Katalog

Cumhuriyet 12 29 AEALIK 1982 Brejnev ölünce dünya çapmda nezaket basladı @ Brejnev'in cenaze törenini izleyen günlerde, Başkan Reagan, Washington'daki Sovyet Büyükelçiliğine başsağhğı ziyareti yaptı. Kanayan yara: Orta Amerika El Salvador'da çatışmalar yeni hükümetin kurulmasuıdan sonra şiddetlenerek devam etti. Guatemala ve Honduras'ta solcu gerillalar dikta yönetimlerine karşı mücadelelerini sürdürdüler. El Salvador'da gerillalan sindirmeye çakşan hükümet kuvvetlerine ABD'li askeri uzmanların yardım etmesi bunalımın boyutlarım daha da genişletti. RTA Amerika, dünyamızın kanayan yaralarmdan biri oL ma özelliğini 1983 yılında da korudu. El Salvador. Guatemala ve Honduras'da solcu gerillalar dikta yönetimlerine karşı mücadelerini sürdürüken. Nikaragua ve Honduras arasındaki sınır çatışmalan bunalıma yeni bir boyut kattı. Honduras'da üslenen eski Ni 60 kişinin öldüğü kanlı se çimler sonunda hiçbir adaym çogunluğu sağlayamaması üzerine aşın sağcı D'Abussion liderlığinde bir koalısyon kuruldu. El Salvador'da çatışmalar yeni hükümetin kurulmasından sonra şiddetlenerek sur dü. Özellikle Honduras . El Salvador sınır bölgesinde onemli bir güce sahlp solcu gerillalar, giriştikleri saldınlarda hükümet kuvvetlerine ağır kayıplar verdirdiler. El Salvador'da gerillalan sindirmeye çalışan hükümet kuvvetlerine ABD'li «askeri uzmanlann yardım etmesi» bunahmın boyutlannı daha da genişletti Bu arada, Başkan Reagan'ın «terörist» diye nitelediği solcu gerillalan. Mitterrand'm Fransasınm tanıması ABD ile Avrupa arasuıdaki anlaşmazlık konulanna blr yenisini kattı. @ ABD ile Sovyetler'in karşıhklı suçlamalan hafifletmesinin yamsıra, Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler arasında da yunuısjama yönünde bazı adımlar atıldı. ovyetler Bırlığı Davlet BaşKanı Leonıd Brejnev'm lo Kasmıda olmesını ızlsyen gıınlerde dunyada en çok meraî: edılen ıkı konu herhalde şunlardı• Breınev'ın yerine kim gelecek? S Sovyet politıkasında değışıkhk olacalc mı? Olacaksa ne yonde olacak? Drejnev'in olümunden çok kı sa süre sonra Sovyetler Bırliğı Komunıst Partısi Genel Sekreterlığıne eskı KGB başkanı Yu ri Andropov'un seçıldığınin a. çıklanması ile ilk soru yanıtlanmış oldu. Brejnev'in cenaze torenım izleyen guıılerde uluslararası ılışkilerde belirgin bir yumuşama dıkkatleri çekti. Başkan Reagan eskı Sovyet liderinin olümü üzerine Washington'dakı Sovyet elçiliğini ziyaret edip başsağlığı dıliyor, Kremlın'e gonderdıği başsağlığı telgralında Eeyaz Saraya gehşinden bu yana ilk kez Sovyetler Bırlığı ile ilişkıleri gelıştırmek ıstediğını belırtiyordu. Brejnev'in cenaze törenine katılmak üzere Moskova'ya giden ABD Baş kan yardımcısı OeorRe Bush ile Dışişleri Bakanı George Shultz, uzun süredır Sovyetler Birliğini ziyaret eden ve yüksek düzeydeki Amerikan yetlki S O karagua diktatöru Somoza yanlısı gruplar, ABD'nin des teğiyle Nikaragua'ya vur kaç saldınları düzenlediler. Bu ortamda uzun süredir kanlı bir savaşm sürdüğu El Salvador'da 28 ekimde Kurucu Meclis seçimleri yapıldı. Silahlann gölgesinde yapılan seçimlerde Kurucu Meclis'in 60 üyeliği için tümu sağ kanattan 331 aday mücadele ettl. ÎRAN IRAK: SAVAŞIN 3. YILI BARIŞ UMUDU YOK da çözfim konusunda hiçbir umut yaratmadan sürdü. 1982'de, savaşın seyri bakımından çok önemli bir gelişme oldu ve savaş ilk kez tran topraklanndan Irak topraklarma aktarıldı. îran kuvvetleri, martnisan aylannda böyük bir taarruzla ele g e ç i r i p Irak ordusunun elinde bulunan topraklarının önemli bölümünü gcri aldılar. Temmuzda, tran birlikleri Irak topraklanndaydı. lran':n ilerlemesi, kanlı çarpışmalarla durduruldıı 1982'nin son aylannda îran kuv\etleri, cephenin üç deçisik noktasında çeşltU aıalıkiarla Irak topraklarma girmeye, Bağdat'a ıierlemeye, BağdatBasra karayolunu kesmeye çalıştılar. 1982 içinde Körfez Savaşının böyle yön değiştirmesi, bölge devletlerinl ve ABD'yi kaytnlandırdı. Amerikan Çevik Kuvvet planlarına ilişldn faallyetler ve bu konuyla ilişkili diplomatik temaslar yoğunlaştı. 3. yılına giren savaş, tran ve Irak açısından artık her bakımdan tam blr toplum olayı. Özellikle Iran'da, cepheye koşan gönüllüler arasında çocıık yaştakiler ve yaşhlar da göriilüyor. lılerı oldular. Bush ile Slıultz' un yeni lıdsr Andropov'la goruştükten sonra yaptıklan açıklamalarda ıjımser ve ılımlı bir dil kullanmaya ozen gostsrdıklerı goze çai'pıyorda Dık katlerı çekcn bir başka ılgınç gelişme, Çın'in tutumundaki değişiklıktı. Brejnev'in cenaze torenme katılmak ıçm Moskova'ya gelen Çın Dışişleri Bakam Huang Hua, yıllardır Sovyetler'ı ziyaret eden en yüksek düzeydeki Çınlı yetkılı ıdi. Huang, Moskova'da japtığı açıklamada Çm Halk Cumhunyetinın Sovyetler Bırlığı ile ılışkılerıni gelıştırmek ıstedjğıni sbylüyordu. Sıyasal gozlenıciler, bu demecı, Çm'ın Sovyefcler'e ilişkin, yıllardır yaptığı «en üunh açıklama» şeklinde nitelendiriliyorlardı. Brejnev'in olümü ile büyük devletler arasındaki ilişkilerde, biçimde olsa bile, belirgin bir yumuşamanın başladığı gözleniyordu. En azından karşılıklı suçlama ve saldırılar bir yana bırakılmış, resmî açıklamalarda diplomatik nezaket kurallarına daha uygun ve daha sorumlu bir dil kullanılmaya başlanmıştı. Bu yumuşama belirtisinin nükleer silahlar gibi tüm insanlığı ilgilendiren temel sorunlara inip ınemeyeceğini za man gösterecek. Almanya'da iktidar kavgası ederal Almanya 13 yıldır ilk kez bir yılbaşmı lstikrarlı bir hukümetten yoksun olarak kutluyor. Çunku ekim ayında kurulan Kohl hukumeti 6 martta seçime gidiyor. 1982 yılının ilk yarısında, 13 yıldır aynı yastığa baş koyan Sosyal Demokrat ve Hur Demokrat partilerinin her kavgası «boşanma»nm habercisi olarak yorumlanıyordu. Hur Demokratlar güçlenerek çıktıkları 1980 seçunlerinden beri, sosyal yardımlarin azaltılmasmı, devletin refah dağıtmak yerine yatırımlan teşvik etmesıni savunuyorlardı. Orta yol izleyen Başbakan Schmidt, bir yandan partl tarafmdan sosyal yardımlan kırpmak ve Hür Demokratlara taviz ver mekle suçlanıyordu. Öbur yandan, Hür Demokratlar, Tıpta büyük Sosyal Demokratlar'a verdık adımlar: lerî tavizlerin aşırı olduğunu, bu yüzden oy kaybettik"\7" lerini ve hükümetin vatırım F Boru hattı kavgası!.. Reagan SibiryaAvrupa doğalgaz boru hatünın yapımını iki nedenle istemiyordu: Boru hattı Avrupa'nın enerji alanında Sovyetler'e bağımlılaşmasına yol açacak ve Sovyetler'e büyük gelir sağlayacakü. Avrupa, ABD Başkanı'mn empoze ettiği tutu. mu kabul etmiyor. Avrupau devlet adamlan, «ABD, faturasını bizim ödeyeceğimiz kararlan bize sormadan alıyor» diyor. x I f\ 1T\ î1 \f K J feüıi P 1 1 * T P* I f* 1 1 J. V1V1X ileri sürüyordu. Schmidt bu yüzden düşürüldük ten bir süre sonra, bir daha Başbakan olmayacağını açıkladı. Bu yöndeki çekışme sertle çerek, 17 eylülde Hur Demok rat Bakanların istifa etmesi n e y o l a ç t l teşviklerine önem vermedi A organa 1 g |~l nTTfJT j gjjijjjjje l l d v y CLU lan güven oylamasıyla Schmidt hükümeti düştü, yerine Helmut Kohl liderliğindeki üç parti koalisyonu geç ti. Hıristiyan Demokrat Hı ristiyan Sosyal Birlik Bloku oluşan hükümetin Başbakanı Kohl'un ilk sözü «Türk iş çilerinln sayısı azaltılmalı» y a p ı . ve Hür Demokrat Parti'den da kaydedilen en büyuk başarısı yapav kalbin yapılması oldu. însanlık tarıhinde ilk yapay kalbin 61 yaşında ki emekli dişçi Barney Clark'a başarıyla takılması ve hastanın sağlık durumunun giderek düzelmesi, tıp alanında ye ni bir dönemi baslatıyor du. Ameliyattan sonra çı kan bazı kuçuk sorunla ra rağmen. 61 yaşuıdaki Barney Clark'm durumu bir haylı iyi. Gelen haberler, hastanın bir süre sonra eskisi gibi olmasa bile sağlıklı bir ya şama kavusacağı yolunda Clark'm yapay kalbi emekh dişçıyi ne kadar yaşatabilecek? Bu henuz belli değil. Amerikan New York Times gazetesi bu konuda hayli kö tümser. Gazete, yapay kalp operasyonunu gerçekleştiren doktorlan eleştırdi ve yapılan iŞin hayatı değil, ölümü uzatmak olduğunu ileri sürdü. Tıp alanında başka bir ilgınç gelişme felç tedavisi konusunda gerçekleşti. Hareket olanağı kavbolmuş felçli organa bağlanan elektrotlann organın hareketini sağla yabildiği gorüldü. Elektroniğin tıp bilimine uvgulanması sonucu elde edilen bu başan sayesin de birçok insanra. felçli kol ve bacaklannı veniden kullanabilmesi sağlanıyor. Y ılm tıp alanın o i d u . Ancak 6 marttaki erkonularda olduğu gibitepkibu k e n seçimlerden önce konudaaçmamak için, başka y e yol da bir şey yapmadı. Kohl hükümetinin yankı uyandıran başlıca uygulama6i, kendini düşürerek erken seçimler için gerekli ortamı hazırlaması oldu. Baga geçtiğinin üçüncü aymda Kohl güvenoylamasına başvurdu. Oylamadan ön ce hükümet sözcüsünün deyimiyle «güvenoyu almamak için gereken önlemleri» almıştı. Bu konuda Sosyal Demokrat Başbakan adayı Vos gel ile de görttştü ve muhalefet lideri şu açıklamayı yaptı: Başbakan'a güvenoyu almaması için üzerimize dtt şeni yapacağımız konusunda söz verdim. Hükümetin düşü rülmesi konusunda kendisiy le işbirliği yapntaya hazırız.» İş böyle bir senaryoya va rmca. ülkenin en etkili haber dergisi Spiegel, erken se çim haberini «saçmasapan tiyatro* başhğıyla verdi ve tum partileri suçladı. Önce Hür Demokrat'lann, el altmdan sağ partilerle an laşıp Sosyal Demokrat'larla koalisyonu bozmalan, bu olaym «komplo» diye suçlanması, ardından danışıklı dövıiş niteligindeki erken seçim operasyonu Alman kamuoyunda «demokrasi oyun lan>na karşı geniş tepkilerin doğmasına yol açtı ve Avrupa'nın en istikrarh sivasal düzenlerinden birine sahin bu ülkede politikanın prestii vitirmesine neden oldu. Ülkenin etkili haber dergisi Der Spiegel, bu olaylan «saçmasapan tiyatro» başlıverdi DÜNTANIN EN tlNLÜ BORU1ARI Slblrya'dald doğalgaz kaynaklanndan Avnıpa'ya uzanacak boru hattının yapımı, Reagan'ın tehdltleri, önlemleri, Avrupalıların direnişi, Sovjetler'in heyecanh bekleyişi ije blrlikte pek aksamadan devam ettl. Sovyetler'den Avrupa'ya doğalgaz aktaracak borular da dünyanm büyük güçlerini birbirlne sokan bu tartışma içlnde, »imdiye kadar pek fazla sanayi mamulUne nasip olmanuş bir üne kavuştuiar. VRUPA ile ABD arasında ialın en onenüi sürtüşme konulanndan blri, kuşkusuz «boru hattı anlaşmazlığinydı. «Boru hattı tı kavgası» Atlantik'ın iki yakası arasındaki ilişkileri zaman zaman son yılların en gergın auzeyıne getirdi. Sibirva'dan Avrupa'ya doğal Raz taşıyacak 5 bın km'hk boru lıattının döşenmesi projesine Başkan Reagan öteden beri kar şı çıkıyordu. Reagan'a gbre bu proje Avrupa'yı Sovyet doğalgazına bağımlı kılacak, ayrıca Sovyetler doğalgaz satışından kazanacakları 78 milyar doları silahlanmaya harcayacaklardı. Polonya'da Sıkıyönetimln ilan edılmesmden sonra Başkan Reagan'ın Amerikan şirketlenınn boru hattı içm Sovyetler'e iTialzems satışım yasaklaması, ABD ile Avrupa arasındaki ilışkılen belirgin biçimde sertleşt.ıdi. Issızhğin büyuk boyutlarr. ulaştığı Avrupa ulkeleri, Reagan'ın tutumunu kendi ekonomi politikalanna indirilen bir darbe olarak tanımlıyorlardı. Federal Alman Başbakam Schmidt, «ABD, bize sormadan faturasını bizlm ödeyeceğimiz önlemler alıyor» diyordu. Avrupa ile iyi ilişkilerln sürdürulmesin. den yana olan eskl Dışişleri Ba. kanı Alesandcr Haig, Reagan'ı ambargoyu kaldırması için Ikna etmeye çaüşıyordu. Ne var kl, Başkan Reagan, ambargo kararını dinlemeyip, Sovyetler'e malzeme satan Avrupa şirketlerini de cezalandırmaya kalkışarak bu şirketlere yedek parça sevkini durduracaktı. Başkan Reagan'ın son karan Avrupa'lı müttefiklerinın çok sert tepkisine yol açarken. Âlexander Haig istifasını sundu. Ancak Avrupa'nın direnmesi ve yeni Dışişleri Bakanı George Shueltz'un yatıştırıcı polıtıkası sonucu Reagan gen çekileceK ve şirketlere koyduğu satış yasağını kaldıracaktı. Başkan Reagan ambargoyu, kaldırdığını açıltlarken, «Avrupalı müttefıklerimizle Sovyetler'e gelişmiş teknoloji satışım smırlaııdırma konusunda anlaştık» diyordu. Ama Paris hükümeti Reagan'ın bu açıklamasma karşı çıkarak Fransa'nm böyle bir anlaşmaya girmediğini belirtiyor, bu kez ABD . Fransa ilişkilerinde gergmlik ortaya çıkıyordu. Boru hattı kavgası, her halde Başkan Reagan'ın çelişkili politikasınm örneklerinden bın olarak anımsanacak. Ispanya'da sosyalistler "değişme,,yi sağlayabilecek mi? Ihmh diye nitelenebilecek bir sosyalizm öneren Gonzalez'in partisi, programının «bir umut çağrısı» olduğunu söylüyor. Sosyalistler, «kendilerinden öncekilerin yapmış olması gerekenleri yapacaklannı» ilan ettiler. Kastedilen, Franko rejiminin izlerini silip Ispanya'da halkın devletle ilişkisi bakımından köklü demokratik kurumlan yaratmak. • spanyol sosyalistlerinin geçtiğimiz eldm aymda, tahmin' lerin üstünde oy alarak «ktidara gelmeleri, ül kenin son yıllarda yaşadığı en onemli olay. îspanya'yı son altı yıldır yöneten Demokratık Merkez Partisi'nin sorunlarla başa çıkamayışı, halkı giderek bir arayış içine itti. Sosyalistler bu arayışa «değişim» sloganla rıyla cevap veriyordu. Radi kal bir programdan çok, •ılımlı» bir «sosyalizm» öne ren Felipe Gonzalez'in Sosyalist Partisi. programlannın «bir umut çağrısı» olduğunu söylüyor. «Ülkede bizden öncekilerin yapmiî olması gerekenleri yapmava ralışacağız» diyen sosya programında baslt ları destekleyeceğini de söy lüyor. Sosyalistlerin önündekJ öbür çetin sorun, muhafazakâr güçlerle ilişkiler Sosyalist partinin programmda önemli maddelerden biri «Sivil güçlerin resmi güçlere egemen olması.» Ne vat ki, yıllardır ıktldarın zevkl ni tatmış olan ve sinp«inde hâlâ Franco'cu sub.'ylnn barındıran tspanyol ordusu na bu ilkenin ne ölçüde uy gulanabileceğini zaman göa terecek. Sosyalistlerin programmda mıllileştirmenin elektrik sanayii ile sınirlanması. ser mayenin tepkisini azaltmak amacıyla alınmiş bir önlem olarak göriilüyor. Felipe Gonzales ordu. kilise. sermave üçlüsünun değisime giderek alıştıklannı söylüyor. 1983 yılı sosyalistlerin va dettikleri değişimin gerçekle şip gerçekleşmeyeceğini gös termesi açısından önemli bir yıl olacak. I ÇEHRE DEĞtŞtMt tspany» fbndl IçtenHkle, sadece 5n adnıı kullanarak, «Fellpe» diye fleslenebildiği genç bir Iiderin, Gonlalez'in «Değlşlm» sloganın» •anldı. ca şu konular yer alıyon Sosyalist Parti NATO'ya üye olup olmama karannı halkto kendisine bırakacak larını söylüyor. AET ile iliş kılerde ise tam üyelik soru mı öncelikle ele ahnıyor. Kür tajm serbest bırakılması, Ye rel özerklik isteyen etnık gruplarla görüşmelere oturuhnasi ve gerektiğinde Uteklerinin kabul edilmesi. Sivil güçlerin resmi güçler üzerlnde egemenlik sağlaması programda yer alan Sosyalistler ekonoml alanında işsizlik sorununu çöz mek elektrik sanayini dev letleştirmek amaçlanyla yo la çıktılar. Sosyalistlerin başansında, Partl lideri Felipe Gonzalez'in kişiliğinin oynadığı rol küçümsenmemeli. Fran ko döneminden bu yana geleneksel güçlere (Poderes factiosordu, kilise ve serm.ıye) karşı mücadele eden Felipe Ispanya'da en çok sevilen politika adamı. 37,5 milyon nüfuslu İs panya'da 10 milyon oyla iktidara gelen sosyalistlerin önünde çetln bir yol uzanıyor.. Bir yanda toplumun muhafazakâr güçleriy lo sürecek mücadele, öte yandan işsizliğin başmı çek tiği ekonomik sorunlar. İşsizlik sorunun çözümü için ilk adım olarak 83 yılı içlnde 350 bin yeni iş sahası açılacağı, vaadedildi. Bu sayının dört yıl içindo 800 bini bulacağı belirtiliyor. Sosyalist hükümet ye ni İş sahalarımn açılabilmesi için yabancı yatırım