Katalog

25 EKİM 1981 EKDNOMİK YA&AM Cumhuriyet 5 SORU Atalay bey; sizlnle tekstU sektörfinün başhoa sorunlannı ve içinde bulunduğu durumu konuşmak istiyorıun. Bir sttreden beri bu sektörde ciddi bunaümlann yaşandığı, baaa firmalann güç durumda kaldığı, hatta battna noktasına geldlğl söylenlyor. Şimdi bu konulara girmeden önce sizden tekstîl sektörünün yapısıyla ilgili kısa bir açıklama rica edebilir mlyim? ŞAHİNOĞLU Tekstil sektörünü dört ana bölüme ayırarak incelemek mümkün. Bunları pamuk iplik sektörü, pamuklu kumaş bandı, yünlü kumaş bandı ve «halktipi» de dediğimiz polyester viskonlu ve polyester pamuk karışımlı kumaş bandı olarak tanımlayabiliriz. Konfeksiyon. tabii bu saydıklarımızm dışında, bunların müşterisi olan ayn bir bölüm oluyor. Tekstil sektbrünün en önemli özelliği ise tam bir rekabet piyasası olması ve fiyatlann piyasada, arztalebe göre belirlenmesi. SORU Bu kısa tanımdan sonra şimdi tekstil gektörünün son yülarda karşılaştığı sorunlara gelebilir miyiz? ŞAHİNOĞLU Tlirkiye'de yaşanan aşın enflasyon döneminde çok canlı olan tekstil piyasası 1980 nisanından itibaren kısma belirtileri göstermeye başladı. Daha önceki dönemde dediğim gibi piyasa hareketliydi ama başka sorunlar vardı. Polyester ve viskon elyaf yokluğu; dövize bağh girdileri, ithal girdilerini bulma zorluğu; petrol girdilerındeki aksamalar; bir de tabii üretimi miktar ve kalite yönünden olumsuz etkileyen anarşi bu dönemde tekstil sektörünün başlıca sorunlarını oluşturuyordu. SORU Enflasyonu kontrol altına almayı amaçlayan, iç talebi sınırlayıcı önlemlerin uygulanmaya başlanmasından sonra bu sorunların niteliği değişti galiba... ŞAHİNOĞLU Evet, demin de söyledigim gibi 1980 nisanından itibaren talep sorunu ve piyasanın sıkışması önem kazanmaya başladı. Geçen yılm kasım ayından itibaren de bu sıkışıklık özellikle pamuklu kumaş bandında ciddi bir krize, bunalıma dönüşme belirtileri gösterdi ve yılbaşında patlağmı verdi. Enflâsyonist dönemde edindikleri alışkanlıkların etkisiyle ve bu dönemin geri geleceğı beklentisiyle büyük mübayaalara giren büyük tüccarlar ve büyük tüccar olma hevesine kapılanlar çok zor duruma düştüler. Yarm ödeyebilir mıyim diye düsünmeden senetsepet ne kadar mal bulduysa almaya bakan, bu amaçla fabrikalann ve birbirlerinin üzerine giden tüccarlar tediye zamanı gelince ne yapacaklarını şaşırdılar... SORU Böyle davranmalannda eski dönemin geri geleceğl beklentisi çok önemli rol oynadı herhalde.. Şimdi bunlar topiancı tüccarlar mıydı? ŞAHtNOĞLU Evet, bunlar en büyük tüccarlar, fabrikalara muhatap olanlar. Ben bunlan çok uyardım, «Bu enflasyon böyle sürmez, karşüığını göremediğinlz imzalan vermeyin» dedim. Buna rağmen tabii herkes kendi görüşüne göre yaptı ve çoğu ölçüyü kaçırdı. ölçü kaçmca ve bir yandan da pazar dara EKONOMİDE DİYALOG Atalay Şahinoğlu kimdir? 1939'da doğdu. Istanbul Erkek Lisesi'ni ve İstanbul Ünıversitesi İktısat Fakultesı'ni bitirdi. Koç Topluluğu'nun çeşıtli hademelerınde ça lıştıktan sonra 1978 sonunda Bozhurt Mensucat Genel Mudüru oldu. Bu görevi ihi yıl surdüren Şahinoğlu halen tekstil pazarlaması alanında faaliyet gosteren bir Tirmanın ortağı ve genel mudurü. Ekonoml Servlsi Şefimlz Osman Ulagay (solda) Atalay .Şahinoğlu ile. Ulagay sordu, Şahinoğlu yanıtlads: Tekstildeki bunalım çok yönlü lınca yıl sonunda durum kritikleşti. Çk)k enteresandır bu dönemde, yedisekiz yıl önce başkasmın yanında tezgâhtarken büyük tüccar olmuş birisi 700800 milyon borçla battı; altı yjl önce tezgâhtar olan bir diğerının üstüne 600 milyon yığılmış; rakamlar hep böyle. öyle beşon milyon değıl hep yüz milyonla söyleniyor. Benim tahminim geçen yılbaşındaki o krizda batanların toplam borcu 2 milyarm üstündeydi» SORU Bu durum piyasayı nasıl etkiledi? ŞAHtNOĞLU Şimdi bu borçlarını ödeyemez duruma düşenler pahalı aldıklan mallan ucuza satma çabasına giriştiler ve tabii fiyatlar hızla düşmeye başladı Adam 125 liraya aldığı mah bakıyorsunuz 7580 liraya satmaya razı. Zaten fiyatlar böyle düşmeye başladı mı bu sefer tedirginlik başlar tekstil piyasasında ve sincirleme bir fiyat düşüşü görülür. Üstelik bu düşüş perakende piyasaya da pek intikal etmez, ara kademelerde kalır. Ancak bu duşuş de fayda etmedı ve batmamak için fiyat düc şürenler buna rağmen batmaya başladı. Bir yandan da alacaklılar alacaklarına karşılık mal kapatmaya giriştiler. Boylece pamuklu sektorunde buyuk bir fiyat anarşısı doğdu ve 1980 kas> mında 120 lira olan mal 1981 nısamnda 80 liraya kadar düştü. Bu dönemde ben elinde parası bu piyasaya inmış kuyumculara, sarraflara bile rasladım; «Abi burada avanta mal varmışı» diy« dolaşan. SORU Peki sanayi nasıl etkilendl bu krizden? ŞAHİNOĞLU Sanayi, yani fabrikalar bu olaya 1981 nisanına kadar seyirci kaldı. Piyatların daha da geri gideceği söylentılerine rağmen stoklannı piyasaya dökmediler. Çünkü bir yandan, azalmakla beraber enflasyon sürüyor, sanayiin yükleri artıyordu. Faizleri, işçi ücretleri, enerji ve diğer girdiler, hepsi yükselırken sanayıci 120 liralık mah 80 liraya satmayı göze alamıyordu tabii. Zaten bundan kân 35 lira, bir de 80 hraya satarsa... Nısana kadar bu nedenle dayandılar. Ancak stoklara dayanamayan birkaç fabrıka bu fıyatlarda satış yapmak zorunda kaldı. Bu arada fabrikalar buyük tüccarların batmasından da olumsuz etkilendi tabii. SORU Bu illşkiyi, yani büyük tüccarfabrika ilişkisinl açabilir misiniz? ŞAHİNOĞLU Şimdi bu sektör büyük ölçüde vadeü çalışan, banka kredısme çok dayalı bir sektör. Tahsilatta bir gecikme oldu mu fabrıka sekteye uğruyor. Bu yüzden fabrikanın küçuk tüccarla tek tek uğraşması kolay değil ve büyük tüccar burada onemlı rol oynuyor. Bu nedenle de fabrikalar büyük tüccarı ayakta tutmaya çalışıyor. SORU Buna rağmen büyük tüccarlar batmaya başlayıncaî ŞAHİNOĞLU Tabii fabrikalar, yani sanayıi çok zor durumda kaldı. Düşünün, bir kere fiyatlar sıkıştı kaldı. öte yandan faiz yükleri, enerji fiyatları, devamlı KÎT zamlanyla girdl fıyatlan sürekli artıyor; ayrıca kur farklan ve devalüasyonlann girdilere getirdiği artışlar var. Bu durumda pamuklu bandında fabrikalar büyük zararlara girmeye başladılar İhracat yapabt lenler ya da pamuklu bandını asgariye indirebilenler kendilerinl kurtarabildiler. Ancak üretimi yüzde 100 pamuklu bandında olan ve ihracata da yönelemeyenler çıkmaza girdiler. SORU Bazı firmalarm bu duruma düşmesinde sektörün özellikleri ve söz konusu firmaların sermaye yapdarı da önemli rol oynadı mı sizce? ŞAHİNOĞLU Oynadı tabii. Bir kere tekstil sektörü enerji yoğun ve işçi yoğun üretıme dayalı bir sektör. Enerji ılyata arttıkça olumsuz etkilenıyor. Ikincısı demin de söyledığım gibi büyük ölçüde kredi kullanan bir sektör... SORU Bu sektördeki firmaların öz sermaye yabancı kayw nak oranları konusunda kabaca bir ortalama verilebilir mi? ŞAHtNOĞLU Vallahi söylemek zor ama yalnızca sermayeyi alırsanız öz kaynak oranı sekizde bir dolaymdadır. îhtiyatları falan da katarsanız belki bu oran beşte bire Kadar iner. Ayrıca bir ay beklemek ve ondan sonra altı ay vadeli senetie mal satmak durumundasınız. Sonra bu sektör protestoların en çok olduğu sektordür; protesto olan senet oranı yüzde 30'lara kadar çıkabilmektedir. Tabii bu durumda finansman sorunu büyük çıkmazlar doğurabıliyor. SORU Şimdi bu duruma düşen bazı firmaların el değiştirdiği ve değiştireceği söyleniyor... ŞAHtNOĞLU Ben bu konuda öncelikle şunu söylemek ıatiyorum. Bence sanayiinin yaşatılması önemlidir. «Sen çahştıramıyorsan öbürü çalıştırsın» demek çok kolaydır ama bir mües Enflasyon dizginlenip talep düşerken eski dönemin alışkanlıklarından kurtulamayan, büyük çapta senetie mal alan tüccarlar borçlarını ödeyemeyince 700 800 milyonla batanlar oldu. seseyi yıllardır çalıştıran kımseden ahp da daha iyi çalıştıracak kimse olduğuna ben inanmıyorum. Bu arada «devlet alsın* deniyor ama devlet kendi elindekileri iyi işletemıyor ki... SORU Yani bu zor durumdaki firmaların, fabrikaiann sorunları el değiştirmeyle düzelecek türden değil ml sizce? ŞAHtNOĞLU ~ Şimdi burada dnemli olan, bunu alacak grubun yapacağı yatırım dışında elinde taze işletme sermayesi de bulundurması ve bunalımı aşacak pazar imkânlarını yaratabilmesi. Yani elinde taze parası bulunan ve ihracat pazarlarına açılabileceğine guvenen gruplar orta ve küçük çaplı fabrikalara alıcı olabilirler. Nıtekim biriki grup bunu yapınıştır da. îhracat ve onun sağladığı ucuz kredi imkânları ve dış kaynaklar sürdükçe bunlar işlerini yurütebilir. Ama bunlar dışmaa iplik fabrıkalarını ve orta çapta tekstil işletmelerıni elden çıkartmak isteyen çok sayıda kişi bulunmasına rağmen ve şartlarin da müsait olmasına rağmen bunları alacak kimse çıkmıyor. Daha büyük firmaların, büyük tesıslenn devralınması, el değigtlrmesi ise bence çok daha zor, hatta olanaksız... SORU Anladığım kadar pamuklu kumaş bandında sektörün durumu pek parlak değil. Şimdi sektörün diğer kesimlerina de kısaca değinebilir miyiz? ŞAHtNOĞLU Pamuklu kumaş bandı derlenip toparlanma çabasında ama hâlâ fiyatlar geçen yılm bu zamanındaki duzeyin altında, 110 120 lira dolayında. Pamuk İplik alt sektöründekl gelişmeleri çok kısaca ozetlersek burada istihsal vergisi düşürülünce doların değer kazanması ve spekülâsyonun da etkisiyle pamuk fiyatlarında büyük bir sıçrama oldu. 150 160 lira olan standart 1 dediğimiz pamuk türunün fıyatı 240 liraya kadar çıktı. öte yandan, pamuklu bandı zararda olduğu için Anadolu'da ham bez dokuyan fabrikaların iplik talebi düştü. Şimdi iplik fabrikası 240 liraya aldığı pamuğun yüzde 5 firesıne katlanacak, buna enerji, işçilik, makine, kımyevi madde gıderlerini ve yüzde 13 istihsal vergisini koyacak ve ambalajlayıp 300 320 liraya satacak. Üstelik müşterisi de azalıyor yani talep düşük. Tabii bu durumda iplik fabrikalan da zor durumda kaldı. Ancak tenımuz •onundan İtibaren yeni pamuk rekoltesi ve dünya rakoltesi belli U ' zman işidir halıda kaliteyi tanımak. Kaliteli halıyı nasıl tanıyacaksmız? Bir güvenli yöntem var: Halıdan önce dokuyana bakacaksmız. Gümüşsuyu ise İster duvardan duvara, ister parça güvenle alacaksmız. ümüşsuyu kaliteyi gelenek üstünlüğü görenek edinmiş çağdaş kuruluştur. Kapalı alanı 30 bin metrekare, günümüzün en ileri teknolojisiyle donatılmış tesislere sahiptir. Bu tesislerinde kendi eliyle seçer yapağıyı, elyafı. Kendi eğirir, iplik yapar. Kendi boyar ipliğînî solmayacak renklerle. Ve bu en güvenli malzemeyle en ileri teknikle dokur ünlü halılannı, Gümüşsuyu'nda üretim bir bütündür. Entegredir. Çünkü, halıda kalite üstünlüğrünün ve kalite istikrarmm temeli entegre üretimdir. Talep ve fiyatlar düşerken bütün girdi maliyetlerinin artması ve faizlerin yükselmesi sanayi kesimini de zor duruma soktu, bazı fabrikaların el değiştirmesi gündeme geldi. I şte bu nedenlerle Gümüşsuyu alınır. . * îç huzuruyla. Güvenle. Sıradan bir marka değil. Bu nedenle satüır dış ülkelere ümü Rasgele MÜŞSUYU s olmaya başlayınca pamuk fiyatlan normale döndü, pamuk 160 liraya kadar düştü. Bu durumda iplik fabrikalarının durumu dengeye geldi hatta kâra bile geçmeleri Ihtimali belirdl. Ancak devalüasyonlarla, yani paramızm değer kaybıyla birlikte pamuk fiyatlarmın yükselmesi bu sektörü gene olumsuz etkileyebilir. SORU Yünlü kumaş bandında durum nasıl? ŞAHtNOĞLU Yünlü kumaş bandı sektörün krizden nısbeten az etkilenen bir kesimi oldu. Bu yılm ilk yarısında bir talep duşüşü olduysa da kışa hazırlık döneminde bir talep canlanması görüldü ve fiyatlar yüzde 20 25 arttı. Ancak havaların da iyi gitmesiyle perakende talep fazla olmayınca şimdi gene durakladı, ama bu kesimde büyük sıkışıklık yok. Perakende piyasa canlanırsa stoklar erir ve firmalar kendilerıni kurtarır. SORU Bir de «halk tipi kumaş» bandından söz etmiştiniz galiba? ŞAHİNOĞLU Evet, daha zıyade Anadolu'ya nıtap eden bu piyasada anormal bir durum olmadı. Fiyatlar çok artmadıysa da belli bir istikrar buldu ve batan firmalar olmadı. Bu bantta vadeler daha uzun olduğu için büyük ödeme problemlen çıkmadı. Ancak son haftalarda bu piyasada da bir sıkışıklık görülüyor. Bu bandın talihsizliği ihracat kalıtesini tutturmasının çok zor olması. Buna rağmen bu dezavantajı konfeksiyon aşamasına geçerek bir ölçüde kapatan ve örneğin Lıbya'ya hatırı sayılır miktarda İhracat yapan firmalar çıktı. Bu firmaların Libya'dan aldıklan siparişler sektörün bu «halk tipi» kesimine nefes alma imkânı sağladı. Son söz olarak şunu eklemek isterim. Kı« sa vadede sağlanan bu başarıya bakarak ıhracatı başardık diyemeyiz. Sektörü bütünüyle rahatlatacak ve ilke olarak tamamen onayladığım ekonomik tedbirleri amaçlarına ulaştıracak ihracatı sağlamamız için çok çalışmanuz, rakiplerimizin kalite ve fiyatını tutturmamız şarttır. $ DENİZLİ 2. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ Esas No: 974/247 Davocı Kadir Duymaz vekılı tarafından davalılar Ha tlce (Nahlde) Bahadır ve 10 arkadaşı aleyhine açılan TAZM'NAT davasında: Davalılar Hatlce (Nahide) Bahcdır, Hayatı Şukru Bahadıı, Azıze Muncıye Bahadır, Muzehher Bahadır, Münevver Baştin, Safınaz Ayhan, Fahrı Bahadır, adlarına cı^artılan davetıyelerinın geri döndüğü, soruşturma ile adıesleri tesbıt edılememış olduğundan adı gecen davali'ara yeniıeme dava dilekçesi ve duruşma gununün ilanen teblığıne karar verilmış olmakla adı geçen davalnarın duruşmanın bırakıldığı 28101981 günunde saat 9'da bızzat bulunmaları veya bir vekille temsıl ettirmeleri yenileme dilekçesi ve duruşma gunu teblığ yerine geomek üzere ilan olunur. (Basın: 22866) 8610 İLAN yasayanhah" Butün Gümüşsuyu halılannda Gümüşsuyu etiketi vardııv'