Katalog

SEKİZ CUMHURİYET 28 EYLÜL 1980 Olur şey degil Nadir NADI'nın anıları t Denizbank mı Denizcilik Bankası mı tartışması Meclis'i oyaladı durdu İsmet Paşa, tek parti yönetimini ele geçirdikten sonra Atatürk'ün emri ile kurulmuş Denızbank'ı lağvetti, yerıne bürokratik ve hantal Devlet Deniz Yollarmı kurdu DP isbasına geçmce devletçiiiğin bürokratik zararJarını onlemek ve biraz da Bayar'ın öcünü almak ıçin j'enıden Denizbank Yasasını gundeme getirdi... *r* LOZAN'DA KABOTAJ HAKKINI ALMAMIZA KARŞIN DENİZ TICARET FILOMUZA BİRTURLÜ ÇEKt DUZEN VERİLEMEDt. CAH1T ZAMANGIL CISI OLDU.. VERSIZ BIR TARTIŞMANIN BAŞLATI n Oriana Fallaci, Deng Ziaoping'i konuşturuyor 1 ORİANA FALLACİ Bay Deng, Botı bosınıncia da yeralan bir yazınızda, Cın'in, holen ıfcınci bır ihtilale benzetılebllecek bır donuşumden geçtiğini soyluyordunuz. Gerçekten de, 1980 yazının şu son gunlerinde Çin'e gelen bır yabancı, değlşlkliği neredeyse fızik olarak hissedıyor: Uniforma kalmamış, sloganlar kalmamış, kızıl renkler azalmış, Mao CeTung'un resımleri ise, neredeyse bir elın parmoklorı ile sayılocak kadar. Yasakkent'ın gırışınde, Morx, Engels, Lenın ve Stalın'e bckon resmlni de soyacafc olursam, şu ana dek yalnızca uç tane resmini gordum. Butun bunlor, slze lltc olorak şu soruyu sorduruyor bana: Mao'nun bu bırkaç resml kalacak mı, yoksa onlor da kaldmlacak mı? DENG ZIAOPING Elbette kaiacak Ve hep kolacok TıenAn Men alomndakı de kolacak Gecmışte pek cok resmı vardı, oylesıne COKÎU kl bayağılaşmoya başlamıştı Soygısızlıktı, sonucta bu Bu yuzden kaldırdık Başkan Mao bır tokım hatalar yaptı, kabul. Ama o aynr zomanda Cın Komürılst Partısının ve Cın Halk Cumhurlyetının başlıca kurucularından bırıdır. O nedenle, hataları ile sevaplarını kıyaslodığımızda. on plarta gecen eevaplandır. Dotayısıylo Cln halkı, anısına her zoman saygı duyacak ve onu hep Partınin ve Currhurlyetın kurucularından bırı olarok düşünecektlr. FALLACİ Bugün herkes biliyar kl «ddrtfü ceteının buyuk hataları var. ıDortlu çete». yanl Mao'nun dul eşi Çlang Clng ve Kultur Devrimı'nin ötekl üç yurutücüsu. Ancak bu, tarihsol olarak doğru mu? Bana anlatılanlara göre, kendllerine «dortlü ceteıden sözedildlğlnde, Çlnll'ler çoğu kez ellerinln beş parmogını da lyice açarak tevet, dortlu çete!» diye yanıt vertyorfarmış. ICAK bır ağustos günü 14 mayıs zafennin hızı İle Türkıye Buj uk Mıllet Meclısı canla başla çalışıyor. Bır yıl once Parlamento kısa bır yaz tatıhne gırmışti. 1951 yazında ıse agustosun ortalanna geldıgıroız halde Meclıs durup dınlenmeden toplantı hahnde S KONU DENİZCİI.tK Ç in Halk Cumhuriyeti hanidır «Mao'dan sonra»yı yaşıyor. Dünyanın bu en kalabalık ülkesinde, bir milyarı aşkın insan şimdi bambaska bir gorüşün, bambaska tutkularm peşinde Kuçuk Kırmızı Kıtap yok artık, Kultür Devrimı de. Amerıka Bırleşık Devletleri'nin *Ka ğıttan bir kaplan» olduğunu çoktan unuttu Çin'lıler. Ufak tefek. hep güieç güleç bakan bır adamın getirdiği bir yeni değişim, bir yeni dönüşüm bu. Deng Ziaoping bu adamın adı. Okuyucularımıza, buMMH ^^^^B ^^^H ^H^M günden başlayarak ünlü Italyan kadın gazeteci Oriana Fallaci'nın Deng'le yaptığı soyleşıyi sunuyoruz. Çın Devrıminin yarım yüzyıllık tanhi içinde hep önemli görevler üstlenmı<>, uç kez gozden duşüp unutturulmuş ,üçünde de hiyerarşinin en üst basamaklanna dek yeniden ulaşmayı basamıış olan bu adam, Fallaci'nın sorularını yanıtlarken, Mao'yu da yargıhyor, ülkesınm dış polıîtik tercihlerıni ve 3. Dünya Savaşmm neden kaçınılmaz olduğunu anlatıyor. ^HBH MHİH ^^HM^^B ^^^H ^•^•l ••••• İ^^B^^B •• •••• ••••• IHBMH •••• ^^^^H Hİ^^M ^BHM ^^l^B ••> ÜNDEMDE Denızbank ın kuıuJuş kanunu var Kabotaj hakkımuı Lausanne da çatır çatır kopardıktan sonra. 1926 dan bu yana Denız Tıcaret Fılomuzu bır türlu bıze varaşır bır duzeye ulaştıramamıştık Yuzyıllar suren kapıtulasyonlar beJası her alanda oldugu gıbı denızcılıkte de ıflahımızı kesmıştı Devlet bır >andan yeni gemller ısmarlayarak Tıcaret Fılomuzu can'andırmaya öte yandan ozel sektore kısıtlı çaiışma olanaklan saglamaya çalışıyordu Ama hem ozel sektorun kendj arasındakı rekabet, hem de ozel sektorle devlet arasındakı rekabet yuzunden denızcılıgımızın gehşmesı bır turlu \oluna konamıyordu Benım yaşıtım olan vurttaşlar çocuklugumuzda Galata nhtımından Mudanj'a ya volcu arayan armatorlenmızın gıdeceklere parasız bılet keserken ustelık bedavadan bırer de sımıt ıkram ettıklennı anımsarlar sanırım G UMUTSUZ BtR HEYET tH^YET 1937 yılında Ataturk un buyrugu ıle Denizbank Kuruldu Kuruiuşu öıgutleme gore\ı Ceial Bajara venlmıştı Bankanm başına Yusuf Zıya Onış getırıldı. Aynntılannı bılemejecegım. Banka ozel kesıme de çaiışma olanagı tanımak uzere denız tıcaretımızı başıbozukluktan kurtaracak. ona saghklı gehşme ve büyüme gücu kazandırmaya çalışacaktı Atatürk'ün ölümunden sonra tek parti yönetimini tek başına ele geçıren Ismet Paşa kısa süre içinde Denızbank'ı la&vettı. Yerine yüzde yüz devlete, hukümcte bağlı «Devlet Denız Yollan ve Lıman İşletmelen» adında tam anlamıyle bürokratik. hantal bır kuruluş yaratıldı İkınci Cihan Savaşı da hemen başladığından Devlet Denız Yollan burokratlan bürokratik hunerlerını bıle gosteremeden savaşın sonunu getırdıler 1946 yılı ılkyazında bunlardan gemı aramak amacıyle yola çıkmış bır heyete Napolı lımanında rastlamıştım Savaş sonrasının yıkılmış dokulmuş perışan Avrupa'sında ne bulup ne alacaklardı? Avrupa'da şöyle bir dolaşıp yurda döneceklennden kuşkum yoktu Denızcılıkten hıç anlamayan benım kuşkum olmadıgına göre bu alanda bırer uzman olan sayın burokratların da gemı bulmak konusunda umutsuz olmalan gerekırdı O halde ne demıye Avrupa gezısıne çıkmışlardı'' Herhalde bırılerı gıdınız demış onlar da ödeneklerını aldıkları gıbı yola duzulmuslerdı Belkı savaş taşımacılıgmda kullanılmış hurda Amenkan gemılen arayacaklardı Bunlan da Avrupa da degıl, olsa olsa Amerıka'da bulabılırlerdı. N Bfl^^^B SMIM ^H^B Deng: "Mao ciddi hatalar yaptı, en başta da Kültür Devrimi geliyor,, «Başkan Mao'nun hataları politik hatalardır. Bu onları azaltmaz da doğrulamaz da Önümüzdeki Kongrede bunlan değerlendireceğiz. Ama biz Mao'ya. Kruçef in Stalin'e yaptığını yapmayacağızj cok ceşitll nedenlerle öldü Insanlor, ve de Cln cok buyük bır ulkedır Ancak, her turlü şıkta, bugun, Kultur Devrımi aslo olmamalıydı dedlrtebllecek kadar cok İnsan olmuştur. BaşKan Mao'nun hatoları politik hatalardır. Bu gerci onları azaltmaz da doğrulatmaz da. ama yıne de bu hatalar polıtrk duzeydedır. Tum gerl kolanlar ıse bır mahkeme onunde yargılanacak türden suclardır. «Dortlu cete»yl ve olümunden sonra da olsa Lin Pıao'yu yargılayacağımız suclardan sozedıyorum Kültür Devrıminin bu ıkı grubu da bıze gore karşıdevrimcıdır Ama kuşkusuz, Lln Pıao ve fdortlu cete»ye ıktıdarı zorbahkla ele gecırme fırsotmı veren Başkan Mao'dur FALLACİ işte asıl soruna geldik: Gorcekten de sızler, yeni Cin lıderlert, gercek bır dram yaşamoktasınız: Mao mıtosunu yeni boyutlorıno ındirmek ve belkj de kafalardan sllmek, ama bunu O'nu yıkmadon gercekleştırmek. Ondan pek cok şey korurken hiçbir şey bırakmar mok. Yani, «kcbul edılecek b ı geçmisle yadsınacak bır geçmış arasında» dedıklerl turden bır ıkilemi yaşıyorsunuz. Bununla berober, tum yazılanları yakıp tarihl yeni bastan yazmak dısında, nasıl cıkccaksınız ışın icmden? «Dortlu çete»yl yoneten Mao'nun karısıydı Lin Piao'ya gelince, onu da Mao seçmişti, tıpkı bir Imparatorun veliahtım seçtıği gibl . DENG Bana gore. bu da bundan önce saydıklarıma benzer bır hatadır Doğru, Lin Pıao'nun yüceltılmesl haklı gösterılemez Tahta bır varfs secer gıbl kendınden sonra yerını o!ccak kışıyı secmek b'r vonetıcı acısından feodal bır uygulamadır Ancak unutmaym k' demokrat.k merkezıyetcılık kalmcvmıstı ve böylesı b r durumu onlevecek hıcbır sıstem8 de schıp değıldık. FALLACİ Sonuç Cln Komunist Partisinln gelecek kongresınde, Krusçef'in Stalin'l suçladığı Sovyetler Biriiği Komunist Partisinln XX. Kongresinde olanlar meydana gelmeyecek. jyf anlamış mıyım? DENG Evet. Önümüzdeki Kongrede, Boşkan Mao'nun yaşamını belırleyen hata ve sevaplorı nesnel bır düzeyde değerlendlreceğız. Sevaplarını vurgulayacağız, cunkü bunlar blrıncıl önemdedırler. Hatalarını saptayacağız, ancak onlar ıkıncı derecededırler Başkan Mao'nun son vıllarındakı hatalarını ortayo koymokla gerçekçi bır tutumu benımsemış olacağız. Ama şurası kesın knMao Zedung» duşuncesını izlemeye devam edeceğız. Yonı onun yaşantısının doğru yanı olan şeylerm tümunu. Çunun altını çizln: Bız Mao'ya, SBKP'nm XX Kongresinde Kruşcefın Stalın'e yaptığını yaprrayacağız. FALLACİ Kongre dışında bir de Lln Ploo'nun ve «dortlü çete»nin yargıkmması vor. Sahl, bu duruşma olacak mı? DENG Tabıı Halen davaiın hazırlıMarı II» uğraşıyoruz, durusma yıl sonunda yapılacak. FALLACİ Kesln bir tarih vermenizi İ9tesem.. Cunkü üc yıldır bu davadan sözedıliyof ama yorgılama hala gerçekleşmedl, DENG S1Z9 soyluyorum ışte duruşma olacak. Gecen zamana hazırlık ıc'n gereksınmemız vardı Pek cok suctan otürü yargı'anacaklardır. Ve bundan boyle sosyalıst yasallık ıcınde davranmaktayız. «Çok ciddi hatalar yaptı» DENG (Gulumsuyor) Pekala Size hemen ve acık secık bıcımde Başkan Mao'nun hataları ıle Lın Pıao ve «dortlü cete»nın sucları arasındakı farkı acıklayayım Bıldığmız g'bl Başkan Mco hayatımn büyük kısmını Cm'e hasrettl, en krıtık donemlerde Portıyl ve devrımi kurtordı. Oylesıne onemlı bır rol oynadı kl. o olmasaydı, Çın halkı, karanlıklarda yolunu bulmak içln. hic kuşkusuz cok daha fazlo zaman harcayacaktı. Şunu da unutmomak gerekır kl Marksızrr Lenınızmın ılkelerıni Cin tarıhlnın gerceklerine uydurmayı başaran da odur Ve bu ılkelerl. önce elbette pohtıkaya ama oynı zamanda da felsefeye, sanata edebıyato ve de ta askerı alana kadar uyguıamıştır Evet altmışlı yıllardan once daha kesın bır tarıh vermek gerekırse ellıli yılların Ikınci yarısından önce Başkan Mao'nun, tümüyle bokıldıkta doğru görünen bazı düşünceleri oldu Esasen bızı zafere ulaştıran ve iktıaarı ele gecırmemıze neden olan da onun IIkeleri değıl mıydı'' Ne yazık ki, yaşamının sonuna doğru cok clddi hatalar yaptı. Bunlann başında da partinın, ülkenın ve halkın pek cok ızdırap cekmesıne yolacan Kultür Devrımi gelıyor. FALLACİ Bır noktayı oçıklığo kavuşturolım. Başkan Moo'nun duşuncelerinden sözettlğinızde, bununla «Mao Zetungduşuncesiınl mi onlıyorsunuz? DENG Evst Devrim mücodelesJ yıllanndfl, Partı daha henüz Yenan'dayken MaoZedung'un ılke ve dusüncelerml bıraraya topladık. Ve o zamandan daha, partınin bu «dusünceler> doğrulîusunda yonlendınlmesıni korarloştırdık Oyle de oldu Elbette bu «dusünceler» tumüyle MaoZecungun değıldır. Çoğu onundur ama, daha başka eskı devrımcıler de oluşturulmasma kotkıda btlunmuslordır Çu Enloı, Lıu Şaoşi ve Zu Den'ı sayabılırım onlar arasında.. FALLACİ Peki ya siz? Işte, Demokrat Partı iktıdara geldıkten sonra devletçıliğin bürokratik zararlannı önlemek. biraz da Celâl Bayar'ın öcünu almak üzere Devîet Denız Yolian ve Lımanlan Işletmesı»nı kaldırmış yerıne ozel kesımı de koruyacak olan Denizbank yasasını çıkarmaya karar vermıştı. VE BİR YASA OLAYI GÜN Meclis'te yasanın tümü onaylanacak, sonra maddelere geçılecektı. Tumü onaylanacağı sırada CHP sıralarından Cahıt Zamangıl'ın söz aldıgı görüldu Herhalde devletçıhğı ılke edınen bır partınin sözcusü olarak yasayı bu açıdan eleştırecek ozel kesıme sağlanan olanaklan aşırı buldugunu devlete daha genış denetım gücü venlmesıru önerecektı Öyle yapmadı Zamangıl Tam tersıne, benı havretler içinde bırakan denızcıhkle tıcaretle ekonomı ıle ılgısız bır konu uzennde durdu Efendım bu bankanın adı Turkçe gramer kurallarına aykırıymış Denizbank değıl. Denizcilik Bankası demek gerekırmış O boyle söyleyınce temız Türkçe düşmam Demokrat Partılıler dururlar mı. onlar da bırer bırer soz alarak CHP sözcusunu yürekten destekledıler En coşkun konuşanları Istanbul Mılletvekıb Sadri Maksudı Arsal'la Adana Mılletvekılı Cezmı Turk oldu Sadri Maksudı Arsal neredeyse Atatürk'e dıl uzatacaktı Kürsüde cırpınıyor, Denizbank deyımınm Turkçe olmadığını sankı Dıl Kurumu'nda bıîımsel bır tez savunuyorrpuşcasma yüksek sesle ıspata çalışıyordu Cezmı Türk de avnı duşunceyı dıle getırmekle bırhkte daha zıyade Yusuf Zıya Onış ın kışıhğı üzermde durdu, adamcagıza haksız saldırılarda bulundu Başka konuşanlar da oldu ve banka «Denizcilik Bankası» adım alarak yasanın tumü onaylandı. O Ataerkil eğilimler DENG Ben sayılmam; oma elbette benım de katkım o'du Eğer olrrasaydı, bugun muharıp gazi sayılabıhr m yım (guluyor) Ancak daha sonro Başkan Mao kendı belırledığı doğru ılkeleri yadsıdı. Hayatmın sonunda sağlıksız f'kırlere, dcğru olmayan duşunce bıcımlerıne saplandı sol aşırılar duşuncesını onımsayın orneğın. Ancck ne yaparsınız ki zafer ona her turiy ıhtıyatlılığı elden bıraktırmıştı (ya da belki gerçekle tüm ılıskısını kesmıştı Ulkede muazzam bır prestıje sahıpti devrim boyunca oynadığı rolden öturü. Ve gereğınden cok ovulüyor. gereğınden COK pohpohlanıyordu Sonunda hatta, polıtık merkezıyetcılığı, o kodar bağlı olduğu kollektıf yonetı1 ml bıle unutakodu Bu ışte, sorumlusu tek başına o olmasa bıle, en büyük hatasıdır. Başka devrımcılerınbu arada benırr de bu hotada payımız var Ataerkil eğıhmleri Işte böyle doğup gelıştl O noktadon sonro İse ne Partıde ne de ülkede kural kaldı Sızın de saptayabıleceğinlz gibl höla hatalar lcmdeyız FALLACİ Ama şu halde cok daha gerlten gitmek ve hataların hemen boşladığını, tllerl doğru buyuk atılım»ın da bir hata olduğunu kakul etmek gerekmlyor mu? DENG Elbette Tüm hatatarın başlongıa n i efint ytilarm ortalarma yerleştlrlrken. ger «Üretim, ideoloji tartışmalarının önünde...» YARIN: YILLAR ÖNCESINDEN BIR YAZI çekten de «üerl doğru büyük atılım»dan sözetmek ıstıyordum Ne var kı fourada aa yalmzca BaşKan Maoyu sorumlu tutmak dogru olmaz. Bızler, rruhorp gazıler, bızler de sucluyuz; gercekdışı bır e/lemı sjrdurduğumuz ve ekonomiK gerceklerle celışen yontemler uygulayaroık ekonomık gelışmeyı hızlandırabıleceğımızı sandıgımız icın suîluyuz En cok suçiu olan Başkan Mao ırnış, kabui. Ancak hatayı ilk farkeden v9 carelennı ıik oneren de o oldu. 1962 de, yeni bsşarısızlıklar ardından kendı özeleştınsınl bıle yoptı' Gelgelelım bu bıze yetmedı, bundan alınacak dersflerın hıcbırmı cıkaramadık. Ve Kultur Devrımi gelıp yerleştı. FALLACİ Neydl bu Kültür Devrimi Ile h«deffenen şey? «Mao bir kez daha yanılmışh» DENG Kap'talızrrın yenıden Çin'e yerleşmesınt önlemek gereklyordu. Evet, bırıncll nıyet buydu Elbette bu Başkan Mao'nun nıyetıydl, yoksa sonradan cdörtlü cete» olacak olanlarınkl değll Ve bu nlyet Çin gerçeğınl değerlen*rmedekl bir hatanm OrOnü Idl. Aslında Başkan «Çok insan Öldü» Mao bır kez doha yanılmıştı. Hedefte de yanıldı. Kapıtalizmın yandaş'arını ve Partı ıcmaekl yardakçılonnı hedeflıyordu Bu ıse ust kademelerdekı n/ce muharıp gazlye, devrıme onemlı hızmetlerl olmuş, derın deneyım sahıbi nıce kışıye saldırılması sonucunu verdl. Bunlar arasında tutuklanıp partıden otılan. Devlet Başkanı Lıu Saoşı de var. Sonucta ıhtılalci kadrolor yokedılmlş oldu. Ölümunden bır yada Ik! yıl önce Başkan Mao da Kultur Devrıminin ıkl büyuk hataya yoiactığmı kabul etmiştırr Ihtılalci kadroların tosfıyesl ve ic savaş FALLACİ Gerçekten bir Iç sava? oldu mu? DENG Halk, bırblrınl boğazlayan ık1 kompa bolünmüştü. Ve eskl fhtılalcıier kaybolduğu Içın, yalnızca kendılerlne cdırenışcıler» adını takanlar. Lln Pıao ve cdörtlü cete» yukarda kolmcyı başardılar. Bu ıc savaş nıce ınsanın hayotına maloldu! FALLACİ Kac klşlnln? DENO Koaln Wr «ayı wrfl»mer. ÇOrtkö Fransa'da her yıl en az 100 kisi kırlardan toplanan zehirlî mantarladan ölüyor PARİS, (ANKA) Fronsa da kırlardan toplanan zehırlı mantarların her yıl en az 100 kışinın olümune neden olduğu bıldırılmektedır. Parls'te Vıdal Hastaneslndekl zehırlenme bolümu yetkl Merf her yı[ mantardan zehırlenenlerın sayısının artması sonucu Fransa da halk arasında yaygın olan kırlardan mantar toplama alışkanlığının gıderek ortadan kalkmaya mahkum olduğunu one sürmektedırler Fransa'da özellıkle ormanlık bolgelerde 3 bın mantar cesıdı bulunduğu belırtılmıştır. Bunlardan 20'sının olumcül derecede zehırlı olduğunu kaydeden uzmanlar. bu zehırlı turlerın özellıkle sonbaharda olgunlaştıklarını soyle mışlerdır En zehırlı mantar turlennın halk arasında tAptalların mantarı» olarak blllnen Amanıte Phalloıd olduğu ve bu mantarı yıyenlerin kurtulma şansının ancak yüzdo 40 olduğu belırtılmektedır. YARIN: Üç kez düşüp üçünde de ayağa kalkmak..