Katalog

O N1E I CUMTTTJprVFT 1 AN 1979 EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMI... EKONOMİ... EKONOMI... EKONOMİ... TPAO'NUN HAM PETROL ÜRETİMİ 1978'DE SON YILLARIN EN DÜŞÜK DÜZEYINE İNDİ • UtUSAL PETROL ŞtRKETtNİN SON IKİ YILDIR ZARAR ETMEYE BAŞLADIĞI VE BU ZARARIN 1978'DE 1 MİLYAR 236 MİLYON LIRAYA ULAŞTIĞI BILDIRILIYOR. Batı yardımı Türkiye Için «son şans» oSara Uluç GÜRKAN BATI, TÜRKIYE'NIN KENDİ KENDİNE YETERLI HALE GELMESINl ENGELLEYECEK PO' 'TIKALARINI SAPTAMIS DURUMDA TURKIYE EUGUN SAĞLADIĞI OLANAKLARI KENDİ KENDINE YETERLI HALE GELVEK ICıN KULLANAMAZSA GELECEK YIL LARDA BATI DAN DAHA BUYtjK TUTARLARDA YARÛIM STEMEK ZORUNDA KALACAKTIR D,Ş BORÇ YUKU TEK BAS'NA BU ZORUNLUĞU DOGURACAK NİTELIKTEDIR. KREDILERıN KULLANIF^INDA ÖN CELIKLERIN DIKKATLE SAP B FBsun ÖZBÎLGEN H am petrol gerekslnlmlntn önemti boyutlara ulaştığı ve ıthol edılen pet rolun kuruluşumuz Turkıye Petrolleri Anonım Ortaklığı (TPAO)nin geıışım cızgısl başarsızlığa doğru yone mıştır. TPAO nun 1978 yılı ıcınde ham petroi Cıretımi son yılların en duşük duzeyıne inmıştır Ayrıca şırket son ıkı yılda zorar etmeye başlamış ve 1978 yılı zararı 1 mılyar 236 mılyon lıraya ulaşmıştır. Turklye nln yıltıR ham petrol gerekSlnlmının 16 mılyon ton cıvar nda nesoplandığı bır donemde petrol uretrne görevını yuruten TPAO yılda 1 mılyon ton cıvannda uret m vapabılmektedır TPAO nun 1974 yılı üret mı 1 mılyon 116 bın lor 1975 yılı ıretımı 1 mılyon 100 bın ton 1976 yılı uretımı 1 mılyoa 30 blrı ton ve 1977 yılı uretımı 1 mılyon 74 bln ton olmuştur 1978 yılında ıse ılk kez TPAO njn ham peîrol uretımı 1 mılyon tonun aıtna ınmış ve 993 bın ton oıcrak gercekleşm ştır Petro1 uretımının azaımasında ozellıkle Batı Raman bolgesındekı Cıretımın 226 bın tondan 167 b>n tona ınmesı etken olmuştur. sMı uffcsler v» uluslararosı fınansman künı luşlan tarafından sagıanacok yaraım, TurMye ıçın «son şans» oıaraK nıtelend.rılmekte, yardımın kullanımında «dıkkatlı olurmasu gerektiğı, Merkez Bankasında dovız transferlerı bekleyen dışalım ıstemlen ıcın alelacele harcanmamasının zorunlu oiduğu belırtılmektedır OECC ulk&lerı, Turkıye'ye sağlonacoğinı blldlrdıklerı 906 mılyon dolarlık kredın'n «Acıl ıtholat gereksınımlerının karsılanmosıncı» yoneltııeceğını açıklamışlardır Bu olonak. ceşıtlı turdekı yardımlardan oluşacaktır Ihmal edılsbılecek kuçuklüktekı bır bolüm «hıbe> nıtellğınded>r Buyuk bolüm ıse, devlet ve ihracat kredılerı nıtelığlndedır. Belçıka, Norvec, Bırieşık Amefika, Japonya. Avusturya ve Italya toplam 245 mılyon dolarlık blr ihracat kredlsl sağlamayı toahhut etmışlerdır. İhracat kredıten, kredıyi sağlayan ülketenn slgorta kurumları aracılığıyla kendı ıhracatcılonnın Türkiye ye satacaklan malların fınansmanında kuHanılacaktır Kredılerm gerı ödeme suresı 5 7 yıl arasında belırlenecektır. 661 mılyon dolarlık kredı ıse, 14 OECD ulkesi tarafındon verılecektır 20 30 yılda gerı ödenecek bu kredıierın de buyük bölumü «bağlı», bir başko deyişle krodıyi sağlayan ülkeden yapılacak ıthakjtın fınansmanında kutlanılabılecefc nltelıktedır Burada, Federal Almanya'dan sağlanacak 200 mılyon dolar ve Norvec'ten sağlanacak 11 mılyon dolarlık kredıler ile, bır olasılıkla Bırleşık Amerıka dan sağlonacak 198 mılyon doVarlık kredının ancak tbeitrlı» tutarlannı Turkıye kendi ınsıyatıfını gore harcayabılecektır. örneğın, ham petrol ve petrol ürunlerl ıthalatı ya da kredı sağloyan ülkeler dışındakl bir başka ülkeden yapılacak ıthalat ıcın yalnızca 100 150 mllyon dolar doiayında bır olanak doğabılecektır Bu olonak, yabancı bonkalarm ve IMF'nın katkıları da dıkkate alınırsa en cok 300 350 mılyon dolora ulaşabılır Bunun dışında Turkıye'nln OECD ülkeler' Dünya Bankası ve ycbancı bankalardan sağla TANMASI ZORUNLL DEVLETTEN DEVLETE ANLAŞMALARDA SALT KULLANILABiLECE< BıR KAYNAGA BIR AN ONCE KA VUŞAB'LMEK END 55SI ILF ACE LE EDILMESI ILEROE TERS SO NUCLAR YA^ATAB'LIP OTE YANDAN TURKIYE'DE YASA NAM SIKIMTILA^'N ARTIK HAL'' T4M AQIKCA ISTENECEK FE DAKARLIKLARA DONUSTURUL N«ESI ORTAYA C'KACAK TEPK. LER'N GOGUSLENEBILf/ESı GEREKIYOR. nocak kredîlerin 1 mılvar doiorı asV n «bağlı» kredı bıcimınde kulkınablec^tır Bu kredılenn, goreli bır ferchl k yarotccok jlonlarda örneğın dayanıklı tuketiTi malları uret ^n ra yenlden canlandırrnak ıcın kuüanılmamasıra azoTiı dıkkat gostetılmelıd r Dayanıklı tuket m mallan üretımme yoneiık dov,z kayncklcrı aecekleşt rllecek ıhracattan yapılabılecek kulîanımlarla sınırlı kalmalıdır Kullanım öncelikleri Kredılenn kullanımı öncelık'e hammade yok luğundan yurtıcı uretımı cksadığında namulunjn satın alınrrası gereken alanlora kaydırı'ma ıdır Bu alanların başında gubre ve petrok Tiya sanayıler nın hammadde'erı gelmektedır Bır başka onceliKİı alan doğrudan ihracat artışına katkı saglayacak ıthalat olmak zorunda dır Burada da çeşıtlı aTibalaı rralzemeıen onem kazanmaktadır «Hemen» sözcüğüyie tanım'anabılecek ve kı ea sürede ışletmeye açılabılecek yatrım projele rtnin ithalot gereksın mlen de öncelıkler Iç'nde de^er'endınlmelıdır Arcak bu cncelıgi, sait fab rıka bıcımındekı yatırımlar duze 'inde an'amamak gerekmektp'i. Fnbrıknların vapı^ ra orneâın ıthal edılen ham petrolü ya da ıhrac eaılecek ürunlerı taşımada, bazı parcalann eksıkiığı ne/jenıyle kullanılamayon gemıler yuklere • Doşalt ma kaposıtelerı de ckkate alınmalıdır Son bır oncelık Türkiye ıcın kntık onemdekl kamu yatırım proıelennın fınansman gereksımmlerı olmalıdr Buroda, Enenı ve Mak na Kımyo Endustrısı Kurumu'nun vası"ı çelık proıesı olmak uzere Demır • Celık pro elerı onem kazan maktadır eko r omık bağ TSIZI ğını l o ' i m a l ' vo da daha doğru bır deyışıe kazcnnak ıcm dışe asş uzun pazarlıklar gerektırecektır Buna karşn an asmalann salt kuüanılabl's cek bır kavncğc kavusmak erdıseswi° KISO süre de tamamlanmosı yonurciekı bjgunku e j tım ters sonuclar verebı'ecektır Bu durjmda, belkı kuyru^lar bır s j r e ıçın gıd^rılesı ecek, ansak benzer sorunlar hemen orunuzd^kı yılda daha da ağır laporak gundeme gelece'''ı r Ö^celık erı qerce<ıe ' rn °k >cın subat 1977' den DU yana do^ız transfe'i beNİe/en pek cok ıstemı de c*ı<K&te clırcnak ggöKecek'ır Bo/le bır secım kuşkusuz yurtıcırde bei ı kestmlerden se r t tepkııer gceceHır Öte Manöap Turkıvede yasa^cr sıkıntılam ha ktan acıkca ıstenen fedakarlıklara dönusturjlpnesı gereklıdır Ornegm Türkiye de genel petrol tuketmmdekı pa/ınn kbCLklugune ve tasarruf olanoklarınm sınırlılıgına rağmen benzın ıcm Kısıtlama kovulması bu yorıde b r mesaiı lcermeEl bakiTiından onerr1! olabılecektır Ismma s stemı fuei oıl'e dayclı doğroması c umınyum 1fX) metrekareden bu/uk konut yapımına en azınaan CHP lı be'cdı^eler r'ıyle ızın vermeme1' ıktıdarın dayanaklamı narekete gecırme anlamına gelebı lecektır Batı'daki bekleyişler Batı kapıtalızml, Turkı/e »e ycrdıtı sorufiunu örnek bır olay olarak eı9 a.rıışa benzemeKtedlr Pek cok azgehşmış ulkeve gore oldukca ılerl durumda buljnan Turkıye butun carpıklığına karşın, sanayıleşrre yolunda bugune kadar gercekleştırdığl bır kımlerı/le Bat 'Cin tehlıke potansıyelı taşıvar bır ulke gorurümundedır Kotü yone tıldıklerınde kuşku bulunnoyan kamu ıktısadı te şebbusıerı de bu gelışımde onem taşımaktadırlar Batı kapıtalızmı, TurKiye nın plan dısıplınıne davalı bır öncelıkler polıtıkası ızleyerek ve bütun olonaklannı uretımı artırmak ıcın seferber ederek dörduncü plan donemı sonunda kendı kendıne yeterlı hale gelebılecegını gormustur Kendı kendıne yeterl bır Turk ye ıse gunurruzde dünya polıtıkolarının odaqı olan Onadcgu'da bütun dengelen tersna cevıreb 'ecekt r Bunun onlenmesı ıcın Turkıye'ye yöne'lk özel polıtıkalar gel şt rı mışt.r 1 Tü'kıyeve vcpılccak ekonomık yardımo 8^ yas! blr ıceriK kazandırılmıstır ^ c r t 1978 de devaluasyon yapan ve U'jslararcsı Pa'a Fonu ıle anlaşan CHP ağır'ıklı htküme» bekledığı dış kredıler gelmeynce s yasal zeTiıiierde pozarl ğa kolaylıkla cekılmıstır Su arada sıyasal kozların kısa surede orta\a serılmesı ve nere/e Kadar gıdılebıleceaının ssrg lentıesı Turkı/enın pazarlık gucunu 1979 ılkbahcrıpda yok depecek oicüde zayıflatmıstır Ornecın SALT2 Anlaçması uyannca Sovyetler Bırlıgı nın denetienmesırden cok Bırleşık Amer ka nın Ortadocj da aradığı yenı dengelerın oljsturulmasma yonel k U 2 lerın tar tışTasını B rlesık Arrerıka ı'e So/yet er Bırlığı'ne bırakmaktan oteye b'r şey yapılamamıştır 2 Turkıye'nın Avrupa para pıyasalarından İMF'den gecmeisn yararlanamamasına ağıriık verllmıştır 100 mıNorlarca dolarlık foniann toplandığı Avrupa para pıyasalan, Batılı merkezlerin pa r a poht'ka arını tehdıt etmektedır Bu pıyasalardan pek cok ozge ısnış uıke g'bı Türkiye de DCM g bı duscnulecek en kötü yontemle de olso yarar anabılmıstır. Batı Icm para piyasalarının denetirnl glderetc önem kazanan b r sorun olmuştur Para piyasalarının denetımınde, IMF, Batılı Olkelerın merkez barkalannın tek tek başaramadıklannı gerceklestırmeye calışmaktadır İMF, Türkiye n,r para pıyasalarından yo rarlanması ıcın «yeşıl ışık» vakacak kuruluş olurken, ızlenecek kur ve Kamu gırşımcılıçi polıtıkalarına darbe vurma olanağma da kavuşmuştur. Ancak 1978 ve 1979 tStand Byîları bu olanagı bırer yıllık surelerle s nırlamıştır 3 Batı, Türkiye de uygulanacak uzun dönemlı ekonom' polıt kalarım belreme çobalarını yoğunlaştırmıştır Bu vondekı cabalar, özelllkle sanayıleşme secımler ne doğrudan müdahale blçımınde gelışmektedır Turkıye'den Istenen, öze1lıkle tarıma ağırlık verılrres ve ekonomık önceMklenn bu cerceve ıcmde saptanmasıdır. Bu ınodelın ihracatı artırmck ıcın d^vandığı temeller, âretıml artırmaktan cok K tüketıml kısmaya yönelıktır. Ayrıca, dovız kurlarının dış pazarı ıc pazara göre devamlı kârlı halde tutacak bıcımde değlştırılmesıne de ağırlık verılmekted'r Kâr esasına dayalı pivcsa ekcnomlsl kurallonnın kabulü ve yabancı sermaveye tesllm olma onlamındakı ekonomıyl dış rekabets acmak, Batı'nın sanayııeşma modelının nıha hedeflerl olmaktadır. Gercekte Türkiye, bugün saüadığı olanaklon kendl kendıne yeterll hale gelmek ıcin kullanmamast durumunda, gelecek vıllarda da Batı'dan büyuk tutarlı yardım'ar Istemek zorunda kalaccktır Faızlerıyle bırlıkte 25 mılyar dolara tırmanmış bulunan dış borc yukü, tek bas na bu zorunluluğu dcğuracak ağ'rlıktadır Gelecek yıllarda, ancak Mısır Isra I orneklerınde olduğu gıbı köklü polıtık dönüşumlere dayalı sıyasal odunlerle yardım olabılecek bır ülke olmaya doğru gıdışın yolları tıkanmalıdır. Aşılacak güçliikler Kâğıt uzerıre kolayca dökülebüen bu once lıklenn gercekıestırı mesı guctür Türkıye'nın, OECD ulkelerınden ve uluclararası fınansman ku ruluşlanndan saglayabıleceğı olanakıarın kullanı mı ıcın ayrı ayrı uygulama anlaşmoları yapılacaÛı acıklanmıştır He r o r anlaşma Turkıye nın Zarar ediyor TPAO 1977 yılına gelene aok hep kârlı olarak calışm.Şiir Şırketm ozellıkle 1974 ve 1975 yılları kârarı onemlı boyutlara ulaşmış ve 1 mılyar lıranın uzerınde kâr ettığı yıllar olmuştur 1977 yılı zararı 350 mılyon lıra cıvanndo oimuş, 1978 yılında ıse 1 mılyar 236 mılyon zarar etmıştlr Ayrıca şırketın toplam borçları 1978 yılı ıcınde hızla artmış ve sermayesı 1977 yılına oranla yüzde 15 azal mıştır TPAO yetk I lerı zararın nedenınm dış kredılerle, dış alımı sağlanan hcm petroi ve akaryakıt bedellsrınde meydarva gelen kur farkları ıle dovız darbogazı nedenıyle odeme vadelerının gecıkme eı olduğunu benrtmektedırler. unyoda ekonomlk koşullar degıştlkce, yoşamn da gerceklerı degışıyor Yaşamla bırlıkte buna baglı akla gelebıtecek t^er hangi bır dsğışım de artık «surprız» olmaktan cıkıyor Degış mın kapscmı ve nıtelığ) oylesıne şasırtıcı boyutlcra uzanobıhvor kı bır de bakıyor sunuz dunyanın en ünlü haber olma örqutlerı ınsan'ara ışl'ence yopmanın ,ontem rrını u kelerde darbeler gercekleştırmenın araclorını Dır an ıcın degıştıreb lıyor ve ekcnomık konu'.ara eğılı»or Turkıye belkı henuz ışın cok farkında aeğıl ama. dunya son gunlerde yen den «petroi» dıye calkaıanmak'adır Pefol fıyatlorın n petrolü ure ten ve satan ulke er tarafından yenıden aitırılması yonunde attıgı adımlar ozellıkle kap ta'ıst dunyayı bırbınne k c t n ş durumdadır Pe'roldekı fıyat ortışlcrı kcpıtalıst dun/ada oiağanustu ekanomık sonucıarın habarc sı olorak degerlendırılmektedır Gel şmış ulkeler onumuzdekı yıl ıcınde buyume hızlarının en cok yuzde 3 dolavında ger cekleşebıleceğ nı buyuk bır ışsızlık dalgasının gelmekte olduğunu genel fıyatların hızla artabı D blr bölümunü petrol tüketlmınde kısıtlama önlemlerı, bır bolurrunu de «Sentet k po'rol aroştır malan» ve petrolun yerıne ktıllamlobılecek dka me edılebılecek) urunlern gozden gec rılmesı oluşturmaktodır «Tokyo doruğjina qıtm3den once, Londra do duzenlenecek b r baş<a top'ai tıda, kapıtalıst ulke er, OECD ulkelerıyle yenıden dıyalog kurma olanagını arastıracaklar ve eıde edeceklerı son b Igılerı Tok.oda dege''pndıre cek eıdır Petrolden kaynaklonan auaya oıçusünde ge rılım, bır anda Amer ka'nn unlj haber alma o r £u tu CIA'yı harekote gecırrr stır Son /ıllarda onerr lı ekonomık sorunlara eçılmekîe oldugu bıldırılen CIA, son gelışme erın ısıgında oetrolle ı gı'ı bır rapor hazırlamıştır. ABD Senotasunda benzının tkarneye baglanmas nın» tartışıldığı b r sıro j a acıklanan CIA raporu ılgınc bngılerle aonanm'Ştır. örneğln OPCC'n fı/atları arttırılacagına ılış kln bır karar alacağı cck onceden CIA raporunda yer almıştır Rapora gcre 1Q7G cralık ayından sarsasyonel bır bıçlrrde kullanıldığı ve kendl ekonomık gerceKlerır, n «petrol pe'desı* alt nda soklanmak 'stegıdır Petrol ıtum KotuİjHerın anası» rolune cıkar Imaktadır Batı tarafındarı Ihıc sı ıse CıA nın bu tur bır rapor hazırlamıs oımas d r Bunun "naz k» bır anlamı vardır CIA sadece ekonomık gercekler ugruna oturup rapor hazınamaz Bcyle bır «ekorom k» raporun her zaman «Sı/asal» sorLçlan o cbıleceâı bu so nucun herhargı bır u'kede bellenrreyen bıcımlerde ılgınc gorunumler kazanobıleceğı herhalde unutu mamcl'dır Dünvoda bu tür gelışmeler olurken Turklye'ye bakalım b r de Gercekten acıdir gorunum Petrolsuzlüktf^ı ve parasızlıktan do'ayı değıl Bu ,kı ooeyle bırhkte hu<umeîtn ve muhalefefn tovnyla ortaya cıkan bır acılıktır bu Petrol nedenıyle dünya bırb r ne gırmışken Turk ve kısır pol tıkan n batağına saplanmış bır ülke görünümundedır Işın nsana garıp g° en vanı ıktıdarın muhalefetın sıyasal oyunianra ayok uydurarak sürekU CÖzum getırmeyen konulara dalmış olmasıdır YORUM CIA, Petrol ve Türkiye Yalçm D0Ğ,\N leceğınl duşunmekte ve bu gercekler, onları tam bır panlğe sürüklemektedır Unlü kapıtalıst merkez Wall Street te hısse senetlerının fıyatları hız la değışmekte, bu değışım belırli sanayı dallarında kârlan beklenenın uzerıne çıkanrken, başka sanayı daliarında zararlar artmaktadır Özetle, petrolden kaynaklandığı ilerl sürülen tBüyuk b'r ekonomık bunalım»dan soz edılmekte ve dünya «Petrol tehdıdı» Ile karşı karşıya Dulunmaktadır. Bu nedenle de, Batı dünyasının ünlü lıderle rl konuya cozüm getırmek amacıyla arka arkaya bır aroya gelmektedırler Örneğın hazıran'ın 2122"sınde Avrupo ülkelennın Ener]l Bakanları Strazburg da bır toplantı duzenlemışlerdır Tartışılccak olan petrol tüketlmının «nasıl» kısılacağıdır. Bundan daha önemlı olan toplantı ıse, hazlran sonundakı «Tokyo doruğu»dur Kapıtalızmın «yedı büyüğü» Tokyo'da bır araya gelecektır. ABD, Almanya Ingıltere, Fransa, Italya ve Hollan da Tokyo'da Japon Başbakanı Ohıra'nın başkanlığında petrol sorunlarını ele alacaktır. Cartgr, Schmıdt ve dığer lıderlerm katılacağı toplaotının bu yana petrol dunyasında fıyatlar ortaloma yüzde otuz artmıştır CIA'nın e de ettığı bılgılere göre, 1974 . 1978 arasında OPEC ulke'erl toplam 660 mılyar dolar petrol gelırı sağ'crı şt,r Aynı dönemde bu ulkelerın kapıtalıst ounycdan satm aldıkları ceşitlı malların toplam değerı ıse 640 mılyar doları bulmaktadır Bır başka de/ımle bu ülkeler petroJ fıyatlarını arttırmışlar ama bununla bırlikte Bctı Dunyası da sanayı urtnlern fıyatlarını artınmıştır Ve hk kez petrol ulkelenrın odemeler dengesl tartışılon bır konuya donuşmüştür. CİA'ya göre, önümuzdekı yılda odemeler dengesı açık verecek uc petrol ülkes arasmda Ceza>'ir Ekvator ve Venezüella bulunmaktadır D ğer petrol ulkelerınln odemeler dengesınde de oyle pek blr fazlalık beklsnmemektedır Acıkcası artan petrol fiyatlarına rağmen petrol ulkelerl ılk kez malı güclük ıçlne düşmek üzeredırier Bunun anlamı sanoyl urünlerı fıyatlarındakl artışın petrol fıyatındakl ortışın üzerınde oldjğudur Burada düşünülmesl gereken Ikl konu vardır. İM. petrol fryatlarındakl ortışın batı tarafndan iktıdar acıkca, muhalefetın «polıtıka tuzağına» düşmekte ve cıddl konulara daha az zoman ayırabılmektedır Ortalık petrol ve petrol ürunlerl nedenıyle lyıce bırbınne gırmışken, sonunda lütfetmışler ve bır toplantı duzenlemışlerdır petrol onlemlerı konusunda Cok geç gıdılmış bır yoldur Ve sıyasal ıktıdarın da sorumluluklarıyla bağdaşan bir yanı asla yoktur. Gecıkılmış de olsa, Enerıl Bakanlığının alacağı önlemler herhalde son derece radıkal olmak zorundodır Dışsatımlarm artık petrol alımını karşılamadığı bır ülkede alınacak on^mlere kımsenın ses cıkaramayacağı bır gercektır. Sıyasal hesaplardan ve kuşkulardan uzak bır bıcımde ele alınması ve cıddı olarak uygulanması gereken onlemler, Turkıye ekonomısınde «dönüşüm» sağlayacak boyutlara varmak zorundadır Daha öncekı ekonomık kararlarda görüldüğünün tersine, sürüncemede kalmayacak ve bir an önce uygulanacak petrol önlemlerın! herkes beklemektedır. Dunyanın ve Türkıye'nın vardığı bu noktada siyasal hesaplara ortık yer yoktur. Personel sayısı TPAO'nun 1978 yılı öretlml 10 yıl ftncekl üretıminın oltında gerçekleşırken vo şlrket son ıkı yıldır zarar eıme durumunda iken son on yılda çalışan personel sayısında 3 bın cıvarında ortış gorülmüştür Başka bır anlatımla TPAO on yıl önce bugünkünden 3 bın kışl daha az çalıştırarak bugüne göre daha fazla üretım yapon bır kuruluştu Şlrketln zarar ettığı son Ikl yıl ıcınde Ise kuruiuşa 800 kadar personel alınmıştır Ustelık petrol uretımı yapan Batman bölgesmde son Ikl yılda calışan sayısı 100 kışı azaltılırken Ankara ya alınan p&rsonel sayıscnda 250 kışıl k artış olmuştur. Arama ve sondaj Şlrketın aşağıya yöne'en basan graflğl arama ve sondaı calışmalarında da kendınl gostermektedır TPAO arama calışmalarını artracak yerde aramo ruhsatı olan saha sayısını gıderek azaltmıştır 1977 yılında 256 adet arama ruhsatı alan TPAO nun 1978 yılında arama ruhsatı sayısı 185'e duşmüştür Ayrıca petrol ararna'arı iclrı yaptırılan leofızık etüd mıktarı da gıderek azalmıstır 1978 yılında yapılan ıeofızık calışmalar yıllık prog roma göre ancak yüzde 44 oranında gerçekleştirılebılmlştır. Sondal calışmaları Ise yıllık programa göre çok düşuk gerçeklesnvştlr. 1976 yılında 140 bln metn. 1977 yılında 160 bın metre sondal yopılmışken 1978 yılında 101 bln metre •ondai yapılabılmlştlr. Yapılan sondaılann 40 bln metresi üretim kuyularında, 43 bln metresl arama kuyularında ve 16 bln metresi tesbıt kuyularında gercekleşmlştlr. Hom petrol bulma acısından önem toşryan aroma kuyularında yapılan sondal mıktarı 1978 yılında son yılların en duşük düzeylne ınmlştlr. TPAO, 1975 ythnda arama calışması olarak 42 adet v« 75 bın metrenln üzerlnde sondaı yapmtşken, 1978 yılındo 23 adet ve 43 bın metre arama sondaıı yapabılmlştlr. TPAO'nun bu olumsuz gellşlmtnln 19TO yılı başında blr mlktar düzeltllmey« başlandığı ve ham petrol üretımlnln artış gosterdıği b'ldlrümektedlr Ayrıca •ondaı calışmalarına da önem verilmekto ve petrol arama çalışmaları ilglll bakanlıklorca dıkkatle lzlenmek.ted.lr. ÜCRETFİYAT Kenan MORTAN DENGESİZLİĞİNE KARŞI "ENDEKSLEME,, YÖNTEMİ. ASGARİ ÜGRET NEYİ, NASIL ALIYOR? İHTtYAÇ MADDESİ 1 kg ekmek lcln 1 kg beyoz peynlr Içtn 1 kg sığır eti lcln 1963 45 dk 8 •oot 56 dk 6 saat 20 dk 1979 ŞUBAT 48 d» 10 saat 23 d» 13 saat 14 dk la serglieven Istanbu! Demlryolu Işcıleri Sendıkası Başkanı Zafer Boyar 1979 yılının asgari ücretının 1963 yılının osgan ücretınden doha gerı olduğunu ortaya koymuştur Boyar, bunun sonucu gelıştirdığı oner'lerde şu ikı noktayı vugulomıştır: 1978 nısanından bu yana mecllslerde b*kleyen vergı tasarısı bır an önce yasalaştırılmalı ve asgari ücret butünuyle vergl dışı bırakılmalıdır. Bu değısıklık sırasında asgorı ücreîın rakamı değıl, kavramı Vergı yasosında yer almalı ve asgari ücret her yükselışınde vergl dışı kalacak özel Indirım haddı de ona paralel yükseımelıdır. Asgari ücretın her yıl yeniden tesbitl bu arada her aıtı ayda bır gözden gecirilmesı ve gerılemelerının emekcl lehıne düzeltılmesl gereklldır. Yıl Icınde asgari ücrete eşel mobıl sısteml uygulanmalı, tesbıt dönemlerınde de Anayasada belırlenen llkelerle uyarlı yükseltme sağlanmalıdır. Aynı önerller akademik cevrelerce de mıştır. Ancak, endeksleme slstemlnln başansı lann sağlıklı olarak sap'cnmasından gecmekt«dlr. Bu nedenle Devlet Istatıstık Enstıtüsü Başkanı Oktay Varlıer ılk kez fıyat endekslerınin yenldon oluşturulması ıcm bır hazırlık başlatmıştır. Bu amaçla, halen Turkıye'nın büyuk kentlarınde hon« halkı tüketıcl anketlerl düzenlenmektedir Endek»te yer alan maride'erın oöır'ıkiarı bu sonuclara do1 yanarak yenıden ayarlanacaktır. S on Oc yıldır doludlzgln artışlarla OECD 0lk«lerl grubu Icınde Ilk sıraya oturan fiyatloro karşı belll olçülerde korunabılmek Içln, endeksleme adı verılen ve gelırlerın fıyatların artış hızına gore otomatık olarak ayarlanması şekllndeki yöntem gıderek yaygınlaşmaktadtr. Bu kapsamda bu yıl Ilk kez asgari ücretler ıkl yıllık süresl dolmadan yeniden saptanmış, kıralann fiyat artışlarındakl endkslere gore soptanacağı yolunda blr Yargıtay kararı verilmıştır. Uzman cevraler, aynı butünlükte asgari ücretın fiyatlara gore otomatık olarak ayarlanması ve yıne altın tüketımlnln caydırılması icın banka mevduatları faızlerlnın endekslenmesl yolunda çeşıtll onerıler getırmektedırler NELER YAPILDI? Türkıye'de enflasyon olayına karşı g«llştlrllen endekslemede belll bır yıl temel alınacak bu yıla gore fıyat artışlarının oranı hesaplanabılmektedır Aslında, soz konusu uygulamalar bılınen ve bırcok ülkede yıüardır kullanılan yontemlerdlr Bunlar icınde en onemll uygulama klralar konusundadır Yargıtay 15 şubat 1979 tarihınde verdığl cok önemlı bır kararda kıralar Icın «Genel ve baslt bır uygulama sağlavacok ve kendllığlnden Içtordiğl olan bir dayanak olmak zorunluğu ortaya cıkmaktodır» gerekceslyle endeksleme biçlmlne gldılme8lnl hükme bağlamıştır. Yargıtay'ın klralar kcnjsundakl yenl lctihatı Ile endeksleme sıstemıne de yenl bır bakış getırilmlştlr Eskl uygulamada, bır kira uyuşmazlığı durumunda yıllık fıyat artışları endeksl kıralara aynen yansıtılarak uyuşmazlık gıdenh,ordu Yeni uygulamada endeksleme bıcımı de değıştirılmıştır Buna göre, Tıcaret Bakanlığı toptan eşya fıyatları endeksının son ıkı yıllık artış ortalaması hesaplandıktan sonra, yüzde 40 altında ve üstünde sekiınde bır ayınma gıdılmektedır. eğer, söz konusu fiyat artış endeksı yuzde 40 m altında art mışsa, bunun yarısı olan yuzde 20 s ve yüzde 40 ı oşan durumlarda yarısı k raya yansıtılmaktadır Bunun dışında etkl derecesi sınırlı, ama uy gulama acısından önem taşıyan bırkaç karar alınmıştır Örneğın, asgari ücretler ıkı yıllık süres! dolmadan yenıden saptanmıştır Yıne tekst I ış kolunda bır sendıka top u sozleşme suresını doldurmadan fiyat artışları nedenıyie bır pahalılık zammı almıştır. Yıne gectığımız ay saptanan 1979 yılı oyçıçek taban fıyatlarında «Pıyasa fıyatları taban fıyatın üstüne cıkmcsı halınde taban fıyat yenıden ayarlanır» şeklınde bır hukümle devlet üretıcl karşısında yükümlüluk a tına gırmlştır. Nerede öneriliyor? Mecllsln toplanmaması yüzunden göröçOI©m«yen vergı tasarısı Ise ücretlerln g«llr vorglsl karşısındakı konumunu asgari gecım Indlrlmlnln enflasyon Ile sılınıp süpurulme=mı baş tartışma konusu yapmıştır. Nıtekım konuyu bir araştırmay