Katalog

DÖRT CUMHURİYET 16 HAZtRAN 1979 POLİTİIC^ VE ÖTESİ MEHMED KEMAL A82ULCAN / ,M£ L'İ'IZFL!... TÜRHAIVI SELÇUK 3ANAT Kentlerin kokusu olıır Türkkaya Ataövle Jak, büyük bir Avrupa fcentinin anayollarmdan birinde, bir alt geçidi adımhyorlar. Jak. birden duruyor, havayı kokluyon «Bak. Türkkaya!» diyor. «Tünel kokusu... Ben bu. kokuyu çok xyi tanınra. Karakoyclen tünelle çıkarken, karanlık izbeye girdiğimde hep böyle bir koku duyardım. Ger.e o koku. kokla bak!.. Cığeıierine iyice çek. Kendinı tünelde sanırsın.» Yurt özlemi. sadece renkler, biçimler, görüntüler ve anılarla giderilmez, Bir de yurt kokusu vardır. Kişi. bazı kokulan burnuna çektigi zaman, bunlan yuraundaki bazı bölgeienn kokuianna benzatir. Yaçamını İstanbul'da geçirmlş olanîar bilirler: Bir tunei kokusu. bir Asmalı Mescit kokusu, bir balık pazan kokusu vardır. Bir gun bir erkadaşım beni, Atina'da, Pire'ya göturmüîtu. O zamanlar. bir liman kasabası olan Pire'nin dar sokaklanndan daha adımımızı atar atmaz, burnumuza bir koku doluvermişti. Ben hemen: «Aaa». diye bağırmıştım. «Istaabul kokusu... îstanbul'un balık pazan kokusu...» Sirkenin zeytinyağa. çirozun dereotuca, Arnavut clğerinin cacığa, kabak ve patlıcan kızartmalannın sarunsakh yo^urda kanştığı, Bizans Osmanh kanşimı. kendine özgü, salt bu yaşeonı tatmış olanlann bildtgi bir koku... Hiç unutulur muydu? Ben kl, bir Anadolu çocu£uydum bu kokulan bihyordum, Jak ki, bir İstanbul delikanlısıydı bu kokulan bilmez miydi? 1945'İ2rdeydl, Istanbul'a ilk siir kitabımı bastırniRk için gelmişUm. Ankara'da şiir kitabı basacak ucu2 bosımevleri bulunmazdı. Doğru dürust klişo yapanlar bile yoktu. Onun için elımde müsvetteler Istanbul'a yoüanmıştıın. Gençliğimizde Ankarah san&tçılann 2stanbul acentesf Agop Arad'tı. Kimin ne derdi varsa Arad'a basvurur, o da bir yol gösterirdi. Meserret'in üst başında, bir hamn girişinde küçük bir odada çahşırdı. Yeru çıkaa kitaplara kapak. gazetelere resim yapardı. Agop'la, yıllar sonra bazı gazetelerde birlikte çalıştık: Vatan, Cumhuriyet... Şilr kitabı bastıracağırn ya, Arad benl Avedis'le tanıştınmştı. Avedis'in Ebussuut'ta kuçuk bir basımevi vardı Avedıs Aleky n'm aracüı£ıyla Jak İhmalyan ve Aram Pehlivanyan'la tarnşmıştım. Jak. hem ressam, hem şairdi. Aram. öyle sanıyorum sadece şairdi. Jamanak gar.etesinde yazılar yazarlardı. Benim de o yıllarda. Avedis'in mi. Jak'm mı, Aram'ın mı, ya da her üçünun tnü çevırdikleri şıirlerim Jamanak'ta yayırnlanırdı. Hiç birini saklamanuşım. Zaten saklasam da ne çıkar, sayıs>ını biiemedigim kaç kez polisin arama adıyla talana girdiji evlerdfi amiar saklanahilır rrı° Alıp gıderlerdi. Belki de saklamışımdr da. alıp gitmislerdi. O yıllarda, Jak da. Aram da solculuktan grirdiklarî hapısaneden yenj çıknıışlardı. Kuşkusuz artlannda polis gezerdi. Meserret'in karşısında Aşır Eıendi sokağında, girince homen solda, ahşap bir yapının altında, bir Ermeni iokantası vardu Öeleden sonralan. lokantanın dibmde. mutfa&a yakın. tencerelerin dizili oîduğu köşedo oturur, yemek yer. ucuz çarap ıçerdik. Usta. bir Ermens pîakisi yapardı ki. onu bir daha hiç bir yerde ne buldum. ne yedim. Hadi yalan söylemiş olmayayım. bir de Beyrut'ta bir Ermenl lokantasmda bu plâkiye raslamıştım. Helmelenrriş fasulyelerle azıcık sanmsak kokan. koyuca bir yemek. Demek Ermeni'den başkası yapatnıyor. Jak İhmnlyan. ressamdı dedim. Gözümun onüne donuk. buruk, yoksullugu üstunden dökulen Anadolu insanı geliyor. Jak'ın tuvallerini bu insanlar doldururdu. O insanlar ki, henüz o yıllarda yorganlannı omuzlayıp. büyük kentlerin varoşlanna doluşmamışlardı. Ancak yolu Anadolu'ya düşen ressamlann tuvallerinde görünebüiyorlardı. Şimdi öyle mi, o insanlar sadece yorganlannı yuklenerek değil. köylerini de omuzlayarak kır3al kesimden, büyük kentlerin varoşlanna doluşmalar. kondulannı yapmışlar, 100 150 binlik yoksul kentleruıi olusturmuşlardır. Tuvallerden çıkıp yaşaram içine girmişlerdir. Kimine gore bir «tehlikedirler. kimine gdre geleceğin ışıklı toplumu buralardan yükselecekür. Jak İhmalyan') öylesine sıkışhrdılar kl, kendi yurdunda banndırmadılar. Tatlı canını kurtarmak için kurtuluşu yurt dışına gitmede buldu. Bır duyardım ki, Suriye'ye. Lübnan'a gitmiş; bir duyardım ki Avrupa'nm özgürlugü anyanian banndıran herhangi bir kentindedir. ya da Paris'te. Kırk yıh askm bir süredir ne gördüm, ne karşîlaştım. Arada bir selarn sabah getirip göturen dostlar sag olsun! Paris'te bir sergi açtığım söylediler. Uzun yıllar sonra sesi Soi*yetler Birîiğinden geldi Orada, bir üniversitede Türkçe okutmanlıgı edermiş. Türkkaya Ataöv. yaptığı bir sözlüğün zenginliğini şöyle anlatıyon «Sözlüğün başında «A» ünleminin butün kullamşlannı ömekleriyle anlatan daha iyi bir kitabı hiç bir yerda görmedim.» Tarih boyunca birlikte yaşayan Ermeni ile Türk'ü birbirinden İttihatçılar ayırmışîardır. Ama mus!k!miz9T resmimize, yemeklerimize bakırcılık, FJmüîçülük, sayacıhk gibi el emegi isteyen işlerimize baktiğimızda ustalann kimler olduğu anlasılu*. Korkudan kaçanayıp da kalanları yurtlannı candan sevmişlerdir. Bu yurtta kardesçe yaşayaniann akıllanna bölmeyl ve bclünmeyi getirenlerin Allah belasını versin! Bugün de bolücülük eden Ittihatçı artüilan yok mudur? Buraya Jak İhsnalyan'ın bir şürtni almak isterün; Sözlerden annmış 8* be 5z duygu, Çizgisiz aoktasız ak pak bir sevgi. Çıkardan arıntnış dövüssüz dünya. Yüzüne iz dügrnez saydam bir >tcdan, Çocuksu Hgi, Bılimsel bilgi, Hileste bakış. Gürültusuz keııt, UIu aygarhk. Mutlu'uk gayH. A Kadir"in Sovyetler Birligine yaptagı gezl notlannı okudum. Jak İhmalyan'm öldüğünü. hem de yurt ö/lemi agusuna dayanamıyarak öldüğünü yazıyof Kardeçi Vartan'la konuşmus Vartan. •Dön«ek memleketimize rahat verirler mi? Demokrasi var diyorlar, dotru mu?» diye sorarmış. Demokrasi var ama, hala Demirel ve zihniyeü de var. A 1 EıKA ^EKt^l ?£ ÎS7ERÎM. \ fe) ^ 1 ı i Siyasal Partiler ve Anayasa Mahkemesi ÇİZELGE: 7 o. YıMara Göre İptal Bnşvurulon ve Kararların Yönü (1SE21977 fied İptal Karsı Yılı Topiom 1 1 1962 53 26 79 63 64 8 26 34 27 65 6 33 11 9 20 66 67 2 4 6 11 3 8 63 11 5 e9 6 4 7 3 70 71 14 9 23 11 72 14 3 2 2 4 73 1 74 8 9 5 75 10 s 7 7 7677 3 3 6 1£7 Tpia m iQC 275 i%60 7) (•o 39 3) Ofan 1 Artun ÜNSAL ÇİZELGE: 8 b. Yıüaro Göre İtiraz Bnşvırrulon ve Kororîfnr Vönu (13521977) Karor Yılı Red % İptal 1P<>? 10 1 6 1 I ÇİZELGE: 9 1 AYM nin YıMara Gore Sıyasol Portnerîn Eaşvurı !anna İlişkin Korc !orı i1362 1S77) Karar V lı İptal % Toplam Red % 1 1 1362 63 24 51 75 64 8 34 26 65 5 27 32 5 66 8 13 1 4 67 5 2 68 9 4 69 4 3 7 4 70 7 a 71 3 8 12 4 72 S 6 2 73 2 5 74 5 1 75 3 5 76 5 77 1 3 4 14? 73 Tap,am 215 İ%66C) f % 34.01 Cran ) 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 Tcp'om Oan 33 14 18 10 18 24 ?2 21 32 21 15 15 103 18 B5 (S 81 7) 3 4 3 2 7 5 6 5 3 7 35 7 39 15 21 14 21 26 29 26 38 25 10 22 1i4 9 104 25 93 563 {«c 18 3) 2. OAVA TURLERİNE GÖRE AYM KARARLARI öte yandan, Resmi Gazete taramalanndan soptayobildlğımiz 1257 basvurudan 399 Klşisel istem (%31.7) dısında kalan B5S'ı (% 68 3] arasındo, 636' sının red (%74 1) ve 222'smın ıptalle (%25.9) sonuclandığını bel.rtelım Bu soz korusu 858 boşvuruyu AYM'nın gorev alan larına göre ymeleyerek (başvuru arın tümu aynı vıl .cınde sonuclanmadiâından., korarların yıllaro gore dağıltmının Clze'ge 2ye oranio daha değışık otması doğoldır), ancak bu kez hançıi yonde sonuclondıklarını da ekloyerek Cı?eige 7de vermeye colısalım : Cızelge 6da AYM'nin yalnız ilk ıncetemeden sonra cozümleme kapsamına aldığı başvurulon nasıl sonuçlandırdığını izlemistık. Resmi Gazete taramalanndan düzenlenen Cizelge 7de ıse iık incelemeye konu olan başvurular da birlikta yer airraktadır Buna karşılık, her ıkı çizelgenın doğrudan iptal iSîemierıne red ve iptal kararlanrta ılişkın olarak hemen hemen benzer oranlar verdığl izlenıyor. Aynı gozlem itiraz volii başvuruları lcin de gecerlıdir (Cızelge 8 ) : Anayasa Mohkemesi'nln ötekı mahkemelerden gelen itiraz yolu başvurularında red oranlannın iptal başvurulorındak>re gore dcha yüksek olması da doâal. Aynı yasa konusunda yurdun ceşıtlı yerlerınden itiraz başvurularmın vapılmosı red oranını yükseltıyor. B. SİYASAL PARTİLERİN BAŞVURULARI Siyasal partılerin Anayasa Mahkemesfne başvurmaları çeş.tli nedeniere öoyalı oiabilir. YDce Mahkemenin kuruluşunu ızleyen dönemde. tüm partilenn kend.lerince antıdemokratık gördükleri yürurlükteki bazı yasalann ıptali icin harekete geçtikleri bıliniyor. Oaha sonrakı yıllarda ıse, parlamentoda muhaletetı oiuşturan partılerin AYM'ne yöneldıkleri izlenmıştir Ancak, istisnalan da hesaba katmak gerekıyor: Örneain, önce de değinildiği gıbl, MSP ıle 1974te bir koclisyon hükümett kurmak zorunda kalan CHP aynı yıl cıkarılon Af ; Yasasının Mecl sten çıkmış bici mine korşıydı. Anılan yasanın kapsammın genişletilmesi konusunda harekete gecen Meclis üyelerinin 1'6'sı arasında CHP'iilenr. başı cekt'öjm sanırız eklemeye gerek yoktur. Bir baska ornek de 1977 başında 4'lü sağ koalısyon ortokları arasında bulunon CGP'nın parlornenterlerin kendı maaşlarına zam yapma kcrarmın Anayaso' va aykırılığı konusunda AYM' ne başvurmasını gosterebiliriz. Gene ayn1 '•oa'ısvonun bir uvesı olan MSP de, ıktıdar ortagı AP'nır muhnlefetteki CHP ile erken secımıer konusunda Meclısten ortak karar cıkarmasına karşı AYM'ne gi'mesinl onimscyabiiirız. Bu a r a i a partileri AYM'ne bosvurmcva teşvik yönunden, partıli hukukCulann rolü de unutu'mamalıdır. Hukukcuların TBMM'nds ÇİZELGE: 10 a Kornrlorın Ferlılere Gore Doğılım (196!> • 1 9 7 7 ) Fartüer Kcd % iplal Top'om AP o7 {69.5) 2a 32 4 2 BJ 2 2 CGP CHP 23 53 30 (56.6) . • 2 6 • CKMP |M>H P > 4 * . . . 2 DP 3 5 MP 6 6 VSP 2 2 1 1 SDP TIP 15 50 35 (70.0) 1 4 YTP 3 215 73 Gsneı Top om 142 Oran (%66) 1% 34 0i b ÇİZELGE: 11 Bczı Siyasal Portilerin Başvuruiannın Sonucloms SüreiprI ve İpta' Or<JTH (19621977) lyıl2 yıl 3yıl4 yıîdan 1 yıldon 2 yıldan 3 yıldan 4 yıldan Topicırn Partiler İptal oranı % 02 az az az fazla basvuru CHP 23/53 43.4 26 17 4 4 2 53 AP 25 / 82 • 30.5 51 14 12 5 82 TıP 15/50300 28 10 10 1 1 50 Kaynak t Resmi Gazete koHeksıyontorından haz'rlanrrıstır. ÇİZELGE: 12 Karsr Yılı Red 1962 1 63 64 65 66 67 3 68 1 69 70 4 71 72 73 2 74 1 75 76 77 Genel Toplam 12 (%41.4) Oran iptal 1 2 1 1 5 3 1 2 1 17 (%58 6) Topîam 1 Siyasal Partilerin yaptığı başvuruların yarısı biçim yönunden redde uğramış durumda t 2 1 4 1 9 3 2 1 3 1 29 en kalabalık meslek grubunu oluşturdukları ve sayılarının genelükle % 25'ten aşağı düşmediğınl de soyleyelım Ne var ki, hukukcuların coğunlukta bulunmalarının, AYM'ne yap'lon başvuruların coğu zaman taceleve getirilmesini» önleyemediğl do anlaşılıvor. Az önce belırtildiğl gibl, Mahkemenin daha ilk inceleme aşamasmda voya 6zde incelemeden reddettiği başvuru sayısı nerdeyse toplam başvuruların yarısına yakındır: 215e 96, yani % 44 6. Şimdi de Resmi Gazete taramalarından bu kez de Mahkemece sonuclandırılmış porti istemlerînln 15 yıllık genel dökümunü Çızelge 9'da izleyeilm. Ancak. Mahkemeye ilk yıllarda yapılan başvuru sayısının cok daha yüksek olmosının 1960 öncesi cıkanlmış yasalara karşı Anayasa'ya aykırılık savlarından kaynaklandıgını da anımsatalım. Bu kısa acıklamolardan sonra. şımdı de 1962 1977 arası Mahkeme kararlarıntn çeşıtii siyasal partilere göre dağılımını Izleyehm (Cızeige 10): Bu arada, belll bir siyasal partinın yaptığı başvurulara ayrıcalık tanındığı suclamalarının yerinde olup olmadığı da a Mahkemelerden itiraz yoluyla gelen başvurularda red oranı aynı konudaki başvurular nedeniyle yükseliyor. Yasama Meclisleri üyelerinin başvuruları partilerin başvurularından daha başarılı. raştırılabilir. Anayaso Mahkemesi'nın CHP başvurularını ötekılere oranla doha kıso blr sürede ve geneilıkle doha olumlu yönde sonuç^andirdığını söy leyebilir miyiz? Yüce Mahkemeye en çok başvurmuş üç siyasal parti istemierini ilgilendiren (Cizelgs 11) bu soruya sınırlı bir yanıt saglayabıür: CHP'nln öbör partilere orort!a genel red oranı olan % 34 0' dan daha düsük olumlu sonuclar aldığı çorüluvor. Ne vor ki. kararları hııkuksal lceriklerinden soyutlayıoı bu tür genellemelerin yamltıcı olacoğı gerceğ' de gözdan uzak tutulmamalıdır. C. YASAMA MECLİSLERİ 1/6 ÜYELERİNİN BAŞVURULARI Siyasai pcrîı:erin gene! merkez^eri dışındo arcak ço<ğu zaman onların dolay'.ı desteğindo, TBMM üyeleınin Anoyaso Mahkemesine başvurmakta olduğu bi'inmpktedir (Çızelge 12): Yosamo Meclısîeri Oyeierlnln yopfklar: basvuruiardo. siyasi3l pcrtı:erinkine oranla daha vüksek bir bcsnrı oranı sağlod'Warı ızlenTektedir: % 34'e korşılîk %58 6 Sanırız bundo hem rtavo konularının özell'ğ! hem de basvuruların cok daho d'KkatP bır oıcımde </apılmıs o'mrjsının ro!t"ı büyüktur. SİMEL Su, İnşaat, Makina, Elektrik Limited Şirketi Müdürlüğünden Ceşitli ıcmesuyu tesislerimiz gereksınmesi icin FontA.C.B. özel aksamı ve Armatürler satın alınacaktır. Bu ı$e aıt şartname Şırketımiz Ticaret ve Malzeme Müdürlüğünden 1 500. T L bedei mukabılınde temın edüebıiır. Kapalı teklif mektupan 29.61979 cuma gunü saat 15.00'e kadar Şırketimiz Ankara Zıyagokaip Cad. Yıldız Han Kat. 3'deki Yazışma Yayın Sosyal işler Müdürlüğüne verilmış olacaktır. Postada olabılecek geckmeler gözönune aımmaz. Şirketımlz 2490 soyılı Yaso'ya bağn değildir. (Basın: 16701/4935) HEDEF, DEV BİR DENİZ GÜCÜ! TÜRK DONANMA VAKFINA YAPACAĞINIZ YARDIMLARLA BU HEDEFE ULASABİLİRİZ. « 'NCI YAYIN YILf.VUAN TAfU.M'8 rtZITNLİ BtR SEO »JEVI 8U ?IM ıKM ö"l A'm.İBSIN1Z. t'fYfliı ıi a . 9 Sti \PHN KZ fll!<UH İ ' s l IZ PÜST/1 GIDEB. OLÜNUÜ. A YARIN: Parti * Kapatılma Kararlan