Katalog

O N 1K 1 CÜMHÜRtYET 15 MATIS 1*7» EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... DIŞ ÜLKELERDEKÎ GİRİŞİMCİ VE İŞÇİLERLE ÎLGlLÎ KARARLAR ALINIRKEN ÖZNEL KOŞULLAR GÖZ ÖNÜNE ALINMIYOR Füsun ÖZBİLGEN Okömetln yurt dışındakl Türk Işcilerı va yatırımcıları ile ilgıh olarak cldığı bazı kararların değışik ülke lerin öznel koşulları dıkkate olınmodan hazırlandığı. bu nedenla bır ülkedekl yatırımcılar ve Işçıler Içın yararlı sonuçlar getıren kararların dığer ulkelerde kiler icın ters sonuc verdığı gözlenmek tedır. Yurt dışındaki Türk müteahhltlerinin fırmalarında calışan Türk işçilerının kazandıkları dövizın yarısını Turkıye'ye göndermelerıne ılışkın olarak nısan ayı lcinde alınan karar Lıbya'daki Türk yatırımcıları ve işçılerıne dönük olarak ve o ulkede yapılan incelemelere göre hazırlanmıştır. Fakat yurt dışındakl Türk fırmalarında calısan tüm Türk iş çıleri icın uygulamaya konulmuştur. IRAKTA 400 İŞÇİ Bu karar irak yasaları dıkkate alınmodan hazırlandığı icin Irak'da 150 mll yon r^'arlık bır proıe almış bulunan tek Türk firmasında çalışan Türk işcılerinl ise olüukca zor durumda bırakmıştır. Fır mada calışan bin kadar Türk ışçısinden 400'u bır ay icınde işini bırafcmış va co ğu kalifiye'olan bu Işcılerin bır bölümu yabancı firmalara gecerke>n bir bölümü de Turkiye'ye dönmüştür. Dığer ijşcılerin de ayrılmak uzere iş aradıkları ve Işi tamcmen yavaslattıklan öğremlmiştir.. TEK KURUŞ KALMIYOR Irak yasalarına göre Irak'ta ©ahşan Turk yabanctlar Irak'ta kazandıkla n paranın yarısını ülke Içinde bırakmak zorunda bulunmaktodırlar. Türk hükümetinln aldığı son karar İle kazanılan dftvızın dığer yarısı da Türkiye'ye göndenlmek zorunluğuna tabi tutulduğu Için Irak'ta calışan Türk Işcllerlnin eline tek kuruş doviz kalmamaktadır Böylece yaz aylarında 65 derece sıcakto cö tvn crtastn'Ja suloma konalı açma çabası icindeki Işcıler bu calışmaları so nu;u Tı.!cyeye bedelsız ıthaiat yoluyla "8'rrrek ısted'kleri örneğın bir 7İroot makinesinl dabl olobilmek olanağm dan *~~ınTer\ voksur hırokılmıstır TELEKS OPERATÖRÜNÜN SÖZLERİ Irak'taki tek Turk firmasında telek» operatoru olarak calışan bır genc ışcl Bon kararın kendısmi nasıl etkılediğınl ve ne yapmayı duşünduğünü şöyle onlatmaktadır: «Buradaki ayiık kazancım 150 dlnar. Bir süre önce karımı da yanıma getirdlm. Bir ev tuttum 50 dınar kira verıyorum. Gerıye geçınmek lcin 100 dınar kalıyordu. Son karar üzerine maaşımın yarısı firma tarafından kesılerek Turkiye'ye gönderlliyor Bu durumda ayda harcamak için elime 25 dınar kalıyor. Üstelik karım hamile, Türkıye'de ise para gândermem gereken hıç kımse yok. Tabii bu durumda borclanacağım 23 ay sonra Turkiye'ye gelıp bır bankada birıken maaşlarımın yarısını Türk parası olarak alacağım Bu parayı gizl'ce pıyasada dolara çevfrıp buraya doneceğım. Dolardan Dınar'a çevirlp borçıarımı ödeyeceğım.» FİRMAYİ DA ETKİLEDİ Kalıfıye Türk ışcılerınin hükümetin O+dığı son karardan sonro işlerinden ayrılmaya yönelmeleri Irak'ta tek Türk firma6i olan Bahattin Gören firmasını da olumsuz yönde etkılemiştır. Irak yetkilılerl her ay yapılan ışı değerlendırip ona göre istıhkak verdıklerınden gecen ay işcilenn ayrılması nedeniyle işler durmuş ve istihkaklor alınmamıştır Bağdat'a 60 km. uzak lıkta 250 metrekarelık bir alanın sulama ve drenaj projesını gercekleştirmekte olan fırma 34 ayda ışı bıtırmeyl üstlenmiş ve 23 oydo projenin büyük bir bölümünü gercekleştırmstır. Ancak son karar üzerine İşler yavaşlamış ve firma taahhutlerlnl gercekleştırmeme tehlikesl ile karşılamıştır 10 MİLYON DOLAR Fırma yetkılilerı şımdiye dek aldıklan Istihkaklardan Turkiye'ye toplam olarak 20 mılyon dolar civarında döviz gönderdiklerlnı, ancak fırmanın son kararla büyük bir sıkıntı ıcine dustüğünü, ışc.lerden kesilen yüzde 50'lerin Türkiye'ye gönderflmesinin Turkiye'ye sağlayacağı ayda 350 bin dolarlık katkının hem Işçilerin zor durumda kalmasına hem de firmanın sağlayacağı milyonlarca dolarlık dövize engel olacağını anlatmaktadırlar Bu durumu cAltın yumurtlayan tavuktan daha fazla altın yumurta e'de etme cabası ile tavuğun boğazını kesmekj olarak tanımlamakta olan fırma yetkilllen işlerl yürütebilmek lcin Işten ayrılan kalifıye Türk lşçilerl yerine kalifiye olmayan Pakistanlı Işçilerl almak zorunda kalacaklarını söylemektedirler İTHALAT ZORLUKLARI Öte yandan Irak'taki Türk flrması pro|enln gercekleştirilmesinde gereksinlm duyulan kereste, clmento gibi girdllerl Tfır fclye'den ithal etmek Istediklerinı ancak bu lonuda cıkarılan ceşitll zorluklar ve bö»kratik Işlemler nedeniyle bu Ithalatın bir Ikl ay geciktlğinl bildirmektedlrler. Sosyalist ve İslâm ülkeleriyle ticaretimiz artıyor Uluç GÜRKAN ürkiye'rrin. başta Sovyetler Bırlıği. Lıbya ve IraK oimak uzere Dogu Avrupa ıle Islâm ulkeienyıe geiışen tıcarı ıiışkılen kapıtalıst Batı'da kuşkuyla ızlerırnektedır. Resmı ozeı goruşmelerde Turkı/e'ye, t>u ılışkılerın «Dellı sure sonunaa polıtık donuşumlere yol açaoılecegı» anlaşılmuktadır. Batılnara gore, Turkıyenın Doğu Avrupa ve İslâm mkelerıne yonelnıesı, ayrıco yaniış bır ekonomık secım oimaktadır. Uluslararası Para Fonu Dunya Bankası ve OECD roporlarında, Tdrkıyeye «ılerı teknoloıı» almak yerine, emek gucunun g'rdı olarak kullanılacağı «emek yogun teknoloıiıerın» geiıştırılmesi oğutlenmekteaır. Denılmektedır kı: «Turkıye'nın rekabel üstunluğu saglayocagı uretım dallan var, balık ağı, gömlek g.bı Bunlan yapın, sonra, sut, peynır satmaya calışın Daha cok para kazanabılırsınız. Sanayıde yapabneceğınız, cımento, seramık cam. buniarı da ıhrac edebılırsınız...» Batılılara gore cbu doğrultuda Turkıye'nın zayıf değıl kuvvetlı pazarlara gereksınımı bulunmaktadır. Bu ppzarlar ise, Doğu Avrupa ya da ıslâm ulkelerınde değıl, Batı dadır. Ayrıca bu, Batı'nın parcosı olmanın da gereğıdır. ECEVİT'İN CIKIŞI Başbakan Bulent Ecevıt'ın Strasburg konuşması. Batılıların oğutlerıyle bırarada değerlendırılmelıdır. Başbakan Ece/ıt, Turk/ye'nm Doğu Avrupa ve islâm ülkeleriyle ışbırlığını genışletmek ıstemesının «Turkıye Batı'dan uzaklaşmak mı ıstıyor?ı yollu sorular doğurduğunu hatırlatarak, «böylesıne haksız ve cağdışı kuşkulor ve kaygılar besleyıp belırtmek yenne, batılı müttefıklerimız ve ortaklanmız, ozel bır |eopolıtık yeri ve tarıhsel mirasları bulunan Turkıye'nın, yumuşamaya, genel oJarak Doğu, Batı yakınlaşmasına Kuzey, Güney dıyaloğunu ve Ortadoğu ıle daho eağlıklı ilışkılere nasıl katkıda bulunabıleceğınf duşünmeliydıler» şeklınde konuşmuştur. Ortadoğu sorunlarımn gerekslz yere karma8ı k ve tehlıkeli bır duruma geldığıne de aeğınen Başbakan Ecevit. Batılı ulkelerırt bır kısmının Türkıye'nın krıtık ölcülere varan ekonomık guçluklerınden, Türkıyeye bazı polıtıkalar ve sınırlayıcı bazı gelışme stratejılerı kabul ettırmek ıcm yarananmak hevesıne kapıldıklannı vurgulamıştır. GUADELOUPE DORUĞU Başbakan Bulent Ecevıt'ın Strasbourg konuşması, Turkıye'ye yardım icın Guadeloupe Doruğu'nda alınan kararlara ve bu yondekı zorlama lara yanıt sayılabılır. Guadeloupe Doruğu'nda biraraya gelen Birleşık Amerıka, Federal Almanya, İn gıltere ve Fransa, Turkıye'ye yapılacak yardımın «ozellıkle İran oioylarından sonra> önem kazandı ğı konusunda gorüş birlığıne varmışlardır. Ancok bu yardımın «ıvedlı olarak gercekleşmesl icin Turkıye'ye kapalı kapılar arkasında «ıkı koşul» dayatmışlardır. Türkıye'nin Sovyetler Bırlığı'ne kar şı Batı'nın sınır bekcısi olduğunu ve Ortadoğu'da Arap ülkelerinl israil'e karşı desteklemeyeceğıni acıklaması Istenmlştir. Bu arada, Turkıye'ye bu yönde üstleneceği görevler de anlatılmıştır. Türkiye'nın Guadeloupe Doruğu koşullannı kabul etmedıği Başbakan Bulent Ecevit tarafından Strasbourg'da acıklığa kavuşturulmuştur.. Tür kiye'ye yardımın eşgüdümüyle görevll Dr. VValter T Dış ticaret gelişmeleri DOĞU AVRUPA % fark 16,65 46,58 + 29,72 37,14 + 88,88 17,50 + 52,81 + 12,55 1978 105,235 11,358 34.641 13,861 42,170 42 552 74,151 323,968 (bin dolar) Dışalım SSCB Bulg Cekos. D. Alm. Mocor, Polon. Romon, Toplam 1978 68,319 21,830 54.480 10.784 29,446 23.410 174,714 382 983 Dışsatım 1977 80,407 14.106 3,867 13.166 21,800 15 349 25,649 174,344 % fork + 30,88 19.48 (+ } + 5.28 + 93,44 + 85,83 1977 81,969 40 865 42,000 17.157 15 590 28 376 114,337 340 294 (+l (+) Dışalım Bahreyn Irak iran Kuveyt Suriye S Arab. Ürdun Yemen Toplam 1978 259,990 488,498 10,545 47,285 32.254 9,137 847,709 1977 19 654 694 453 165,030 16,511 23.166 5.^56 6.545 930 815 ORTADOĞU % fark () 62,56 36,13 + 39,61 8.92 1978 1.298 69.466 44,732 16,267 58.513 17,504 19,454 386 227,620 Dışsatım 1977 1,452 49,472 48,565 11.142 29.228 17.074 9.886 318 167.137 % fark 10,60 + 40,42 7,89 + 46,00 + 2,52 + 96.79 + 21,39 + 36.19 (+) H (+) ( +) (+) Dış^alım Afgan Banglad. Cezayir Etyopya Fas Lıbya Nııerya Pakıstan Sudan Tunus Toplam 1978 17 9.834 413 5 8,830 212 633 () 15.928 5.314 10,890 263,864 ÖTEKİ İSLÂM ÜLKELERİ 1977 7 7,065 11 5 12,072 276.357 2 9.404 I) 17,815 392.731 % fark Dışsatım 1977 283 7,652 5,917 206 1,927 13,555 1,593 2,212 1,623 10 283 45,271 % fark 90.46 91,65 33,63 26,70 + 15.62 40,93 31.92 + 99 28 + 3950 0,0 26,85 23,05 () + 69,38 38,87 32,81 (+) (+) (+) 1978 27 639 3.927 151 2,251 48.577 941 7,964 2,141 23.594 90.212 (+) (+) (+) (NOT: YÜZDE FARKLARDA. PARANTEZ İCİNDEKİ + YA DA IŞARETLERİ, YÜZDE YUZUN ÜZERINDEKİ DEĞİŞİM DEĞERLERİNİ YANSITMAKTADIR KAYNAK: TİCARET BAKANUĞI) Klep'ı, ABD Dışışleri Bakanı Cyrus Vance ve Ulusal Güvenlık Danışmanı Zbigniev Brzezlnski ile gorüşmeye ıten neden bu gelışme olmuştur. !Jluslcrası Para Fonu'ndan başlayıp, özel Dankalara kadar uzanan Batı yardımının gelecegı. Vance ve Brzezinski'nln, Başbakan Bulent Ecevlfln »özlerty le «Turkıye'nın gerek değışen dunya koşullarına, gerek coğrafya ve tarıh gereklerıne daha uygun davranmasını» onaylamak zorunda kalmalarına bağlı görünmektedtr. Günümüz koşullarında Batı yardımının kllltlenmesının, Turkıyede fHükumet sorunu» doğura bileceğı Guadeloupe Dortığu'nun koşullannı gözü kapalı kabul etmeye hazır hukumet formulleri uzerinde ısrarla calışanların varlığı bılinmektedır Ancak Türkiye. bu sorunu aşabılır, aşabildlğin de ise. ne clabıleceğinı Başbakan Ecevit şöyle özetlemektedır: «Şu sıradaki ekonomık güçluklenni aşmağa uğraşan Turkıye'nın bu cabalarına, muttefıklerınden ve ortaklanndan gelecek desteğın olcusü. Batı'yla ılışkılenmızın geleceğını, ıster ıstemez ve kacınılmaz olaraK etkıleyecektır Kacmılmaz olarak derken, Turkıye'n»ı bır sıyosal tercıh yuzünden ortaklarıyla bcğlarını zayıflatma amacını gutmedığını, fakat ekonomık etkenlerın kendıliğınden bu bağlan zayıflatabıieceg.nı belırtmek is tıyorum. Nıtekım, son yıllarda karşılaşılan doviz darlığının Bctı'yla ticaret olanaklarını kısması sonucu olarak, Turkıye'nın dış tıcaret ılişkılerınıa bıleşımı şımdıden büyuk olcude değişmeğe ve Batılı ortaklanndan uzaklasma eğılımi gosterme ğe ba<;iamıstır » Gercekte, ilışikteki tablodan ızlenebileceğl glbl, Turkıye'nın dış tıcaretınde Doğu Avrupa ve İslam ulkelermın payı, 1977 yılında yüzde 28 duzeyindeyken, 1978 yılında yuzde 31'ı aşmıştır. Dış ticaretın bütunu ıcmde kücuk kücük oranlı gıbl görünen bu gelışmenın önemı. dışsatımlardakı coğolmadan kaynaklanmasındadır. Turkıye'nın Doğu Avrupa ülkelerıne yönellk dışsatımı, 1977 yılındaki 174,3 mılyon dolarlık duzeyınden yuzde 86 oranına varan bır artışla 324 milyon dolara ulaşmıştır Bu arada. Doğu Avrupa ulkelerı karşısındaki 1977 yılının 166 mılyon dolarlık dış ticaret açığı da 59 milyon dolara gerlletılm ıştır Benzer bır gelişım, Islam ülkeleriyle olan ticaret ıllşkılerinde de gozlenmış ve 1977 yılmdaki 212,4 mılyon dolarlık dışsatımda yüzde 50 oranında bir artışla 317,8 mılyon dolara varılmıştır. Türkiye'nın ham petrol gereksınımının bütununu karşıladığı İslam ulkelerı karşısındaki dış ticaret acığı da. 1 mılyar 111,1 mılyon dolardan 793.7 mılyon dolara ındırılmıştır Ticaret Bakanı Teoman Köprulüler. islam ülkeleri karşısındaki dış ticaret acığının bu yıl daha da azalacağını vurgulamaktadır. Ticaret Bakanı Köprululer'ın verdığı bıigıye göre. bu yıl İslam ülkeierine yonelık dışsatımın 500 mılyon dolara ulaşmasına olanak verecek bağlantılar yapılmıştır Böy'ece, bu ulkelerden yapılan ham petrol dışalımındakı fıyat yukselmesinı aşan bir dışsatım artışı sağlanabnmış olacaktır HEYETLER Öte yandan, gectiğlmlz hafta Turkiye'ye 9»len Cezayir ve Lıbya heyetler! ile Suudl Arabıstan'a gıden Turk heyetı. islam ülkeleriyle tıcarl llişkılerın Türkiye lehıne hızla gelışmesıne olanak verecek sonuclar doğurmuştur. Benzer bır geilşım dün Ankara'ya gelen Nijerya heyetı ıle bcşlayan görusmelerdır. Bu arada, hazıran ayı başında Ankara'da toplanacak olan Türkiye Sovyetler Birliği Karma Ekonomık Komisyonu'nun gündemınde. tıcarı ilışkılerın otesınde yenı yatırımlar ve Türkıye'deki ham petrol aramaları da kapsanmaktadır. unya »ermaye çevrelerirün en unlü y»yın organlarından biri olan «Fortune» dergisinin son sayılanndan birinde Amerikan Savunma Bakanı Brown şoyle diyor: •Iran olaylanndan sonra Amerika petrol akışını normal olarak surdürmek için, askeri guç kullanımı da dahü olmak uzere, her türlü eyleme geçecektir» Ardmdan ekliyor Mr. Brovvn: «... Bu amaçlarla Amerika, Ortadoğu'da askeri ve ekonomık alanda daha etkin rol alacaktır.» ABD Başkanı Carter'ın Ozel Temsilcisl Christopher'ın geçen hafta Ankara'ya yaptığı ziyaret, bunun ardından Para Fonu (EMF) ile yurutulmekte olan goruşmelerde ortaya çıkan belh tıkanıklıklar, gercekte Amerika'nın sozleriyle davranışları arasındaki tutarhlığın bir kanıtıdır! Amenka'nın Ortadoğu dengesl içinde Turkıye'ye verdiği yen belirlemeden önce, bu koskoca ımparatorluğun son yülanndaki «manzaralarına> kü>aca bakmak gerek. Vietnam yenılgısi ile başlayarak Iran Şahı'nın devrilmesiyle donığuna varan sıyasal gelişmeler ABD ıçın aslında «Bir imparatorluğun sallanması» anlamını taşımaktadır. Sallanma dış politikada gerilemeler, başansızlıklar. içerde de önemli güçlukleıden kaynaklanmaktadır. ABD'nin son yıllarda guçlüklerinden birl kuşkusuz dolartn durumuyla ilgilidir. 1970'den bu yana degerini surekli yitiren Amerikan dolan, son dokuz yılda Alman markına göre yuzde 50. Japon yenine göre yüzde 44 değer yitirmıştir. Değer düşükluğu sonucunda dolar ya altına. ya da Alman ve Japon paralarına dönüşmeye başlamıştır. Dolar öyleslne hızla değer yitirmıştir ki, dun D ya para sisteminin çökmemesi için ABD Merkez Bankası parasım korumak amacıyla faiz orardannı yükseltmıştır. Ancak, para değerini koruma girışımleri ters sonuclar vermiştir. Bir yandan içerde fiyatlar artmış, öte yandan uluslararası ekonomıde «Para bloklan» doğmaya başlamıştır. Orneğin Almanya ve Fransa'nın başını çektiği «Avrupa Para Sistemi» dolardaki dengesızliğin bir urunü olarak uygulamaya geçmek üzeredir. ımparatorluğun bu sorunlannı enerji bunalımı ve buna ilişkın gelişmeler izlemiş. ram hazırlamıştır. Sovyetlerle stratejlk silahlan smırlandırmak, Çin Halk Cumhuriyeti ile dıplomatik ilişkileri yoğunlaştırmak ve ötesine geçmek, Ortadoğu'da kendıne bagh bir denge kurarak pet1"0' akışını garantiys almak Carter'm göz diktiği konulardır. İşte, bu sistem içinde Amerikan dış poIitikası yeni kavramlar oluşturmuştur. «Etkili bölge ülkeleri» kavramı emperyalist sistemin yeni araçlan ve buna ilişkin politikasının temelidir. Amerikan Imparatorluğunu ayakta tutmak amacıyla belli ülkelere rYORUM Etkin Bölge Ülkeleri Yalçın DOĞAN ardındatı Watergate ile başlayan rezaletlerl çokuluslu şirketlerın ruşvet skandallan bastırmıştır. Içerde sorunlannı çözemeyen her slyasal iktidann başvurduğu yönteme iki yıl sonra seçıme gidecek olan Başkan Carter da yönelmektedir. Bu da dış politıkadır. Dış politikadaki başansızlıklara rağmen. siyasal iktidarlar yine de di? politikada başan aramaktadırlar. Carter bu amaçla bir dizi prog«özel ve önemli görevîer» verllmektedlr. Amerikan kaynaklanndan eîde edilen bilgilere göre, bu «görevleri» yuklenecek ulkeler Güney Amerika'da Meksika, Venezüella, Brezilya, Afrika'da Nijerya, Asya'da Hindistan ve Çin'dir. Bunun dışında Ortadoğu başlı başına bir yer tutmaktadır. Ortadoğu'nun adı son yıllarda Amerikan dilinde «Belalı Üçgen»e çıkmıştır. Ama o «Belah Uçgen»in uslu çocruklan da vardır. Amerika, Ortadoğu'da «Ozel ve önemli görevleri» Suudi Arabistan, îsrail, Mısır ve Turkiye'ye paylaştırmaktadır. Bu ulielerin adîan Amerikan di} politik«vsında belirlenmış, Amerikan kaynaklarınca da dile getirilmişür. Belirlenen ulkeler çeşitli amaçlar için kullanılabilir. Enerji ve petrol sağlamak için, Venezüella ve Suudi Arabistan gibi.. Dunyada yeni siyasal dengeler oluşturmak için. Çin Halk Cumhuriyeti gibi. Banşçı bir simge yaratmak ıçın, Mısır îsrail gıbi. Ve kendi savunmasını surdürmek İçin, Türkiye gibi. Bu amaçlarm tumü Carter'a dış politikada başan sağlamak, dış politika ile içerdeki sorunlara çozum aramak amacında toplanmaktadır. Bunlann gerçekleştirilmesi elbette ulkesine gore ayn ayn pazarhk konusudur İlgili ülkenin sorunlanndan kaynaklanan koT nular gündeme getırılmekte %e ABD'nm amacına hizmet eder çozümler sağlayıcı bir pazarlık başlamaktadır. Sonunda bulunan çözuzn, ilgili ulkenin sorununa yardıra eder gibi görunmekte, gercekte ise ABD'nin çeşitli amaçlanndan biri yerine gelmiş olmaktadır. Bu da Carter'a dış politikada yeni bir «Zafer» kazandırmış olmaktadır. Konuyu Türkiye açısından irdelersek, dış yardımın verılmesi Turkıye'nın önemli bir sorununu çözmüş olacaktır. Ancak. yürütulen pazarlıkta paranm verilmesi ABD dış pohtıkası çerçevesinde ya yenı aslerle, ya da varolan üslerin yeniden donatılmasıyla söz konusu olabılecektir Yardım almak içerdeki siyasal iktidann «Başarısı olacak. donanım, ya da yeni üsler de Carter'm «Başansı». Dolayısıyla «Etkin bölge ülkeleri» arasmda yer alan Turkiye'ye. «Ozel ve onemli göre\'ler» yuklenmış olacaktır Daha doğrusu bu «Gorev» fiılen uygulama kazanacaktır. AET'nin Türkiye'ye ilişkin kararı sanayi kesiminde farklı tepkilere yolaçtı Kenan MORTAN . Dışlşleri Bakanlarınm topluluk Ile TOrklA r l v a Q r a E ı n d a k i i ü Ş k ı : e r l ^ yıllık dondurmaH L I yı kabul etmesı ıle yeni bır dönem başlamıştır. Kararla 1972 yılından bu yana yürurlükte olan Katma Protokol fiılen rafa kaldırılmış sayılmaktadır. Ancak alınan karar İş cevrelerınde farklı tepkiler yaratmıştır. AET'nin ise dondurulmuş llişkıler altında dahl tlcaretinl canlı tutmak lcin Işbırlıği projelerl adı altında soya yağı, fındık paketleme tesısı gibi eski önerilerınl tekrarladığı görülmektedlr. Turkiye'nın ekonomik dar boğazı ve sanoylnln iclnde bulunduğu konumu öne sürerek AET ıle llişkılerıni 5 yıl lcin dondurma istemi karar organı AET Dışışleri Bakanlar tarafından onaylanmıştır. Karar genel nıtelıği ıle Katma Protokol metnlne fıllen son vermektedir. Konuya bu yönden yaklaşan uzman çevreler. gümrük Indirimlerinln anlaşmalardan farklı olarak yeni bır bicimde yorumlandığını, İşcilenn serbest dolaşım hakkının da, ı1982'de Avrupa'nın o günkü koşulları ve if UZMANLARA GÖRE KARAR GENEL NÎTELİĞÎ İLE KATMA PROTOKOL METNİNE FİİLEN SON VERİYOR. TÜRKIYE'NİN KARARLARA KARŞI AET ADALET DÎVANINA BAŞVURU HAKKI BULUNMUYOR. olarak değeriendırmişlerdır. Kararı yorumlayan ESO iklncl Başkanı Yılmaî Ckıkır. cBu karar ile Katma Protokol artık dondurulmuştur Böy'ece Turk sanaynne 2or\a g/ydırilen dar ceket cıkarılmıştır. Bu dönemae ulusol eanayıe yön verecek güclü ve nitelıkil bır yopı lcin caba harcanmalıdır Cunku Türkiye'nın sorunlarının yanıtı kendı iç yapısındadır içte yanlışları düzeltmeden dondurmalar bız olamaz» demıştir. TEKSTİL KONUSU Dondurma kararında Türkıye'nin en önemli sanayi ıhraç ürunü olan tekstıl icin «İki tarafı da tatmın edicı bır cözüm yolu aranacağı» bldlrilmektedır Ancak AET bır dızı tekstıl ıhracateısı Ile anlaşmalar yaparak bu ulkelerın tekstil ıhracatlarını kısıtlamıştır Bunun dışındo Türkiye'nin AET ıcmde uye olarak değıl de ortak olarak bulunması nedenıvie Avrupa Topluluğu Adalet Dlvanı'na başvuru hakkı da bulunmamaktadır Bu nedenle onümüzdekı günlerde tekstıl konusunda Türkiye'nın önemli engellerle karşılaşabıleceği sanılmaktadır. gücü piyasasının durumu gözönunde tutularakı şeklındekı ifadenin yer dldığını kaydederek, artık Katma Protokolden söz edılemeyeceğını belırtmişlerdir. TAM ÜYELİK Türkıye'nin ekonomrk lllşkllerlne yepyenl yön kazandıracak son karar iş cevrelerl arasmda farklı yorumlanmıştır Kararın yayınlanması ertesl Ankara Sanayi Odası Turkıye nın AET'ye tam üyelık için başvurmasını ıstemiştir Resml açıklama yapmamalarına karşın. Ankara, Ege Sanayi Odaları Ile iktlsadl Kalkınma Vakfının bulunduğu bu grub,un yorumu şu noktalarda yoğunlaşmaktadır: «Türklye'nln Uluslararası Işbölümü İclnde yerl bellidlr. Ağır sanayıleşme 20 yüzyılın son çeyreğinde boş bir tutkudur Bu nedenle AETnin Izln verdiği bır sanayileşme türü icin onların onayı alınmalıdır. Bu nedenle gun gecırmeksızin tam Dyelik başvurusu yapılmalıdır.ı OLUMLUDUR DİYENLER Buna karşılık Istanbul Sanayi Odası n» Esklçehtr Sanavl Odası karan Türk sanayline yapi ve klşilik kazanoırmak acısından atılım döneml olarak nitelemlşler ve konuyu bu yönüyle oiumlu