Katalog

ONİKİ nvT.j 12 Î Y L L L ICT ÎSVEÇ'ÎN EN BÜYÜK EKONOMÎK SORUNÜ: İSStZLÎK PETROL FıYATLARıNıN YÜKSEKLıĞÎ, TASARRUF RıSKı, ENFLASYON VE EKONOMıDEKı LJKıDıTEMN FAZLALıĞı ÎSVEÇ EKONOMİSINI OLUMSUZ YÖNDE ETKıLEYEN DÎĞER SORUNLARı OLUŞTURUYOR. Ekononvde karşılaşıîan 4 sorun «»c'm Iere gırecek partılenn programiarının cdak noAtaıarıru oluştunnaktadır. ls\eçın en büyük sorunu îşslzlık ÜlkeÖe halen 200 bini askın ışsız bulunmakt,*. Bu Bayı faal nüfusun % 4 8ının bosta gezdıgını vurgulu* or Işsızlık daha çok gençler ara6inua yciygıa. Ikıncı sorun ıse Iran knzmden scnra dunyada başşösteren petrol kıtlığı ve petrol fıvatlannıa hızlı bır tırmanıs goster mesi Is^eç, gerek«=tnim duvdugu petrolun buyuk bır bolumunü, fıyatların OPEC tarafm dan saptanan fıyatlann çok üstunde olan ve çokulusiu çırketlenn egemen oldugu Rotter dam spot alım pıvasasından satın almaktar dır. Bu dışalım ülkenln dış ticaret dengesın de önemh yaralar açabılmektedır Yıllık dış ticaret içığı petrol noderuyle 10 mılvar lıraya ula=mıştır Tasarruf rlskı VP enflaövon üçuncu büyuk sorun durumurıda. Butçe ve Ekonomi Bakanı Ingemar Mundebo önumuzdekı yılın baslannda sanayj sektörünun tam kapasitevle çaltşmava geçmesıyle bu sorunun ortadan kalkacağı inancıru tasıvor • sorun, ekonoımııın.lıkıdJtesının fazlalısn Ar> cak bu fazialık banka ve büyük fşletmelenn kasalannda bınk'yor ve devlet bütçesınde 50 mılyar Isveç kronluk (yaklaşık 500 mı! yar lıra) bır açık yaratıyor. • Liberal Parti azınlık hükümeti bu 90nın lann üstesınden gelmek ıçın bır dızı önlem almıştır Ekonommın kaynaktann) lyıleştırmek lçm vergi indınmin] öngören bır tasa rıyı pariatrentoya sunmuştur Yenı bır kre di pollUkası da alınmaya çahşılan on'emipr arasmdadır Kasalannda buvük mıktarda para bulunan buyuk kurulus'ardan bu pjra yı çekmek lçm devle' yuk^pfc ıfiiz ve v erg dışı ek bır nnm sı«temi zenrnıstır 8 U «» san. pc rlamentodfl sosvabs* olmavan ;ogıo hık taiTtından kabul edılmıstır ÎSVEÇ'TE PÂZAR GÜNÜ YAPILACAK GENEL SEÇİMLERDE SOSYAL DEMOKRAT PARTÎ DAHA ŞANSLI GÖRÜLÜYOR 6 038 776 SEÇMENİN SANDIK BASINA GîDECEĞI İSVEC'TE SOS YAL DEMOKRATLAR'IN ŞANSLI OLMASIN^ KARŞIN SECIMLERIN HIÇBIR PARTIYE TEK BASINA IKTIDAR OLANAĞI TANIMAYACAĞIBELIRTILIYOR. DerleyenSelmin GUNEL SVEC Kışı başına du:?en geiir acısmdon dün yoi'in »Jvıiı u neıerı jrasifioo »et oıon oru muzaeki gune'üe suasaı vaşammın bıı fcıio metre taşın aaho gende bırokccak 16 e/\u> pazar fiunu 6 038 776 •sPc.men sana k ooşına gıaerefc ozınhk hukumetı durumunJok L berol Part rü «umetın n yerıne «ım n ya 30 Kımlerın ge eceg n tayın edeceK İ Son ıkı seçımın ıstotıstıklenne bakıldığınco bu seçımlerdei tek partı kt dorı çıkacak gıbı bır sav one suıuiamıyecekse de Sosyal Demokrat Portı nın oyiarın cogunlu<3unu eide etmesi beklenmeKtedır N fek m jikedek sn guclu partı durumunu koruyor Sosvaı Oemo'fcıtiar 1976 sec ınierlnde 44 yılı k krdoriannın coğunluğu sağlavamamkiarı tcifı »lnen gittığını gormuş'erdır Isvec lurkıjcde ken'lerde ır^anlar ıçın umumı tuv^ fet bulunamazken ler ıç n tuvaJetler yapılmış. s vasai 'arıh nın bu önemll sscınilerinden sonra K?3 ke? Partı nın lıden Therbıorn Faldıti başkonlığ ""is ve l bera1 Parlı llımlı Muhofazakar Partı ve Merköz Partı nın katıldığı bir koa'ısyor huku Stocknoim ds K.opek Sosyal Oemokrat Partı Lıderi Olof Palme bas t bır yapısı vardır Ülke ha'kı kClture) bakın dan homoıendır Bu nedenle halk etnık veya ler şuıstık kokenlı partılere egılmemıştır Isveç te d« rın bolgesel ya da dınsel farklılıklar yoktur. Ar cak 19 yuzyıl sonları ve 20 yuz/ıl boşlarırdo. yo n Isveç Partıler Sıstem nın başlarmda ekonomi smıflar farklıiığı orta/a cı<<mış ve tanhsel koşu lara uygun olarak günümüze dek ulkedeki önem nı korumuştur 16 eylulde yapılacak seçımlerde boy ölçüse cek bu beş partıden herbirı çeşıtlı sınıfların çıkor larını gozetmektedır Sosyal Demokrotlar ve Kc münıstlsr reformıst ve devrımcl \şç\ sınıfı hare ketmı temsıl ede'ken. Merkez Partt köylülenr kırscl kesımın çıkarlarım gözetır Lıberal Part kucuk ışletmelenn ve kenttekl orta sınıfın partı sıdır llımıı Muhatazakarlar Bırlıği se büvuk bur juvazıyi yöksek duzevdeki bürokratlon ve büyu ış'etmelen temsıl gorevını yüklenmıştır metı kurulmuştur Ancok bu iccbıne 1978 ekımınde ıkt dcrdan çekllm ş ve yerne Ola Uüsten boşkanlıgmdo D'r Lıbe al aııihK nukunreîı kurulmuştur Dığer ulkelere gore ls\ec Partıier s stemının SEÇİMLERE Isvec m 27 buyuk saç m bölgesınde pazar gunu yap ucak seçmlera <atilcn part ier ve programıannc ışkın goruşlerı ozetıe şoyle SOSYAL DEMOKRATLAR U'*.b e k o ı o r n s i gu su? vs royına oturmaTü, o a r o i >ar ıroıcrpokf d r\aı E konomık kaUınma o lanc co* qereks n n djyulduğunu one ouruvor c Fkono mı polıtıkosmın konıonktur evcım ne go re gende bulundjğunu one süren S^S/T Demokratiar, sert bır malı poMt '<amn g° rsı'! o duğu oorusundeier Aym yarrci oo u ptıo gucls'ln uyon masmdon tos v k ed 'mes n^e"1 yanalar Pa't nın onenlerl şöyle B j ' c * ocığınm gıdenlmes ne OP cai k vernecek Uret me konocak verg 1 oca* 190C •'en fıboep gecerlı ve % 3 o'ann oo o acak K t O i e 40 b < e 65 bın kron a KATILACAK PARTİLER 'asmda kazaian kuçuk ve orta gelır san p erır n gelır vergderının marııınoi o ranıarı ozaitıiacak Konut ve oıie odentıler arlınlacak 70 b n /enı konut yapılacak Işs zlığı onlemek ıçın yenı vatınm or yapılacak venf ış alanları ocıloca« Sosyal Demokratiar azınlık hukume' Tin banka kred s sıstemı yerıne şleıne e>n amo't'S'ncniarından sonrakı kâ r a n n h 20 s n n dev'et iarofmdan alınıp fonlara avni^asm' o^enyorlor MERKtZ PAR7IS! Yenı ı,cret cnıaşmalarıyio maH cljrenlerrs crasjida denge kurulocok KOTIÜ ıarcanidar kıs lacak Beledvserr îut'etım aaıs^n % 3 le s ni'ıGidırıicco^ Taso' u'u artırrovc vone ' rnleriıer jlınacak Bo'gese dengesıztıkie'e nedsn olan ekonomının aşırı gergınlığlnf giderece< bo gesei öır polıtıka ızlenecek ILIMLILAR BiRLlĞI Buyuk bulçe acığı guclu ekonomık cabalorlc azai» 'acok Aıle odent 'en yenıden gozden geçınlecek Yuksek verg lerden yana oiunmoyacak KOMÜNIST SOL PARTİSI: Devletın fırans ışlen dondurulacan Malî önlemler&once! k ve leceK Şrket'enn 1979 ve 1980 dekı kârlarından % 20 O'aıında vergı alınacak LIBERAL PARTİ Su an^a azınlık durumurıda Iktıdardo bulunun L beral Partı ıse a dığı ekoromık ÖT'emler «urdureceğınl acıklamakta ve nuKİeer enerjı po'ıt kas nda herhairjı Or değ ş k'ık yopma.acağmı du yurrraktadır Sosyal Demokratiar? Sosyal Demokrat Partlsı'rin ışcl kesimlndeı büyuk desteğı var 1976 seç mlerı sırasında. sen dıkatı ışcı'er arat nda yapılan bır araştrmo, ıs Ci oıles nden ce er ıscı erın %70 LIPUP Sos\ol De mokrat'ara oy verdığıni gostermış! r Sosycl De mok'ctlor daha çok ulken n kuzey nda ve <;çılt rın doöai c orak voğıın oldufu ^sncyı bolgelsnr de guciurlurler £ncok ışçılerın So=\a! Demokrat lara scglad'ğı bu b'ivuk destsğın son yıllard ozo/dıgı soylenebılır 1968 secımlpnnde l*\,ec !s c Sendıkcları Konfedercsycnu nun u/elerınde %811 Sosyal Denokra* Portı'ye oy verırken, t ı oran 1976 de %65ya duşmuştur Komünistler? Komünıst Sol Partısl, 60 yı'lcrınn orta arın dek Işci sınıfından kopuk bır gorunumdeydı An cak kökenl son yıllarda yenı kuşağa dayanmayı başlarnıştır Unıversıte gençlığınm buyuk bir bo lürnu komünizm sempatızanıdır. BİR DÂMLA PETROL İCIN NELER YAPILIYOR ingiltere elektrlk botaryasıyla calışon otonobıl sayısını kıso ^amanda artırcn utkeierm boşında gelmektedır Bu alanda ABD, Federal Almonyo Frarv so Itolyo ve Japonya çalışmalarinı surdurmekted rler. •Motorlu araç sayısının 20 mllyono yokkjştığı Ingıltere de 50 bın sayısı küçük olmakla c rtıkte pille ya da batarya ıle calışon «Yenı kuşak» otomobıl sayısı bakimındon önemll bir aşama sayılmaktodır. 50 km htz yapon elektrikli aroclcrın 200 klloyu bulan ağıriıktakl bataryalan taşımak zorunda olması bir hendikaptır Calışmalar. elektrfk bataryalarını kücultmek ve aracın suratıni ortırmaya yönellktlr. Sımdıkl durumda elektrıkle calışon 50 bln nootorlu aracın coğu günlük süt dağıtımı ya da vük ve eşya taşınmasi gıtri işlerde kullaiıîmaktadır. Derleyen: Reşit AŞÇIOĞLU Merkezciler? Verkez Partlsı 20 yıklır tanmsal keslmdeı destek görmekte'iır Ancak tarımsol nufusun glo bol ozalmasına poralel olarak diğer sosyaı sını lardan da osstek oramaya boşlamıştır Verke Partısı ozeilıkie ulkenın guneyınde ve or*asınd etkındır. İngiltere'de elektrik batar/asıyla çslışan 50.000 motorlu araç var Tarjrnsal ürünlerden yakıt elde etmek için 5 7 yılhk bir hazırlığa gerek var Petrol dışcınmını Kismak ve OPECe bo ğ'mıılık orcn nı azaltmck ıçın sinovıecmş ulke'erde tar m u ı t i e n n ı «yakıtıo donjştur mek ^obalorı ^ura^'ulmekted r Bu sueç'e şekerkamışı ya da şeker pan carından e de ed 'en alko u berz ne «^c" k» olarak karıştı mok yontemi uygulandığı gıbı buğday. mıs r va da nışastalı madde bulunduran öteKi tcn I urunlerım doğrudan \akıta donuşturmek vontemı de denenmektedır Uzmanlar tarım urununden ılk yokıtı el de etrrek ıcm tesıslerın kurulmasının 5 7 /ı| lık bır zamana gereksımm duyduğunu belırtmektedırler ABD'nin Nebrasko eyajeti yetkilıleri ge rek alkol karıştınlrnış benzınle gerekse ya kıto donüştü'ulmuş moddeyle 4 mılyon kılometrelık b>r yol deneyı yapftdığınt ve bu «değışık» yakıtlı arabaların normal benzine oranla yüzde 5 daha fazla yol yaptıklorını soylemlşlerdır. Liberaller? Küçük Işletmeciierin ve msmurların partls olan Lıbsrcl Partı nın ıscı ve "<ov!ü sınıf çındek desteğı çok zayıftır ı berı'er ulkenın batısın da özellıkle d nsel duşunceye onem /erenler ara sında güçludur. ( Bımlüar? HımlıICT Bi'tığf buyuk bürokratları ve fşlet melen temsıl ettığı içın Işcıler partının en zoyı kategorisıdır. Ulkede kulturel formasyorun ve c« lırlerın süreklı yükselmesi llımlılann lehıns bJ yük bır oy artışına olanak soğlıyor II mlılar dc ha cok, temsıl ettığl sınıfdan da anlaşılacagı gi bı buyük kentlerde vaygındırlar. Nükleer enerji sorunu? Federal Alman hükümetiyle otomotiv sanayii arasında çatışma Fedarol Aimanya'do hukümetın ener|t fasarruru ıc n gentş onlemlar tasarladıgı b)r donemde otomotrv sanayiinın buno aldırmayışı nukümetıe otomobii tabrıkaıan arasında Oergınıığe yol açmıştır Otomobıl fabrıkalorınifi benzın tüketlmınl önleyıcı buluşlor Czerınde coba harcamoyıp sotışlannı artırmoya önem vermelerl uzenne hukumeî 3300 kllometrelik otoban yapımını durdurmuştur. Federal hükumetln petrol tasorrufu lcfn almayı düşündı,ğj onleTilerın cok etkin ofocağı haber venimeMedtr. Japonlar Amerikalılardan üç kez az benzin tüketiyorlar Japonya dakl otomobıl sahıplerının Ame rlko Bırteşık Devletlerı'ndekı otb sah pierınden uc kez daha az benzın tukettıklerı he sapianmıştır. Otomobıl başına tuketılen benzının Joponyada daha az oluşunun etkenlerl arasında şunlar var. 1 Amerikan arobalan Japon arapolonndan daha büyük. 2 Amerıkalılar Joponlardan daha hızlı araba suruyoriar 3 Jcponlar metro ve demıryolunu kuüanarak işe gıdiş gelişlerde voiun ancak bır bölümünde araba kullanıyorcr Merkez Partısi nükleer eneni kullanımına ka şı çıktığından parti lehınde ülkeae bu/uk bır o< potansıyelın varolduğu belırt Imektedır Sosva Demokratlar'ın 44 yıll k ıktıdar arıno sun vereı en onemlı etken ise kuşkusuz nukesr enerırıi desteklenmesı konusunda ızlenen pol tıka olnuş tur Merkez Partısı ve Komünıst Part sı eko z I dengeyı bozmasından oturü bu pol tıkaya kars çıkorlarken dığer uç partının nükleer enerjiy desteklemelerı seçımlerıo çek şmeıı cececeğınıı bır belırtısıdır Çunku ulkede, qunr)emdekı en o nemlı sorunu bu sorun olusturmakta ve hukume lenn duşmesınde en büyuk etksn c maKtad r Bu sorun Sosyal Demckratları vak n* k yarım vuz vıllık yer'erınden Pderl'en Verk°c ler n 6s ekırr 1978'de ıktıdardan çekıimesıne neden cimuştur™ Tutarsız seçmenler? HIZL! ARABA SÜRERKEN CAMLARİ ACIK TUTMAK BENZİN TÜKETİMİNİ ARTTIRIYOR Amenkc B'rieS'V Deviefleri'nde bır ucak f rrıasıpın aerodınarnık ıncelemeler bölümü tarafmasn yap an araştırmaiar saatte 80 90 Km ve daho f ^zla rıız yapan arabalarda cornıan ocma r m benzın •uketımni artırdığını ortaya ko/rnuşf jr, Arabar.n camlarının açık olması surtünme oronını aftırmaktadır Bu orana otomobıhn yuvarlok veya koşelı şekle sahıp olup olmaması da etki yapmaktadır. Uzmcnlof, camları kapayıp arabanın soğutma tertıbatmı kullanmanın da bir mıktor benzın tuketımıne neden olduğunu, fakat bu mıktarın acı'< car fı yclculuğa kıyasla daha az benz n tükeUîöıni sövleme^tedır 90 km hız \apcn bir otomobtlın camlannm acık O'T osırın yarctt^gı fazlo surtunme oranı % 008'aı\ Petrolden kömüre dönüş Petrol fiyatının artması bırcok ülkeyl yenı enerjı kavnakları aramoya zorlarken Isvec ve Federal Almanya da körrtur zengınllklerınden yararlanmo yollcrını aramaktadırlar. Federal Alman rtukümetlyfe Isvec hukümetınln 2'ncı Dunya Savaşı sırasında kömürden benzln elde edılmesınl sağlayan formülleri arsivlerlnde cradıkları fakat bulamadıkları bıld'rılmektedır. Ucuz ve bol petrolun kömurü yeraltında ve kömürden benzln elde etme lormulünu arşıv tozları orasındc unutturması nedeniyle Federal Almanya ve Isvec hükümeti bu konuda Güney Afrlka hukumetının fıkrıne başvurmuşlardır. Bılındıği gıbl Tum OPEC ülkelerının ve son olarak da Şah'ın duşmesı nedeniyle Iran'ın petrol vermsyi durdurduğu ırkci Guney Afnka devletı komür madenlerınm cok zengın o!u$u nedeniyle kömürden petrol elde etme deneylerınde bır hayli llerlemış bulunmaktadır. Zaten ABD hükümeti de Güney AfrikG'nın bu alandaki denevlerınden yararlanmak üzere teknık cKnow How» satınalmaya kaıar vermıştır 4 Tatıi gunlerınde Amerikaular otomobille daha cok gezıyorlar. Volkswagen satışları rekor düzeyde..; VW ve Audi marka otomobıller üreten Vo!kswagenwerk AG fırmasının 1979 yılının ılk 6 ayıık satışları geçtıg mız yılın aynı doneToekı satışlarını aşmıştır. 1979 yılının Ilk 6 ayında f'rrrva 1 mılyon 240 b n otomobil üretmış bunun 491 bınırl Pederal Aimanva'da satmıştır Yabancı ulkeIsrae sottığı araç sayısı 750 bındır Satışların tutarı 15 mılyar Mark tır isvec'te seçmenler secımden se^Ime cart değıştırmektedırler 1950 lerde bu değıs'nl ya parlar n oranı yuzde 7vi aşnıyorciu Yanı 1( seçmenden en az dokuzu, bır cıcekı secımlerd* kullond GI oyun ov^!Sını ku lanmcktaydı Yüzer oy ıse hemen hemen h c yoktu 1860 ve 1970 leı de b j oran artmıstır 1976 da sözkonusu seçmsr lerın yüzde 19 u 73 seçımlerınden farklı oy kullar mışlardır . Pazar gunu yapılocak secırn erden I er n« denlı son yıllarda b r gerıiene donemıne gır mış gorünen So^val Domokrattar n ka^anç ı cı kacağı soylerse b le bu olası ^^zarımn tek basına ıktıdar get rneyeceöı kes n g bıdır Ancnl' gerek tutars z «îecmen'Fnn fc? a1 aı qerekse dt Ik* ke? ^andık başınn Q decek ycklaşık J30 t r Kışı bu kesın'ığ deqıştırebılecek vo oo peKiştır« b'iecek en bjyu< guc durumundadır. Oy oranları? önümüzdekı secımlere katılacak 5 biJvuV partıyie bır oncekı secımlerde mucadde verei i kl kucük portının 1976 ve 1973 vıl ndakı secım lerde ald kları o/ oranı 1976 1S73 Sosyol Demokrat Portl %42 7 »,,43 8 Merkez Part.sı °',241 °/.251 llımlı Muhcrfazakcrlnr °»15S %14 3 Lıberal Portl %11 1 % 94 Kcmumst So' Pctlsl % 48 % 53 Hırıstiyan Derrokratior °, 14 % 18 Komünist Hızip % 03 % 0A