Katalog

ONtKİ CUMHURÎYET 22 OCAK 1980 Ulusîararası bunalımın yeni odağı: Yugoslavya (O1Ş HABERLER SERVİSİ) ovyetter'ln Afganıstan müdahaiesıyle, Tıto'nun sağ IIK ourumunun cıddıleşme•Inın aynı gunlera denk gelme«I. uluslararası gergıniığl Gu ney Asya'dan Balkanlara da sıcrottı Dünya kamuoyunun gözlerını da Yugosiavya üzerlnde topladı. Strateıık açıdan, Paklstan ve Iron'ın Asya'da sahıp oldufiu öneme. Yugoslavya Avrupa da sahıptır. Asya'da Pakıstan lle l r an. Avrupa'da ıse Yugoslavya. Sovyetler B;rlığı'nın csıcak denızlere» cıkışını kapa:maktadır Adrtyatık'te kıyısı bu lunan Yugoslavya, Orta ve Bo tı Avrupa'nın Ortadoğu ıle en kısa karo bağlantısını sağ'amaktaaır Bunun yanında NATO üyelerı Italya ve Yunanıstan, tarafsız Avusturya. kotı bır Marksıst yonetıme sanıp Arnavutluk. aralorındo yakın dostu Romanya'nın da bulundu ğı. Varşova Paktı üvesi Bulga rıstan ve Macanstan ile ortok sınırlan vardır. Bulgarıstan lle arasınaa «Makedonya sorunu» adıyla bılinen sureklı bır toprak aniaşmazlığı mevcuttur. S Yugoslavya, dünyanın en karışık etnik yapılarından birine sahip YUGCSIAVYÂ N Crfusu 22 mılyofiu aşan Yugoslavya, etnUt tophımların kanşımı acısından, belki de dünyanm en kormaşık ulkesi durumandcdır. Sırplar (%40). Hırvatlar (%23). Slovenler (%8 6). Makedonyalılar (%5.6). Bosno Müslümanları (%5), Arna/utlar (%5). Karadağ Sırpları (%2). Macarlar (%2> ve TurHer (%1> başlıco etnık toplulukları oluştururlar Devlet yapısı olarak Federal Cumhurıyet nitelığmdeki Yugoslavva'da. ai'ı Federe CuTihunyet: Sırbıstan, Hırvatıstan, S^venya. Bosna Hersek, Makedonya ve Karadağ ı!e ıkl çzerk eyolet: Voyvodtna ve Kosova yer almaktadır Çoğtmızo vuron Mareşo) Tl!o. büyjk bir lıder noktada toplanmaktad.r. Bunlardan bin, Tito'nun 1948 yılın da Sovyetler'e başkaldırarak o gunden bu yana bağımsız vs bağlantısız bir polıtıka ızlemesı, bununla bırlıkte Sovyetler'ırt Yugoslavya'yı tekrcr kendı kcmpında gormek ısteğinın osla ortadan kalkmadığına ilışkın yaygın kanıdır. Dıgeti lse. Yugoslavya'nın gercek bır ulusdevlet nitelığın de olmaması ve ulusal bırieştl r>cı T tc'nun sıyasal yaşomdan ayrılmasından sonra. dış mudahalelerın etkisıyle Içten parcalanmaya çok uygun blr yapı oluşîurmasıdır. Tlto. Stalln'le catışıp Sovvetler'ln baştndo bulunduğu Komlnform'dan Ihroc ©dıldikten sonra. Stalınıst ya da Sovyet yanlısı olduğundan kuşkulandığı binlerce Yugoslav'ı lutuklatmış. tutuklanmadon kacma yı başarabilen cok sayıda Sov yet yanlısı partl uyesl lse Sovyeîler'e sığınmıştır. Yugoslav Sovyet çatışmasının ardından, Tito. orduyu v» partlzan birllk \WA>J3< B<J özellıklerıyle. Yugoslavya'nın Sovyet nüfuzu altına gırmes1, Avrupa'dakl tüm gücler dengesınde beiırleyıci değışıklikler varatacak bır gelışme olarak değerlendırılecektır Yugoslavya'nın askeri vo Avrupa capındak sıyasal öneminden öte de. Bağlantısızlar hareketının cnderı sayılan blr ülke olarak buyuk uluslararası öneml da bulunmaktodır. Tltosu7 blr Yugoslovya'nın geleceğ.nln nasıl olacağı konusundaki kaygılar başlıca ikl Başkentı Belgrat olan Yugoslavya, «Başkanlık» (Presıdentıal) sistemle yönetllmektedır. Ancak, 197O'II y»!ların başında Başkan Josıp B. Tito, kendisınln ölümü ya da görev yapamaz durumo gelm&sı olasılıklanna korçı. kendısınden sonra yönetlmın üc kışıden oluşan bır «Kollektlf Kurul» tarafından yürütulmesı ılkeslnl gotlrmlştir. Tıto'nun yönetiminde, Ikınci Dünya Savaşı sonro»ından başlayarak kesin blr «Tara'fsızSık ve Bağlantısızlık» ilkesını benimsemlş olan Yugoslavya «Bağlantısızlar Hareketl»nin de kuruculormdan olmuştur. tAdeml Merkezıyetcilık» llkesina doyalı bir ekonomik yapı uygulayan Yugoelavya ceşitli sanayi dallarının yonısıra turizm endüstrısini geliştıımış ve bu alanda dünyanın sayıiı ülkelerl arasma gırmlştlr (O19 Haberler Sorvtsf) lertn olası blr Sovyet askefl müdaholesıne karşı orgütlemeye gınşmıştı. Yugosiavya, bugün blle gayrı safî mıll* hasılasının yüzde 10' unu savunma gıderlerıne oyırmaktadır 295 bın kışilık duzen !ı ordusunun yanısıra nüfusun buyuk bolumü bir istıla durumunda savaşmak üzere millsler AMA KATLIAMI Röportaj: Mustafa BALC1 ••• Kürtaı Yasâğının Kurbanian wmm hoflnde orgğtlenmlştlr. Oıştan gelecek askeri blr mu dahale tehdıdine karşı alınan butün bu onfemlere rağmen, Yugoslavya'nın asıl büyük so ranu resmen tanınmış 6 milllyet ve 18 etnık azınhktan oluşon lc ycpısıdır. önsmlı olan bu ulusal mozo yığın büyük gellr ve kültür Jarklanyla bırbırınden ayrılmış oimasıdır ömeâ'ın Slovenya'nın kışl başına duşen gellrl Ar navut kökenll ve müslüman Ko sova özerk bölgesi halkına oranla attı mlsü fazladır. Yugcslavya'nın bu derın etnlk farklılıklarına rağmen bırlik hallnde ayakta kclması Başkan Tıtonun olağanüstu ağırlığrna ve torlhse! klşıliğine bağlanmıştıf Yaşam süresinin tavanı, 110120 yaşlar arasında H Yaşam biçimı yaşlanma yönünden büyük önem taşıyor. îş hayatmda basarılı insanlar daha uzun yaşama şansına sahip... SS Uzun yasamanın sırnrun fazla yoğurt yemekte yattığı görüşü artık kabul edilraiyor... Uzmanlar ınsaniann yaşayabileceğl süreyi artık saptamış bulunmaktadır. 110 ıla 120 arasında degişen bu sureye ulaşabılmek için yaşamda pek çok şeyin degışünlmesı gerekmektedir. Uzmanlara gore yaşlanma doğal bir olay •« kaçınılmaz bir bıyolo'i yasası oimaktadır. Progeria adı ıle büınen erken yaşlanma hastalıfı dışında yaşlanma bellı bır süreçten geçmektedır Çok ender olarak gorulen Progena hastahgında yırmi yaş>na gelen hasta 60 yaşında görukmekte ve en çok 25 yl yaşayabılmektedır Yaşlanmak doğal bır olay olduğu İçin hiçbir gençlık ıksıri. hıçbır buluş bu süreci tersme çevirmemekte. ya da yaşama tavamnı 120'nin üstüne cıkaramamaktadır. Öte yandan yıpranmış böbrek, kalp damar gıbi organlarm otomobıl lastigı gibi değıştınlebılecsanni sanmak da yanhştır. Çunkü sadece bir orgamn değü organizmadaki bütun hücrelerin tek tek genç hücreierla değıştırılmesi gerekmektedır ÇARES1Z 20 yaşından sonra eskimeye başlayan höcrçîert yenilemekte doktor. kımyager ve mühendısler çaresız kalmaktadır. Yaşlanmak yavaş yavaş ve kendini hissettirmeden insanlan sessizce dogal bır ölüme hazırlamaktadır. Terontoroloji uzmanlanna göre doğa tarafından saptanan ölüm taribi 110 Ila 120 yaşlar arasında bulunmaktadır. Tarihte bu yaşı geçen hiçbir insan örnegl bulunamamıştır. Aynı koşullar içinde buîunan hayvanlar hiçbir kazaya uğramazlarsa hemen hemen aynı yaşta ölmektedir. Bu kuralm insanlar için de geçerli ohnaması için hiçbir neden bulun mamaktadır. Uzun yaşama şansına sahip olan insanlar içinde aıleleri uzun ömürlü olanlar başta gelmektedır. U?manlar sanayıleşmış ülkelerde kadınlann 5. ya da 6 yü once olmesinin nedenlerıni de aramaktadır. Erkekler, kadmlara oranla daha fazla ıckı ve sigara içmektedir. Erkekler, kadmlara oranla daha fazla fızık guç harcamaktadır. Ote yandan. sanayı ışçıleri öğretmenlerden daha az yaşamaktad'ır. Dünyanm çeşıtli yörelerinde sağlıklı çok yaşh kimseler bulunmaktadır. Ancak bunlardan mçbirl söylendiği gıbı 150 160 yaşlarında olmayıp sadece yüz yaşının üstune çıkmış kimselerdir. Bunlann sayısının çok fazla olması istisnai bir olay karşısında olmadıgımızı göstermektedir. Onların daha uzun ömürlü olmasının nedenleri uzmanlann ılglsını çekmiştir. Uzun yaşamm sımnın fazla yogurt yemek, ya da koko yaprağı çignemekte yatmadığı artık bilinmektedir Can sıkıcı olaylarla karşılaşmayan basit bır yaşam da uzun ömrü açıklamaya yetmemektedir. Çünkü insanların en büyük yeteneklennden biri de değışen koşullara kendini uydurabümesidir. ANTtBtYOTlKLERlN ROLÜ İnsan yaşamımn uzamasında bazı başarüı buluşlann rolü olduğunu da kabul etmek gerekır. Bu başanlann başında antibiyotikler gelmektedir. Orneğin antibiyotikler zatürreenın önüne geçmlşür. Oysa daha önceleri bu hastahğa ölümcül gözuyle bakılmaktaydL Tasam biçimi de yaşlanma yönünden büyük bir önem taşımaktadır. Toplum içinde siyaset adanu, .işadamı, sanatçı gibi etkinligi olan başanlı insanların uzun bir yaşama sahip olmalan rastlantı değildir. Para, onlan saldırgan dış etkenlerden korumakta, saygınlık ve nüfuzlan da gündüzleri kendi lerine yapacak işler sağlamaktadır. Ancak yaşam biçimi konusunda uzmanlar kesin bir görüşe sahip degitdir. Orneğin alkolün siroz hastalıgma yol açtıgı. sigaranın akciğer kanseri yaptıgı bılırmektedir. Buna rağmen bazı doktoriar sigara ve içklnin sakinîeştiria rolü olduğunu da kabul etmektedir. Şişmanlann daha fazla ömürlü olduğu bilınmekte. ama tekrar zayîflamakla ömftp» lerioı uzatabildiklerı de henüz kanıt'anamaınıştır. (DIŞ HABERLER SERVİSİ) Kendı kendılerıne kurtaj yapmeya kalkan Kad ınlar en annian .akat kalır, 4 .i Qlür eçen yıl. Türkiye'do şlddet eylemlerl nedeniyle, trafik kazalarıyla 9 bin kişi yaşa mını yitinniştir. «Kürtaj katliamı» yuzünden ölen kadın sayısının lse 10 bin ile 25 bin arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bugün, bazı gerekçeler dışında kurtajı tumüyle yasaklayan bir yasa vardır. Ancak, Türkiye'de yılda 110 binin üzerinde kürtaj yapılmakta, 100 bin kurtajın ancak dördü adli makamlara ulaşmaktadır. Parayı bastıran rahatlıkla kürtai yaptırabilmekte, kürtaj yapan doktorlann cebine her yıl giren haksız kazanç 300 milyon lirayı bulmaktadır. Ya yeterli sosyo ekonomik olanağı bulamayan kadınlar ne yapmaktadır? Şişle, tavuk telegiyle. tığla, çiviyle, sabunla. kininle. süpürge sapıyla ve sırtlaruu czdirerek çocuk düşürmeye çahşmakta, sonuçta çoğunlukla yaşamlarını yitirmekte, ya da sakat kalmaktadır. Halbuki. kürtaj. yeterli sağbk koşullan altında yapıldığı takdirde bademcik ameliyatından daha az tehlikelidir. Kurtajın yasak olduğu dünyanm birçok ülkesinde kurtajın serbest bırakılması için yoğun çaba harcanmaktadır. Türkiye'de de. parlamentomuzun gundeminde olan bir yasa teklifi, kurtajın sağlık. sosyo ekonomik ve psikolojik nedenlerle Serbest bırakılmasını istemekte, ancak bu yolla «Ana katliamı»nın 6n> lenebileceğini savunmaktadır. Görunüşte oldukça rahat kanısını bırakan bır koltukta oturan kadın. davranışları kısa bir zaman arahğı ıçerisınde incelense bıle, sankl kaktüs uzerıne oturmuş ve her an fırlayıp pencereden çıkmayı duşünüyormuş gıbı. Sağ elının parmaklarıyla sol elindekı nıkah yüzüğünü bıkıp usanmadan çevirdikçe, yanında oturan erkek eğılıp kadının kulagma birşeyler fısıldsdı. Boşver. aldırma böylesı daha iyı» gıbilerınden. ellerınj sağa sola sallayarak. arada bir saçlarını duzelterek söyledıği sözleri gülerek tamamladı. Yuz hatlarınin tümü genlmış kadinın yüzunde beliren ürkek bır gülumseme, başını pencereden yana çevırdığinde kaybolup gıttı. Ankara'nın Atatürk bulvanndaki bir jinekolog doktorun muayenehanesinden. dışanda vızır vızır geçen arabalan sanki sayıyormuşcasına izleyen kadın, doktorun sekretennın admı söylemesiyle irkildi. Lütfen hazırlanınız. doktor .bey sizi birazdan kabul edecek.« Ve hergün büyük kentlerdeki yüzlerce jinekolog doktorun muayenehanesinde yapılan bır «Kurtaj operasyonu» için hazırhklar başladı. G Kürtaj yapan doktorlann cebine her yıl 300 milyon lira giriyor redeyse lki aylık olmu?. çok büyüktu, dolrtor bey çok uğraştı. Üç bın hradan aşagı olanaksız.» Yasaklanması ve bu yüzden başvurulan yasadışı yollar nedenıyle her yı' binlerce annenm yaşamını yıtırmesıne. ya da sakat kalmasma yol açan kürtaj nedir? AP Millet Meciısi Grup Başkan Vekıli. Ankara Mıîletvekılı Jinekolog Operatör Doktor Oguz Aygun burtajı şu şekilde açıklıyon «Kürtai ana rahmındekı ceninin yaşamına son verme ışlemidır Bu tenm, vaktiyle «küret» dedığımız tıbbı âletlerle yaptıgımız ve cemmn ana rahmmden rahmîn cidarlan kazınarak ahnma işleırune verilen «curettage»dan geİTiektedır • Ülketruzde kürtai sadece ana ve nesil sağlığr EÖZ konusu olursa yasaldır Türk Ceza Yasası. anılan nedenler dışında kürtaH tamamıyI e yasaklamaktadır. Ama salt bu yasak nedenıyle her yıl binlerce anne yasadışı kürtaıa r başvu :r \ktadir. Bunlar aıasında bır doktor ya da egıtılmış bır uzman tarafından kürtai yaptırma olanağı bulabilenler yasalann katı kısıtlayıcı kurallarına karşın istenmeyen gebelikten kurtulurken, gerek maddi gerekse sosyal nedenlerle bu olanagı bulamayan kadınlar ilkel yöntemlerle çocuk düşürmeye calışmaktadırlar. Sonuç ise. her y:l binlerce kadının ölümü. bır o kadanrun sakat kalması ve çocuk yapma yetenegini yıtirmesi olmaktadır. Bu ilkel yöntemler arasında neler yoktur ki: Sabun. kıbrit çöpü. şiş. tıg. civi. tavuk telegi, kinin. aspirin. süpürge sapı ve daha nicelert. Ankara Oniversitesl Tıp Fakültesl Hastanesi Operatörlerınden Dr. Mehmet Neşsar kendi kendilenne çocuklannı düşürmeye çalışan kadmlann başına gelenleri şu şekilde anlat maktadır •istenmeyen gebeliklere ilkel yöntemlerle. kendi kendılerıne. son vermeye kalkan Kadınlar. bu yonfemlenn yaşamlan ıçın büyuk tehlıke olduklarmı bılmezler genellıkle Bu yöntemler sonucu k ^ i n genıtal orşaniarının enfeksıyonu ve bunu takıben kanın zehırlenmesı ıle başlayan ve başta bobrekler olmak üzere birçok organın ıçlevım yıtirmesi gıbı bır dızı tehlıkelı durum ortaya çıkar. Bu yollara başvuran kadınlann çcğu enfeksıvonlann çok ıleri olduğu durumlarda hastaneye getınlirler. Sonuçta kendı kendılerine kürtaj yapmaya kalkan kadınlar en azından sakat kalır. çoguniuğu ıse yaşamlarını yitirirler • Kurtaj yapUrma olanagı bulamayan geb« kadmlann başvurduklan dığer bir yontem ise. •sırt ezdırmek.tır. Dr. Kemal Tabak bu yöntemi ve sonuçlanm şöyle açıklıyor. •Gebe kadın çocuğunu düşurmek amacıyla sırunı ezdınr Bırisi ayaklanyla kadının karnım sıkıştınr. Tabıi işlemın sonucu çocuk sakat veya çok cılız doğar. Bugün Türkıye'de çocuk öîümlerinın. her bin çocukta 153 gibi çok büyük bir orana yükselmesinin bir nedeni de budur. Düşürülmek amaayla büyük dış baskılar altında kalan embnyo ve cenin doguştan güçsüz olur ve bu çocuklann çogu üç yaşma gehnceye kadar ölurler» Nüfus uzmanlannın çogu kürtajı bir «Nüfus planlaması aracı» olarak kabul etmezler. Onlara göre. kürtaj aile planlaması için kul. îanılacak bir araç değıl, başta ana saglığı olmak üzere çeşıtlı sosyo ekonomik sorunlann çözumü için gerekli bır uygulamadır. Ancak, kontrasepüv» olarak adlandınlan gebeliğl önleyici araç ve gereçler yetersiz kaldıgı zaman başvurulabilecek bir yöntemdir. Bazı nüfus uzmanları ise. kürtajın blr aile planlaması aracı olduğunu savunarak nüfus artışmı kontrol altına alabilmek için yasadışı düşüğün yasallaştırılmasını isterler. Kiml de, yuıe kürtajı, nüfusun azalmasının en önemii sebebı gördüğünden kürtaıın kesmlikle yasaklanmasını savunur. Yasa koyucuyla birlikte. yasal kurtaja kar şt çogu kışinın bir gerekçesi de «Kürtaj operasyonunun ana yaşamını tehlikeye soktugu» dur. Bu gerekçe. yasal kurtal değıl de. yasadışı kürtai için söylenirse büyük bir doğrulu^ payı vardır. Ama, eldeki veriler gerekçenin geçersizliğıni kanıtlar niteliktedir: Ilk üç ay ıçerismde yapılan yasal kürtaj en düşük kadın ölüm oranına sahiptir. Bu oran, canlı doğumdan, ya da bademcik ameüyatından bile daha dusüktür. Yasadışı kürtaj ise. özellikle gelişmekte olan ülkeler için yapılan tahminlere göre. tabloda belirtilen tüm operasyonlardan çok daha tehlikeii ve ana hayaünı çok daha fazla tehdıt eder niteliktedir. Sirt Ezdirme Kürtaj Nedir? Nüfus Planlaması Aracı Tiiyler Ürpertici Araçlar Yaşara Tehlikesi Yaklasık bir saat sonra, yasalarımızm «kı sıkı yasakladığı bır «Yasa dışı kürtaj» bitmiştir. Üoktor, bu durumun bir kez daha tekrarlanmaması için hastasının kullanabıleceği doğum önleyici yöntemleri sıralamakta hastanın kocası ise sekretere operasyonun ücretini ödemektedir. • Ne kadar borpumuz.» Üç bın lira.» « Ama nasıl olur. hanl başta ikibin Ura. ya olur demiştmiz?» • Evet öyle demiştik. ama sizlnki de nen YARIN: Yasak, kadın öiümlerini arttırıyor. Tfto. kendısınin Yugoslavyanın bırlıgı lcın taşıdığı önemı ve kendısır.den sonrakı Yugoslavya'yı bek!ç/en tehhkelerı gorerek bıı takım onlemler tasa'lamış ve bunları Yugos'avyo'nın sıyasal cızg sı holıne get:r meye ca.ışmıştır Bun arın başındo. lc pollîlko ya ilışk'n olarak. devlet ve parti yönetıminın' başına Yugoslovyo Federatıf Sosyalıst Cumhurıyetını oluşturan Cumhurlyetlerln temsllcllerlnln sırayla ve dönerek getirilmes! gelmektedT Nitekım Tlto bugünlerdo olurse yerıne Lozar Koîısevskı gececekt'r Bu, Kollsevskı'nın Tıto nun yerınl dol duracok en uygun ısım otmasından ötüru değ.l, Başkan Yardımcılıği sırasının dokuz üyell dsvlet prezidyumu ndo ma yıs oyınc dek Makedonya tem silclsinde buiunmasmdan ö!ürüdür. Partl yönetlmlnde de aynı sistem geceriıdır. Yugoslav Komün'Stler Bırliğı'nın uzun süre genel sekreterliğınl yurüterı ve kendısıne Tıto'nun ha lefi gözCıyle bakılan Slovenyalı Stane Dolano bıle 1974'den berl u/gulanan bu sısteme uymu$ v« yerınl gecen yıl Hırvotıstanlı bır Sırp olan Dusan Dragosavaç'a terketmiştır. lc polıtıkada bu önlemlere başvuran Tıto, dış politıka alanmda. bcğlantısızlık hareketinl yaşatıp günlendirmeyl de Yugoslcv politikasının temel to şı yapmıştır. Yugoslavya'yı birlik lcinde tutabilmek bakımından akıllıca görülen söz konusu sistem ay nı zamanda önemlı bır zool noktası meydano getirmlştır. Her ne kadar. sayıca az ve iktlsaden daha gerl durumdokl millıyetler, bu slstemı sayıca nüfusun ucte birıni oluşturan Sırpkjra ve Iktısaden güclü Hırvatlar ıle Slovenlere karşı bir güvence olarak görmektey seler de, s;stem. aslında btr Ikridar boşluğuna ve bunun so nucunda ıktısadı alanda karmoşaya yol acmıştır. Bu yüzden Yugoslav ekonomisi büyük ocıklar vererek giderek Sovyetler ve dığer COMECON üye lerıne dayanmaya başiamıştır. Enflasyon yüzde 20 cıvanndadır. Dış tlcaret açığı 6 mılyar dolara ulaşmış, dış ödemeler dengesi cçığı ise 2 mılyar dolara (ır'amıştır. Yugoslav mallan AET pazarlarında alıcı bulamazken. COMECON ıle bağlar güçlenmlştır. Yugoslav ekonomısinin bu du rumunu bılen AET Konseyi işte bu nedenle son sıyasal ge lişmeler üzerlne Yugoslavya !!o iktısadi ve ticarl Işbırliğj an iaşması Imzalanması girişımle rinin hizlandırılmasına karar vermlştır. Dış politıkaya gellnce, zaten eski gücü ve etkisl uzerınde kuşkular uyanan Bağlantısızlar hareketınin Tito'nun ortadan çe ktimesınaen sonra geleceğinın lyıce bellrsizleşe<^ğıni bekleyenler oz değıldir. Siycsal gozlemciler, Tito son rası Yugoslavya'da ortaya cık ması olası tüm bu olumsuz tobloya rağmen. Yugoslavya halklannın Mrlik lçinde davranmaktan başka çaresl olmo dığını vurgulamaktadırlar. Cün ku, ya'hep birlikte varolabilecekler, ya da hep blrlikte dağı lacakiardır. TİTO'NUN ÇÖZÜM YOLLARI