Katalog

D Ö R T CüMHURÎYET 23 MART 197S POLİTİKA VE ÖTESİ MEHMEO KEMAL AEDULCANBAZ 5U 2AT BENİ M Î 8 İ OLDUNUZ MU Buna da Katlanılır Işımız laf ebeUgi değil mi, bir fıkra anlatarah baslayalım. Adamm biri çok sevdıği, onsuz edemedıği atıru yitirmıs. Ne yapsın Cazetelere bır ılan vererek. ahnın butun özelhkîerinı anlattıktan sonra, 'Bulana yuz altın vereceğım » demış Altm bu, Cumhurıyet'i 3000. kulpsuz Reşat'ı 4000... Kim aramaz yıten atv> Duyan aramaya koyulmuş Sonunda bın atı bulmuş yedereh getirmif. 'Atımz bu mii' Adam çok sevlnmış. 'Evet. bu' .. demif. , 'Buyurun öyleyse » Çıkarmıs cebinden altınlan bir, thi. ue, bes, yüz... Saymaya başlamif . Atı bulan, altmları elımn tersıyle iteUmıs. 'Yüz altm degıl.» demif. «Zfeı yüz altm isterim » •Neden?* • Bafeın anlatayım Ben atınızı şu ılerdeki tavlamn onünde. tam bır ayıgrnı eşıkten ıçen atarken buldum, sıze getirdım.» 'Ne olmus yaru?» 'Büıyorsunuz o tavla çok ünludür. Orada kendını at sanan esehler vardır. Eger atmız kaza ıle otekt ayağını atıp ıçen gırseydi. ne olurdu* «Ne olurdu?' 'Atıruz da onlar gibi kendini at tanan bır esek olurdu Ben sızm atınızı buldum, yüz altın onun ıçın istenm, atınızı eseklikten kurtardım yüz d* onun için. Eiti mı ıfet yuz.'» Ne yapsın adam, basmı* iki yüz altını almif atını . 'Bunu niye anlatıyornın?' dıye tordu, 'Işimız fıkra anlatmah.* dedtm. Oyleyse, devam edehm. Osmanlı Imparatorluğu'nun çökmeye yüz tutmasından bu yana ülkenın karşüaştıgı torunlara bır çozum arcmak hep «şahıs meselesi» sanumıstır. Padısahlarm değıştınlmesme peh cesaret edilememıştır ama, Sadrazamlar ıçın fılan gıder de falan gelırse ışler daha ıvı yurür denmıştir. Falan gitmıg, ışlerde gene bır duzelme olmamıştır. Ama öylm sarulmıs, halk nedense ınandırılmıstır. Bır Atatürk, bunun dışında tutulmuştur. O da batmif bır lmparatorluk'tan yeni bir devlet çıkardığı ıçin kifilıği agır basmış. Atatürk'ten sonra gelen Ismet Paşa ıçın halk arasında şöyle denmıştir: Geldi Ismet Kesildi kısmet Ardından Celdl Bayar gelmıt, onun için de töylenen şudur. Geldı Bayar Bozuldu ayar Daha sonra gelenler için söylenenleri yazmıyorum Ulke sorunlannm çozümu şahıslara bağlandığı turece hep bir şey söylenmiştir. Uzatmıyacağım. Bugün de öyle değil mı? Ulkenm sorunlannm çözümünün bir tistern olduğu akhmıza nedense bıraz geç duşmektedir. HAla bir Demirel Ecevit kavgası islerin şahıslara bağlandığınm gostergesidır. Halktan milyonlarca oy alan p c t i kavgaları da sıstem değıl. şahıs meselesinden öteye gıtmemektedır Bugunkü ıktıdann önlemler paketi dedıği nedır Demirel donemınde ulke mılyarlarca dolar dışarıya borçlandınlıyordu. Şjffidir, ^Ece^ıf. dışardan borç aİamıyor zamlar yaparak halkı devlete borçlandınyor Ne fark var Bin dışanya borçlandınyordu, bin ıçeriye... Düzen gene kapiîalist düzen (kımine göre harma ekonomı). dışa bağımlı. ulusal bağımsızlık yitirilmış, CENTO gl+ti mı gitmedi mi belli değil, ama NATO'ya gene can ve gönülden bağhyız... Değısen bır şey yoktur. Soruyorlar, bu pahahlığın altmdan nasıl kalkılacah diye... Etkiden nasıl kalkılıyordu ise gene oyle kalkılacaktır. Eskıden karaborsayı belli kışıler yapıyordu, bu zamlar paketi ıle belli kı iktidar karaborsacılıh yapacaktır. Sıgarayı sokakta onbeşe ahyordunuz, şimdi Tekel onbeşe satacak... Yağ, şefeer, çımento. demir. ötcki mamul maddeler d* öyle... Anlatvrlar. Fatıh Sultan Mehmet Utanbul'u atdığı zaman saşırmış. hocası Akşemsettin'i çağırmıs: 'Hocam, bu kenti biz nasıl yöneteeeğiz?» •Oğlum Mehmet,' diyesi ımış. 'Bu henti ten ydnetmiyeceksin ki, bu hent her zaman kendi hendıni yönetmistir. Eskiden Dımitri kulahmı Apostol'a giydinrdi. Artık Ali ile Mehmet de külah giydirenler arasına kanştılar.* Şımdıye değın bu ulkeyi hep karaborsa yönetmişti, şimden sonra devlet de karaborsaeüığa karıstığma göre bir eyyam da böyle gideceh. Her sey pahah gelir ilh günlerde. tonra çaresizlikten alifiUr. CHP'nin belli ki ince bir oyunu var. Bunca zamdan sonra kimse iktidan almaya istemli olamaz, Oysa vallahi olur. Otmanh'da bunca sadrazamın başı bınek taşı önunde kesılmedi mt7 Kesildi. gene koşarak mührü alanlar çıkmadı mı? Bunca zamdan sonra Demirel ıktıdan almaz diye duşunüyorlarsa, ben haber vereyım, alir Pek ince bir politıka degıldır ızlenen Sonradan Sadrazam olan Fuat Paşa. Sadaret Müsteşarı olarak Abdulmecit'in koltuğunun altına girdiğind* Maliye Kmm savaşından ötüru sıktfiktu 'Borçlanalım.' dedi 'Borç almaktansa istifa edenm* dedi AbdüU mecit llk borçlanma böyte oldu. Ondan sonra ardı gel di. Hep borç ekonomisı ıçine ginldi. Fuat Pasa • . 'Borçsuz devlet olur mw dıyordu. Olmadı Boylesı Moğol zulmü ük değüdir. bunun da us~ tesinden gelir bu millet! fcAlARl \ HLiNi ÖPERpiM. V'M?/ rUfiMETLjOLM, M* Petrol Zamları nlu Ls Monde Dıp'omatıque ın <Ocok 1979» soyı sında başyazar Claude Julıen konu olarok petrolu sec mış. Başyazının başlığı «Petrol Efsanesı>. Bu başyazı bozı gözlerı acma bakımından son derece önemlı bır gerceğı anlotıyor. Yazının önemlı kısımlarını buroya aynen aktarıyoruz «Daha 1972 Aralığında, «Reu ve Francaise de Science Politique» de Libyalı bir onemli kiçının imzasıyla yayınlanan bir yazıda, Beyaz Saray'm petrol fı yatlannın artırılmasma cesaret vereceğı varsayımı hatırlatıItyordu. Amerika'da uzmanlaçmış (petrolde Ç. N.) bosında, diğer enerji kaynaklarının kullonılı«ını kârlı kılabilmek icin petrol fıyatlarım artırmanın doğ ru olup olmadıgı tartısılıyordu Doha sonra, 1973 Nlsanındo «Poıegn Atfairs» detgisi. protik sonuç olarak, fiyat artırımlarına yeşil ışık yakon uzun bir yozı yayınlıyordj Bu yazının altındakl Imza cok onemliydi: James Akıns, yani Dışişleri Ba kanlığı'nın enerji problemlerinl çözümlemekle gorevli kıldığı kişi. Sonbaharda Akins elci ola rak otondı... Suudî Arabistan'oı «Petrol silahının İsrail'e yöneltilmlş olduğu ve Ekim savaşının (İsrail Arap savaşıÇN) bu formule derhal bir patlayıcı guç tağladığının onemi pek az dır. OPEC'ın elinde gorunen silah aslmda VVashington'un elindeydı; yoneltilen hedef de birlnci derecede israil değil, Bir leşik Amerika'nın dış ekonomik llişkilerdeki rakipleriydl.» «Foreign Policfyı derglsinde yalanlanamayacak şu satırlar yer almıştır: 11971'den beri Birleşik Amerlka Ortadoğu'dakl petrol ureticilerine fiyotları yukseltme ve yukarı bir düzeyde tulmakta cesaret vermiştir (...) Amerikan Hukumeti... Yuksek petrol flyatlarının... Avrupa ulkelerf ve Japonya karşısında kendi lehlnde sonuçlar vereceğini hesaplıyordu.» «Aslında 1973te Beyaz Saroy'a sunulan bir rapora göre, Uluslararası Ekonomik Danışma Konseyi petrol fiyatlarının yükselişlyle akocak petrol dolariann Amerikan Endustıisl ve bankalarım yeğleyecektf ve bu da Bütce Burosuna (1) gore, (1973 Ağustosunda) (Birleşik Amerika'nın ulusal okarlartna* hlzmet edecektl. 1975 Şubotında blle. Salnt Mortiz de (2). Henry Kissinger iran Sahıno f i yatkırı yüks«k tutmaktakl isteklerini anlayışla karşıladıklarını anlatıyordu. Tahran'ın slvll ve askeri siparlşleri Amerikan eko nomisl icin cok değerll olduğu gibi Şah ın zengınlıgı Amerikaya bu karmakarışık ve strate|ik onemi buyuk bölgede bir kale burcu sağlıyordu.» Yazının son kısmıno da ilerde değıneceğız. 1973 Aralık ayındaki OPEC fıyat zammının Amerikan ovunu olduğu 1974 ocak ve şubat oylarmda da Fran sız bosınında onlatılmış ve Kısaınger'e Nixon'a hucum o za man kolay değildı, hazret o zoman Batının kurtarıcısı rolündoydı şıddetle saldırılıyordu. Ama yenı bir petrol zammının hamen onceslnde ve tıatto Içın de, bılımsel komtlar getınlerek yapılan saptoma, onemle ele alınrr.aya değer. 1974 ocak ve şiıbot oylarmda Fronsız basının suclamosı yaralı bır kışının o andaki acısına ve bilincsızllğıne verllebılırdı ama, o günlerden beş yıl sonra bu onemd« bır yazı 1974 doho doğrusu 1973 oralık znmmı ve so nuclarını Incelemekte yarar olduğunu ortaya koymaktadır. Kal dı kı, bugunlerde 1974 zommının gölgede kalacağı bır zam dolgosı gellyor Gecmış benzer ola/, gslecekte olacaklara da tşık tutacaktır Petrol olımlorının zam göreceği, gorduğu bu günlerde konu onem kozanmıştır. 1974 Ya da Ekonomide Türkiye Ne Yapmalı « Arslan Başer KAFAOĞLU u OPEC ARTIK FONLARININ YATIRILIŞ TARZI (5) TABLO 1 (Milyar Dolar) 1974 İNGİLTERE: Devlet Tahvillerl Hazıne Bonoları Mevduat (Sterlm) Sterlın cınsınden aksfyon 1979 dövız mevduotı Diğer dövizli yatırım T O P L A M ı BİRLEŞİK AMERİKAı Devlet Tahvılı Hazıne Bonoları Bcnka Mevduatı Diğer Piasmanlar T 0 P L A M ı DİĞER ULKELER: Banko Mevduatı Kredi ve diğor yatırımlar Uluslarorosı Kuruluşlar T 0 P L A M ı 1975 1.7 0.7 13.8 0.9 2.7 0.4 0.9 02 0.3 4.1 0.2 4.3 20 0.5 0.6 6.9 \Z 21.0 5.3 4.0 2.1 11.8 90 11 9 20.9 3.5 57.0 02 10.0 50 124 174 40 35 0 Artan petrol dolarları Batıh bankalara doğru aktı TABLO 1974 1976 (Eylul) BATI BLOKU ENDÜSTRİYEL ENDEKSİ (8) (1967 • 100) 1975 1134 104 5 1130 103 0 1150 111.0 1976 124 4 98 0 125 0 101 0 121.0 129.0 1973 aralık ayındaki OPEC fiyat zammının Amerikan oyunu olduğu, Fransız basınında anlatıldı ve Kissinger'e şiddetle saldırıldı. OPEC zammı, Batı ekonomilerinin azgelişmiş ülkeler aleyhine düzelmesl sonucunu verdi. 1 TABLO II • 1975 YILLARIDA BATI BLOKUNDA ENDÜSTRİYEL ÜRETİM (8) 1967 < 1974 124 8 111.5 123.0 108 100 1975 113.4 104.5 113.0 103 115 111 Fark = 8.6 7 1 10 5 7 14 ÜRETİM Birleşik Amerıka AiTtanya Fransa lngılte r e Hollanda Japonyo 122 125 Bırleşik Amerıka Almanya Fransa İngıltere Hollanda Japonya 1974 124 8 111 5 123 0 1060 122.0 125 0 19761975 + 11 65 + 12 19761974 04 135 + 6 + 18 2 + 2 + 4 7 1974 OPEC ZAMMI VE SONUÇLARI Abdülhak Hamıt'ın şıırsel bır trajedıSinde Buyuk Egemen Iskender bılgınlere donerek cTarlhl yapan biziz yazan *lz> der. Ekonoml yazarları da bu sözden ders almalıdırlar. Aslında biz toplumda olanlara değer yargısı bıcerken, gecmlşi iyl yorumlomalıyız. 1974 bunalımındon sonra, Batı ekonomı yazarları ve polıtıkacılarının yaydıkları yoğun fıkır şudur: OPEC zammı geldı Batıda enflasyon oldu Acabo bu ne ölçüde doğru? Batı alışmadığı enflasyon oran larıno 1974 te mı girdi' Daho once boyle bır durum yok muydu? Aslmda Batı da fıyatların artışı 1974'te OPEC zammıyla daha nızlanmış oma 1970'ten «onra baslamıştır ve 1973'te ye nı bır hıza ulaşmıştır. Bunu ulke ulke görme olanağı vardır. Birleşik Amerıka'da 19661969 arasındaki uc yıllık fıyat ortışı yüzde 6 6. ıken 197073 yılları arasındaki flyat artısı üc buçuk kat fazlasıyla yüzde 22.7'dir. Batı ekonomlsinin kendlslyle övundüğü Batı Almanya da ilk uc yıllık flyat artısı sıfıra yakın iken sonraki uç yıldaki fıyat artışlan yuzde 14.3'tur. Fransa da ilk üc yıl İcin fıyat artısı yüzde 5 6. sonrakinde yuzde 22 3, ingıltere de daha ılgınç sırasıyla yuzde 13 ve yuzde 44, Italya da yüzde 3 ve yüzde 25, Japonya'da yuzde 6 ve yüzd© 15'tir (3) Görülduflü gibi. fiyat ortıslorının hızlanması 1970'lerde boşlamıştır. Fiyat artışlarının pek az olduğu Isvıcre'de bıle fıyat artışlan şoyle hızlanmıştır 1968'da yüzde 2.2 vs 1969'da yuzde 2 3 ıken 1970'de yuzde 5 6. 1971'de yüzde 6 6. 1972'de yüzde 6.9. 1973"te yuzde 11.9 (4). Isvıcrede 60 yıldan ben yuzde 10'u geçen tek fıyat artısı yılı 1973 tur. Daha OPEC zammı yapılmadan 1973'te enflasyon oran ları bu Olkelerde görülmem.ş oronlara yukselmıştı. Bizim ıddamız odur kl OPEC zammı Batı ekonomilerinin azgeüşmış ülkeler aleyhine duzelmesı sonııCUPU vermiştir. lar harlc) 80 milyar doları aşmoktodır. Oysa o yıllarda Botı üretiml artmıyor daralıyordu (Tablo 2). İki tablodokl ceiişkl Batının problemini ortaya koyuyordu Elinde işletllmek uzere büyuk para fakat yetersız ma! vor dr (7). Hem bu parolara faız odenmelıydi ve hem de ekonomi hızlo kalkındırılmalıydr. Batı ekonomilerı bunu başardılar. 1976 eyiuiundekı durumu da endüstrıyel üretım acısından görslım (Tablo III) Tablolardan görüldüğü gibi şu sonuclar meydona cıkmıştır: 1) Gerçekten OPEC zammı Japonya ve Fransa dışında Batı bloku ülkelerinı daha ağır yaralamıs. doların Avrupa ve Japonya piyasalarında düşme sı sona ermıştı. Şöyle kl, önce artan petrol dolarları gerçekten Batılı bonkalara doğru akmıştır. Bır Isvıçre bankasınm yayın organı iki yılda 1974 ve 1975 Botı bonkalorına akan petro dolarların akışını tablo Vde verıyor: Tablo 1'de gâruldüğü gıbl Ikl yıllık petro dolor yatırımı (Uluslororası kuruluşlara yatırı'an 2) Petro! zammının getırdlğı durgunlukla düşen mal üretımi ve yığılan petrol dolarlarına karşm hemen hemen sadece İngıltere dışında durum kurtarılmıştı. Batı Amanya fıyat istıkrorını gehşmeye yeğ tuttuğundan zararlı gorünuyordu. Ama aslında fıyat kararlılığına ı!k giren ulkeydi ve bunun meyvelerını gelecek yıllarda toployacaktı. Hollanda ıcın de durum oynıydı Pekıy bu «mucıze1» nasıl olmuştu? Ekonomide mucize yok tur. Bu bazı ulkelenn sırtından olmuştur Başta Bırleşık Amerıko Batı ulkelerı bu başarıya bızım gibi ulkelerı ucuruma ıte rek ulaşmışla r dı. Onu da gelecek yazımızda görellm. YARIN: Gelişen Ulkeler Tuzağa Düşüyor (1) Amerıka da Butçe Bürosu Maliye Bakanlığma değil dogrudan Cumhurbaşkanına bağlıdır. (2) Isviçre . J kayak yapılan bir kasaba Şahın orada bir kış evi vardır (3) OtCD yayniarından özetlenerek çıkarılmıştır (4) Economıc Survey of Switzerland 1975 • Unıon Bank of Svnıtzerland 197S ocak Zurıch (5) Bulletin Novembre 1976 • Credit ouısse. (6) Aynı kaynak (7) Bu sayılor kapital.st ekoncmınin dinamızmınden ne kadar yıtlrdiğinı gosterme bakımından da üginçtlr Or negın 1967'den 1975'a Batı Almonya'nın kalkınma hızı »ıfırdır, Aynı sekiz yılda Japonya nın endüstriyel uretiml sadece % 11, B Amerlka'nınki İse 11.3 artabilmıstır Ancok bir gercek daha var: Kalkınma hızları ort;k bir ekoncmıde temel olcu olarak alınmayacak kadar önemını yitirmiştlr özellikle Batılı hesop yontemleri ya nılgıloro pek elverislidlr. (8) Bulletin November 1976 Credit Suisse. Biuıon ilk kez bir uzunçalarda müzikseverlere sunulur ANKARA İKTİSADİ VE TİCARİ ILİMLER AKADEMİSİ MUHASEBE ENSTİTÜSÜNDEN Enstıtümüz L'sans tlstu Bılim Uzmonlığı (MASTER) Programına 4 yıllık Lisans Öğrenlm Kurumları mezunlarından belırli kontenjana flore öğrenci alınacaktır Muhasebe ve Vergı konularında eğitlm görmüş olanlarla, bu olan'ardok! uygulayıcılar tercitı edilmektedlr. Kayıtlar 1 Mart 1979 6 Nison 1979 tarlhlerl arasmdo yopılacaktır. Aynntılı bilg! Enstltö Sekreterliğlnden öğrenılebllır TEL 13 12 22 13 20 55 / 278. VEFAT Muzaffer Uzunselvının Eşı, Aydın Uzunselvi. Arsun Uzunselvt, inci Özcelık, Zuhol Sennen'ın bobaları, Ayşın ve Hakan Ozçelık, Elvan. Kerem ve Aslı Şennen'ın dede.en.Kemal Ozcelik Ergun Şennen, Ay^'jr Uzun Selvı'n'n koyınpederlerı (Scs.n: 11786) 2547 RAMİZ UZUNSELVİ 24 3 . 1979 gunu Vefat etmıştsr Cenazesı 25 Mart 1979 pazar gunu (Bugün) Iklndi Namazını Mjteakip Pend'k Çarşı Camımden kaldırılacaktır. AİLESİ C«»iri GmYöcel Mö2ik HmurSelcuk ptekçıfartte kutapoteftfc» buyük magazalarda, Tekin Yayınevi Sunar ŞAKİR BALKI BÜYÜK USTURALAR Mizab romanı İlhan Selçuk'un önsözüyle