kadar örtüİU kalır. En uygun muhalefet bulunuyor «•smet Paşa'nın Mllll • Sef oluşundan ve 1J^ klncl Dünya Savaşının bitlminden son ra, 1945'lerde yenlden çok partlll döneme geçllmesl zorunluftu doğar. Blr partl kurdurulacak, ülkeye demokrasl gelecektlr ama, kimlnle nasıl gelecektlr? Anılarından öğrendlğlmlzp Röre, İlk hatıra gelen Rauf Orbay'dır. tsmet Paşa, blr gün Rauf Bey'l Ankara'ya çafcırır. Çankaya'da görllştükten sonra blr partl kurmasını lster: «Esklden olduğu glbi gene hep beraber çalışalım.» der. Bunun üzerine Rauf Orbay, sandalyeslnde doğrulur. «Yagma yok Paşam,» der. «Nasıl esklden olduğu gibl hep beraber çalısaca£ız? Buna imkân var mı? Sİ7 hep koltukta oturacaksını/ blz de muhalefet olacağız. Benden paso, ben böyle işlerde yoğum.» tşte eskllerle bu türlü danışmalardan sonradır kl, en uygun muhalefet olarak Celal Bayar bulunur ve ona blr muhalefet partist kurması önerlllr. tsmet Paşa'nın güveninl sağlayan Bayar, Ismet Paşa'yı çok Iyl tanıdıgı lçlndir kl. böyle blr görevi yüklenir. öteslnl, çok yakın tarihtlr, blllyoruz. YARIN: KURTLAR YENtSEHİR'E İNİYOR... Ali Şükrü Bey kayboluyor enlden lşln başına dönelim. Mecliste İkl grup oluşmuş, lktidarlı muhalefetll blr dönem yaşanmış ama, rejlme oturmamıştır. tsmet Paşa'nın Dışişleri Bakanı olarak Lozan'a gönderilmesi Rauf Bey'le aralarının açılmasını körüklemiştir. tşte bu sırada bir AII ŞUkrü olayı vardır kl, karşılıklı slyasal llişkllerl açıklaraası bakımından dikkatl çekicldlr. Trabzon mllletveklll ve emekli Denlz Kurmay Blnbaşısı olan All şakrü Bey Meclisin en etkln slyasetçllerlnden biriydi. 1923 yılı martının ortalarına doğru Ali Şükrü Bey birdenbire ortadan yok oldu. Aranıyor, blr ttirlü bulunamıyordu. Sonunda konu Mecllse getlrlldl. Başbakan arandıgını, buluna Ist. Üni. Dishekimligi Fakültesi Dekanlığından Y Aşagıda Biriml, Sınıfı. Ünvanı, Derecesi ve Adedi belirtilen kadrolara atama yapıacaktır. 1 Araştırma Görevliliğine Isteklllerin Yabancı Dillerını ve mezun olduklan okulu belirten dilekç e ve 2 resim ile blrlikte. Sağlık Hızmetleri Sınıfında açık bulunan kadrolara lsteklilerln de Saglık Okulu mezunu olduklannı belirten dilekçe v e 1 resim Ue birlikte 28.5.1082 Cuma günü saat 16.00'ya kadar Dekanlıga (Çapa) müracaatlan. 2 Araştırma Görevliligine Isteklllerin Yabana Dil Sınavları 1.6.1982 Salı günü saat 10.00'da, başanlı olanlann Billm Sınavlan ise 4.6.1982 Cuma Künü saat 10.00'da ve Saglık Hizmetleri sınıfında açık bulunan kadrolara isteklilerin Yanşma Sınavı da 4.6.1982 Cuma günü saat 10.00'da Fakültemiz binasında (Çapa) yapılacaktır Birimi Kuron Köprü Protezl Total Parsiyel Protez Perlodontoloji ene Ortopedisi Patoloji Patoloji şÇfie Haatahklan vo Cerrahlsi Histolojl ve Emblriyolojl Histolojl ve Embiriyoloji Dekanhk Periodontolojl Diş Hastalıklan ve Konservatif Diş Tedavlsl Mikrobiyolojl Kadro Sınıfı Ünvanr Der. Ad. Atanma Şekll Ög. Üye. Yard. Arş. Gör. 8 ı 2547 Sok. 32. mad. Uyannca 8 1 8 1 8 1 0 1 8 1 S.H.S. S.H.S. S.H.S. SJLS. Narkoz Teknisyenl Hemşiro Hemşira Protez Teknlsyenl 12 6S7 8 8 1 1 1 S.K. Uyannca