Katalog

DÖRT CUMHURtYET 17 HAZtRAN 197*" POLİTİKA VE ÖTESİ .MEHMED KEMAL AEDULCANBAZ ıMMıL 0VMMYACA1 LVCİLÎK OYuNUNM. ı3î , I3İ HuTFAĞlMıI, İîi VATAKL OOAMıl OLMCAK... , pASTA uETı'ptECEM. RfNKLÎ LEUiE?; DEALiRıM... Ö&E O N l E i i f t HAYALİ 5ATKAM. PA TURMAN SELÇUK TAMAM OVUy^t İAHl WZ A Dl/fc L ^Y ALMAM SANA ARIÎKA 1 Kıli... TAMAM PÎMİ? Galata Köprüsü Ada ve Kadıköy vapurlan artık köprünün Marınara'ya bftkan yakasına yana^mıyorlar Haliç vapurltuından ne kaldıysa, onlur da. ote yakaya yanajjiyorlar Eskl ve kocanıı» köpru, vapur loslamalanndan kurtulmu» oldu YaJnız. köprunün Karakoy e yakın bolumunü bıraz daralttılar Bımcian olacak, altlan gidis geliş oldukça guvle»tl Balıkçılara buka baku geçenlere gdz ata nta ge^meye alışkın olanlar, şımdı köprunun altı yanne u&tundcn gltmoyı ye£hyorlar. Bogoz köprusü yapılmaden önce, Galata köprüsu lstanbul ıuı bir sımgesi sayılırdı Tasradan gelenler, eğer kopruden bır ke* geçmezleroe kondılerını Istanbnt'a gelmls saymıulardı Şlmdi Bogaz köprüsundon geçmetnlşleree kondllenni Istanbul'a gelmiş bellemiyorlar Köprü. eskiden paralıydt, blllnlr Şlmdi Boft»7 köprüsü parahdır Bundan bir süro önce Bayındırlık Bakanı Sayın Şeralettln Elçı ile Bogaz koprüsünün denetleme kuloslni gezmlstlk Gördük ki. köprünün dört bir yanına televtzyon verlcljeri yorleştırnuşler Sayısı 1015 olan alıcılara baktıgımızda anladık kl, Bogaz köprüsünün altmdan da. 1 ııstunden de kuş uçtnuyot Klm ne yapıyorsa her •jey avnada gıbi gorunuyor. Köpru ayagında nobet tutan poUs, can sıkmtısından bir sigara mı yaktı. ga/ete mi okuyor. göruyoı sunuz Arabalan bir ayaktan alıyor ötekl ayaga kodar izllyor. Arada bir /oom yaptı mı arabalann plakalannı bılft okuyorsunuz. Boğaz köprüsü böyle. Calata kfjprüsüne geünce lylce Voeadi Zaten pabucu dama çoktan atılmıştt Nerde o eski şenlikll durumul Koprü dedltıız mı ilk akla gelen OaJaia olurdu. Şımdl, Fikret'ln dedigi gibi. «Bin kocadan nrla kalan bive yi bakır»dlr. Öykülerde, möykulor de de pek adı geçmiyor Şiirlerde hiç görünmuyor. Snit Faık'in bir öykusünü anımianm Iki adam köprünün korkuluklarına dayanmışlar konuşurlar. Bui Ötokıne der kt: •Üskudar'da bir halam var, kaç yıldır gldip gflrtnedim » «Ya • der öteki. Başlar Saıt foık ondan sonra köprunün altını ya . Motorlar goçer mavnalar geçer. tekgcçcr, kayıklur geçer Bir tatlı anlatışı vaıdır ki Inson hıç bitmesln ıster Sonunda hava k.ıroıır Üskudar'ın ışıklan yanar. Adam gene• Üsküdar'da bir lmlum var. kaç yıldır gidıp gormedlm» der. Ya • dor ötekl öykü blter. Nazım Hikmet'ln çürlennde adam asmalardan sö/ edılır. «Eskiden koprü üstünde asarlardı. şimdi Sultanahmet'te ..» Oıhan Velı'nin de köprüyü anlatan bir silrl varciır Köprünün eskl şenlikll durUrrtunu en iyl anlatan yazanmu Ahnuıt, Habiın dlr Kopruultı kahveIsiıni, meyhanolen biz tle billriz de. bir zomanlar dcnu h'iaı.unları varmıi, hıç duynıadım. Denıok I'KIIÇ boyle&ı le$, hınlnönü kirll deftilmiş KoprüaJtı sulannda yıkanılabtlırmfş Hey gıdi gunler, heyl.. • Istunbul'u al sul/ar yapU tatanbul u aldık bırakın gulrar yapmayı çfiphifto çevırdik degıl mi? Hanı, gene duzen mesolesi dıyt'ıt^ını do bana geno soracaklur Burda da nn du/on?» Evot burda da duzen Haliç'e İlk fabnkıt iıiiiulma Unı veren Abdülbamıl tlr Fabrikacı 0 Kundrn bari bir ke/ Halıç e «lrmış ondan sonra bu lıule Kelırrnıs Altın Boynuz'u temızlemeye kalkıijsuk Istunbul motrosuna odcnocek para kadanuı lermoını/ ^'oıokır Bazütu"ı, Bue bırakın, temı/levellm» dıyor «Sı/ temı/leyin • H<ıuç, butun pısli^jyle bizlm «konomik dözen rinluyı^ınn/ı sııgıloyon bir sımge olarak kokmuf In yarı bır surok huyvıını glbt ortulıkta yatıp duracfjlc Yı>j<ı taknnı dllcdiftindo Karaköy'e görkemlı yupıltır yaptıssm dıledıgmce pencerelenne hava1 vn I ı mnlar tnksın bu kokuyu tigerlenne bızimle bıılıkte tekocektır Hnllç Istanbul'un ortasında, kaldırmaya gücıın.ı / yotnıeycn bır Icştır. N( \ ıe bı^ «eno ustad Ahmet Rasım'e gelellm. Üstad anl ıtıyor• bu (uılu htanamlarda hatın sayılır komedyaUr dluyor \u/me bılmoyenlen koıkuimak, denize ı(rno\ su snrpmek eskl alı^kanhklardandır. Gf>çen pazar kopru denı/ lmmamında bulunuyoıdımı Tunımadıftım kuruntulu bir kışı, soyunjııuş oUırak yanıma yoldı Go/ıırnde gozluk olmaMrıdt n Muru (bi)ıibuıu uHiad çcr^ovesıa gozlük tjlıMJ bnnı dnktor sanmı? Blrdenbııo dedı ki UoKior bev1 Donlzo nç mı tok mu yoksa jkısanın aln<ı mı «ınnflı"' Kendlmı hiç bozmadım, doktorlara özgu bu ka~ binıı lo dodını kı Sımdı ne haldesınız? Oytoybo durmayın, glrm! B'in sö/ümiı bitlrir bitirme* suyun orfasında bır sry paUadı Meger o kuruntulu yuzucu. kendı du<juncesınce, aç gırmek yanhsı imış. Ben söylor söyleme/. gonuldtn ınunaidk kcndıni kapıp hamanıın oîtıiıinn tıılattı tıkravı arkuJaşlaıdaıı bırıne anlaltıgım ?ıınmn doitum dedı kl Ya o küfi > » ""t m yapnıa zamanını soraaydı n< yanıt vorerektlnV. liundan kolayı mı var? Ne raman vaktln olurss o /• Ti;»n derdım Bunun Ozonno epeyce gülüijtük • Türlu unlatnnı VJUU I > • ı ı. ^ıgimi, Ankar»lı mıın'torı îsmrıH Ağaya yaki'jtıtırlar Ismuil Ağa, gunım birinde hıç görm«dlgi I»tanbııl'a RPIRSİ G^ldı ya bır bnsjtnn öto ba«}a koprüy ı de geçesl .. Dayanamayıp bagırası... • Ulan, doyjuslar1 • Yuruyenler ba^liinm fsmail A&aya dftnes! .. İsma,i) Ağtı çaîjirası Ne edecegını bılmoz olası .. • ' la no de çoKumuşsunuz • diyo'i .. O\av mı OITTTU'M mı bilpmem anlatırlnr Ama bir şey çıkıyor Bir Ankaralmın köprüye öfkesıni bellrliyor... Sjimdi o köpru nerde' Ankara'da Opera ftnlerine geclt İÇln yıjılaa boton blrkaç kopru eder. Emokli. «anlı köprü «flnün btrlnde tarihe kanşacak da ne ?amnn? Yetmedıgi bolli ne taşıtlara yetlvor ne yayalara . İtlş kakış .. «Yaşamımt tflmam'ndım» dor Rfbi KOlip geçenlerjn yüzüne bnzünlö bakıyor... Bir de yetkili ve sorumlu'arın yv^üne.. Dudım kl Açl «Cıucjmuz yumifi/ > ı İLİfc OVNAftıZ / ^ | UIH: / / Z L BÎLMEMKI'.. Siyasal Partiler ve Anayasa Mahkemesi II SİYASAL PARTİLERİN ANAYASA MAHKEMESİNE BAŞVURULARI Artun ÜNSAL Siyasal partılerımlzln Anayasa Mahkemosı ne yaptıkları başvuruların her blrl Içln ve yıllara gore ayrıntılı dokumlerlne geçmeden önce. okuyucularımıza bir kolayltk olmak uzere bazı genel verller sunalım. A ANAYA8A MAHKEMESİNE GELEN TOPLAM BAŞVURULAR (1962 1977> Ülkemlzde Anayasa Mahkemesl'no gelen Iptal ve Itlrozyolu davaları ve ötekl başvuru turlerlne lllşkln resml dökumler moalesef hâlâ yayınlanmamaktadır Bu boşluğu gerek Anayasa Mahkemesi görevlllerlnın yokın llglslyle sağlanan bllglier ve gereksn kendi cabalarımızla gercekleştlrdlğlmlz taramalar la bir ölçüde kapatmaya colıstık Anoyasa Mahkemesl'nde gorevll Sayın Mehmet B07o<juz'dan aldığımız bllgllerden 1962 • 1977 yılları arasında yopılan başvurular arasında 259'unun elyaaal partiler tarafından yapıldığı çizelge 1'de gorilemek' tedlr. Yukarıda 1 531 Istemt kapsayan çlzelgede de görüldCığü glbl Istemlerln çoğu (%48.4) Itlraz yoluyla gelmektedır Sıya» sal partiler (%16 9) Ise, giderek daha az başvurmaktadırlar. öte yandan. klşlsel başvurular (%?B4) da İlk yıllara oranla onemll bir düşüş göstermektedlr Bunda sanırız Anayasa Mahkemesi'nln neye yaradığının halk tarafından daha İyl anlaşılmasının rolu olsa gerektir Bizlm de RG taramalorımızda saptadığımız (Bu taramalarda ook büyük yardımı dokunan SBF ögrenclsl Tayfur Yeltekln" In tltiz özverlsin» çok şey borç luyum 1257 Anayasa Mahkemesi karorının yukarıdakl clzel geye oranlo daha ayrıntılı sayılabllecek genel dokümü de (clzelge 3) bu gozlemlerl doflru lomoktodır: B SİYASAL PARTİLERİN BAŞVURULARI (1962 • 1977) Çizelge 3'te slyasal partiler veya onların parlamento gruplarının başvurularının yıllara göre bir dokümu verılmektedır. Ancak hemen eklıyelım kl. 1971 Anayoso değışlkllklerlne dek, bir siyosai partlnln AYM'ne baş vurmaya vetklli olabllmesl içln son mılletveklll genel seclmlerinde gecerll oy soyısının en Oz yu^de onunu alması veya TBMM'de temsllcl bulundurması gerekiyordu Ayrıca bu partıienn meclls grupları da doğrudon AYM'ne başvurablllrlerdl Ooğişik 149 maddede ıse. yasama mecllslerlndekl siyosı partl grupları va Türklye Buyuk Mlllet Mecllslnde grubu bulunan Rlyasol partiler İle son milletvekill genel secimlerlnde muteber oy soyısının en az yüz de onunu alan slyasl partllerln yetkllj olduğunu bellrtlyor. Bun dan böyle TBMM'de temsllcl bulundurmak yetmlyor, grup kurabllme ıçln en az 10 öyenln bulunması gereklı (Bk? Slyasl Partiler Konunu md 18 Resml Gazete 16 7 1965) Kücük partllerln aleyhlne bir değlslkllflln gerçekleştlrlldlâ' açıktır KURULDUĞU YILLARDA Slyasal partllerln kuruluşu nu ızleyen yıllorda Anayaso Mahkemesine daha cok başvut dukları dlkkotl cekmektedlr Sanıyoruz bunda, Anayasa'nın ge çlcl 9 maddeslne göre. Anaya sa Mahkemesl'nln göreve başlayışının Resmi Gazete'de yayın SİYASAL PARTİLERİN 1963 YILINDA 145 OLAN BAŞVURULARI 1975 YILINDA 2'YE DÜŞTÜ. 1976 VE 1977 YILLARINDA ISE BEŞER BAŞVURUNUN YAPILDIĞI GÖRÜLÜYOR. ÇİZELGE : 1 YÎLUR» 1962 1963 1964 1965 196S 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1875 1870 1977 Slyatal Partiler (x) Mahkemeler (itlraz yolu) 29 43 27 28 5 24 48 31 33 30 41 ötekl yetkDI mercl (xx) Klsller 109 168 Genel toplam 141 145 6 7 9 6 17 8 10 4 2 2 3 360 51 46 16 10 15 12 7 11 22 11 3 9 4 12 3 10 1 7 8 S 22 2 Partiler giderek daha az başvuruyorlar T O P l A M O R AN 259 742 6 5 23 43 189 35 113 2 12 12 1 «1 10 1? 8 11 6 34 57 80 71 63 5» 58 47 204 60 141 59 96 135 284 .631 % 104 484 83 KAYNAK: Mehmet Bozoğuz'dan eaglonan bllgllerden derlenmlştlr. ( x) Yasama Mecllslerı üyeierlnın 1/6'nın başvurulorı ve dokunulmazlıldan kaldırılan parlamonterlerln yaptıg başvurular da dahıl (XX) Cumhurbaskanı, kendı 'rarlık ve görevlorını llgılendiren alanlarda «Ivll ve aekeri Yuksek Mohkemeler. YHK ve Onlverslteler. ÇİZELGE: 2 Anayasa Mahkcmcsine Gelen îstemlerin Dağılımı (1962 1977) YILLAR: Klsller Mahkemeter Partiler Yasama Meclis 1/6 1 Kendl. llgilen. konutarda 3 Cumhurbaşkam Dokunulmazlık »artl kapa OyeJIk Genel tılma. dusmesi toplam •OITM/ » 1962 19S3 1964 1065 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 10Q 180 (x) 8 9 13 10 20 8 11 6 6 4 1 399 % 31.7 15 23 30 18 19 1 144 130 9 6 4 4 2 4 1 17 24 30 30 24 28 27 17 32 12 7 3 7 3 2 3 4 e 2 1 6 S S 1 3 2 3 1 1 2 2 1 358 44 33 36 52 49 01 57 42 39 42 142 37 86 1257 1531 İSTEMİ KAPSAYAN DÖKÜME GÖRE ISTEMLERDEN COGUNU MAHKEMELERDEN İTIRAZ YOLUYLA GELENLER OLUŞTURUYOR 4 2 2 1 135 33 81 568 45 2 3 3 5 1 1 3 50 1 1 2 7 010 0 69 5 0.40 1 ) ANAYASADA YAPILAN DEÖIŞİKLİK SİYASAL PARTILERE BA8VURMA KONUSUNDA SINIRLAMA OETİROI T O P L AM 0 R AN 215 17.1 28 2.3 » 3.3 3 0^4 KAYNAK. Resml Gazete 5 eylul 1962 31 aralık 1977 dönemlnde (X) saptanan başvurulardır. Sayın Mehmet Bozoğuz, klşlsel dllekçelerln red korarlannın son blrfcoc yıldır Resml Gozete'de yoyınlanmadıflmı bellrtmiştlr Ne var kl. AYM Genel Sekreterllğlnln bu tuturnu AYK kararlarının R.O.'de themen yaymlanacağım ongöıen Anayasa hukmü (m. 152/son) İleçelışmektedlr t İLK YILLARDA KİŞİLERİN YAPTIKLARI BAŞVURULAR HALKIN BU KONUOA BİLGI KAZANMASI SONUCU AZALOI lanışını Izleyen 6 aylık süre Içlnde therhangt bir» yasa hakkında bu organ önunde Iptal davosı açılablleceğlnın belirtllmeslnin rolu buyüktür özellik le AP. CHP ve TİP tantidemokratlk» saydıkları blrçok yasanın Iptall lcln Anayasa Mahkemesi ne başvurmuşlardır öte yandan. Yüce Yargı orgo nının yalnız kararlarını değll var lık nedenınl bile kapalı olarak sık sık eleştlrmekten cekınme yen AP'nin tam 82 kez bu organa başvurmuş olması llglnctır Üstellk. bu İlk Iptal istemlerlnln (Anayasa'nın gecicl 4 Tiaddesl uyannco 27 Mayıs J960 ve 6 Ocak 1961 arasında cıkarılmış yasnlar alevhlne baş vurulmayacağından) Mayıs 1960 rtncesi cıkorılmış yasalaro yönelık olduqu da gozden uzok tutulmamalıdır Ne var kl AP'nin iktıdarda Iken aynı tuturnu nu sürdürmemtsi doğaldır CHP de 196? 1977 vıHarının buyük blf bolurnuni' muhnlelet te gecırdıaınden sık 8ik bu mahkpmpyn haşvurmuş olması şaşırtıcı de^ Idır ötfl vandon Anava<îo Moh kemesı ne en cok oaşvuron 0 cuncü partl olan TlP'ın 1961 se ÇİZELGE : 3 Yınar AP BP GP CHP Sonro 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 197ı 1972 1973 1974 1975 1976 1977 Topiom Oron (x) (xx) COP CKMP •onra DP MI» MSP 8DP (XX) TİP YTP Topîom MHP 75 2 2 36 1 t 1 1 1 2 1 j s 1 29 3 4 2 4 1 1 1 144 9 0 4 4 1 3 1 (x) 1 1 1 6 1 f 1 2 1 1 1 T 1 7 t 1 2 1 2 4 1.0 2 53 09 240 8 8? %381 U 6 2.3 sOtununda 0 2.8 2 2 0.9 1 0.4 50 232 4 1.9 3 3 215 12 7 3 7 3 2 Blrl CHP İle aynı konudo aynı zomonda acılmş; CHP Sosyol Demokrat Portl, 1965'de CHP"ye katıldı.. i*r almtyof. girmediğı halde öme ğln oylann %1? slnı ve 65 rnllletvekillıg' elde etmlş olön YTP'den daha cok sayıda Is temde bulunması anlamlıdır. Sl yasal yeipazenin solunda yer alan TİP. gerek parlamento dışında kadıfiı dönemde. gerekse parlumentodayken coflunlugun baskısına karşı Anyasa Mohkemesl'nl sığınak olarak görmustur. YARIN: Kârara Başvurular