Katalog

IKİ .*,• CUMHUKîYET 2S 19S0 tax scrunı, o dugL, KC & IQQ BU ckım oar bır ocıöon yorumljvor dınmızın Doğin"SıZbğını sovunurken, yazdıklarımızda, günlük ko» nuşmolarımızda yabancı sozcuklenn attını cızmerie vetınıvoruz Yaboncı sozcuklerin aziığına VO da çoKıUğuno gore konuşmalanmızın yazdıklarımızın Turkçe oiup olmcdığına karcr veryoruz. Bu yonter. verieştı koidı duşunceterde Dl'de cz'eşme akımının dar blr acdan oidugu kador ycniış bır voruTiu bu Geçmı$!e<ı evrelerıne donelim Baslangıctan (jüpumuze gelene degın reaır dnoe ozlesme a>omının eregmı saptoycn ptken' D !de ozleşr^» akımı, hangı yan duşunce akımlarının paraıaItnde dogdu gelıştı? Genc kalsrrler.n dılde özlesme anlayışian Balkoniardo ulusçuluk akımlorının doğduğu guçlend ğı yıllara düşer Ziya Gokaip'ın, Ûmer Seyfettm n dıldek cabaıan ıle o dcnem pol tıkacifarının Osmanlı devıetını kurtarma caöaıarı ortak bır amayışın urünüdur Kurtuıuş Savasi öncesı s vasal düşürıcelerle, dıl o'an'nda one süruien goruşlerın ortak nttelığı 'lımlılıktır. Osmanlı dev.etm KartarmaK <s*even politıkacı ar, cvdınlar, 8atı ı cria uz'cşmo vcl'annı ararlar Bu çızg. uzsr nde mcndc vonetırrıne g rnevi ak.a yotkın b i ' vo, olarak gcrtrler Mandater b r devlettn u/dusu o'mayı yodırgamozlar Bu durum onlara onur kıncı ce rrez TartıştıkıGn konu mandatem hm olacağıdır Amerıka mı, yoksa buyuk AvrL.pa devietennden b n mı?. O dönemde bu düşünce'ere parale otorott <fil olanında da kokiu bır donusum soz konusu değı'dır SOKOKIO konuşu'an dılı benımsemek, bu dılı vaz< dı'imtze ve'leştırmek enşilmesJ cmaciaran bır aşamadır o donem ayuin.crının duşuncelerınde Dııde bugut oilodıfiınız anlamda özteşme akımını bas'atmck o i u ' u Aîaturk'ündur AtatürK UT sıvasaı goruşler.rm butunu ıçınds arılamak yorumlamOK gerekır bu devrıminı de Onun tam bağımsız ık anıayşının bir parcası, vazgec Imez bır gereg dır bu devnm O saşmaz scğduyusu ı e bu konL,da d a dogruvu gorur Gorur kl kendı dılı ı e düşunrreven sorun'arını ocıklonayan, oı<Lryjp ogrenemeven bir ulus tam bağımsızlığa kavuşa^cz Dı'inde vobonci külturlerln etkfsın' surdurduöü ö'cöse kendtnt bulamamtştır. Kültur aıanır.do vabancı boyunduruğundan kurtufamayon e/rensei kültüru kendı dılıyie 6zürr, eyer^even b r toptum siyasai olcndo r*a olaylar ve görüşler DİL SAVAŞI Necati CUMALI ödünler vermev», bogımsrzlığ'ından olmaya hozırdır Dıh ıle btrlıkie savunma s lahlarırGan b'rım elınden b'rakmış gucsuz düşrruş, b.nığ'nl beraberliğını yıtirm,$t r Atatürk'un tam bagı~>sıztık onloyişi, manda dı.şünces>ne ne de'soe ters yönde blr çıkışsa dıl anla/ış 1 do Genc Kalemlenn ılııtılı, uzloşmacı dıl anicyışı Me o ds^ece bağdastırılamaz D ıde oz'eşme ak r^ının anlorrunı a o g i ı anıarm* 'Steye^lenn, S ,cs Kongres ne kadar ger! g derek, Ataturk Ln Tandacı'ara karsı cıkıslarındakı gerekçe.er üstünds durmalorı gerekır Sıvas Kongresmde hıc sozu gecnerrış o sa D'le dı.de oz'esne okımınn gerekce'en Aîaturk'un o kongreds savunduğu tom bağımsıziık flkelerı kapsammdGdır Dııde ozıeşne okımına karşı cıkanfar, en cok her yaşta yeni bır <j t oğrenmenın guç'Oğu üstünde dürurlar Oysa dılde ozleşme okfmma kok u bır yon verllmesl gereğıne Inanarak, AtoturK, 1902 de d'! devrmını bas'attığı zamon 52 yaşındodır Dıllmızde tek yabancı sözcük kalmaracasma başlatır tru devr.mı Mısakı M/UI sınıriarınt savunur gıbı, ulkeyi kapıtutasyonlar. dan arıtır gıb başlatır Savrjşlarta gecmış, blr gun dınlennne görmemış yaşamının o yorgun donem nde Rad'ov'un dört cıltlık Turk Lehçeler/ Söziuğu Pekarskıy'ın yıre dort chtlık Yckut Sozîüğu her gün elınden duşürmedğj kltoplardır Boşnırduğu doha boska sözlukferin, d'l Cetuna yazılnvş bıümsel kttaplann savısı »se bu yczımın sımrlon lclnde savılamavocak kadcr uzun bır Hste tutar. DÜds özleşme akırıt ke^dı sureci lc'nde. ora$tırmo!ormı deneylerınl sürdurerek llerterRAK Iran Savaşı neden cıktı? Savaşın başlomasma yoi ccan asıl nedenı o r t o yo cıkarmak cok g j ç . Bu konuda uzmanîar ceş'tll görüşler rîert sürüyorlar. Şotul Arop sulannın tortay cizgl»den ikty* bölunmesi üzerindeki anlcşTiazlıklar ve bu sular uzerındekl denetım sorunu dtle ge'ırılıyor önce Sınır uyuşmazlıkian, etnık (budunsaı) sorunior ortaya kondjkton sonra doha derıo co2umleme.ere gecıl yor Ircn Islam Devrimmln (fHumeynı'clllyın») tum bölgeye bulaşmaaının buradaki rejimler lcln yara tacağı buyük tehlıkenin önlenmesl, Ortadoâu'da yeni blr deı>S« kurulması. bu dengede yeni guçlenn tliderlıge oynamcsr» v» nlhayet super devletlerln petrol ve güc hesapları... Görul» duğu gıbı, bu savasın lc ve dıs nedenieri, «görunurdekl» ve temeldekl nednnten korusunda cok sef söy'emeK mumVuT v« Böy'ent/or do Uzmanlarm yo ms'ra blz'er de S'rcdcm mt»r vatanda? blrer tdunyo va*or>oaşı» o arak bvı nedenlen tartıŞ'vor ve b'rnc 1 CT/IPI doldurrnuş olan bu kanlı sovaşı se^redıyoruz ken, öır yc7n<îan dfllmb, Ozertnde h!c durulmoyan yaraiar cıyor gunumuzde Kultur bagımsızI ğımızîa bagaaşması guc sızmalarıa bozuluyor. Oremsenmeyecek türden oıoylor deâı' bu tors ceıışme.er scpmclor önc« sözdizlml a c s ndon vabancı dlHerln bosk'sı gun gecî'kcs daha cok verı8şı/o r dılim!ze Koii! cevıriierln onae gelen ayıncı nltelığl cno dı lenndeKi sozdızcnını korumalarıdır lyi Cev rıcı en başansı cevırdıkierı yapıtları ana dıllerındek' sozdızımıerınden, kend" dıllerlnd&kl sözdızlm ns aKtarabı'melerıyle olcülür Bızde yılkırdır yaboncı sozdız'mlerı korunuiorak yapılan ce v inler ovn b'r dl| olusiurmuşîur neredeysa. Col' kışı şoyle yo da boyıe bıldığı Batı dıi erıyie okuduğu cevrrılerı bjtunleştırır kendı kafas>nda O kotü cevırüerl do^ru gıbl aniar değerlendlrlr Bu gıbilerln bu yoldan aralorında yeni blr kus d II ooğduğunu oöruyortız Bırbırlerım. yar m yomalak bıldlkieri dıller oranında okuyup anlıyorlar, sö"'emedıklerı, akıllarından gecmeyen onlamlar cıkararok değerlendirı/orlar Buroda odt duyulmus şoırlerden, yozarlardan örnek'er vererek gellşt'rebılırlm bu sorunu Bu eğılım.n dılımızl ne kadar genıs boyutlarta sarstığını kanıtlarıyia oçıklayabılırım Bazı şaırle r l kımaktan gücendırmekten çekmdlğımden degll sadec« yuzlerca klşı arosmdan blr ıkıslnln 8aomalan üstunde durmanın haksızlık olacağına Irandiğımdon bosvumuyorum bu vo'o Ataturk. bfr on yıl gecikm» n« de Atcc d'de özleşme akımımn büyuk Ikl öncüsudur bzde Aşırılıklarıyla bırleşırler ikısi de Osnanlı külturü ıle yetışmışler, Osmcnlı Türkeesi iie ver man'ı ^urkcesı Ile yazilm'Şt" Oiuncü Y Sovlevj (88 (1933) oz Türkee. Atac ın 1940'tan oncexl yazıları Osmanlı Turkcesl, sonrakiler öz Türkçed r Nedir k< tumu Türkcedır bu ıkı buyük dll us'asının yazdıklarının Osmanlı Türkçesl da kar?sık bır koıudur Türkcenın Sozdızımı acısından b'zımdır Ne kadar Arapcc Farsca sözcuklerle dOiu oîursa olsun. Kuledltt Turkçeslnden etknenmemıştır bu dıl. m vopttlonm BövöV Mutu* WT Cm Insanlar ve Hayvanlar., F Bır başka örnek vereyım Bakl nln, Şeyh Gaîîb'ln Nedım'ın dıllerl coğlcrımn Osmaniıcası. Vunüs Emre ıle Karacaoglan'm dıllerl cağlarının Anadolu Turkcesıdtr Ama Turkçenın sesi, egemendır bu şaırlerımızın şıırlerında. Farsçadan cevırı kokusu yoktur. ederal Altıanya ya gıtmek ıcm vıze Kuyrugunda leyen Mehmet. oradan geçen bır deveye sordu: Boynun neden eg' ? . . Deve «Nerem doğru kı?» d ve vcn'tiamcdı Mehmeti, tepeden bakarak • Ben m boynum h.ç olmcEsa eğrı ama sen'nk, gp bı eğık değıl Leş kargası övünüyormuş , Sırtlan benım akrabam olur... Sırtlan bunu duymuş Ulan leş kargası oemış, bemm «»" n r ^ ı< a . natlarım olsa oıü yıyerek yaşar mıydım son voibun? • Pofls yoldan gecen adam durdurup sorau. Saatın kac? Topu topu bır saatım varl poııs bozuldü : Saat kaca geldı dsmek Istedım Vallahı zıncırıyle bıriıkte 2250 lıraya ge!d' Anlctomadım karde c m akşama ne var? Akşama m,' Sanırım etlı patatesle pnav var... Polıs kafasmı kaşıdı: O d a değ.!, ne zamandayız? Yırmıncı yüzyıldayız. Poıis kafasmı kaşıdı. Ya oyle ml. dedı, yuru bakaiım Siyaai Şubeye..» DMmlztn bağımsızlığını yarolayan bır ka sorun, bozuk ceviriierlo bırltkt», vabancı külturlerden aktarılan deyımlerin gıttıkce yaygiilaşarak dı'ımıze yerleşmesınde gorulüyor «Tamam m ı ' Neden O'masın' Oidu » gıbı gençlenn dıilerınden duşurmedıkle'l sozler Ingılızcenln «O K, Yes Why Not Al! Rıght» lanndan aktarma.. Bu crnek erı kola/lıkla artırabılırsınız Vurgu'amaları tonlamdarı da özellikle tngllızcen n dah a cok Ams' ko Ingıl zoesinın etkl8i altında hızla bozuluyor, kotüye gıdıyor dıllmizln Radyovu, TV'yl Izlerken sayılamayacck kadar cok o r neklerını goruyoruz bu yozlaşmanın Bazı spıkerlerimlz Türkee konusurken neredeyse ligıl'zce bı'dıkiennl kanıtlama cabasi iclndeier Ama en kotu sapma, hafif batı müzığl aksnınaa bellı edıvor kendını Turkçenın hecelerlnl clklet gibl cekıyorlar, uzatıyorlor, balon yapıp patlatıyorlar ağızlarında, ingılızceye cevırlyorlar bu muzığın coğu ses sanatcılan Prosodl açıs ndan hıc mı hıc Turkce değıl soyledlklerl Hongısını örnek vereyım1' Sayılır gıbı değıl En iyısl blr cumartesı akşamı eğ'ence programını kendinız aınley'n Her programda ana dılımlzdekl sözcüklerm ne duruma düştüğünü gösteren en azmdan ıkı üc örneğl kolaylıkla bulursunuz Hele Zekl ^1üren'ln o örnek vbrgulamolanylo karsıioştıroığınızda daha da strıtır bu sapmalar. DI! savaşı bır bağımsızlık savaştdır kısaco. Yabancı sozcukıerden annması yanı sıra, sözd zımı. vurgulorı, tcnlamaları, prosodısıyle bu!ün yabancı etkılerden korunmoyı lcorlr elKoyduğu andan Itibaren ulk« ıenn kuvvete başvurma hakları sona ermektedır Burcda da teme! sorun.uiuğun BM'» düş tüğu cok acfk. Birleşmış Mlllerierin ufosior srası barış ve guvenlığl korumax ıcın gelıstırdığı bu ayrıntılı slstem, saldırı kavramını da acık•ığa kavuşturmuştur tSoldırı, Dir ds/let n, bır başka devletın egemenlıgıne, ulke butünluğune ya da s yasal bağımsızhğma ko r şı sılah kullanması, ya da, bu taiımlamaya uygun olarak, BM Antlaşmasıyla bağdaşmaz başka bır yola başvurmasıdır.» Gene aynı metinde saldın sayılacak eylemler crasında şun> lar sayılıyor: Blr devlet ülkesinın sllahlı kuvvetlerle istllâst... Herhangı bır askerî Işgal... Blr başka devlet ulkesının silahlı kuvvetlerce bombordımon edllmesl ya 6a blr başka devlet Ot kesıne karşı her turlu sılah ku< lanılması... Blr başka devletln kara, deniz vs hava kuvvetlerlne, tlcaret donanmasına ve tlcaret ucaklarına saldırmosı vb, Aynı metne gore siyosal, ekonomlk. asseri ya da başka her hangl blr nedenln saldınyı hak iı gostermeyeceğl, bır saldın savaşının ulus'ararası banşa karşı blr suc oiduğu onemle vurgulanmış. Aynca, bır saldın savaşı sonunda elde edil»cek toprak vs gıbl kazanclaT\r\ da kesınlıkie meşru eoyılmayacağı da ac (*tır. Evet, Irak Iran savaşı ned«n Ciktı? Bu sorunun tam yanıtını şu sırada kimse bılmlyor. Pekı, savaşı kıti başlattı? Klm, kıms saldırd "> Bunun yanıtınt 22 eylul 1980 gunü Saddam Huseyn butun dunyaya bağıra bağıra ilân ettl. Irak iran'a o 'anhten once savaş actı. daha sonra Irak Hava Kuvvetlen İran'ın belıl başlı hava üslenni bombaladı, arkasından da Irak Kara Kuvvetierl Iran topraklarını Işgale glrlştı. tYı'dı* rım SGVOŞI» yuruten Irak askerlerının, yerle bır ettikleri Iran kasabalarında gösterlş'l pozlar Ia göndere bayrcklar cektlklerlnı, Humeynı'nln resim'erlnl poralad klannı neplmlz televlzyon larımızda izlemedık m i ' Evet. bu konuda herhangi bır «teredaüde mahol» vo'< Irak, Blrleşm'ş Mılletler Antlaşması'nın en önemll hukumlerıni acıkca clğ* nerrış bır saldırı savaşı baslatorak uluslararası banşa karşı suc Işlemıştlr. BM Anttaşmastnc sonuno dek bağlı. «banş aşığt» büyuk devlstlerin bu uluslararası suo eyleml karşısmda sus pu3 oturmalarını, l'ak'ın b'rcok ülkenın başbelası Iran devrimınl boğazİ3ID0 gınşımnl tarafsızîık maskesı altındo belkl de ellerinl oğuşturarak Izlemelerlnl anla mak mumkün Ama ortaklaşa gjvenlığın ve dünya barışınm bekcılığı gorevını yuklenmış Bırr leşmc; Mı!le'le 'ın cı'ız bırkae a'eçkes cağrısı dışındakl sus* kun seyırclüğın! nası! yorumloyaca0ız' Bırleşmıs Milletler. It« kelerin, oyaklar a't'na alınması karşısında sessız kalamaz. Onun ıcm de B'rlsşmış Milletler ın şeref tnoününden tnıp, o/unu du'durması gerek Hem de deıhal Herkes «hakeme gozlük» dlye bağırmaYa başlamadar' Yılan kertenkeleye bakmış: Ah demiş, benım senın glbj ayakiarım oîsa, hlo yarle'de sürunür muydum' Astronota sormuşlar: Geleceğl nasıl gorüyorsun? Ulkelerın uydulaşmasıyla ıryduldnp gezegenımızı belırleyecek. Blr domuz holdlig kurmuştu Tllklyl muhosebecl v* aidı, Yılan personel müdurüydü Cakal satış $efl au Dış ahm satım ışlerınl fare yonetiyordu Aslan duaımu oğrenınce meraklanıp hoidlng n< domuza sordu • Ne yapıyorsunuz? Orman yasalarına göre ülkemlze hlzmet edtyona eultanım. K'rkayak üzgünmüş Neye bozuluyorsun? dlye sormuşlor. Yanıt vermış • Dunyada nezaket kalmadı, kalabahk yerierde ne»» »css ayakiarıma basıyor. Blr havolcl, blr manvak, blr doktor blroraya •e ne oiur? Hayalc:ı Ispanva'da çato kurar, manyak şatoya leşl p , aoktor manvağı ıvıleştırmeye calışır Eseklerln ulkesınl duşman korkusu sarmıs. Duşman bugun ya da yarın saldırırsa dfye kcygrya kapılan eseklerln kran d^mış kl • Kendımızı savunmak lcln geyıklerden boynm olalım Eşekler geylklerden bol sayıda boynuz alıp kendV lerinl donatmışlar. Ama bu kez blr başka sorun çıkmif ortaya... Bazı eşekler eleştırlye başlamışlar : Ülkemlzde ahlak bozuluvor, herite» bovnurhı Ne var kl duşman korlcusuyla ytjsoyou coğu ••«* de dlyormuş k l : Boynuzsuz yaşayamayız. Bunun üzerine bovnuz donatımı coğatmtt, «şelnef Beyıkleşmeye başlamışlar. Bazı eşekler soruyorlarmış: Yahu blz eşşeoğlueşşek Iken nasıl blrer boynuı* *ı oevk olduk? Oradan gecen blr ot soruyu yamtlomış: Kendı clftes ne güvenemeyıp geyığın boynuzur» özenen eşek geyık olmaz, boynuzlu merkep o'ur. • Nutuk ceken bır adcm va r mış .. Sozünü bır turlü bağ'ayamıyormuş.^ Kendısıni bağıayıp goturmuşler • Hesaplasma I Sanatçılar ve Bilimciler Burhan ARPAD Dev'ef Tlyaîrcsu'nun emekıı 6anatcısı Rosa A'bQC'~K°**y ağ^stos sonıarında olduğünde 106. doğum yıtdonumune pek az kaımıştı 1958 yılında emefcllye ay'lırcaya kadc r ücvuzu aşkın rolde sahneye çıkmıştı. imparotor uk Avusturya sının bırer masal kışısl gıbı hâla sozu ed'ien Josef Ka nz ve Alexand«r Gırordl O'b' unlu sanatcılony'a bırlıkte oyncmıştı Alman olıl ve sahn» smemasın n ünlu aktörlerinden VVolf AibachRetry'nırt annes ve gunumuz sınemasınm yı'diziGnndan Rorny Scnneıaer ın buyuk annes oıan Rosa AIDcchRetty en son o'orak 1874 yılıncio Avusturya Djvıet Tlyatrosu sorvnes n^e oorunrrustu Yjzıncu doğum yılmı <atlomo töranırıe tKmanıar ve totjluıüOun butün sonotcılorı kotıtmıştı Avusturyalı lorın v« ozelHkle Vıyonclı lorırt •arm» sanatcısma besieaığl buyuk sevgtyl. guçlu aktör ve aktr st'erın Vı>anoıı yı her yanıyla pek cok ılgıîendlrdlğlnl bei r*Tiek tcın Stefan Zvveıg ın tDunun Dunvasıt eser nden k T I satırları oktarıyorum < Tiparatorluk Tlyatrosu Burgiheater Vçyonalılar Içln, oyuncu'ann pıyesler oynadığı bır sahnq olmoktan daho başKa bır anlcm taşırdı Burgtheater sahnesl koskoca d^iyonm m nıcık b r örneâıydı Seyrcı ovı.ncjlann givmın 1 . odaya gınşını, konjşma blcımın kendme örn&k a'ır, beğenı1' bır k'Şlnin hangl sözlerl kullanması rtangıler nden kacınması gerektığınl ondcn o5ren"dl Sahna, sadece kcrşıl klı konuşulan bir yer değ ı kıbarlığın söztl lü ve plast k bır temel kıtabıydı Burg iea>er'la en ufak bır yokın ığı olan herşeyı dln ulutannın başı cevreslndekı ışıltıya benzer bir saygı sorardı Başbakan ya da varlıklı blr scylu Vıyana sokakları>~don çecerken kımS5iın gozune corprnayabılırdl fakot Burgtheater*ln blr sanotcısını, blr opera artıstınl her satıcı kız ve tavtortcu henen tonırdı Bızım zarnanımızda onıordan bırına rostİTrrak ocunülerek anlatılacak bi' olaydı Bzım aşcı kadın blr gun koşa^ck odava glrml» v» 3urg tıyatrosunun unlü kadın sanatcısı Charlotte Wolter n oium hcberlni az önce öğrendığmı ağlavcrak arv lat"ıştı Oysa, Burg tıyatrosuna bır kez blıe gltmış d«gMd ve VVotter'ı ne eahneae, ne sokakta gormuştü » Sanatcısını, öze'lıkle sahne sanatcısını benimseylp bcğ'ing basrnağı gereğlnce kavrcyarnorn ş bır toplumda yasad'ğıiTdan oimalı, Vfyanah'ların bu tutumların! her ıa~ 3n ı 3 /\$ wer m Bıraz da kıskanarak Vıyana'da «D e Buhne Sahn9» dergıs'nı her ay karışoncs «Perscnalıo Kıs.ter Takvırrı» köşes n« bır goz atarım Dıe Bühne nln exım soyısı «Personolia» koşesmdsn k ml not'ar «Vyaiolı komedyen ve korakter ovuncusu Herman 1 Tht'v 3 |lv ax Remhard'ın emstesıl'ın 90 doğum yıldonurrü 3 ekımde kutlandı. V /ana ve SalzDjra ocero temsılİ9rtnin OnlO rejısflrj R j a o ' H c f n n ' ı n 80 ooğun yıldânumü kutlandı. Fl'm ve tıyatro reıısörC VVolfgang Uebeiner'in 7& vldânLmu 6 e''imcie kutlcndı Avusturyalı f'lm re'isö'''8rınin vjzdevuz tVıyanalısı» oıan W'»l Forst. 78 yoşında o'dö ve Vıyaio Beledlyeslnln sanatcılara oyırdıS» onur koşes nde toprağa verlld' » BGtun bunlar bızlere cok vabancı, otağan dışı v« 1 avkır,, ha'ta k m cevrelere göre tburiuva özentısl yapmccik duyguianmalar» be'kl de< Tartışacak değılım Fakat yar.m yuzyıl öncesl Perıye mahkemeterının tanıklt» ğ "i gecsr'ı srymad'ğı Türk sihne saratcların'n çönümuzde de çereğınce değerlendınlmedığnl soylemeden gecemı/eceğ m 150 yıiaG^ber! ye'fl vabancı yuzîerco topluluöur» ovnadığ' b'nlerce sohne sanatcsmtn atkış toplayıp kâtulerın kotusu ko^uflar altında göctüğü Istanbul'da uzak va^ n gecmışlerrien kalmıs tek bır tıyatro yapısı bıle yoıo Bınlercs schna sanatcmızdan ancav bırkacmın adı S'mcılık crcdo bır yaian yanhs hatırlanıyor Zira b'ZfTJ D m ve kültür kurumları sahne sanatcısı, edeblyatçı ve •njzk ustala r ımıza nedense oek uzaktan bakıyorlar Botı vs Dogu butun kültür dı,nyasında sonatcılaro verMen «fahrı dontor» ünvanını b zım saiatcılarımıza vermek akı"arına cjeiTiıvor Turk HvatrosLrvla adı butunle^mış Muhsn E'iuOrul ustava bu unvanı ölümönden ancak b rkoc gun once vprsbıtdl'er Insoncıl hıköyelenvie on| b'nlenn ıcml ıs tmış Sa't Faı ''l düsünmedlier bfle Onl c düşünrıedıier ommo Amerıkahlor MarV Twoln Defneğl oiur uyesl yaptılar ö'ümune bırkac gün kato ffah'1 <Joktor>!uVia ortur» tondı''ar« Muhsin Ertuğrul, ölkesln! ve Insonîonn! lv< tOTdıJmdan, T>ezonnı to 1942'de yaD'ırmıstı Oysa cdlorı cokfan unutulmuş vüziercs sahre sonotcsm'n g5r rrüld'öu v» b !hnly>r günumâzde Sanntın değerlendirftmedıği blr toolu'nda blürn d» aellşmez. Birleşmij Milletler IRAK'IN SALDIRISI tLE BAŞLAYAN SAVAŞ KARŞISINDA BM'IN ŞEREF TRIBÜNÜNDEN İNİP OYUNU DURDURMASI GEREK. HEM DE DERHAL! Dr. Ömer MADRA Hukuku Asıstam rterhang* Wr boçka devlatm top rOK Duiunlugune voya 6;^asaı boğımsızlığ na kars.. p,9reKse Bırteşmı» Mılle'.ıer ı afr.ccıcr, »e tMğdaşmayacoK her ıcıgı bır Oıcırnae tehdıde vevo KUVvet Kullannmasma öaşvunTıaktcn fcac nırlor» Sonrokı madae ler de urgut uyeıerırıe. Antıaşma huKumen ge r eg nce Orgutür» gıTıŞt gı hernangl Dır eyceme ner turlu yardımda DUILHmo zorunlüluğunu yuklemeKte, hatta Orgut uyesı olmoyan u!keler, one ongorulen ılkeıere u/Bun oavrcnmoya çağırmakta. Göruldu^u gıbl, her tür'ü eaidınyı, kuvvet kullanmayı ve hatta gozaagı vermeyı kesın iıkle yasaK cyan evrensel bır sıstemdır b j Uye oıTicıyan uıkeler bakımındOT bıle O'gms îr yükleyen bır 8 sîem. Pekl, de^ıetierden b rl bu gsnal yasaklarıiaya karşı n bır başKa uİK6/e saldırırsa ne olur' Böyıe bır aürumda BM Örgutunjn öerhal harekete cacmesl ve duruma el koyma €i gereKir. BM AntlaşTiası, ba rışın tehdıdi, bozulması ya aa saıdırı eylemlen durumunda cr gütün başvurabıleceğı oniemlerj s.raiayan b r surü mcddsyı lcermektedır Bovıe bir durumda orgut suratle ve etkln bır bıcımde hareKete g«cebılsın dıye uyeler bu konudaki sorumluluğu, orgatjn en önemli organlanndan bın olon Guvenlik Konseyine bımkmışlardır Güvenlık Konseyl boyıe blr saldınyı saptamaya, barı$ı yenıden kurmak içln öğü^erde bulunmaya ve buntardan sonLC olanazsa ce$UU zorlcna onlemle^t aimayo yetkıll kılınmıştır Üys Crikeler da Guvenıik Konse/ının koror ar.nı KODUI etmeyı ve uyguiamayı onceden kabuı etmek teci rıer Guvenı n Konseyının aıabiıöceğı Du zonama omeman ıç.r.e saldırgana karşı «tlanlı kuvvec ıcuilcnumai>ı öa gırer i^ts evrenset O;Qrak kuvvet kuiıanıİTiası yasagının ıkı stısnasınaan bın oudur Yan , BM organıarının alacaslan na rariar uyarınca, barışı saglamak tç n kulıanıtcKak Kuvvet /diaıaır. Naekım, Bırieşrrş Milletler örgutu 1950 yılında, bıroz carpıtı mrş Dır bıçımae de olsa, Kore oıa/ı ıle baş.ayaraK ceşıtlı dururmarda barışın korunmosı yo da eğer bozuımu^sa yenıden kurjlnıaS' cmac /ıa bırcok duruma ei Koynuş, gerektığınae nazık bol gelere BM guçlerı gonderm ştır Suveyş bunalımnaa, Kcngo'da, Kıbrıs ta olaganustu durum gucıerı kurarak gu/enlık vs auzenı soğlama g rışımlerınd» bulunmuştur. BM slsteminde, örgutün zoriama orlemlerl dışında kuvvet kulıanıimasına Izlr. venldıg) bır durum dana var, o aa meş ru savunma. Uye üikeleraen blrınm sılahn bır saldırıya ugroması haiınde o ulkenın ken dısmı kuvvet kutlanarak savunmaya hakkı vardır. Yclnız, bu hakkm snırları gene BM Antlaşmasında tıtlz bır bicımde cızıimıstır. Buna gore meş ru savunma hokkı, BM barış ve güvertliğm korunması lcln gerekll önlemler alıncaya dek kuilanılabılecektlr ancak Yonl, Güvenl'k Konsayı dururra Uzmontonn ve blıi&rin vam sıra bu savaşı heyeconlı k r a n kırona gecen bır futbol mocı gibı izleyen blr başko seyirct aana var Ssref tnbünu"de otL!ran bu se/ırcm n odı Bır.sşmış f/ılle'ler'di' Cercekten, yüz ellıyı aşkın sayıdo ulkenın oıuşturduâu cDJnya Örgutu» olan BM, 22 eylui 1980 günü Irak'ın sa'drısı >le baslayan savcşı Insana kaygı veren blr pasıfük lcinde cizlemekteıdır. Oysa örgütun ku'u'duöu yıitara bakıldıdığında ona hlc de bdyte p^s'f bır rol b'cılaiemıs oiduğu kolaylıkla görülebıllyor Dünya ülkelerinln birorayo oellp Brleşm.ş Mllletıer örgOtÜ" nu kurmalarınm temsl neden!, tınsanlığa tarlf olunmaz ocılor yükleyen savaş belâsından geteceğın kjşcktannı korumak» istemele1! Dolay.sıyla da Örgütun Anayasası nıtelığmde sayıtabılecek BM Ant'aşması'nın baş köşesıne culuslararası bonş ve guvenlığın korunmosı» bırlncl amac olarak yerleştırılmıştır Fcsıst sa^ırganların dJn yanın boşımı sardiğı ikıncl Büyük Savaşı yaşayan, bunun sonunda on nvlyonlarcc: insanın yokedıîdlğınl gören «okıllı ınsanlor», borışı korumak lcırt Bırleşmış M llet'er formulü üzerlnde bırlesm şlerd'r Yan', devletler uluslararası banşa yönei Mebılecek her türiü tertdıdı, her turlü saldırmo eylemınl bir'ıkte önlemeyı kararlaştırmıslardır. Bu formüle ortoklaşa güvenllk denîyor. Slstemin Işlerlığınl sağ lamak <çn de Antlasmo'da önemlı flkeler kabul edıln'ş örgut üveierı, c a b r ı n d a cıkabı 9cek tüm uyusmazlıklarını barışcı yoilaria cözmeyl vükümlenmlslerdlr Barışçı yollar (görüşme arabulucuiuk, hakeml'k. yor gı vb) sözü amac ic^n yeterfl görulmemıs olacak kl, uvuşmaz lıkların aynca utuslara^ast banş ve guvenlığı vs adole' 1 tehHkeye dahl sokmayacok biclmde çözülmesf gerpğı de vurgu1 lanmışti " BM Ant'aşması'nın cok öner'l 2 madde 4 f'krası da söy'e «örgütün uve(er!, ulu'lonrosı lüskllennde oe'ek İLAN HAVA KUVVETLERİ KOMUTANLIĞINA ASKERİ ÖĞRENCİ ALINACAKTIR 1 ANKARA, İSTANBUL, Hacettepe (ANKARA), A.I. T I A , Ege Unıversıtesı (Tıp), Boğazıci Universıteleri H« Orta Dogu Teknık Unıversıtesı ve Istanbul Teknık ÛnJversıtesmın aşağ.da acıklanan bılım dallarında ögYetim yapon Fakulte'erm ılgılı bolÜTi'erıne bjtün sınıflardan gerekil nıtelıklerı ha z oıanlar a^csmdan müiâkat ve seC rr e Hava Kuvvetlerı Komutanlıgı adına Askerî Öğrana alınacaktır. a Tabıp b Muhendls, (1) Elektrlk Etektronl*. (2) Ucak 13) Bıigısayor, c Eğıtım Uzmanı, (Eğ t TI Yâret tit Teft'şl ve Ptanlaması Bolumunden) d Veterıner, e Ögretmen, (1) Ing'hzce, (2) Almanca T Devlet Konservatjar Enst'tJso Banio BöîOmö (ANKARA) 2 GIRIŞ ÇARTLARI : a Û^renıme devam e'~ıek istsdığ! Faküitey», YOIt»ek Oku.a gınş kavdmı yap*ırm ş olmak, b Fakülte veya YuKSek Oku ların ceş.tt! smınanndo Jteidl hesaplarına öğen m ycıpanlardan Istekll olanlar Icın. öncskı sınıf ve sorrestrlerde venimesl gerekll sertıfika sınavlormı ve a d ğer s>navlan başarmış ve sene kaybetmennis oimck ve Faküiteye gınş tarıhlnden itlbaren halen bulun^uğu sıiıfa kadar gecen sürede öğrenım durumunu acık o arak gösteren Dekanlıkca tasdik edılmıs oğrenım beinesı ıftraz e'mek c Ne şek'lde olursa olsun Askerlık görevınl yapmamıs olmak veva y o ^ m a kaccjğ, ba<ay a g bi nedenierl. Askerlıkle llışığ, buiunmamak d Vücut yapıs auzgun ve arızasız olmok e Bınnci sınıf l c n 20 İkıncl sınıf ıCın 21 OcOncO 8P.f lcp 22 Dorajncu Sınıf ıcln 24, Besıncl Sınıf leln 25, Altıroı Sınıf Icın 26 yaşındon büyük olmamak f Glrıs koşu'lnnna ılısk n oyrıntılı bılgl ANKARA fCebec.) ve İSTANBUL (Sarayburnu) Fokulte ve YOksek OKüllar Askeri Öğrena Komutanl.klan ıle İZMİR Hava fcg't m Knmutonl fl rr'nn temın edılebMi' 3 MURACAAT SEKLİ • Isteklılerin 1 ARAI IK 1^80 toihne kadar osoflıdo voz.l. Komutoni.kljra d,'ekCe ı'e ve/veya şahsen başvurmc'cn perçkmfkter) r ANKARA Fakulte vs Yukssk Okuî'ar Askerî öfirenc» Komutonlığ! CEBECİ • ANKftRA İSTANBUL FoVC'te ve c! Komutanlıaı OkuMor Askp'' ÖSrenSAPAYBURNU İSTANBUL SAIT FA'K VE TOK HIKAYE ÖDOLLERINI ALAN iKi KITAP BIRARADA BUNALıMU KOLERI GUNLERIN ÖY GÖZLERfe^ BAGUADAM ADNAM ÖZYALÇINEİI . YENİ ÇIKT! Rvatt. 90 ÜRA YA2KO YAYINLARI Arlfpaşo Sok. Kurt • Iş Hanı Cağaloğiu • İst. \ 1 CU MHUEÎ YET MÜSürtJ # ISM.' BCRO' AR PDER INKAJM "ÎOOLJ Soîra* VUTT CCRi *»l ucrçt! r'e AnKsr» Abons w u'<nııarar iifto Tel \ 830 * * 0 osciöt . Cuırcnurîve» r ı* Tsas^len r~ ABONE UCRETI.ERİ tl S*W> 900 1 800 T ^ KV I M a tmsa» »«3 KKfM (.öne ?J4 ] • Sene: ¥ a r 8 19XB OS^KT fOti 0 Paser ^p va^an Cjmft"fr »» Gaz^tec'l'it X 1 1 ^* ?< •~3d No 39 4! PiSt» rsIANBIIL Teıeron »<W03 Hta>t Zly« î^j y i T el 2^ 17 09 !3 12 if Rtaturü Csd TCH Ha8 K •unu la Fsn. Ka 1 Ko ! I? Te, • 14 ^50 i9 raı İ8 3İ3İ • t/MIR • Oıe ıluni fZMIR Fakuite ve Yüksek Okjllar Askeri ö ö e n r t Komuîanhğ, C,ĞL| . | Z M f R (Basın: 22543) 606? 15 40 18 1)