Katalog

Cumhuriyet 2 irleşnüs Mllletlcr Eğıtim, Büim. Kültür ve Haberleşme Örgutü UNESCO'nun bır süredır sozıi edüen Atatürk Sempozyumu 1618 aralık 1981 tarihleri arasında. P a n s t e ö merkezde yapıld' Ceşıtlı uluslardan, sosyal bilımcıler ve tarlhçıler büdıriler sundülar ve tartışmalara katıldılar Genel kanıya pöre toplanö çofc basanh ve yararlı oldu UNESCO Yürütme Kurulu'ndakı gorevım nedeniyle hazır bulunduğum bu konferanstan bazı bilgi ve izlenımleri burada kamuovumuza aktarmak ıstı yorun OLAYLAR VE GÖROŞLER 16 OCAF '982 B UNESCO'da Atatürk Erdal İNÖNÜ llzce bir kıtap (X) elımıze venldı Hemen ılk bakışta ustun bır bıhmsel vapıt olduğu ızlenınunı versn b j kıtabn ıçındeküen kısaca tenıtmaya çalışmak toplantmın havasmı da nakletmeye yaravacaktır sanı>orum özellıklo siyasal yapı üzerinde durulan Wrincı bolumde daha sonra Ergun özbudun'un hukuk ve sıyasal bü:m açısından Kemalıst siyasal rejımın yapısını mceleyen yazısı gelıyor öz budun, bır karşılaştırmah siyasal anaıizcı içın Kemalıst rejımın çok ılgınç bır yonunun bır toplarrun otonter bır vonetımden dsmokratık bır yonetıme banş ıçınde geçebileceğinl gostermesi olduguna isaret ederek, Atatürk dönemı tek partı yönetimınin hangı yapısal ve dü şunsel bzellıklennın bu Bonucun elde edilmesinı sağladığını araştırryor Rus siyasal bilımcı Vladlmır Danılov Kemalizm ve dinva barışı adlı vazısında Turklerın hıç bır zaman somürge ulusu olmadıklaruıı fekat tutsaklığa (esare te) düsme tehl^kesı karşısında 8yaklandıklannı ve bağımsızhk savaşı ile virminci •ytizyıhn ılk ulusal kurtuluş hareketlerınden birinı başanya gotürdUKİerını ifade edtvor; bagımsızlık savaşı sırasında ve 1923 1938 donemmde Atatürk'ün dış polıtıkasınm banççı ve rtağımsız kar?Werfnı 6rn»lk!erle belirtivor îsraılli sosyolog S N Eisensfadt ise devrimlenn hangi koşullarda oluştug u ve toplumlan ne ölçude degişürdlkleri soralanna cevap vermej'B çalısan kendi kuramının ışığmda Turk de\nmınl açıklamayı denıyor UNESCO'nun Karartarı Daha 1978 sonbahanndakl 20 Genel Konferans sırasında Atatürk"un yuzüncü doğum yıldonümü kutlanmasına UNESCO'nun katılrnası ve bu maksatla «Ankara'da TUrk hükümetinın düzenleyeceğı bir toplantınm fikir yonünden desteklenmesi» karan alınmıştı Bu karar sureünde Atatürk'ten «UNESCO'nun tlgılendıgi butun alanlarda olaganüstü reformlar gerceklestirmış, somurgecüık ve emperyalizme karşı ılk savaşlardan bintu açnuş ve butün yaşamı boyunca insanlar arasuıda renk, dın ve ırk farklannın gosetılmeyeceği uyumlu bir isbırliğı çagının kurulması içın çaba gostermls bır onder, dunya uluslan arasvda karsılıklı anlayış ve surekli barış ıdeallermm üstün başanlı bır savunucusu» olarak soz edılmesi kamuoyuınuzda haklı bir yankı gormustü Daha sonra hükümetimız Genel Koniferans karannda adı geçen Ankara'dakı konferansm yuzüncü yıl kut limalannı hazırlayacak bır toplantı olmasını uygun gbrdü ve TT^ESCO'nun kendı olanaklarıyla Paris'te başka bır ulusîararası Atatürk semnozyumu duzenlemes'ni bnerdt UNESCO Yurütme Kurulunun W9 kasımındakı toplantısında bu önerimiz kabul ediîdi ve UNESCOnun normal proçramı ıçınde hem Ataturk'un esenni her yonüvle dsğerlendırecek, hern de «ure devletlerde ceşitli kaikınnu ve çağdaşlasma sureçlerinln Incelenmesine katkıda bulnna«uk» bir ulusîararası yüzüncü yıl sempozyumum n 1981 lçmde düzenlenmesi karartestmldı. îste Paristeki son toplantı bu karan uygulama's üzere yapıldı UNESCO'nun gerek bu sem pozyumda pe^ek otekl yüzüncü yıl kutlama etk'nlıklerınde gosterdigı duyarhk ve başanda bınnci derecede rolü olan Genel Dırektör Mahtar M"Bow"ya burada teşekktir etmek benlm ıçın zevkli bır çorevdır Semr>ozvumun caftn sahibi UNESCO'nun sosval bılirnlerı bolümü idi Bolüm Baskanı, sunulicak vanlı bildınlenn daha önceden gbndenlerek semoozvum kitabmın hazır edılmesınde israr etm'çti öyle de oldu Toplantınm ılk çünü on bıldıriyi içıne alan ve «Çagdas Bir Devlet Kurucusu Atatürk» adınt tasıvan îngi Kitabı derleyen Ali Kazancıgll ve Ergun özbudun, onsozlerınde, AtaturkMn örellikle çağdaş bır devlet kurucusu olma nitelıgi Uzerinde durduklannı behrtıyorlar Atatürk'ün butün yaşarmnın, yüksek amaçlannm ve büyük eserlerının bu temel tema etrafında en kapsamlı bır şekılde ele alınıp anlaşılabüeceğinl ve bu yaklaşımla hızlı «uasal ve sosvokültürel değısme geçiren uıuslarda devlet lcurma ve kurumlasma sorunlan uzennde genış tartışma özendınlerek Kemalızmın evrensel anlanumn ortaya konulabılecegıni one süruyorlar. Kıtaptaki yazılann bır kısmınm tanhsel, bir kısmınm karşüaştırmalı sosyolojık açılardan, bazılannm da her ıkl açıdan bırden k o nulanm ele aldıklannı goruyoruz Omeğin, tinlü tarihçjnız Emer Zıya Karal Kemalızm 11kelennin Atatürk'ün onderlığmde kazanılan Tiirk B'iŞırosızhk Sava«ı «;ure^nden rnsıl ç*ktıfcını bu ükelerin Turk ulusunun Bağımsızlık Savaşında yaşadığı denpi'imlerle Atatürk un hayat gorüsunün bır sentezı şeklınde nasıl doğdugunu anlatıyor. Sosval bılımci Alı Kazancıgll, Osmanlı Türk devletınden Türkıye Cumhuriyerıne geçlşm sosyal. ekonomık ve sıyasal aşa malannı ıncelıyor, Kemalızmin bir çok bakımdan Tanzımat, Genç Osmanlılar, Genç Turkler hareketlenrun bir devamını teşkil ederken onlardan onemlı farklan da bulundugunu, özellikle yenı devletı kurarken toplumun ekonomik yönden etkın güçlenni seferber etme basarısını gostermıs oldugunu vurguluyor. Amerikalı eiyasal bılimcı Dankvrart Rustow Atatürk'ün siyasal kurumlar yaratmadakı müstesna başansuu çozümlemeye çalışıyor Geçmışin kalıtı (mirası) üzenne kurulan. cagm gereklerıne yeterli bir şekılde karsılık verebılen ve Türk ulusuna geleceğın sorunlanyla başa çıkma gücü sağlayan bu kurumlann Atatürk'ten sonra degışık doğrultulardan gelen her çeşit baskrya ve toplumsal dalgalanmalara karsın saglamUk ve canlıhklarını koruduklarmı belirtiyor Çağdaş Devlet Kurucusu Atatürk Ekonomik ve Kültürel Değisme Kıtabın ikinci bölümünde ekonomik ve kültürel değlşıneyı işleyen yazılar var Hinüi tarıhçı Feroz Ahfnad bağımsızIiK savaşında ve hemen sonrakı vıllarda Ataturk'ün ıKtısat poimkasırun oluşmasmı ve gelışmesıni mceliyor, sosvaı ve tanhsel etkenlerle ıhşkıleri araştın jor, bu yıllarda Kemalist siyasetin hem kapltalı«!t, hem de artiemperyalıst olmaya çalıştığma ışaret edıyor Iktisatçı Korkut Boratav ıse 1923 39^9 donemîidekı ekonomı pohtıkalanuı ve özellıklo de%letçı'ığı avnntın bır şekılde ıncelıjor. Günumuzde ekonomik u>ouluk bağlarını koparmaya çabalajan Üçuncu Dünya ülkelerınin bu t>olıt'ka!ardan olutnlu, olumstız dersler ç karabilecekJer.ni ve olumıu katkıla n n çok daha agır bastıgına inandıgını belirtiyor Tanınmış sosval bılımcimız Şenf Mardın Türkne'de dm ve laıklık konusunu ele alıyor Din ıle devlet ve siyaset arasında^ı ıllşkılerin Osmanlı Tmparatorlugu'naaki tarihsel gellşımini gözden geçınyor ve son donemlere gelın dıgınde, toplum ydsamının bır çok alanında örnegln eğıümde \e burotrasıde lalk davramslax ve duzenlemeler ortaya çıkmıs oldugunu hatırlatıyor. Ancak Ataturk'un Osroanlı Keiormcuıarından çok ılen gıdebüdiğinı eıuıyor Te dıne dayanmayan bır toplumsal kışiılg1 uiueuna kazandırma çabalarında vataııdaşlarım tutucu bir dın jorumuna dayalı mahaue kul turunun son derece kı^ı'layiLi çembennden kurtarma duşunces<nın Ata'urk'e jol gosc.erdıgın« inandıgını soyluyor. Son yazıda Japon ıktisatçı Takeshı Hayashı, Japonja üe Turkıyenıa çagda?la^.ma sureçıennı karşılaştırıyor, bu jarışta Türkıye'nm ozeıliKİe siyasal alanda, Japonya'nın ıse, ekonomı, büım ve teknolojı alanlarmaa ba^an kazandığıru kabul edı>or. Pans tekl toplantı, bu kıtaptaki yazüan baç ka bılım adamlannın tanıtmdsı, eleştırmesı, yazarların cevap vermesı ve sonra genel tarUşma yapılnıası şeklınde gectı Her ^azı uzennae IKI saa: Kadar konuşuldu Bır ıkı ılgınç noktava degınejlm Laıklık konusu konuşulurken Cezajırli felsefecı M Arkoun laiKİıgm Tür Mye Cumhurıyetı'ndeki başansını ıvice değerlendirebılmek ıçın Islam d nınln Turkıve dışındakı tarınsel gelışmes.rı de goz onune al mak gerektığju soyledı ve genellıkle AraD ülkeiennden hıç bır bıhm adamnm s'taba kat ta ya.pmamış olmasını eleştırdı Kazancıgü, \erdıgı cevapta, ıkl Arap bılım adammdan y&zı ıstedıklennı. fasat, herhalde zarnan darlığından, alamadıklarıra, ancak Arkoun un konuşmasının ütabın Fransızca baskısına konulacagını behr'tı Hayashı'nın yazısı lıakkında konuşan Hintlı tanhçl Gopal, çağdaslaşmi sü reçleri konusunda bır süredır Turkıve'nın hep Japonya ile karşılaştırüdlğını, oysa kı gelış znekte olan başka üLcelerle ornegm Hindıstan veya Çın ıle karşılaştırmanın da ogretıcı ve yol gosterıcı vorüerı bulunacagına l^aıet etu ve Hındistan'dan ornekler verdı Gene] olarak denebılır kı sosyal bilımcı lerle tarıhj.ler arasında geçen bu tartışmalar Atatork de\nmierınin ne olçade Turk toplumunun tanhten ge'en yapısal özel'ıklerine dayandığı ve bu devrımlenn gerçekleşmesinde Atatürk'ün ustün kışısel nitelıklerinın ve yonlendlnci davramşlannın ozellilcle nasıl etkıli oldugu konulanna bır hajlı avdınıi* getıraı ler Sempozyum Ata'urk devr'mİTirım Lçun cu Dunya nm gelışmekte olan ülkelerıne b'.lım sel yonden tanıtilması ve almacak derslenn ortaya komiıması ıç^n tutulacai en ıvı volu da oldu (x): Atatürk, Founder of a Modem State Derle%enler, Alı Kaıaııcıgil \e Fr^un Ozbadnn; C Hurst Company, Londra, 1981 Cumhuriyet Sahıbı Cumhuriyet Matbaacılık ve GazeteciiikT.A.Ş. .. NADİR NADİ a d ı n a Cenel Yaym MudurüMuessese Muduu Yazı Işlerı Mudurtr .. Basan \ e Yayan HASAN CEMAL EMİNE UŞAKLIGİL . . . OKAY GÖNENSİN C u m h u r ı y e l M ı t b a a c ı l ı k ve Gazelecıllk T A Ş . Posla Kutusu 246 I S t ı n b u l Tel 20 97 03 (5 H « t ) BÜKOLAK • ANKARA Kenur Sekak ne 24/4Y«nl?*Mr Tet 17 58 2517 5S56lda'e 18 33 35 • İZMİR Hılıt Ziya Bulva'i No 65 3 Tel 2 5 4 7 0 9 1 3 1 2 3 0 • ADANA Alaturk Caddesl Turk Hava Kurumu Ishtm K r t İ * Tel 1455019731 TAKVtM İMSAK GÜNEŞ ÖÛLE 13 23 İKİNDI 15 5! 1SOCAK1MS AKŞAM 18 08 YATSI 19 43 639 832 C Cumhurivet i93g ısaa 16 OCAK 1932 Ramazan nasıl geçiyor? Ramazan bu sene de karargahını Şehzadebaşı na kurdu Sıra sıra sınemalar t yatrolar, pem be aliı yeşıllı ılanlar, ce şıt ceşlt kumpanyalar, he/etler, trupiarla bezendı Dıreklerarası nın alışılagelmış gosterı yerlerının »ayısı bıle arttı Ustel k gecen yıllara göre kıymetlendl de Cunku Ra şlt Rıza Tr/atrosunun da evvelki gece acılış mera Sımı yapıldı Raşıt Rıza Tıyatrosundan ıtıbaren Veznecller'e doğru ilerleyınce toklıtcı Nasıt Bey'le. kcmık Oum bullu Ismaıl bfendı'nın sağlı . sollu ıkı tıyatroda ız'ey cılennı eğlendTdıklerı gorulur Daha ılerdo Ferah bu ramazanda sahnesını her dılden konuşulur bır nevı Babıl Ku lesı'ne cevırmıştir Adedl kolay kolay hatırda kolmayan heyetlerın numara icn da seyretmekle bltmi yor Eskıden ramazan Içın tOn b'r ayın sultanı» der lerdı $ehzadebaşı'nın eğ lence yerlerındekl kalabo lığı görunce, insan ramazanın hakıkaten aylann sultonı olup olmadığını on'omosa bıle, kımlore saltcnat surdurduğunu p« kalâ keşfedıyor! HflVIR OKTAY AKBAL Anayasa'yı Savunma Görevi «Allohoşkıno ocele «tmevln» dlyor Danışma Mecl sl uve'erınden bırı «Zaman ıstemmış yenı Anoyasa nın \enı bır Portıler ve Socım Kanunu hazırlamak ıc n . «Basın mensuptarı Iç ve dış çıkarcıların tahrıkineı kopılmodon geroeğt yansıtmalı ve «zaman konusunda musomahakar» davrGnmalı ımışler'. Anayasa Komısyonu Başkanı Prof Aldıkactı da gecen gun, «Anayasa onumuzdekl eylul ayına yetiştirilebllir m i ' . . > sorusuna «Anayasa hazırlığı ne kadar surer, bılmiyorum» yanıtını vermıştı «Ellmlzden gelen su ratle Anayasa'yı hazırtayacağız, amo başarıya ulasır mı yız bllemem lctüzuk hazırianırken hlc ummcdığımız blr madde uc gun tartışıldı. 160 üye var burada İnanın 160 tane sıyası partı var Sekseni doksanı göruş açıklamok Isterse on beş ylrmi dakikadan » Anloşılan ya da bıze aniatılmak ıstenen şu Anayasa hazırlığı. yasalar hazırlığı oyle kısc süreda yanl b rbırbucuk yı da bıtınlemez B zı aceıe ettırmeyln1.. Rahat ranat tartışalım Danşma Meclısı u/esı olmanın todını cıkaralım! .. 16C yurttaşımız, 160 partı Imış' Bunu da blr Anayasa hocası soyluyor Partl nedlr, ne değıldır. herkesten iyl bılmesı gereken blrı'. Demek 160 kafadan 160 değışık goruş duşunce cıkıyor, ya 1 da çıkacağı varsanılıyor . Duşondurucu bır soz... Sevındınc1 mı üzucu mul Bu ışın sonunda ankjşılır Bılırsınız. ben 1961 Anavosa'sının bır tek noktasımn blle değıştırı'memesını ıste/enlerdenım O kadar kı 1971' den once ve sonra bu Ana/osada vap Irrış değışık.ıklerın de ortadon kaldırılarok 61 Anayasa'sının halkoyiama sına sunulduğu günCeki nıtelığıyle uygulamaya konulma sından yanayım Bunda yarar goroügum ıçn Hıc bır zaman Anayosa'yı «suçlu» bulmadım bulamam Kınse d9 bulamaz Anayasa 1961'den 1980 e kodar uygulandı m ı ' Önce bunun yanıtmı vermek gerekır Şımdı venı bır Anayasa yapı'acak Neden'' GsrekII gorduklerl aeğısıkl klerı yapsolar ışı cabu< btırseler daha !yı olmaz m ı ' . Bu da öyle yıllarca süren bır zomanı kapsamaz Önemli yasalar Sec'm ve Partllerle ılgıll olandır Gercekten de secım yasası portıier yasası, yenıden düzenlenmeti. secımler belırli kişılen cevrelerl sureklı Meclıs'lere egemen kılan bır aldatmaca oyun olmaktan cıkanlmolıdır Ama Anayasa ufak tefek duzeltmelerle yurürlükte kalmalıdır Bovlece bir yıl ıcınde DanışTia Meclısının gorevi sona erer Bu goruşter bıIıyoruTi bu gunlerde nek tutulan pek alkışlanan eğrırrlere, tutumlara karşı Tam celışme ha llnde hatto' Olsun, ben tarıh onünde sağduyu>a cağırmak go r evını b r kez da|a yapmakla yukumlu sayıyorum kendımı Yazar olmonın lyı bır yurttaş olmok gereğıdır bu Solzenıtzın ın bır sozu var «Bır yazar, gercekte ıkıncı bir hukumettir», Ben o kadar llerj gltmıyorum ama olgunluK yasına uioşmış tum yaşamını yazmakla gecırrnış bır insanm her Insanın kendı toplumunun gelece^ırden dunünden bugununden sorumlu olrJuğura ınanıyorum Bır de Donısma Mechsı u/elerının Içlnde kımllerlni de ae'eceöe vatırırn ycpmak heyecanı teiâşı lcınOe goruyo r um K mıienn! de «bu ış ne kadar uzarsa blzım icln o kcdar İyl» hevesı icmde' Bılmem hangl llln temsilcısı olon «en genc ü/e» bir de bakıyoruz Konva" da s yosai hesopiar ord nda1 Bu gıbı kişllerı lyl Izleyın. Iki uo yıl sonra onlon en »U'JCU part lerın ön sof'nda gorecp^smz Bır çok iktısatcı bankacılığı makro ekonomik guçlerın etkıleşmfesı çcrçevesınde gorur, Anthonv Samnson ki'abında, (Tlıe Moonev f^nders, Bankere ın a Dangerous \\orld, Hodder and S*oughton, 1981, 336 sayfa) bankalann aynı zcmanda yoneticuerın karakterlerınden ve rekabetınden nisıl e's^endlklennı de gobtermeve çaıışmak tadır «Buıada ulusal bankacüığın karmaşik faaliyetlerıni ve arkasındaki ekonomik kuramları açıklamaya çalîŞTiadım, UiUslararası bankacılık polrıkası ve bu alandakı kışı le'e ılgüendım » dıje başlı yor A Sampson, bu jnlın en Dgi çekici kıtaplanndan bın nın sahibi olarak BanXener sonusunda neler dedığım gorelım yazarjı A Sampson, Petrol Şırketleri, ITT ve Silah Taclrleri ıçın yaptığı nı bu yapıtında da başanyla tekrarhyor Bankerlerın, o;e. Ukle ulusîararası bankerlerin anlasılmaz sayılan dunyasını bır gazetecı kalemınden ışıklandırı>or EJer bır o'gu iyl aniaşirrussa kolaylıkla anlatıljyor Her rarnan her toplumda sevılmeyen bır insan olan bankerlere, almması gereklı bir ilac gıbi ıhtıyaç duyuluyor Uljslararası banker uluslarm do ğuşunu gormüş, ona yardım etmş eskı bır «varatık» Edvvard I, îngıltere'den 1290'da Yahudıleri kovunca savaslannı fınanse edebılrnek için t'alyan bankerlen Bardl ve Peruzzi vi çaŞınTOr Borçlarına karşılık yun ıhracından alınan vergıvı gosteriyor. 15 yuzyıl ortasında Cosımo de Medıcı tum Avrupa sehırleıinı kapsayan bır banka agı kuruyor ve Papa'nm hesaplarını tutuyor. Banker baskasının parasını kullanır ihtıyaç duyulmayan para ıhtıvaç duyan kımse va da bolgelere kayar Bunun mekaruzması bankerdır Zengın Ronesans ttal>ası, joksul Ingltere'yı; Avnıpa 19 vüzyılda ABDvı, ABD, günumuzde dunyavı fmanse edıyor. Medıcı1»r Papa"nın parasını kııllanırken, Amenkan bankalan OPEC fon lanru dağıtıyorlar 19 yüzyıl Rothschılds, Banngs, Hambros, ICleınworts ve Morgan gibı ünlü banker aılelenni yaratırken, yırmincı yüzvıl büyük bankalann çagı olacak*ır Back of Amenca, dtlcorp, Chase Manhattan, Deutsche Bank Credıt Lyonnaıs, Barclavs, Daılchı Kangyo, Surrutomo hemen ılk akla gelenlerden. Yazar bu büyüklerm hepsın'n kısa tarihçesmı, kurucularını, yaşadıfclan bunalımlan, bırleşme ve bölünmelenni ve bugün sistemi yonetenlerin taşıhklenni bir kaç savfada verme ustalıgını gosteriyor Boylece iktısatcı Içın veri o'mayan ancak iktisadisiyasi etkılenni hıssettiğı baa llişkı ler gun, ışığına çıkıyor ömeğjı Şahın yakın dostu olan Da vıd Rockefeller, Hazrete vakışır armağanlar takdım etmekte kusur etmedıği gibl (yardımcısı da lmparatonın tenıs arkadasıl, Iran Devnnünden son ra da bu dostlugu sürdürmek te ısrar etmesi ikı ulkenm ilişkılermı savas noktasına kadar getırecektir Şah dustükten son ra, Rockefeller ve bankası The Chase vıne aynı bankanın Da nışma Kurulu Baskanı olan es ki Dışışleri Bakanı Kissmger in uğraşlan ıle, ABD'de tedavi gormek üzere, Şah'ın bu ülkeve kabulu İçin Başkanm ve Dışişlennm lzni almdı Işte bu nun üzenne Ayetullah AmeHkaiilan rehin alarak pazarlı^a başladı Carter. karşılığmda ABD bankalanndakı Him îran varlıgını donduracak ve bu büvük kriz vıne bankalann aracılıjı ıle bır çözüme ulasacaktır. Olavla ilgili olarak bfr Arap bankerinın The Chase gerçekten bir banl^ degil bir ordüdur, dedığıni nakledıyor Sampson. XXX benkalar bu kad*r Bankerlerin Dünyası ANTHONY SAMPSON, BANKERLERİN, OZELLİKLE ULUSLARARASI BANKERLERİN ANLAŞILMAZ SAYILAN DUNYASINI, BİR GAZETECİ KALEMINDEN IŞIKLANDIRIYOR. Ergun TÜRKCAN güÇİU rnüdur? Ne kadar büyük olurlarsa olsunlar, her bü yük yaratık gıbi büvukluk ve obürluKİarmdan dogan bır takım zaafları vardır, yararlanabüırler ve bazen de yok olmayla karsı karşıya kalabılırler Bunun tar h içinde peK çok örnegini sergılıyor vazar 1890'da Banng J lenn Arjantın hısseleri vüzünden başı derde pırip küçük bır banka haline donüsmes, buvük krtzde ABD bankalannın savısının 25 bınden 18 buıe Inınesı gıbi önemli bir sarsmtıdan sonra. 1974'de Lond ra'da vaşanan buruk banka bu nalımı ve Alman bankası Herst a " ın çoküsümi, Anpnkan tarıhinjı en buyük «solo» banka skandah olan Franklin Bank'ın Jlası izlivor 1971'de zararda olan kücük bir bankaTi Sicilvalı Michele Sındona satın aldıgmda Franklin Bankasının ba? lıca müşterilen arBSina CIA, Vatican ve Mafıa'nın gıreceglni ve şirketin çok geliseceğınl kımse tahmin etmemişti Ancak, çok açılan banka petrol bunalımından kendml toparla^ yamadı. GözetmeniıSlni aksatan Amerikan Merkez Bankası yani FE33 tekrar kötü bir puvan sldı. 1975 yılında. emlak işlennın birden durması yüzünden The Chase"ın yıtırdıfi fonlar ve itibar yanında Credit Suisse'in 1977'de îtelva'daki Chiasso şubeslnin sahtecüığl yüzünden 700 milvon dolan sümesl îsveç barikacıhğnun gücünü göa termekten öte dlkkat ve saglamhSı ile ÖSÜnen peleneksel banka sistemlerinin de sarsıntılardan kurUılarnadıgırun kanı tıdır. Voltaire'in «îsviçreli blr banker pencereden atlarsa dur mavm siz de atlamn, rmıtlaka para vardır» demesine pefc kolay inanmamak gerekecek. Zaten kendi Ulkesinde de gençlilî, Naziler dahil Mafia basta. dürrvnnın kirll paralarmm i«tırahatgahı olan bu «milll sektönte karşı seslerinl yükseltmelrtedlr Bankalann geHşmiî ekonomilerde bu tphlikelerden bır sekilde kurtulmalan kendl güç lennden çok sürü halinde hareket etmelermin eseridir Nor mal zamanda rakip olanlar. bunalım anlarmda derhal cephe olu<;turmaktadırlar. «Bin rrnz hepımız hpmmız bııım;7 içın» seyınd»kı Üç Sılahso!er f elsefeîi bankalann şaşraadık lan blr eylem kuralıdir ÇÜnku banka si'temı kadar iç ıça gırmış kapalı bir devrc düşünmek çok güçtür Cltibank'm Baskanı Wnston bovle dıyor «S:stem kapchdır, bır dolar aahı dısan çıkamaz » Efer tran va da Suudıler paralarını Amenka'dan çozseler Avrupa'ya Avnıpa'dan çozseler Amenka'ya gndecektir Pakat sadece banka hesaolan değışmış olacaktır, kımsenın parava bir yere bağlamava gücü yetmez Para gticlüdür, güçlü oldujru İçin de sivasetln içindedır Pıkat Kücün sınırları nerededır' GUnUmüzde uluslararası bankacılık bu smırlan zorlamıs ve somıçta bazı dersler almıstır Yine de son dersini a!dıgı sövlenemez Bunun içın PolonvaVı, BrezilyaVı ve belki Türkive'vi ızlemek gerekecek t l k e risH va da kredı sıralama«ü avn bir lnter dısiplm hatta bir bılim haline eeltnege baslıvor. Artık 19 yüzvnlm îngiltere'si vok; borcunu ödemeven bir tilkeye gambot Rönderıp zorla tahsilat yapmak va da müeyylde uygulamak olanajh yok. îste bankalar bazı tatsıs denemelerden sonra böv le blr ortak güvenlik mekarlrması varatmak istıyorlar Bu mekanizma da. sabıt kurlar 8istemlnin 1970lerde çöküstinden sonra bir ara tonksivonsuz kalacaftı sanılan fakat kolayhkla can vermeyen Bret'on Woods ikizlerinden ÎMF'dir A Sampson «Mali Şerif» divor, ÎMP*ye. ŞeTif zengin'.erin malını T» ticaretlnl korurrmk İçin rnl çalısıyor, voksa fahis flyntla ellermdeld Orönlerl Te blriklmlerl alman yoksullan mı koruvor' Şlmdive kadar serlfin ortodoks lktisat kllisesıvle işbırliSi vaparak maa$ını veren kasaba eşrafından vana oynadıgını solculukla ilgisi olmavan A Sampson da kabul ediyor Şıli'de Allende devrildlkten hemen sonra kasımda bır tMP heyetı belırıvor Heyet Baskanı Carlos Sanson un ÎMF Baskanı n a VBzdıgı 11 aralık 1973 tarıhlı gızlı merporandarrdan «Sosval konularda hıç bir duvarlılıgı olmayan, sagın dına mık (ve) avdın bir Uye«;i o'an Ekonomı Bakanı bızı gerosk ten etkıledı » Aslında kırrın kimi etkıledıgi daha sonra daha iTi belırecek 197S martında MonetariTmm Baş Rahıbı Mılton Frıeaman Santıago'da « agır a*ır g'tmenn 'gradua lism) mkansız oldugunu » vurguluv or ÎMF'nm «bOvük br bsva'i» olerak kut]adıj;ı şok tedavısi sonunda Sılı'nın Gavrı Safi Yu^ tçi Hasılaçı yuzde 16 azalırken issızhk yüzde 20">e vukseliyor Smaı hasıla ıse, vüzd» 2? düsmustür An cak b ı lar da veterlı değıldır 1976'da İ\TF ucretlenn daha da düşurulme<;ını soyluyor Bu Jun'a iç.n bile fazladır; «si >ası eüçlukler» varatabılecegın den şıkavpt eanor ama, başka çare voktur V~ıı vlın mavns B.nnda ^menknn bankalan 125 nııl'on dolarhk ılk kredıyı vererek para akışmı başlatıyorlar B'i da Pınofhet'nin yasa ma nedenıdi' «Şflı'deki baskı sureb lır çünktt asken junta ozel fınansman kavnaklanna ^UvenebMır. Büyük çokuluslu bankalar Şili luntasınm siyası ve îKtısadi raşam kavgn smın aynlmaz parçası haline gelmişlerdir» (savfa 3023). Sili. Jamaıka, Zaıre ve Peru bir şekilde bankalann kolay çîizumlen oldu Brezilya Polorya ve Türkiye ne olacak' Sampson kitapta bir bolüm ayırdığı (18 bolüm) bu soruna bir cevap bulmuş değıl 1980 yılında, çoğu banka sistemi olmak üz«re 60 mılyar do lar borcu olan Brezilya, bır anlamda dunvanın en büyük ekonomılennden bıri olmaya aday, gelecegin Amerikası «Amerika'ya borç venlmeseydi btıgünkü durumuna gelir mıv dı'» Borc veren banka ve borç alan Ekonomi Bakanı boy le düşünüyor. Napoli'den bır ailenin çocugu olan, kısa bovlu, enerjik şışman bir entellek tuel 1960larda kanyere başlayarak, 19701er sonunda bankacüığm süperstan, hem sevjrtlisi hem de korkuru rüyası haline geldi Stratejisinin giz11 bir yanı yok: Daha çok borç alarak yabancı sermayeyi Brezılya sıstemine kilıtlemek ve böylece Batı'yı ekonominin basansı ile yakmdan ilışkili kılmsk Burada kirnin, klmın tuzagma düşttiğü açık değil D8viz gellrinın dörtte üçunü borc ödemeye mecbur (debt • service ratio) bır ekonominin her seferinde backalardan daha büyük partıler halinde borç alabilmesi nasıl açıklanabılir? «Talıhın Kudreö» operası jrü nümüzde, «Borçluntın Kudreti» bıçımınde oynanıvor olmalı. Bankalar, riskj azaltmak içın borçlan kendi aralannda sendikalasarak (s\ndıcated loan) v«rmeleri usultl, bir kaç borcun ödenmemesi halinde zarann pavlaştırümasıru amaçlıyor. Fakat bır ülke, üstelık de sıstemın en bilvuk müsterisi morotoryum ilan ederse ne otecaktır*1 Aralanndan bir veva bır kaçırın hatasmı örtebilen benka sistemi, hepsınm «bu.aştığı» bır hatayı kaldırabılecek mıdır'' (Polonya'nın borçlu olduğu banka savısı 501) Turkıve ile Polonya'mn ortak borçlan toplamı da 50 mılvar do'ar cıvarında ıken bu üç «muşterı» de b'r tür alıcı karteîi olusturmuv. or m u ' A. Sampson, soruvu Brezilva ile ilıskm olarak çu bıçimde soruyor «Kım rısk! gercekten Ü zerine aimaktadır"" Barkalar mı Amerikan hukümetı mi, Ulusîararası Para Fonu m u ' ı tşte ekonorrı politığm en güncel ve ağır sorunu .. Bakalrm, bu «hikâveıının sonunu yasayıp gorebılecek raiyız' A Sampson bu hikaverl de T«2abilecek ml?. Yabancı okullar Maarif Vekaletl ecnebl ve azınlık okullarında okunan Turkce Tarıh ve Coğrafya derslerıne fevkalade ehemmıyet ver mektedır Bu mekteplerde bu derslerı okutan muallımlenn ehl yet ve kıymet lerı tesplt edılmek maksadıyla sıkı bir teftiş yopılacak ehlıyetı haiz olmayanlarm vazıfelerıne nıhayet verılecektir IGünün ikmıC Masör Danyal Inclnmelere, kırıkloro ve bllhosso şlşmonItğa vtı vucut bıcıms zlıklerıne karşı son derece muesslr her nevl masa|lar. Her gün saat 10'dan 20 ye kadar Tedavıye muhtac hastalan rontgen mutehassısı Dr Kenan Hasan Bey muayene edecektı Beyoğlu'nda Su Terazi Sokak 12 Nodo Kibar blr Fransız aılesl nezdlnde lyl mobllya Ile doşell blr oda kıralıktır Arzu edenlerin Horbıyede Suleyman Nazıf Sokak 51 numaraya muracaatlerı Kiralık oda Koyunoğlu Halıt efendiye duyuru Mektubunuzun nereden geldığl molum d«ğıl Adresınız acık değıl Mektubunuzu tekror fakat kısa yozarak gonderınız Elımızdeki varaka maksadınızı anlatamıyor «Guı» cGuı 40 Fın» «Rex» coraplarıyla »Geve» lc camoşırlannı ve buvök Fransıı rrarka «Gasîon Verd er» kad'n coraplarını 18teyinız. ••• Bayiinizden her zaman BAKIRKÖY 4. ASLİYE HUKUK HAKİMLİĞİNDEN DAVA DİLEKCESİNİN İLANEN TEBLİGİ Dosva No 1981/153 E. Muhatap Mehmet Erdoğan Avcıbey Mahallesı. Şışhane Caddesı No 39'5, Fatlh Istanbul Teblığ olunan: Davacılar A'ı Aksoy ve Hoydor Aksoy vekılı Av Suzan Koc tarafından davalı olarak aleyhınıze acıian 170 000 TL atocak ıle 120 000 TL cezaı şartm kı toplam olarak 310 000 (Ucyuzonbın) TL'nın tahsılı ve akdın feshı davasınm /apılan duruşma8i sırasında adresınız mechul olduğundan dava dılekcesı teblığ edılememış ve soruşturma scnunda adresınız mechul olduğundan dava dılekcesınm üanen teblığıne karar verılmek'e bu kerre duruşma günü olan 2911982 günü saat 1130 da mohkemeve bızzat veva sızı temsile vetkılı bır vekıl manfetıyle duruşmaya ge!mediğınlz takdirde da^a dılekçes nın ılanen tebiığ edılmış sayılacağı ılanen tebl'ğ olunur (Basın 348) 411 EREĞÜDEMİRVEÇELİK FABRİKALARI T.A.S. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ'NDEN $ırket mızın Muteahhıt Firmala'ı Repertucrı 1982 yılı başında yerıden duzenlenecektır Bu maksotla hazırlanmış bulunon Fırma Tanıtma FcTnları doldurulmak uzere ılgılenen muteahhıt tırmalara gönderllecektır Insaat Montaı ve Imalat ıhalelerlmıze katılmak İ9teyen \.eya sshıbı bulundukları ıs makınalarını sırketlmıze kırovc vpfpb'lprfk olnn Tiutenhhit fırmalorın daha once repertuanmıza kayıtlarını yaptırmış olsalor dahi, uşaaıdokı odrese vazıyla muracaatlorı rica olunur EREĞLI DEMIR VE CELİK FABRIKALARI T A Ş Etud Proıe ve Muhendıslık Daıresl Başkanlığı Kdz EREĞÜ (Basın: 10230) 406 KADIKÖY 2. fCRA MEMURLUĞUNDAN MENKUL MAL SATIŞ İLANI Sayı 980 6547 Blr borctan dolayı mahcuz olup satılarak paraya çevri'mesıne karar verilen aşcğıda cıns mıktar ve m t hanmen kıymetlerl yazılı menkul malları bu mal'arın bulunduğu Kadıkov 2 lcra Memurluğu satış mahallinde acık artırma suretıyle satı acaktır Bırınc! satıs 25 11982 gunu saat 1100 Ile 1130 arasırda yapılacaktır. Bu satışta mcllar muhammen kıvmetlerin n % 75'in! bulduğu taktırde müşterlsıne Iriale edılecektır Birincl saiışta bu mollaro hıç talıp cıkmaz veya tekllf olunan bedel muhammen bedelın % 75 ın! bulmaz ıss o takdirde ıklncl satışı 26 1 1982 günü avnı yer ve oynı saotte yapılacaktır. Bu satışta en yüksek bedel tekl f eden müstensıne ıhale edılecektır Satış peş n pora ıle olup ıhale ve dellâlıye resmı alıcıya aıt olacaktır. Llra Kurus Adet Clns ve Nev'l 75 000 1 36 92 75 numarolı telefon int fa hakkı (Basın: 343) 410 DUYURU Sendikamızın Zı/a Gckalo Caddesı 16/14 Kızılay / Ankara'da bulunan Genel Merkezı Ink lap sokck 15/11, Ankara adresıne taşmmıştır ılân olunur BİLGİ İSLEM IŞÇILERİ SENDİKASl (BILIŞ) YÖNETIM KURULU ADINA Tuncer UNEY Genel Başkan Mustafa GULENC Sayman Uye (Cumhuriyet 416}