Katalog

Cumhurıyet 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 6 EKİM 1982 6 J.jffi T, üncel sorunumuz Ermenl olaylannın tarihsel gelişiminde bilinçlenmek, artık Türkler kadar tüm dünya ülkelerl ıcın de kaçınümaz zorunluluktur. Yüzyıllarca bir arada, barış içlnde yaşamış Türklerle Ermenilerın yabancı etkilerle saptınlan ilişkilerl birçok kez çeşitli boyutlardan ortaya konuimus ve konulmaktadır. Ymp de özellikle son yüzyüa göz atarak bir değerlendirmede butunmak, kuşkusuz sorunun gelişim ve aynntılanna uzak kalanlan aydınlatacaktır. Bu doğrultudto bakarak, Ermenilerin eski çağlarda Anaacnu'da varlığı, Osmanlı egemenliğinde yaşamıan ve Imparatorluğun çöküşündeki durumlaru» ayn ayrı ele almak gerekir. *•• Ermenilerin M.ö. 6. yüzyılda Trakya'dan Anadolu'ya göçerek Urartular adıyla yeneştikleri söylenir. Anadolu'da Prigyalılann ulr kolu olarak yaşadıklan ve Darius'un Kapudokya ve Frigyayı almasıyla Pers boyunduı uğuna girdikleri de bir başka görüştür. Daha inceleri Anadoluda bulunduğu öne sürülen Ermeni krallıklannınsa, sürekli ve bağımsız yaşantüan görülmemektedir. Bundan sonra Akdeniz, Hazar Denizi, Iran, Mezopotamya ve Karadenize dağılan Ermeniler, çeşitli egemenüklerde yaşamışlardır. Ortadoğunun ytlcarca Müslüman Hıristiyan çatışmalarına sahne olduğu Haçlı Seferleri sırasmdaysa, bağımsızlıklan açısmdan bu olanaktan yarariaomayı düşünmeyerek, kendilerlne egeraen uMslara bağlı ve pasif kalmışlardır 14. yüzyılda Osmanlı egemenhğinl, Btzans zulmünden kurtulma sevınciyle karşılaydn Ermeniler, împaratorluğun Müslüman olmuyan 1 tüm.unsurlan gibi kend din, dll ve töre'erınde özgür yaşadılar. Bu unsurlann dinsel blrlikleri ve tarihsel kökenleri bir araya itfrken, aynı şey Ermeniler için sözkonusu olmadı. Osmanlı egemenliglnden önce ulusal oir bsrllk oluşturmayan Ermenilerin, dinsel blrliği de yoktu. Çoğunun Gregoryen olmasına karşra, Protestan ve Katolik kliselerine bagh oıanlar da azımsanamazdı. tmparatorlukta azınütclann askerllkle yükümlenmemeleri, onlara tür.u ış alanlarr edinerek aile ve toplumlanmn rofahına yönelik çalışma olanağı tanımıştı. DinsoJ ve ulusal birlik içlnde bulunmayışlanna iş ıiKınla. rındaki çeşitlemelerin de eklenmesi. Erınenllere Osmanlı topraklannda herhanKİ bir jere kümelenmiş, dağımk yaşam getirdl. Yine baska azınlıklardan farkh olarak, yaşadıkları yerlerdeki TUrk halkı ile özdeşleştiler. Çogunun dili bile Türkçe oldu. Bu uyum onların Osmanlı devlet düzenine bile girmelerlni sajıadı. Müslümanlann Avrupa dillerini ögrenmpKten uzak tutulmaları, sarayda onlara cevlrmenlik görevleri, Ulkenin dış ticaretindeyse apayrı bir yer sağladı «Milletl Sadıka» olarak anıian Ermenilerin pasalık, elçilik, bakanlık, mebusluk, hatta vezirlik bile yaptiklan bilinmektedlr Bu uyumlu yaşamın değişme nedenleriniyse OsmanlıErmeni ilişkilerl dışında aramait gerekir. Ermeni Sorumı Nereden Kaynaklandı? Doç. Pr. Seçil AKGÜN Orta Doğu Teknik Ünlversitesl n, 187778 Osmanlı Rus Savaşıdır. BusyaTun Kars, Ardıhan ve Batum'u almasıyla tngıltere, bu savaşta Petro'nun gerçekleştiremediği planmın yeniden filizlendiğini sezinledı. Bu, Bogu Anadolu'dan Akdeniz'e inmek, bu ara Osmanlı Ermenilerini kıskırtarak onlardaa da yararlanmaktı. Kaldı ki, savaşta Rus ordulannda çarpışan Ermenilerle Osmanlı Ermenileri arasuıda ilk ilişkiler de kuruluyor, bu böl gede bir «Ermenistan» fikrinin tohumlan atılıyordu. Ana kaygısı Basra Körfezı ve Hint yolu güvencesi olan tngiltere, bu ticaret jıolu üzerinde Rusya güdümlü Ermenistan glbi bir engel belirmemesi için, Osmanlılara geçicl olarak istediği Kıbns karşılığında yardım 5nerdi. Aslında Kıbnsı kendi yol güvenligi ıtfn bir üs olarak kullanabüecekti Bu ara Rusya İle arasında bir tampon devlet niteliginüe olabllecek «Bağımsız Ermenistan» fikrtni de Ermenilere aşılamaya başladı. menilerl alet etmekte olduklannın başka blr küerlnl daha da zedelemek olanajjı koîlayan Avrupa büyiik devletleri tarafmdan anmua Osmanularm katliam yapmakta olduklan şekline dönüştüruldü.. ••• ••• Avrupa'da emperyalizmin geliçtigi 19. yüzyıı başlannda Osmanlı çöküşü de hızlanmıştı Artık Avrupa tilkelerinin Osmanıl tmparatorluğuna bakış açıları da değlşmekteydi. Osmanh topraklarım pazar ve hammadde kaynagı olarak görmeye başlamışlardı. Ellerlnaekl Fransız Devriminin milliyetçilik akımı kozunu ise, çöküşU daha çabuklaştırabilmek için Osınanlı azınlıklan üzerinde fcullanmakta Rectkmedller. Devlet dUzeninln de gitgide zayınnması, onlara yardımcı oluyordu. Böylece azmliklar arasında başkaldırma ve aynlmalar başladı. Ancak, bu gelişmeler, değindiğimlz nedonlerle Ermenileri pek etkilemedi. OsmanhErmenl uyumunda dönüm nokta Osmanlı Imparatorluğunun üçlü ittifak gr"buyla katıldığı I. Dünya Savaşı, maKsatlı davranan bu devletlerin söylentileri daha aa ya>gızılaştırmalarıııa, günümüze kadar yankılanan olayların gelişmesine yol açtı. Bu savaşla Osmanlı çöküşünü kesinleştirip mirasından yararlanmayı kafalarına koyan büyük devletier, iM ulus arasında başlattıkları noşnutsuzluğu geliştirip amaçlanna erişmede Ermenilerden yararianmayı düşündüler. özellikle Doğu ve Guneydoğu Anadolu bölgelerinde ihtilal komıtelerinin başlattığı eylemlerden beri sürekli süahlanan Ermeniler, söz konusu devletlerin bağırosiBlut kışkırtmalanyla Türk Osmanlı halkına ve askerine silahh saldırılarda geçikmediler. Saldv nlann büyük boyutlara ulaşmasımnsa, Rus bnerisiyle gerçekleştırilen Çanakkale savaşlarıy Savaş bitimindeki Yeşilköy Anlaşmasının, ia aynı dönemde olması, kuşkusuz bir rastlanRusya'yı başka çıkarlarla birllkte, împaratortı değilcSir. Türk kuvvetleri bir yandan Çanakluktaki Ermenilerin koruyucusu durumona gekalede yaşam savaşı verirken, bir yacdan aa tirmesi, Ingiltereyi tedirgln etü. Almanya üe bu bölgede Ermeniler tarafmdan «arkadan vubirleşerek Berlln'de yeni blr anlaşma Üe 11rulmaktanydılar. împaratorluğun zaten Deş aykinin yumuşatümasmı sağladı. Ancak, artak n cephede yürütmek zorunda kaldığı savaşa bağımsızlık düşüncesini benimsemiş firmenibir de Ermenilerin TUrkleri öz topraKlannda ler, Berlin anlaşmasında kendllerine tlklnde içten yıkma girişlmi eklenınce. Osmanlı Hüküsöz verılen retormlardan öteye çıkarlar, batta meti ivedl bir önlem almak zorunda kaldı muhtariyet ummaktaydılar. Düşlerlnln gerçek«Tehcir» yani «Göç Ettirme» yasasını çıkartleşmediğini görünce de, 188590 yılları arasıntı. Adından da anlaşılacağı gibi, yasa yer aeda merkezleri Van, Isviçre ve Tiflis olan Arğiştirtmeyi öngörüyordu. GUvenlik kuvvetlenmenekyan, Hınçak ve Taşnak thtilal Komitelen ne silahla karşı koyanlan. savas alanından çı ni kurdular. îstanbul ve Anadolu'yu Ermeni kararak başka Osmanlı bölge) erine yerleştirmeyi hedef alan 15 Mayıs 1915 tarihü bu yas*bağımsızlığına yönelik eylemlerinln alanı yapda «Ermeni» sözü bile geçmemekteydi. ÜsteliK tılar. hükümet, yasanın uygıılamşmda göç ettlrilen. Bu örgütler sonraki yülarda Avrupa devlerln gereksinme ve güvenlikleri için türlü önletlerinln de desteğiyle, Osmanlı yönet'jrıine, lemler de almıştı. Yalnız silahlı karşıkoymasöz verllen reformlan uygulaması İçin Daskı lara kanşan Ermenilere uygulanan bu topiu yaptılar. Ikınci AbdUlhamit'in çoğunluğu Türk göç sırasında, Ermenilerle Türkler arasında olan bu bölgede Ermeni çıkarlanna yönelik ber çatışmalar olmuş, bunlara ek, salgm hastaiıkhangi bir girişlmin, MüslUmanlarda uyandıralar, iklim, savaş koşulları, eşkiya basktnlarl cağı tepkiden çekinerek reformlan sürUncsnedolayısıyla hem bölge Türklerl hem de göçen de bırakmasıysa, yine Avrupa kıskırtmasıyla Ermeniler, büyük kayıplara uğramıştı. Ermenl kayıplan, 300^00, 800.000 hatta günümüzde bu bölge Ermenilerinin kandınldiKlarına inan maksatlı ve abartmalı olarak 1,5 milyon olaras dınlarak ayaklanmalarına yolaçtı. 1890'da Erbelirtilirken, bu olaym devlet tarafjndan bır zurum'da başlayarak hızla gelişeh E'meni ayaklanmalannda etkili Avrupa ülkeleriniD, Os katliam, soykırım olarak planlanmadığı, tam tersi. geride bırakılan mal ve mülkün geri domanlılarla kendi ilişkilerlni ön plana alarak, nüşlerinde Ermenilere iadesi için yağmalanmaErmenilere herhangi bir yardım sağlarfadan, masını sağlayarak koruyucu önlemler aiınaıgı, propaganda ile yetindikleri görülür. Oysa kısa unutulmaktadır. Ostslik, bölgede bu konuda lnzamanda Doğu Anadolu'dan îstanbul'a kadar celemeler yapsn batılı gözlemciler bile bunu sıçrayan, kanh olaylar getlren bu ayaklanmadoğrulamış, hatta TUrklerin de Ermenüer kalar, tamamiyle bu olumsuz propagandaların dar kayıplan olduğunu belirtmişlerdlr. UrünUydü. Amaçlanan, devletin silah Ruilanarak başkaldınlan bastırmaya kalkması, böyKonunun günümüzde istismar edlımekte lece, Ermeni koruyuculuğunu üstlenenlere, Erolduğunu vurgulayan bir gerçek, aynı yıl Çamenilerin kıyıma uğradıklannı öne slirerek nakkale Savaşlarında 250.000 dolaylannda mütOsmanhlann içişlerine karışabllme olanağr tefik askerin (ki bu da küçümsenecek bir rasağlanmasıydı. kam deglldir) yaşamını yitirmesinla, savaşın Türklerin hazırlıksız yakalandıfclan bu doğal sonucu nitelenerek üzerinde hiç durulolaylar sırasında, pek çok kayıp verildl. Osmamasıdır. manlı HUkümeti de herhangi blr devletin de yapacağı gibi, silahh müdahalede buiundu. AnBugün geçmiş olaylan alevlendlrerek blr cak, bu girişim, gerek Osmanlılann saygaılığıTürk Ermenl sorunu ve huzursuzluğu yaratnı daha da azaltmak, gerekse Ermenilerle lü> mak lsteyen maksatlı güçlerin, amaçlanna Er büyük kanıü da «Tehcir Yasası»nı lzieyen yıılarda Avrupa'nm 4 büyük gücü Ingiltere, Fransa, İtalya ve Rusya arasmda, Osmanıı toprak lannı bolüşmek üzere yapüan Gizll Anıaşmalardır, 1917 Rus Devrimi ile Savaştan çekilen Rusya'nın Çarlık rejlmlnin eroperyaUst politikasma karşıt tutumla dünyaya açıklayıverdiğl bu anlaşmalar dizisinde, bu güçler, Osmanlı Sahibİ: Cumhuriyet Matbaacılık ve GazetecIIIk topraklarım aralannda cömertçe bölüşürken T.A.Ş.adına NADİRNADİ koruyuculuğunu yaptiklan Erroeniler lçin, ü* telik onlara alt olduğunu öne sürdükleri topCenel Yayın Müdiirü HASAN CEMAL raklardan bir karış bile ayırmadıklan görülür. Müessese Müdürü EMİNEUŞAKUGİL îşte bu anlaşmaların açıklanması ve ABD' Yazı Işleri Müdürü OKAYGÖNENSİN nin son anda savaşa gırerek sonucu etkileme• si, Üçlü İtilaf Grubunu Amerika'ya gebe olrakmış ve «manda» lormülü yaratılmıştı. PayYazı Işleri Müdür Yardımcısı AHMET KORULSAN laşma sırasında savaşa girmemiş olan, şımdiyHaberMerkezi Müdürü YALÇIN BAYER se paylaşmayı yapan ülkelerin amaçlaaıklan Mizanpaj Yönetmeni ALİ ACAR topraklara kavuşabilmelerini engelleyeoeğinden çekinilen ABD'ye bir ikramdı bu: Doğu TEMSILCJLER • Anadolu'da bir Ermenistan kurulması, mandaterliginin de Amerika'ya verilmesiydi öne • ANKARA : „ YALÇIN DOĞAN rilen. Ancak, Ermenilere büyük hoşgorü bes • İZMİR : HİKMET ÇETİNKAYA leyen Amerlkan toplumunu özellikle bölgeye • ADANA : ..„ MEHMET MERCAN mandater ülke tarafmdan yapılması gerekecek maddi yatmmlar açısmdan etkileyecek bu tasarmın sorumluluğunu Eaşkan Wilson, teK DaSERVİS ŞEFLERİ * şına üstienemedi. Senato karan gerektlğini duİstanbul Haberleri:Selahattin GÜLERDış Haberfer Î şündü. Senatonun konuyla ilgili aynntıiı bilgi Ergun BALCI Ekonomı: Osman ULAGAYYurt edinebilmesi için de Gsnelkurmay Başkanı GeHaberleri: Barbaros GENÇAK Kültür: Aydın EMEÇ neral Harbord'un başkanlığmı yaptığı blr asyetle, bölgede lncelemeler yapmakla görevlenMagazin: Yalçın PEKSEN Düzeltme: Konur ERTOP dirdl. Araştırmat Şahin ALPAY Gensral Harbord Heyetinin Anauolu ve Kafkasya gezisi, 1919 Eylül ve Ekim aylannaaBÜROLAR • , , . dır. înoelemelerde, öne sürüldüğü gibi devletçe Konur Sokak No. 24/4 Yenlşehtr ANKARA' planlanraış bir Ermeni katliamı gerçekleşmediTel:17 58 2517 58 66ldare;1833 35 ği gibi, yine 3ne sürüldüğü gibi, söz konusu TUrk topraklannda, ne o anda, ne de Tehcır Hallt Ziya Bulvarı No: 65/3 IZMİR Yasası öncesi Ermeni çoğunluğu olmadıgı sapTel: 2547 09131230 tandı. Hükümetin haklı önlemlerl sonucunaak: Atatürk Caddesi, T. H. K l$hanı Kat 2/13 ADANA olaylarda «TUrklerin de Ermeniler kadar, hatTel:1455019731 ta onlardan daha çok acı çektiği» Harbord'un Senato'ya sunduğu raporunda belirtilmiştl. GeBasan ve Yayan: zisi sırasında Sıvas'a Kongre topıantıdayken CUMHURİYET Matbaacılık ve GaZetecilikT.A.Ş. gelen Harbord. Atatürkie de görüşmüş, TUrklerln savaşmm haklılığmı ve kararlılığım da TürKocağı Cad. 39/41, CağaloğluİSTANBUL anlamıştı. Aynı raporda bunu da bellrtirken P.K.: 246 İstanbul, Tel: 20 97 03 (**«« Atatürk'ten «sanıldığı gibi basit bir macerapeTAKVİM 6EKİM1982 rest değil, gerçek bir lider» çeklinde söz ederek, Türk davasının haklılıgını kavramış beikl İMSAK GÜNEŞ ÖĞLE İKİNDİ AKŞAM YATSI de ilk Batılı oluyordu. Bu tarafsız rapor sonucu, Wllson'ıuı Mşisel lsteğine karşın, Amerlkan Senatosu tasanyı onaylamadı. 5.18 6.59 13.02 16.16 18.45 20.15 Bu sonuç, mütteflklerin 1920 Agustosunda yenik Osmanh Hükümetine sunduklan Sevr'e Doğu Anadolu'da Ermenistan'ı içeren blr madde koymalarmı engellemedl. Ancak, bilindiğı gibi, Türkiye'nin gerçek &öz sahibi TBMM Hü ı ı o o r r kümeti, bu anlaşmayı onaylamadı; emperyalist M l o o b l Cumhuriyet "BANKERLER" Batı devletlerine karşı Kurtuluş savaşmı sur "JT^HVİLLER dürdü. Kısa zamanda Ermenilete yitirilmiş Doğu Anadolu topraklan geri almarak OUmrü anlaşmasıyla Doğu Barışı sağlandı. Lozan'da ise Ermeni sorunu hiç söz konusu olmadı. Ana hatlarıyla sunmaya çalıştığım bu tarihsel gelişimle, Türkiye'nin kendi açısmdan, ne şlmdi, ne de geçmişte bir Ermeni sorunu olmadığı görülmektedir. Ancak, yıllar öncesinin açıklamaya çahştığımız olaylan bahane edüıp, Türkiye'nin birçok değerli evladının canına kast edilerek, yüz yıl önceki oyuna getirilmek istendiği elde olmadan düşünülmektedir. Türkler, Atatürk önderliğinde, bağımsızlık ve ulusal egemenlik kavramlan çevresinde yeni bir aeviet kurabllmek Içln çok kan dökmüşlerdir ve sağladıklannın zedelenmemesi için, gereklrse yine dökmekten de çekinnüyeceklerdir. Yine Atatürk'ün «Yurtta Banş, Dünyada Banşsı aa TUrklerin temel taşı olmustur. Bunu korumak lsteyen bütün Türklerin istediği, dünya uluslannın, özellikle Ermenilerin, özetlediğimiz tarihsel gelişimlerî, yeterince değerlendirmelerldir. BANKERLER" SENETLERi .TAHViLLER. AR4NAN HtSSE SENETLERt: • ANADOLU CAM • BAĞFAŞ • ÇUKUEOVA ELEKTBÎK • KOEDSA • NASAŞ • NUH ÇÎMENTO • OLMÜK • SAEKUYSAN • SÎFAŞ • TOZ METAL MEBAN YAYINLARI Para Derglsi Türkiye'nin en önde gelen &• nans dergisi. Sermaye ve para piyasalan Bankacılık ve bankerlik sektörleri ve Türk ekonomisinin gicüşatı hakkında etraflı ve aydmlatıcı bilgiler verir. Memleketimizin başlıca yonetl* cilerinin görüş ve önerilerinl her sayısında sizlere sunar. Ayda bir kez yayınlanır. Fiyaü: 200 TL. Para aboneJerine aynca MK> BAN Sermaye Plyasasr BUltenl ücretslz gönderilmektedlr. Hisse Senedi NecUr? Fiyaü 25 TL. Tahvil Nedlr? . Plyatı: 25 TL. BANKERLtKvc 451250 Kayıtlı Sermayesi: 500.000.000 TL. Ödenmlş Sermayesi: 300.000.000 TL. MERKEZ: îstiklftl Cad. Odakule İş lUerkezt: No. 286/A Tel.: 45 12 50 (10 Hat) Teles: 24124 MEBAN TB. Tahvil, hisse senetlerl ve • mevduat sertifikalannı alınz ve satanz. Bu konulara ilişkin tüm lşlemlerlnizde MEBAN uzman kadrosu hizmetinizdedlr. OKTAY AKBAL Yurttas ^ Olarak Görevimiz Işin içınde önemli bir nokta var. GSzden kaçan gerçek şu: Biz 'Anayasa'ya karşı değiliz, blz Anayasa Tasansı olarak DM'ce benlmsenen taslağa karşıyız. Bu taslakta yer alan pek çok görüşe ve düşünceye karşıyız. Yoksa kimse, 'Anayasa'ya karşı değildir, olamaz da. Şu anda 61 Anayasa'sı yürürlüktedir. Beğenmeseler de Anayasa'ya kimse karşı çıkamaz, çıkan olursa Anayasa'yı bozmak va yıkmak suçuyla çok ağır blr cezaya çarptırılır. Bunu bilmeyen yok, «Anayasa'ya hayır diyen menfi düşünceliier İle mücadele edilecek» sözünü de anlayamadığımı belirtmek isterim. Ortadaki, daha blr taslak, Anayasa değil kil Niteklm Sayın Devlet Başkanı da 'Anayasa henüz son şekllnl aimadı' demiştir. DM'de hazırlanan bu taslak, MGK'nce gözden geçirilip gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra halkın karşısına çıkarılacak. Halkoylamasında 'Evet' oylan 'Hayır' oylarından daha çok olursa, taslak 'Anayasa' sayılacak. O zaman bu Anayasa hepimizin 'Anayasa'sı olacak. Yine de eleştinlere açık bir belgedir Anayasa... Şurasını burasını beğenmemek, ilk fırsatta değiştirilmesini önermek, bu konuda yazmak, konuşmak suç değildir. Ancak 'cebir ve şiddet'e başvurarak Anayasa'yı 'tağyir ve tebdil' etmeye kalkışanlar yasalarda yer alan ağır cezalara çarptırılırlar. Ama nasü 61 Aiiayasa'sı, daha önce 1924 Anayasa'sı zaman zaman eleştirümişse 1982 Anayasası da eleştirilecektir. Demokrasi adı verilen bir toplum düzeninde yaşıyorsak böyledir bu. Ben, bu sütunda çıkan yazılarımda DM'de tartışılan, sonunda benımsenen taslağı beğenmediğimi, 'çağdışı' bulduğumu yazdım. Yalnız ben mi? Bütün Türk basını büyük çoğunluğuyla yanlış buldu yapüanlan... Tercüman'dan 'Hürriyet'e, Milliyet'ten 'Güneş'e kadar Oktay Ekşi'den, Metin Toker'den Ilıcak'a kadar pek çok gazete yazarı bu taslakda yer alan niyetlere, görüşlere karşı çıktılar, çı kıyorlar da ...Cumhuriyet tarihinde yaşanmadık, görülmedik bir durumla karşılaştık da ondan!... 'Cumhuriyet' yazarlarının 'suç'u zaten hep budur: Olacakları önceden görmek, gerçekleri herkesden önce yazmaktan çekinmemek, bunu bir yurttaşlık ve demokrasi görevı bilmek .. Daha kurulurken belliydi DM'den nasıl bir sonuç alınacağı, nasıl bir tasiağın ortaya çıkacagı... Bu yüzden eleştirdik, doğru yollan göstermeye, uyarma görevimizl yapmaya çalıştık. Bir kez daha yinelemek lsterim: Biz, TC Anayasa'sına karşı değiliz. Ortaya çıkarılan 'taslak'a karşıyız. O taslak, MGK'de ne hale gelir, nereleri değiştirillr, ya da değiştırilmez, bunu daha bilmiyoruz. Bilinen, TUrK basınınm hemen bütün yazarlannın, hangi eğillmde, görüşte olurlarsa olsunlar, 12 Eylül öncesinde hangi siyasal örgütleri desteklemiş bulunurlarsa bulunsunlar Aldıkaçtı taslağı dıye un kazanmış Anayasa tasarısını eıeştırmede, yermede birleştikleridir. Bu, yadsınmaz blr gerçektir. Ûrnek olarak, geçen pazar günü "Milliyet'de yayınlanan Metin Toker imzalı yazı... Toker dtyor ki: «Bu Oanışma Mecllsl öyle blr Anayasa hazırlamıştır ki bütün Türk leri birlik ve beraherllk tçine sokınuştur. Ama, o Anayasa tssarısına karşı. En uç soldan en uç sağa kadar.» Yıllaruı deneyimli gazetecisl Toker'e göre: «Blr Genelkurmay Başkanı'nın sırtında üniformasıyla Cumhurbaşkanlığına adaylığını koyması ve Cumhurbaşkanı olduktan sonra bunu taşımakta devam etmesi akıl almaz, Cumhuriyet ordusunun ananeleriyle taban tabana nt bir tasavvurdur » MGK'nde lncelenen bu Anayasa taslağının tüm basının lleri sürdüğt* görüşlere, düşüncelere göre bir anlam ve biçtm alması umutla beklenmektedir. Bu beklentl sonuçsuz kalırsa, Aldıkaçtı tasansı ırfak tefek düzeltmelerle balkoylamasına sunulacak olursa, o zaman seçtnen yurttaşlar ellerini vicdanlarına koyarak, bu taslagm TC Anayasa'sı olmaması lçin geroken oyu kullanmaktan çekinmeyeceklerdir. Türkiye Barolar Bırliğl Başkanı Atilla Sav'ın deyimlyle «Çoğulcu, özgfirlükçü demokraslye yönelik olmayan» bu taslağa karşı, «bizden sonraki, kusaklara karsı da sorumluluğumuz olduğn» inancıyla «Sonuna değin yurtseverllk ve demokrasiye baghlıb duygulanmızın bize buyurduğu görevl yapmaya» çalışacağız. nayasa Tasansının «Sayıştay» kenar baş lıklı 192'nci maddesl üzerindeki tartışmalar daha çoî kamü iktUaöı teşeb' büslerinln Sayıştay deuetlmirje aluunası ve «dktisadlllk ve verimllllk» ilkelerlne göre denetlm noktalarında yoğunlagtL Yazımızda tartışmaların yoğunlaştığı bu ikl yöne değlnmek lstiyoruz. Bu noktada blr parantez açarak hemen bellrtellm. Anayasa Tasansının şu ya da bu llkesl hakkında sağlıklı değerlendirmeler ya pabilmek lçin ber şeyden önce bUtüne bakmak gerek tlğlnln farkındayız. Sayıştay denetiminin ekonomlk ve mali hükUmlerln bütünselliğl Içinde ne anlam kazandığının da tartışmaya açılmasından yanayız. Ancak, amacımız, Anayasa Ta saıîsını değerlendlrmekten çok Sayıştay denetimlne 1lişkln tartışmaların yoğunlaştığı ikl alanda kamuoyuna bilgi sunmak oldugu 1çin yazımızı bu blçimde kaleme almakta sakınca görmedik. A KÎT'ler ve Sâyistay 0 KtT'LERİN SAYIŞTAY'CA DENETÎMt BİR ANAYASAL İLKE OLARAK BENİMSENtRSE, YARGI DIŞINDA DENETİM YÖNTEMLERt SAPTANMASI DOĞAL VE KAÇINILMAZ OLACAKTIR. Sacit YÖRÜKER Sayıştay Uzman Denetçisi duğu özel yasalarla kurul luğu kontrol etmek asıl olmuş teşebbüsleri ve Sosyal makla birlikte, «ticarl» niSigorta Kurumlarını denet teliği olan devlet teşebbüslemektedir. örneklerl daha leri «etkenllk» diye adlanfazla çoğaltmıyor ve Batı' dırılan denetim anlayışıyla daki Sayıştaylann lkinci ö denetlenmektedir. Savurzelliğlne geçiyoruz. ganlığm ve kamu fonlarının .Batı'da Sayıştaylar «huku verimslz kullammımn nasıl ka uygunluk» denetiml ya önlenebileceği, amaçlanannı sıra harcamaların iktlsa lann daha düşük maliyetdiliğinl ve verlmliliğlnl a lerle nasıl gerçekleştirilebi raştırmaya yönelmlşlerdir. leceğl gibi konular Ameriörneğin Fransa'da Sayıştay ka Birleşik Devletleri Sayış «kamu fonlarının ve mall a tayı'nın temel uğraş konunnın amaca uygun kulla larmı oluşturmaktadır. Etanımını» da denetlemekte tı'daki Sayıştaylann bu idlr. Federal Alman Sayışta kinci ortak özelliğini şu Batı'da Sayıştaylann he yının denetimi hem huku vurgulamayla tamamlamak men bepsinin ülkeden 01 ka uygunluğu hem de lkti istiyoruz. îktisadilik ve vekeye değişik biçimde kendi sadiliğl ve verimliliğl sapta rimlilik denetiminin bulguni gösteren, ana temelde ay maya yöneliktir. ttalyan Sa ları yargı yetkisi kullanan nı olan ortak özelllkleri var. yıştayı'nda hukuka uygun Sayıştaylarda doğal olarak Bu ortak özelliklerden birisi şu: Batı'da kamu fonunun bulunduğu hemen her DENİZCİLİK BANKASI T.A.O. alanda Sayıştay denetimiyle karşılaşıyoruz. örneğln GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDEN Fransa'da Sayıştay denetlml bakanlıklardan ve idarl Karaköy • Kadıkoy iskelesird yenilemek üzere özerkliğe sahip kamu Idare bankamızca inşa edilen duba iskelenin çelik konstlerinden başlayıp, yerel yörüksiyon ustyapı inşaatı işi birim fiyat esasma gönetimlere, sosyal güvenllk re kapalı zarfla teklif alınmak suretiyle eksiltmeye kuruluşlarına ve sayılan çıkanlmıştır. 150'yi bulan kamu iktisadi tşin ilk keşif bedeli 110.000.000. TL. olup geçiteşebbüslerine kadar uzand teminatı 5.500.000. TL.'dır. Bilindlği glbl, Sayıştayımaktadır. Kapsamına tlcarl mız bugüne değin ağırlıklı Bu işe ait ihale dosyası Eminönü banka şubemive sınai nitellkteki ulusal olarak, hukuka uygunluk zin üst katında bulunan înşaat Işleri ve F'rojeler kamu burumlarının, serma denetimi yapagelmiştir. An Müdürlüğu'nde incelenebilir, ancak ihaleye teklif yesinin tamamı devlete ait vereceklerin 25.000. TL. bedel karşılığında dosya cak. evrensel gelişim ve ül bulunan ve özel hukuk hüsatın almalan şarttır. kemizin somut koşulları ka kümlerlne göre yönetllen mu fonlarının tktisadi ve İhaleye iştirak şartları dosya içindeki ekslltme şlrketlerin, sermayesinln ço verimli kullanılıp kullanılşartnamesinin 5'ci maddesinde mevcuttur. ğuna devletin sahip bulun madığının denetlenmesinl Kapalı teklif zarflan, 19 Ekim 1982 gunu saat duğu karma şlrketlerin girlvedi görev olarak karşımı12.00'ye kadar yukarıda belirtilen adresdeki înşaat diği Fransız kamu iktisadi z» koymaktadır. Sayıştay, İşleri ve Projeler Müdürlüğü Yazı Işleri Şefliği'ne teşebbüsleri, «Kamu Işlet'iktisadlllk ve verimlllik demakbuz mukabili teslim edilecektir. meleri Hesaplarını Denetnetimi alanında sıçramalar Postada vaki olabilecek gecikmeler dikkate alınleme Komisyonu» adlı bir yapabilecek potansiyele samaz. komisyonca denetlenlyorsa hiptir. Anayasa Tasansının Bankamız 2490 sayıh kanuna tabi olmadığından, da, bu komlsyon gerçekte düzenlemesi îktisadilik ve ihaleyi yapıp yapmamakta veya dilediğine yapmakSayıştay'ın blr dairesi gibi verimlllik denetimi bulguta tamamen serbesttir. çalışmaktadır. Fransız Salarının yargı alanına glrece (Basin: 22352) • 6523 yıştayı'nın blr dairesi duği yolunda duruksamalar rumundaki' bu komisyon de doğuruyorsa, bu yönü açıknetimine glren kurumlann lığa kavuşturma şansı kaybilanço ve kâr zarar hesap bolmamıştır. larını yıllık olarak inceleNEDtM GÖKÇEK Yazımızın sınırlı amacı 1mekte, mall işlemleri hakçinde, çağdaş ülkelerden ör kında raporiar hazırlayarak nekler vererek Sayıştay deparlamentoya sunmaktadır. netlmine lllşkln Wml yönFederal Almanya'da da Felerl aydınlığa kavuşturmaderal Alman Sayıştayı tüm SERVET DAĞITIM ya çalıştık. Çağdaş sistem federal bakanlıkları ve bun ve olanaklann ülkemlz için ların ait birlmlerini, demlrCAĞALOĞLU • İSTANBUL de geçerli kılınmasını dlllyollarını, devletin ortak olyoruz. yargı alanı dışında kalmakta ve raporlar yoluyla parlamentoya sunularak parlamentonun yürütmeyi denetlemeslnde bir araç olarak kullanılmaktadır. Bugün Sayıştayımız fllkemizln ekonomlk ve mali du rumunu saptamaya yarayan verilerin büyük blr bölümünün toplandığı bir kuruluştur. Sayıştayımız bu verileri yansız bir biçimde değerlendirmek ve bünyesin dekl Elektronik Bilgi İşlem Merkezi'nden yararlanarak ülkemizln ekonomik ve ma li durumunu gösteren Istatistiki rakam ve göstergele re dönüştürmek olanağına sahiptir. Bu rakam ve göstergelerin Yasama Organının yürütmeyi denetlemesi için önemli bir araç olacağı kuşkusuzdur. Ancak, ger çekçi ve noksansız bir değerlendlrme yapılabilmesl kamu fonlarını kullanan bü tün idare ve kurumlann Sayıştayca denetlenmesini gerektirmektedir. Bu asamada kaygıları gidermek bakımından hemen belirte lim. Kamu tktisadi Teşebbüslerinin Sayıştayca denetleneceği bir Anayasal 11 ke olarak benlmsenlrse, Ka mu İktisadi Teşebbüslerlnin yapısal özelliklerl gözönünde bulundurularak yar gı dışında denetim yöntemleri saptanması doğal ve kaçmılmaz olacaktır. Ayrıca Başbakanlık Yüksek De netleme Kurulu'na kendi çalışma düzenlerinl korumak suretiyle Sayıştay bttn yesinde yer verilmesl bir seçenek olarak düşünülebilir. Basın tlan Kurumu Çemberlitaş Şube Müdürlüğüne İSTANBUL Birlik Ana Tüzüğünün 13. maddesi uyarınca Birlik Meclisı olağan yıllık ikinci toplantısını 23 Ekim 1982 cumartesi gunü saat 10 30 da Birlik Merkezi Arnavutköy Ilkokul Salonunda yapılarak ve aşağıda belirtilen gündem görüşulerektir. Toplantıya tüm Meclis üyeler'nin ve ilgüilerin katılmaları önemle arz ve rica olunur. GÜNDEM: 1 Yoklama 2 Açılış 3 Meclis Divanı kurulması 4 Saygı duruşu 5 Çalışma raporunun görüşülmesl 6 Hesap raporunun görüşülmesı 7 Personel kadrosunun görüşülmesl 8 1982 yılı ek bütçenin göruşülmesi 9 1983 yılına ait bütçenin göruşülmesi 10 Enerji ve Tabii Kaynaktar Bakanliğ'mn inayma sunulacak yeni elektrik tarifesı için birlik başkanma yetki verilmesi. 11 Birlik Başkanı seçimi 12 Birlik Başkan vekilinin seçimi 13 Encümen üyelerinin seçimi 14 Dilekler ve kapanış. BIRLtK BAŞKANI IĞI (Basın: 10123) 8530 KADIKÖY 3. tCRA MEMURLUGUNÜAN MENKUL SATIŞ tLANI 982/1203 Tal. Mabouz olup satılmasına karar verilen 253.000. TL. muammen kıymette 4 Televizyon koltuğu, 1 adet 6 nuilk Taban halısı, ı adet Yemek odası takımı komple, 1 adet 6 m2 lik Sermenst marka taban halısı. 4 parça koltuk takımı kahverenkli beyaz çizgili, 3 sehpa, 1 adet 61 Ekran Nasyonel marka TV. 3 ndet koltuk piti kareli, olup halen öulundukları Fikırtepe Açıkgöz sok. No. 30 da 18.10.1982 günU saat 12.15 ile 12.30 arasında birinci satış yapılacaktır. Bu satışta muammen kıymetin %75'ini bulmaz veya alıcı olmazsa ildr.ci günü olan 19.10.1982 günü saat 12.15 ve 12.30 arasmda aynı yerde ikinci satış yapılacaktır. Bu satışta en çok bedel verene ihale olunacaktır. Dellallye ve Damga pulu bedeli müşteriye ailtir. îlan o.unur. (Basın: 10123) • 6524 TCDD I. İŞLETME BAŞMÜDÜRLÜĞÜ ALIM SATIM VE İHALE KOMİSYONU BASKANLIĞINDAN KÜREK SAPI SATIN ALINACAKTIR 1 13865 adet kürek sapı. 18101982 pazartesi gflnü saat 15 00'de müteahhit nam ve hesabına açık eksiltme suretiyle satın alınacaktu 2 Geçlci teminat 20.000. TL. olup şartnamesi komlsyonumuzdan bedelsiz temin edilebilir. 3 ICDD İhaleyi yapıp yapmamakta ve tercih etüği talibe yapmakta tamamen serbesttir. (Basın: 21991) 6524 Mecnunun oldum