Katalog

ON CUMHURİYET 7 MAYIS 1980 Bugünkü bunalımlı ortam, L Dünya Savaşı öncesine benziyor Federal Almanya Basbakanı Helmut Schmidt: «Bugünkü ortam, 1914'teSırpPren sinin öldürülüşünü izleyen günlerdeki gibi her an patlamaya ha zır.» fganıstan ve Iran olaylorı nedenıyle uluslararosı siyasol konıonktur hızla karışırken Batı'nın onde gelen polıtıkacı ve bılım adamları, yaptıklan yorumlarda bugunku ortamı 1914 ağustosuna, yanı 1. Dunya Savaşı oncesın» benzetmektedırier Federal Almanya Boşbakanı He'mut Schmıdt, geoen hafta çeşıtli kentlerde verdığı demeçlerde 4 kez bugunku durumu 1 Dunya Savaşı oncsıne benzetmış «Bugunkü ortarr, 1914 yıiındo Sırp Prensı'nın oldurüluşunu izleyen gunlerde olduğu olçude her an patlamaya hazırdır» demıştır Ne Amerhka'nın, ne de Sovyetler Bırlıgı nın yenl bır dunya savoşının çıkmasını orzuladıklarını sanmadığını kaydeden Schmıdt, «Ne var kl ıkısi de topyekun bır savaşı onleyecek strateııye sahıp değıller, daha da onemlısı bırbırlerıyle yeterınce acık konuşmuyorlar» demıştır. Gerek Washıngton'da, gerekse Moskova'da yetkılılerın askerl yontemlerle duşunmeye basladıkları gorusunu savunan Federol Almanya Basbakanı Helmut Schmıdt, yenı bır dunya savaşının her an çıkabıleceğını soylemiştır. A Henry Klssınger: «Oloylor kontrotdon çıkoMlır.» Helmut Schmıdt: tYenl t>ir dunya savaşı çıkabıllr.» chmıdt, '1 Dünya Savaşı öncesıyle bugür>ku durum ABD eski Dışişarasında berzerlıkler bulunduğunu ne yazık k! kabul et!eri Bakanı Henry mek zorunaayız,» derken, aynı gunlerde VVashıngton'da bır basın Bakonı Kissinger: «Tü Henry Kissinger, toplantısı duzenleyen ABD esk Dışışlen dunyaya «Tümuyle kontrolden çıkabilecek bır D'sıslerı Bakonı müyle kontrol dogru hızla ıtılıyoruz» demıştır Fransız Rowan ABD'II bıFrancols Ponchet, Amenkolı yorumcu Carl den çıkabilecek lım adamı Prınceton Unıversıtesı D'rektoru Mıle<; Kahler de son uluslararası bunalırra lışkın benzen yorumlar yapmaktadır'ar bin dünyaya doğBENZERLİKLER VE FARKLAR ru hızla itiliyoAlman «Der Spıegel» dergısi, bu acıklamaların ışığında 1 ruz.» Dünya Savaşı oncesı ıle günumuz arasında benzerfıklerı ve fark S 1 lılıkları şoyle sırolamaktadır «Farklılıklar 1 Dünyo Savaşı öncesınde, hatta 20'ncl yuzyılın başlangıcından ben buyuk bır savaşın mutlaka çıkacagı hatta Darvvın'ın teorısıne gore boyle bır savaşın kaçınılmaz olduğu yolunda Avrupo'da guçlu blr bılınc oluşmuştu Yanı Avrupa savaşa hozırdı Savaş. yıllardır çozulemeyen çatışmalann barışçı bır scnuca ulaşması ıcın bır olanak olarak goruluyordu Nukleer sılahların alabıldıgıne gelıştıgı buna karşılık Batı ıle Dogu arasında detant ve işbırlığı donemıne gırıldıöı gunumuzde ıse kısa sure oncesıne değın topyekun bır savaş olanak dışı olarck goruluyordu Yenı bır savaşın oncekılene karşılaştırılamayacak olcude yıkıcı ve zarar verıcl olduğu bu gunlerde, sılahlonma bıle savaş onteyıcı bır etken olarok nıtelenıyordu Yanı 1 Dünya Savaşı öncesınde tum taraflar savaşa hazırdı. hatta savaşı 'stıyorlardı bıle Bugun ıse ne Batı, ne de Doğu, topyekun bır savaşın cıkmasını ıstıyor ve boyle bır savaşa psıkoloıık olarak hazır da değıl lne de 66 yıl öncesıyle bugün arasında önemll benzerlıkler var Iç polıtıkada onemlı gucluklerle korşı karşıya olan, buna karşılık lyı sılahlanmş devletler o gun oldugu gıbı buçun de savaş nskını goze almayo hazır 1&14'de olduğu gıbı bugun de, dunyanın çeşıtli bolgelerınde devletler arasında çozulemeyen ıkılı catışmalar her an ulus'ararası boyutlar kazanmaK eğılımınde Ote yanda 1914 yılında dunyanın çeşıtll ü|kelerındekl yonetıcıler Öte yanda tıpkı 1914 te olduğu gıbı bugün de çeşıtli dunya uUelerındekı yonetıcıler kendı donemlerının olcutlerıne gore değerlendırıldıklerınde parlak devlet adamlığı nıtelığıne sahıp değıller Aksıne oldukça kotu vonetıcıler Y 1914 Sovaşa gıden Alman askerlerl Bertın'de uğurlanıyor. 1980 HINT OKYANUSUNDA ABD DONANMASI. BREZILYA'DA ÖLÜM MANGALARI DEHŞET SAÇIYOR • KURBANLARINI AĞIR İŞKEN CELERDEN SONRA KURŞUNLAYARAK OLDUREN CANILERIN «SUÇLULARI YOK ETMEK» MASKESI AL TINDA POLIS TARAFINDAN AÇIKÇA DESTEKLENDIKLERI KUŞKUSU DA GlT TIKCE YAYILIYOR. Brezıiya'nın Rıo de Janelro ve Sao Paulo kentlerıncle yaçayanlar gıderek artan bır deh şet ve yılgınlık ıcınde kalmaktalar Gun gecmemektedır kı kentlerın ara sokaklannda yo da varoşlarında agır ışkenceler den gecırıldıkten sonra kurşunlanarak oldurulmuş bır ınsanın cesedı bulunamasm Seri cınayetlerl Işleyenlere Rıo da Beyaz Ei Sao Paulo daysa 'Kara Eİ' çetelerı adları takılmış Bunlar, kurbanlarını eskı suclular ya da suc ışledık lerınden kuşkulananlar arasında secıyorlar ve agır işkence lerden sonra olduruyorlar Boy lel kle de ulkedekı sucluların cezalandirılmasına yardımcı ol dukları kanısını uyandırma amacmdalar Şıddet akırrlarının bu denli yayıldıgı Brezılya da Beyaz ve Kara El cetelennın nıtelıklerı hakkında da yaygın soylentıler var Brezılya barosunun başkanı Eduardo Fagundez «Bundan 10 yıl once bu olum mangaları polısten açık destek gormektevdıler Şımdı de sanırım kı, sucu onleyecek yasal sıstemın tümuyle çoHugune ınonıyor ve kendı bıldıklerı gıbı adam oldu ru/örlor .» POLİS YONTEMLERINE EŞ Gercekten de olum mangalarının yaptıklan ışkenceler oldurmede kullandıklan sılahlar ıncelendığınde bunların Brezılya dakı askerı dıktatorlugun en acımasız oldugu 19681976 donemınde pol s tarafından uy gulanan yontemlerle aynı oldugu sılahlarınsa polısınkılerın eşı olduğu saptanabılmektedır. Bu durumda akla korkunc bır olasılık gelmekte ve olum mangaıarının ya doğrudan doğ ruya polısler tarafından kuruiduğu ya da polısın kıralık asker" olarak tuttuğu katıllerden oluştuğu duşünö'mektedır. Ostelık «kurbanları» evlerinden polıs kılığındoki kışıler tarafından alınarak bılınmeyen yerlere göturulmektedırler. Oldörülenlerın yakınlarıysa, güvenlık örgötlerıne bılgı vermekten kacınmakta, yargı organlarının onundeyse konuşmamaktadırlar Bunun sonucunda da soruşturmalar uzamakta, hıc bır Ipucu elde edılemedığınden de davalar bırbın ardınca sonuçsuz kalmaktadır. (Oı* Haberiar Servtsl) Rusya ile sınır komşusu olmak, tüm eski demokra tlarca sol parti kurmanın tek engeli diye gösteriliyor 14 eihı Çelıkbaş, 1«46'da demokrosl kurulsun dıye mucadela verenlenn arasında değıl, kurulacak demokrasmın ıcme gırmek ısteyenlerden «Ben,» dıyor cBatıfı olçude bır demokrası kurulsun onu ıstıyordum» Şımdıkı Sıyasal Bılgıler Fakultesı nin adı, o zamanlar Mulkıye Mektebı dır Fethl Çel.kbaş da bu okuida asıstan doçent, profesor, sonra mudur oluyor Okulun »Mulkıyelıs olmayan ılk mudurudur. Amacı, b j okuiu fakulte statusu ıçıne eokmaktır ama, bır türlu yetrrıyor 1946 secım'erıne gelındığinde Demokrat Partı'den mıiletvekılı olma onerısı alıyor. Gırmek Istıyor. <Kım yaptı onerıyı''» «Vollahı şımdı hatırlamıyorum Adnan Menderes ve Celal Bayar değıl ama, onların haberı oldugunu bılıyorum » Onerıyı kabul edıyor ama, bu onerının karşısına babası çıkıyor Babası. eskı bır CHP'lıdır cllle de bızım partıden gır's dıyor Çelıkbaş da CHP'den g rmek ıstemeyınce, «Bağımsız» olarak gırrresınde anlaşıyorlar MemleKeti olan Burdur'dan secırrlere «atılıyor Eurdur uc mılletvekılı çıkaracaktır. Seçım DP, CHP ve Bağımsızlar arasında cetın çeçıyor. Sonucta bagımsızlardan Mehmet Alı Cınar ve ıkı CHP II kazanıyorlar Secımı yıtırenler Demokrat adaylarla Çelıkbas oluyor Yenden Mulkıye'ye donüyor Yenı kurulan OHP hukumetınde Mıllı Eğıtım Bakanlığına Tahsın Banguoğlu getırıiınce, hemen ona gıaıyor «Istemıycrsanız, Istıfamı vereyım » dıyor Tafısın Banguoğlu. bırlıkte calışmayı önerıyor. Çalışmayo başlıyorlar «Mulkıye'nın fakulte olmasmda emegım buyuktür» dıyor 1950 yılına degın Çelıkbaş aktıf polıtikaya gırrrîyor Oysa Çelıkbaş'ı sonradan tanıyonlar acık ya da kapolı aktıf bır demokratık mücadele verdığını sanırlar Hıc karısmıyor, fakültede demokrasınln kendıne gore gelısmesını beklıyor Mulkıye'nın faku'te olrtasımn bır öyküsü vardır Ne kadar Mulkıyelı varsa Mulkıye'nın fakulte olmasına Çel kDaş onculuk edıyor dıye karşı çıkıyorlor Fakot o yıimıyor, dırenıyor. Mulkıyelıler karsı çıktıkça onlara «Cocugunu severek öklüren qnaya benziyorsunuz » dıyor ~ ~ 1950 yılının nısan ayında, Meclıs'ten yasosı Cikarılarak Mülkıye'yı fakulte olmaya kavuşturuyorlor Buyük bır tören yapılıyor Cumhurbaşkanı Ismet Paşa Bakanlar o donemın ünlü kışılerl törende bulunuyorlar Demokratlardan gelen yok Toren sonunda Ismet Paşa Çelıkbaş'ı kutluyor ve yanaklarınaan opuvor Dekan seçımı yapılıyor, Çelıkbaş Ilk Dekan oluyor. Raftaki Demokrasi Mehmed KEMAL F HEM DP"DEN HEM DE CHP'DEN MILLETVEKİLLİĞI ÖNERISI ALAN FETHİ ÇELİKBAŞ, SECİME BURDUR'DAN 8AĞIMSIZ ADAY OLARAK KATILMAYI YEĞLER... tSenlm portlterle hıcblr lllşklm y o k ı dıyor cSeçımler yaklaştı, Refık Koraltan'dan bır onerı geldı. Benî çağınyofmuş Ankara Partı orgutü ünıversıte hocalarındon oday Istıyormuş Otuz kısılık bır lıste yapmtşlor, bunun arasında benım de adım varmış. Seni de Istiyorlar. dedi. Burdur örgütune bır sorayım dedım. Burdtır'a bır mektup yazdım. DP, ıkl yerden, Ankara ve Burdur'don aday olmamı ıstıyor. ne dıyorsunuz' Burdur'dan yanıt geldı, ıkl yerden de adaylığını koy1 Koroltan'a haber gönderdım: Pskl, koyuyonım, dedım. Seçıme M gün kola, blr haber geldl, yalnız Burdur'dan aday göstereceg'ız. Ankara'dan gostermlyeceğfz. Hıc birinl Istemlyorum. Ne yopacaksın? Bağımsız olarak odaylığımı koyaeogın\ Usteler yaptldı, gazeteler llan edlyor, benim adım ne Burdur'dan var. ne Ankara'dan... Burdur'o haber gönderdım Burdur DP'lılerı ikl otobus dolusu. geceyarısı Ankara'ya geldıler. Eger Çelıkboş'ı lısteye koymazsanız, oy alamazsınız» tNe oldu sonra?» tAdaylardan bırinın adım sildiler, benl yazdılar. Ssçımier yapıldı, ben kazandım » «Demokrası mucadelenız böyle oıl oldu'» «Bır şey daha anlatayım Ben seclm kampanyasında memleketime glttım Halkla konuşuyorurr O zaman seçım kampanyası cok kırıcı oluyor Herkes bırbırının ıplıgını pazara cıkarıyor. Ben kımsenın aleyhınde bulunmuyorum. Muhalıflerımden (Scyın Muhalıfierımız) dıye soz ed'yorum Herkes şaşırıyor. Boyle konuşma mı olur? dıyor Ben kımseyl kırmak ıstemıyorum. Batı'da oldugu gıbl bır derrokrası ıstıyorum Bu da otekılere batıyor» «Demokrası bır zorlama sonucu olarak mı geldl size gore''» «Hayır. bır zorlama yoktur. Ismet Paşo ve Günaltay hukumetı samımıyetle demokrasmın gelmesinı istedıler Guzel bır seçım kanunu yaptılor. Onlar demokrasıyı istemeseler ne olurdu bılmem ama, zorlayanlar oıkarso demokrasıyl getıremezlerdı> «Sıyasal demokrasi böyle, sız fttlsatçısınız. Ekonorrık demokrasi nasıl olacaktı?» «Ekonomık muhteva yoktu Ekonormk muhteva olayların ıçınden çıkacaktı Çunkü ÇHP ıle DP'nin p/ogramları farklı değıldı» «Sol partıler çıkmıştı o zoman. onları nasıl görüyordunuz?» «Sol partıler gayn oıddl, alafranga gelıyordu bana Sol partılerın güoü yoktu Fıkrıyat bakımından son dereoe tutarsız şeyler soyluyorlardı. Zaten sosyal ve ekonomık yapımız da bır sol partıyi kaldıracak nıtelrkte değıldı. > «Sol partller bır tehlrke olarak gosterılıyordu, neden''» • tEfendım, bakın bır şey söylıyeyım Bız Rusya'nın sınır komşusuyuz Solouluk denıldı mı bızde Rusya onlaşılır Solculuk ıster ıstemez Rusya ıle ılışkılı gorulur. Eğer Rusya'nın yanıbasında olmasak, değıl sol partl, blr komünıst partısl bıle kuruisun, korku olmaz Ama Rusya'ya yakın olunca sol portıler tehlıkell oluyor. Bu tehlıkeyı belırtrrek ıstıyorlardı» «Bugun gerlye baktığınızda bır sol partının gereğıne imınıyor musunuz 9 » «Hayır, bugün de ınanmıyorum Ama brzde sol partıler var şlmdi Sımdı de etkılı olamıyorlar» «Pekı, 1950'de Mechs'e gırdımz Demokrası îşllyor muydu'» «Işleyemedı demokrosl ...Çelal Bayar'ın, Adnan Menderes'ın baskıları vardı Ben bu boskıya karşı durdum Onlor ıstemedığı halde Grup Yönetım Kuruluna seçıldlm. Grupta demokratık denetım mekanızmasını ışletıyoruz. üderlerırrız tedırgın oluyorlar. Baktılar ki ben çetın cevızım, bana 1951'de Işletmeler Bakanı oJmamı önerdıler» «Kabul ettınız mı'» «Etmedım Adnon Bey haber gondermış, bır daha bakanhğı rüyasında görsün, demış Ben de haber gönderdım, bakanlık lütuf ve ıhsan deg.ldır. 1951 Buyuk Kongresıne gelındl Ben Genel Idare Kuruluna adaylığımı koydum Bütun engellemelerıne karşın kazandım Bız Genel Yönetım Kurulu uyelerının 21'e çıkmasını Istıyorduk Adnan Menderes ve crkadcşlan Istemıyordu Gene bana haber gönderdı Genel Idare Kurulu fıdanlık değıldır, adam alıp yetıştfrrrıyeoeğız... Feyzı Lütfu Karaosmanoğlu geldi bir gün, gozetelere bır demeç ver. Adnan Bey'le anlaşmazlığım yok, ae... Ben de dedım kı, Adnan Bey demeç versın, benım onunla anlaşmazlığım yok dıye. Bütoede bana grup sözcülüğü vermişlerdı Konuşmamt hazırladım, götürdüm, ook sert olmuş dediler. O sırada Malatya'da Ahmet Emln'e sutkast yapılmıştı Adnan Bey yumuşarra yanlısı Idi Bızım de yumuşamamızı Istlyordu Ismet Paşa. bütçede konuştu Ben yanıt vereceğım Yazılıyı okusam, hıç bır Işe yaramaz, Irticalen konuştum, havayı yumuşattım. Ondan sonrasını bllıyorsunuz» YARIN: TURAN GUNEŞİN ANLATTIKLARI Alman Der Spıegel dergısi, bu koşullar altında orneğın Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat'a duzenlenebılecek bır suıkastın, 1914'te Sırp Prensı'ne düzenlenen su'kasttan daha büyuk kargaşoya yol ocacağı göruşunu savunmakta ve Arapların petrol sılahının petrole acı' gereksınme duyan sanayıleşmış Batı'yı akıl almaz eylemlere ıtebıleceğıne ışaret etmöktedır (Dış Hoberler ServısJ) Karamanlis'in Cumhurbaşkanı seçilmesinin TürkYunan ilişkilerini etkilemesi bekienmiyor ANKARA, (Cumhuriyet Burosu) Konstantın Karamanhs ın Yu nanıstan Devlet Başkanlığı gorevıne gelmesının Turk Yunan ılışkılerını etkilemesi beklenmektedır Ankara dakı dıplomatık gozlemcılerın ortak ka nısı, «Karamanlıs ın Cumhurbaşkanı oiması ıle bırlıkte Yunanıstan'ın Turkıye ye donuk polıtıkasının aynen sürecegı» yolundadır Cumhurbaşkanı Vekılı Ihsan Sabrı Çağlayangıl ve Başbakan Suleyman Demırel ın Cumhurbaşkanı secılmesı nedenıyle Ka ramanlıs e oncekı gun gonderdıklen mesaılarda da belırlı olçulerde bu goruşu yansıtan ıhtıyatlı ıfadeler gozlenmıştır. Soz konusu mesaılarda ornegın Karamanlis'in yenı gorevıne başlamasının ardından Turk Yunan ılışkılerı ıle ılgılı herhangı bır bekıentı dı.e getırılmemıştır YUNANISTAN'IN GELENEKLEŞMIŞ POLITIKASI Ankara'dakı gozlemcıler Karamanlis'in Başbakaniığı donemınde oluşturulan «Turkıye'yi Batı dan kooararak ızole etmek, Batı karşısında dengeyı kendı lehme korumak Amerıkan Kon gresınde Yunan lobısı aracılığı ıle faalıyette bulunmak, belırlı durumlarda Türkıye yı zayıf du şurmek gıbı amaclara» yonelık olan polıtıkanın kurumsallaştığını hatırlatmaktadır Bu gozlemcılere gore Turkıye ye donuk oluşturulan bu polıtıka sureklılığını koruyacaktır YUNANISTAN'DA SEÇİMLER Gozlemcıler bu goruşu beiırtırken, Atına'nın polıtıkasmda temelde bır değışıkiıgın ancak yenı bır hukumetle ortoya çıka bıleceğını bı'dırmekîedırler Yu nanıstan'da genel secımler onümüzdekı yı| vapılacaktır Ancak muhalefetın guclü partısı Papandreu'nun önderlığındekı Sosyalıst Pasok'un erken seçım Icın çaba göstermesı Yunanıstan'da onümuzdekı sonbaharda bır erken secım olasılığını sımdıden gundeme getırmektedn Özellıkle seçım öncesı donemde Yunanıstap'ın Turkfye ıle sorunlannı çözme yolunda değışık bır tutum Içîne glrmesl olanaksız gorunrrektedn Ustelık, seçım ortamı ıç polıtıka tuketımın e yonelık olarak Turkıye aleyhıne bır havanın yaratıİTiasına da kaynaklık edebılecektır YABANCI GOZLEMCILER NE DİYOR? Turk gozlemcıler Karamanlis'in Cumhurbaşkanlığının Turk Yunan ılışkılerını etkıleme/ecegı yolundakı göruşunu yabnncı gozlemcıler de payloşmaktadırlar Turk Yunan ılışkılerını yakından izleyen bır ya bancı dıplomat «Şu an ıcın herhangı bır değısıklık beklene rrez Polıtıka degısıklığı ancak yenı bır hukumetle gundeme gelebılır O nedenle once Yunanıstan da yapılacak secımlerın sonuclanmasını beklemek ge'ek r» demıştır KARAMANLIS IN YETKILERİ VE TÜRK . YUNAN ILIŞKILERI Bu gorusier dıle getırılırken, partılerustu bır konumdo Cum hurbaşkanı gorevıne seçıimesı nın, Karamanlıs ı Turk . Yunan anlaşmazlıklorında daha esnek bır tutum ızlemeye ıtebılecegı de bazı gozlemcılerce ıhtıyatlı bır bıc mde dıle getırılmektedır Bu goruşu ortayo atan goz lemcıler Karamanlis'in bundan boyle portı bağlantısı olmaksızm ulusal onder olarak polıtıka oluştururken kendıni daha bağımsız hıssedebıleceğını, uzerındekı kamuoyu ve parlamento baskısının Başbakan olduğu doneme kıyasla daha az etkılı olacagını one surmek tedırler Ayrıca Yunanıstan'da Cumhurbaşkanı'nın yetkılerf son derece genıştır Bundan oncekı Cumhurbaşkanı Tsatsos bu yetkılerı tam olarak kullanmamış Karamanlıs ın gerısınde kalmayı yeğlemışıtr Karamanlıs ıse Anayasanın kendısıne tanıdığı yetkılerı tam olarak kullanobılecektır Butün bu ola sılıMar Karamanlıs'ı Türkıye ıle olan sorunların cözumünde fark'ı polıtıkalara ıtebılecek mıdır'' Dıplomafık gozlemcıler bu konuda şmdılık lyımser bır yo rum ıcın zamanın erken olduğunu kaydetroektedırler.