Katalog

tKt ARAT.TK 197f M arc ChagaTTın kim olduğunu bîlenter btı kişının kılıse. hem de Alman Kılısesı ıle nıc bağdaşmayacağını, onun adının kılıse ılo yanyano gelemeyeceğını. hele onun Almanlar İCin ış gormeyeceğınl düşunürler. Bu kezki Almanya gezımde bunun tersıne tanık oıduğum icın. bu onemlı olayın öyküsunü okurlarıma anlotmak ıstıyorum .~Ü I ' •• ^ V •'^•i y .j'zğüsfi.. ::^^^^^^JMfcySMF'i fe'M^S*' : "'i ••• önce Chagall'ın kımlığıne göz atalım. Bu kisl surrealıst (gerçekustucu) ressamların cağtmızdokı en büyuk temsılcısı olup Rusya Yahudısı kokenlıdır 1887 ae doğduğuna gore, şımdl B2 yaşındadır Doğduğu kasobodo ılk v > orta e oğrenımmı yaptıktan sonra Çarlık Rusya'sının başkenti olan Petersburg (şımdıkı Lenıngrat) Guzel Sanatlar Akodemısme gırmış, daha sonra gıttığı Parıs'te 19101914 yılları arasında yine resım üzerıne çalışmış. 1914'te ulkesme dönmuş 1923'te, bu kez temellı kalmak üzera, yenıden Fransa'ya gıdıp daha once dunyo ö l çusünde kazanmış olduğu ununu olgun yapıtlarıyla genısletmıştır Ikincı Dünya Savaşında Fransa nın, Yahudi duşmonı Hıtler ordulorınca ışgalınden hemen once, 1941'ae, Amer.ka B T leşık Devletlerıne goç edıp 1946 yılına kadar orada kaldıktan sonra yenıden Fransa'ya dönen sanatçı, Fransa nın guneyınde genel bır adiandırma ıle Provcnce denılen bolgeye yerleşmıştir Şımdı oroda yaşamaktadır. Şunu da eklıyeyım; Chagalı bugün NewYork muzesınde bulunan «Yeşıl Kemancı» tablosu gıbı bırçok değerlı tablonun yanı sıra Gogol'un cö'ü Canlan yapıtını La Fontalne'in masallar kıtab.nı ve Tevrat'ın kutsal öykulerını kendı sürrealist onlayışına göre cok güzel resımlerle suslemıştır Buyük boyutlu dekoratıf resımlerde de olağonustu başarı sağloyan Chogall, Parıs'îekı buyuk Opera bınosı kubbesının tavan res'mler'ni ve Israıl'deki bir Sınagoflun onıki penceresmm renklı reslmlerlö suslü vıtrayının proıesını yapmıştır. CHAGALL VE KİLÎSE Hıfzı Veldet VELİDEDEOĞLU mfştlr Ostetık o da t'Pkı Stefan Zvveıg glbl Hıtler Almanya'sından cok çekmış, ruhunun bır turlu bağdaşmadıg' Amerıka'da beş yıl gurbet hayatı yaşamak zorunda ka'mıştır Durum boyle olunca bu Yahudi sanatcı. Hırıstıyan kııısesıyle ncsıl bır ruh alış verışı ıçıne g.rebılır, ve Almanlara nasıl yakıniaşabıiır? Konuya bır de ter9 yönünden bakalım Bir Alman kılısesı, mıhrabındaki renklı vitrayın resımlerınl yaptırmak ıcln, bırcok Hırıstıyan sonatkâr dururken nasıl bır Yahudi sanatoıyı seçeb lır? Olmaz sanılan böyle bır olay Almanya'nın Mamz kentınde olmuş ve oradakl St Stephan kılısesının m hrobındakı büyuk pencerenin renklı res.mlerının yapılması ış.nı, kılıse yetkılilerı bu Yahudi sanatcıya önermış o da kabul ederek olağcnüstu güzellıkte bir vıtray hazırlamış «Bunda ne vcr şaşılacak''» demeyınız Bl zım ülkemızde bır comıın ıc suslemesırde kullanılan Arap harfierıyle ayetler yazdırılması ışı, lcinde bulunduğumuz şu yırmıncı yüzyıhn sonlarında b<le bir Hırıstıyan veya Yahudi'sanatcıya verılebılırmış Boyle bır sanatcı ıstedığı kadar ustun bır «hattat» ıstedığı kadar olağanüstü bır yazı ustası olsun. madem kı Muslüman değıldır onun yazaccğı ayetierle camı sus lenemez Hınstıyan ve/a Yahudi ustaya bır cami yapımında olsa olsc taş v o r v u r u M u ıske le kuruculuğu duvar yapıcılığı. kubbe kur^unlayıcılığı da ıası nvman pian hozırlayıalığı gıbl iş'er venlebılır omo ıc ve dış duvarlara Kur'an ayetler1 yazma ış venlemez Bu hoşgoru aşamasına henuz ulasamadık ChagaM a sermuşlar bır Alman kıllses'nm mıhrob camlarının suslemesını mcm kabul ettımz dıye «Dınlerın amccı insonlıkta barış ve sevgidır Hınstıyon ve Yahudi d nıerı crasındc hoşgorüye öay^nan bans kuru'masıt a boylpce hızmet ettiğım kcnısında/ım» yanıtını vermış. Her smıftai Alman halkıyla Nazıler d'sında Chcgall gıbı buyuk bır sana'cının yapıtının kendı kılıse'erınde ver almasından öturu büyuk sevınç ıcındeler. Bu sevinc de kaynağını hoşgoruden ve sanatseverlıkten uu'>or Vıtrayı gortnek ıcın 16 ey al pazcr günü Maınz'e gıttım Bu kentı daha oncd gormedığımden yol iz bılmıyordum. Kıliseyı bulana dsgın ıkısı yaşh ve erkek, ıkısı de ortu yaşlı ftanım olmak uzere dort kışıye yol sormok zorunda kaldım Benden St Stephan Kilısesmın adınt duyar duymaz hepsı de bır tür memnunluk ve sevınç yansıtan gozlerle bana bakıp tChagall'ın vıtrayını mı gorecekslnız?» diyerek yol gostencılık yaptılar. DeTiek Maınz kentinın ınsanlan gercek bır hemşert olmcnın bılincı icındeler. dıye duşündum kendı kendıma. Anlattığ.m olaydo. onemll bir nokta daha var kı o da kılıse yetkılılerınln, mlh, ab oencere sındekı ıkonografık resimlen, klasık değıl, sür realıst resım akımına gore yaptırmalarıdır. Bılırsınız dın adamları genellıkle tutucu olurlar, c ışılmış, geleneksel formalıte ve bıcımlere sıkı sıkıya bağlı olurlar. Ankara'daki Kocctepe Camıı'nın sayın Vedat DalOKay tarafındcn cağdaş mımariık anlayışına gore hazırlanmış o guzelım pro|eslnı bızım dln adamlarımız bır türlu iclenne sindıremedıler de uygulama dışı bıraktılar Onlora göre cami dediğın ille İstanbul'dakı Selâtin camıleri bıcıminde olmalıdır Batıdak' din adamlcrının kafaları. tutuculuğun donmuşıuğundan yavaş vavaş kurtuluyor Yenı kılıselerın b.çimını gorsenız şaşorsınız Cok modern stılde yapıl.yor bunlar Ama bu yazıya konu o a n Mamz kentındekı St Stephan KıUsesı bunlcrdan değıl Stepnanberg (Stephan tepeS') denılen yuksekce bir semtte kurulmuş cok eskı bır k'lıse Işte bunun Ikıncl Dunya Savaşında harab olmuş büyuk Vltrayı Chagall'a yaptırılmış Onunde ou vltraydokı res mlerımn ıkonografısl (yanı her resım parca sının betımledığı oykuyu cnlatan dızelge) var. Sanatcı bu reslmterl Tevrat ve încıl'de anlatılan oyku ve claylardan es'nlenerek yaratmış. Butun bunları burayo geçtrmek hem olanaksız hem gereksız Bır fıkır vermek ıcın sadece t> r ••• ••• kocmı yazmakkı yetlneceğlm: VHroym tOIuş» adını verdıklen kuzey kanadının resım'e" orusında tSara bır çocuk dılıyor. cennet» tobloları «Barış ve Kurtuluş» adını verdıkler" o n a vıtrınde tMusa halkına yasc getirıyor, Yakub' un düşü. Ishak'ın kurban edılışl» tabloları; tTanrı, sevgidır» adını verdıklen güney kanadın resimlen arasındaysa «Meryem ve Isa, Davut, Nuh, yarctılış» tabloları var Bu cam tabloların fonunda hemen hemen butün esKl kılıse vıtraylannda olduğu gıbı oçıklı koyulu mavı renk egemen durumda Dışardan güneş vurunca bu renk karışımı ve uyumu olağanüstu etkı ycpıyor ınsanın ruhunda CnagcH ın butun dünyaca kabul ve teslım edılmış olan sanat dehası ve sozunü ettığiTi yapıtın değerı uzerınde hsrhangı bır duşunce ılerı surecek değılım Cunkü resım konusunaa, amatorce bır ılgının otesınde. dermlemesıne bıigi ve yetkım yok. Zaten ben resım anıayışı, daha doğrusu resım zevkı bakımından Leonardo De Vıncı, Raphceflo, Rembrandt, Rubens vo benzerleri gıbı klasık ustalardan sonra, yenı resımde Renoır'a ve sonra Manet, Monet, Van Gogh Cezanne Utnllo Sıslev ve benzederı g bı ızlenımcı (emperyonıst), anlatımcı (ekspresyonıst) ve kubist ressamlara kadar geıerek orcua takıldım ko'dım Henuz bu sının aşıp P cassa, Chagall, Mıro g b. gerceküstücü (surreolıst) ustalara ulaşamodım ve bunların yap'tlarına daha ısınamadım Bu kez gorduğüm vıtray da, Tevrat ve Incıl'dekı oyKulerın surrealıst bıcemde (üslupta), ama cok yumuşak detaydan orınmış ve canlı bır anlatım ve olağanustu bır renk cumbusu ıcındekı gorünümü belkı de benı gerçekustucu (surrea.ıst) resım akımına ulaş tıracak bır kopru oldu Artık resım muzelerinı gczerken «Chagall mı gec' » «Picasso mu, Mıro mu Brcque mı gec1» demeyıp, onların çağa donuk resimlerını de anlamağa calışacağım Insan kafasının her zaman coğa aönük olması gerektığıne Inanırım cunkü Böyle otmaz da bır yerde donup kolırsa bence o kafaya kafa denmez. 92 yaşındakı Marc Chagall sîmdi Provence'ın meltemlı ıkiiminde hâlâ resım yapıyor. Bılındığı gıbı Fransa'nın bu en romanıık bo gesını Alphonse Daudet (18401897). «Değinnenım den Mektuplar> adı altındo topladığı yapıtında kı cok totlı ve havalı yazılarıyle cnlatmış. Provence'ın ışığını kır konusunu sankl canlı renk lerle bezey.p somutlaştırarak kendınden sonrakı kuşaklara aktarmıştır. Daudet oldu^unde Chagcll, on yaşındaydı Daudet den ve Provence'den herhalde haben yoktu Oysa şımdı onun tmsel (rıcnev)) oeöır menınde yaşıyor Acaba Chagall de zaman zaman o bolgenin ışıklı ve renk!! görunümünü tablolcnna yansıtmak ıcm fırca kullanıyor mu? Sosyalistler Ne Yapıyor? Telefon çaldı. Bu dost sesl: Ahmet Kaçmaz'ı ölümle tehdit etüler. TEP Genel Başkanı Mıhn Bellı y t de Cağaloğlu Meydanmda öldürmek ıstemışlerdı Belli, sennkanlı ve atak davranışlarıyla saldmyı bır olçüde atlatabıldı ve kurşun yağmurundan sonra canlı kalabüdı Komandolar TIP merkezine gıderek Genel Sekreter Nıhat Sargm'ı aramışlardi; bır raslantı sonucu bulamadılar. SDP Genel Başkanı Mehmet Alı Aybar'ı da önceki gün tehdit etüklennl duydum Sonuçta büyuklü küçüklü bütün sosyallst partılermin yalnız uyeleri degü, üst yönetıcilerının de ölum tehdıtlen altmda gorevlennı yürütmeye çalıştıklan meydandadır. Fıkırlen yuzunden devletin kovuşturTnalanna uğrayan sosyahst yonetıcılenn can güvenliğıni devlet saglayamıyor. Fıkır yasağında devlet var, can güvenlıglnrie yok. • TSİP Genel Başkanı Ahmet Kaçmaz'ı Slümle tehdit ettıklennı haber alınca duşündum: Nasıl bır yazı yazsam? İstersenız başlıyalım. Anayasa devletı nerede? Parti Genel Baskanlannın olüm tehdıdi aitmda yaşadıklan bir ulkede demokrasj ne anlam taşır? Bır demokraslde devlet mekanızmasının görevı ber tur siyasal fikrın güvence altında orgü'lenmesinı sağlamaktır. Yurttaşı fıkırlennden oturu ko\iışturan, ama aynı yurttaşın can guvenlığını saglayamıyan bir devlet dozenınde aemokrasıden soz edılemez. Yazdık dıyeüm... Ne olacak' İstedığin kadar seslni yükselt; sağır duvarlara çarpıp geri gelecektır sesın .. Demirel yönetiminln sosyahstlen korumak Içın küçuk parmağuıı kımıldatacağını sanmam Tersıne, sermaye ıktıdan terör olaylannı, sosyalıstlenn. sendıkalann, ozgürluklerin canına okumak ıçm bahane gıbı kullanmak istıyor. Sosyalıst ve devnmci güçlenn parçaparça ve bölukpörçük dagmıklıklan ıçinde birbırlenyle uğraşmalan, siyasal yaşamda ağırlıklan nı hafıfleüyor. Ölüm tehdıtlen altında yaşayan sosyalıst yönetıcıler, (hıç olmazsa bazı koşullarda) guçlennı butunleşünp guç sağlayamıyorlar. Daha ötesmı de soylıyebıhnz Bugun Türkıye'dekı devnmcidemokrat guçler arasmdakı «asgan müşterekte» beraberlık sağıanması. herhangı bir siyasal iktıdan cılız bır ağaç gıbı sarsabılır, ve devleti anayasal rayına oturtacak bır agırlık yaratabılu. Bu ağırlık yaratılmadan. sermaye ıktıdarlanndan anayasal gorevlennı yapmalannı beklemek boşuna umuttur. • Ne yapmalı' Butun sosyalıst partıler. llerici dernekler. meslek odalan, Turkıye nın en buyük ışçı örgütü DISK'ın çevresınde toplanabılseler ve eylem blrügını sağlayabılseler . Bu ortaklıgın Türk • Iş'in sosyaldemokrat sendıkalannı etkıleyeceğınden Ve CHP'yı edılgmlıkten kurtaracagından kuşkunuz olmasın Ne var kı ölum tehdıtlen altında yaşamak bıle bızım ılencı ve sosyalıst kesımi bifleştınp ortak davranışa götüremıyor Bu bir gercek, ve yaşanıyor. Onumuzde zor günler var Demuel hükümetinin programı bır dıkta tasansıdır Dıktanın karanlığına dogru suruklenmek ıstenen Turkıye de ölümcul baskılar altında yaşayan devnmci ınsanlar nasıl olur da bOtuhleşemezler? Benım aklım böyle şeyı almıyor mantıgım kapsayamıyor Ama şu gerçegı de gorüyorum Artık «sermaye iktıdan ne yapıyor°» dıye oyalanmak zamanı geçtı «Bız ne yapıyoruz''» dıye kendı kendımıze sormak zamanı geldı Çünkü sermaye ne yapacağını bılıyor, emekçı ne yapacağını bılemıyor Sana'cının kımi ğı ve kışilığl üzerine verdığ m bu kısa bıloı, onun adının kıi.se, hem de bır Alman kıhsesıyle nıcn yonyano gelemiyeceğın yeterınce gosterıyor sanırım. Cünkü Chagal! tıpkı Stefan Zvveıg gıbı, Yahudi ırkından olmakla gu rjr duyan. resımlerlnın coğundo Yohudılığın kutsal oykulerını ve bu ırkın cektiği acıları anlaîan bır sonatcıdır. Stefan Zvveia anılarında şöyle der «...Ben. kend me sadece tek bır hak tonıyorum: Depremlerın en azgınlaştığı her yerde, hep bır Avusturyalı bır Yahudı. bır yazar, bir hümanist ve barışsever olarak bulunmuş olmanın verdığı hakkıı Chogall böyle bır şey yazmomış fakat Zvveıg'ın yukorıkı sotırlarınoo belırttığı Yahudılık ruhunu coğu yapıtlarında dı!e getır Yaşamak Ya da ölmck OKTAY AKBAL «Hoşcakal arkadaşım, el sıkışmadan. 6esslzce • Sokın ha, ne uzuntu, ne d9 huzunlenmek Bu hayatta yenı bır şey değil ölmek Ama yaşamck da o kadar yenı sayılmaz bence» dlye yazmış conıno kıymadan bır sure once... Toplumun buyük değlşlmi karşratnda sanotcı btr sarsmtı geclnr hep Oysa toplurrdakı o bu/uk aeğ şımi (steyenlerın başındadır O doğışımı gercekleşt rmek yolunda caba harcamıştır, yazıtarı, şıırlerı, tum yaşamıyla conını kanını sanatını katmıştır. Ama hıcbır zaman tam anlarmyla mutlu olmaz sanatcı... Doymaz, yetınmez «ışte sonuna vardık başardık» demez Mukemmell arar, daha lyıyı, daha guzelı... Bu yuzden kırgın duşer. yenık düşar bezoınlığe kaptırır. Ölümdür cıkış yolu. Başka yol olmadtğından... Otuz yaşındaydı Yesssnın, «yaşamak do o kadar yeni sayılmaz bence» dıye yazdığında. sonra da yaşamın kapısını kapattığında . Rıazan bolgesının bır koy cocuğu. hıcbır zaman mavı onıkırını ıcınde yaşattığı eskl günlerını unutmayan. ahenk dolu. renklı dızeler yazan... Sev len bır ozandı Bır Amerıkalı dans sanatcısına, Isadora Duncan'a âşık olup evlendıkten sonra Amerıka'da. Fransa'da yaşamak zorunda kaldı Kokunden kopmuş bır «yabancm gıbıydi kentlerde Kendı yurdunda da yabancılık duygusunu sürdurdü Bır devrım olmuştu o bu devnmın turkulerını yazmıştı, özlemle beklemıştı, ama umduğunu bulamamıştı Karamsarlık ıcınde ıckıye verdi kendını sonra da ölume . «Şıırım burda artık gereksız sa/ılıyor, öyleyse ben de gereksızim» dıyordu. Moyakovski. arkadosı Yessenln'ln ölümünden sonra şoyle duşünmuş «Yessenın in yoşamı cok acı bıttl, boylesı ınsan ıcm her zaman acıdır Gene de bano hem doğal hem mantıklı geldı olanlar Haberi gece duydum, ne denlı yoğun olursa olsun acım sabaha bıraz azalır dıyordum oysa sabah gazetede intıhar şiırını okudum. «Bu hayatta yenı bır şey değıl olmek Ama yaşamak da o kadar yenı sayılmaz» Bu dızelerden sonra Yessenın'ın olumü edebıyata bir gercek olarak yerlesti Bu guclü dızelern yalnızca bu ıkı dızesının bırcok güvenS'Z ınsanı Iple ya da tabcncayla ıntıhara sürükleyeceğl besbellıydı Gozetelerde sıra sıra cozumlemeler, dızl dızi yazıiar çıksa da bu dızeierın yarattığı etkı sılınemedı. Ne /apmak gerek? Ma/okovskı. «Yesenın'in son dh zelemın olumsuz etkısını bıle bıle sılmek ölümünü IIgınc olmaktan ckarmak olumun yüzeysel guzellığınin yenne başka bır güzellık koymak cunkü canını dişme tak.mıs calışan ınsanlığın başlattığı Dsvrım'l yaşotmok 'Cin tum gucunu bu volda kullonması gerök Yolumuzda engeller ne olurso olsun Yenı Ekonomık Pohtıka'nın cel şkılerı ne denlı zorlu olursa olsun, bu bizden yaşamanın mutluluğuna komunızme gıden bu son derece güc ıle'leyışın coşkusuna saygı gostermemızl Istıyor» dıye düşünür Mayakovskı'nın «Şıir Nasıl Yazılır'» adlı kuçOk kltabını okursanız büyuk ozanın bu güc. ama onurlu işl nasıl basard'ğmı anlarsınız Ozan «Sergey Yessenn'e» adod'ğı bu uzun şnn dıze dıze nasıi yazdığını, hangı duşunce. naval çılelerinden gsctiğınl. sozcüklerını nasıl sectıö'm anla'ıyor bu anısal denemeslnde... «Sıır Nasıl Yazılır», yazına ılgı duyan hor okurun okuması gereken bır k.toptır Özellıkle ozonların, yazarla'in. ozan yazar olmak ısteklılerınin... Yaşamdon kopmak mı. yoksa yaşamı yenmek m ı ' Sanatçının büyük Cilesı buroadır Nıye yaşama'ı. yıne ölmelı? Bu sorunu cozeb imek kolay gıbı gorunur. oyso sırat koprusünden gecmek gıbı bır seydır yanıtını verebılmek .. Nıtekım «Ölmek Kolay bır ış . Başlamok vepyeni bır hayata asıl guc olan» dıyen Maya<ovski de Yessenın'ın olumunden yedı yıl sonra 1930 da, 37 yaşında kalbıne bır kursun sıkarak canına kıydı Ardında bıraktığı şıır de Yesenın'ınkmden daha umutlu, yasam sevgısıyle daha dolu değıldı: «Cok yetersız «ben» sozcüğü benım Icln Bırl göğsümün ıcınde Yol acmaya calışıyor kendlne Alo. Telefonda sen mısın. cnne? Anne, oğlunuz ölüyor gorkeTilı bır bıcımde Anne, kalb nde yangm var onun • Söyleyın, kızkardeşlerıme Olıo'ya. Lıuda'ya Artık bana yer olmadığını bu dünyada» «S'ir Nasıl Yazılır''» bjyuk bir ozanın yaşomından anlamlı bır kesıtı de venyor bıze... Şlırın, yaşamın ta kendısı olduğunu da... BILÎM DÜNYA3I Hayir nı kalp durmasının blhnen nedenlerıne bir yenısı eklenmek üzeredır Damar spazmı Bılındığı gıbı spasme» sözcüğü eskı Yunancada «çekmek anlamındakı «span* da'n gelmektedır Yunanlılar. bunun ad bıçımı olan •spasmos (çekme anlaraına) sozcugunu yapmışlardır Sözcuk •spasmus» bıçımınde eskı Latınceye oradan «le spasme» bıcıminde Fransızcaya, •spasm» bıçımınde de Ingıhzceye geçmış tır Sozcuğün tıptakı anlamı, adalenm elde olmayarak kısa veya uzun surelı kasılması, sertleşmesıdır Türkçemızde buna «kulunç» dıyoruz Farsçadan gelmış bır sozcüktür Spazm'a dılımızde kramp da denmektedır. Bu sözcük de Fransızca yoluyla Almanca'dan gelmıştır. Bu açıklamalanmıza gore damar spazmı» damann bırden kasılması sertleşmesı. bu yüzden daralması demek olmaktadır Kalp Durmasınm Yeni Bir Nedeni Vehbî BELGİL â rak dnman tıkaması ıle ızah etmışlerdır Fakat, otopsı, daralma ve pıhtı gıb! şeylerin bulunm^dıgını gosterBunun uzenne doktorlar. spazm olasılıgı uzerınde durmuşlardır Bu gun uzmanlar •spazm» uzenndekı çalışmalarına buyük hız vermışlerdır Çunkü esasen daralmış olan damar spazm etkısfyle busbutun darahnca kanın geçmesı çok zorlaşmakta, bu da «angına». «anı ölüm»'gıbı hallere goturmektedır Amenkan Kalo Derneglnın toplantısında Italyan dok tor Attılıo Masen (Pısa Ünıversıtesınden) de aynı yönds açıklamalarda bulunmuştur Dr Masen, ıstırahat ettıklen bır sırada şıddetli gögus agnlarına tutulmuş veya damarlan ayn derece lerde yag baglamış 200 kışı uzerınde denemelerde bulunmuş ve bunlann hemen hepsının rahatsızlıklarının damar spazmmdan ılen geldığı sonucuna varmıştır Bu konuda aynen şöyle demıştır «Damarlann yağ bağlayarak daralması bu gıbı has talarda «angına pectons»ın nedeni değıldır, bır rastlantıdır » Fakat uzmanlar. saglıklı bır daman daraltarak kan akışını yavaşlatan spazmın kısmen daralmış bir daman ıyıce tıkadıgı kanısındadırlar Kalpçiler toplantısı Nedensiz ölüm Başka gözlemler Damar kasılmasının kalp durmasına yol açtığı ılk kez, yuzyılımızın başında dıkkatı çekmıştır Fakat damar kasılması ıle kalp durması arasındakı üişkı o zaman ıspatlanamadıgı ıçın olay üzerınde daha fazla durulmamsş aru kalp durmalan daha çok damar duvarlanrun •yag» ve cholesteroN (kolesterol) bırıkımı sonucu da ralması (atherosclerosıs) ıle izah edıhr olmuştur Damar spazmı konusu, bır rastlantı sonucu yetmiş yıllık bır aradan sonra. 1970 de yıne gundeme gelmıştır. Amenka'nın Los Angeles kentındekı Kalıfomıa Unıversıtesı kalp uzmanlarmdan Albert Kattus ve çalışma arkadaşlan, bir kadının koroner damarmın bır parçasını körletıp alt kısnunı ust kısmına bir başka damar par çası ıle bağiamaya (coronory bypass operatıon) çaLşırlarken koroner damarvn bırden urgan gıbı sertleştıgınm farkına varmışlardır. Ve bu durum dakı damardan kan geçemeyecegıni de gormüşıeraır Uzmanlar bu arada. başka bır çok olayda da böyle durumlara rastlamışlardır. Örneğın. ne kalbınden. ne de başka bır yennden çlkâyetj olan 32 yaşmda KalıforDialı bır ev kadını. bir gun alış . verış yaparken düşuD ölmuştür Harry adlı Newyorklu 49 yaşmdakı bir ban ker de bır gün yatağında olü bulunmuştur Adamın uyurken olduğu anlaşılmıştır Ancak. banker «angına pectons»ten. s'k sık sert gögüs ağrılanndan şıkâyet etmekteydı. Bu ıkı olayı doktorîar. da marlann yağ bağlayıp daralması ve kanm pıhtılaşa» Geçen kasım ortalarında, Amerıkan Kalp Derneğı'nın (Amerıcan Medıcal Assocıatıon) Kalıfomıa nın Anaheım kentınde duzenled'gı bır toplantıda, anı kalp durması nedenlen uzenndekı en son buluşlar tartışılmıştır • Adet kesılmesınden önce kadınlarda (4550 yaşlarından once) damarlann yag bağlayarak tıkanması gıbı olaylara çok az rastlandıgı halde bır çok kadınlarda şıddetlj goğus agrılan ve anı kalp durmalarına rastlanmaktadır Bu gıbı haller «spazm» teonsı ıle kolayhkla ızah edılebılmektedır: Spazm kanm daJıa yavaş ak masına yol açmakta, bu da kan pulcuk'arının (blood platelets) yumaklaşarak daman tıkamasına ve kalbe oksııen gıtmemesı sonucunu dogurmaktadır • Spazm. damarlann kısmen yag baglamış olduğu hal'erde tıkanmalara daha kolay neden olmaktadır. detll uzüntulerin spazma yol açabıleceğmı göstermek tedır Cenap Sehabettinın •Duvan nem insanı GAM yıkar» sozu bır gerçeğı vurgulamaktadır Çunku gam kasavet keder, uzuntu gıbı şeyler bır çok hastalıkların ya gercek nedeni. y a da yan nedeni yardımcı nedeni olmak tadır Yıne aynı dernek toplantısında açıklandığına göre yumaklaşan kan pulcuklan (thrombocytes) «thromboxane A2 adlı bır madde sahvermektedır Bu madde damarlann sertleşmesıne, spaz ma yol açmaktadır Yanı kımı hallerde soazm pulcuklann yumaklaşmasına, kımı hallerde de. yumaklaşan pul cuklar spazma neden olmaktadır Kalp durmaıan kımı hallerde spazma bağlanınca spazmı önleyecek ılâçlann neler olabılecegı de akla gelen başka bır sorudur «Angına» dan yatan hastalara bugun nıtroglycenn tabletlerı» verılmektedır Bunlann damar genışletmede büyük rolu olmaktadır Bunun yanında, henuz deneme aşamasmdaki «nıfedıpine» ve «verapamıl» gıbj ılaçlar yer almaktadır. Fakat, bu tür damar genışletıci ilâçlann en ucuzu, sudan ucuzu. kuşkusuz dededen kalma «aspınn»dır. Aspinn kan pulcuklannm yumaklaşmasını önlemek su retıyle spazm tehükesuıı azaltmaktadu\ Bu «kıssa»dan. genç doktorlanmızın, tıp ögrencılenrnızm alacaklan pek çok •hısse» vardır Buluşlarda ilk adım gözlem, dogru gözlemdır. Ikincı adım. gözlenen olaym nedenının. nedenlenrun araştınlmasıdır. TJçüncü adım deneyler yapmaktır Bunlar ne kadar çok yapılırsa buluş o kadar saglam temellere oturtulmuş olur Ancak bütün bu çalışmalardan önce yapılması gereklı !,ey, mevcut bılgılen ıyl bılmektır Bu bılme ınsanı, keşfedılmış şeyleri keşfetmekten korur. Son olarak şunu da ekleyeyım kı, mevcut bılgılen iyı bılmek demek onlann hepsinın yuzde yüz doğnı olduğuna ınanmak demek değıldır Bılım tanhi, yıllarca gercek dıye kabul edılen bır çok bılgilenn yeni araştırmalar. denn araştırmalar sonucu başka bir ışık altında goründükleruıi ortaya koymaktadır Sözlenmı Fransız düşünüru Paul Val6ry"nin (18711945) yınelemekten usanmayacağım bır özdeyışı ıle bıtireceğim: «Düşünür yenıden düşünen ve şımdiye kadar üzennde duşunülrauş şeylerin asla ystennce düşünülmemiş olduğu kanısına varan kımsedir» Spazm ilâclan Dış Ticaret Elemanı aranıyor Ihracat ve ithalât yapan buyuk bir sanayi fırması için, Dış Ticaret Servısınde gorev alacak Universite veya lıse mezunu Ingilizceyı çok iyı bılen 28 yaşını aşmamıs Askerlığinı yapmıs aranıyor. Spazm'm nedeni Bazı kalp hastalıklannra nedeni olarak spazm göstenhnce. doğal olarak akla şu soru gelmektedır «Pekı, spazm neden olmaktadır?» Spazmın nedenı kesın ola rak henüz büınmemektedır. Fakat bir çok gözlemler şıd ELEMAN llgilenenlerin, kısa özgeçmişlerini bir fotoğraflarıyla bırlıkte P.K. 914 KarakoyISTANBUL adresine gondermelerı rıca olunur. EGITIM CİDDÎ KURUMLARIIM İSİDİR (DATA 2071) 4223 FEN İSTANBUL İKTİSADİ VE TİCARİ İLİMLER AKADEMİSİ BASKANLIĞINDAN İSLETME FAKÜLTESİNIN: Ekonomı Kjrsusune 1 öğretım G6revllsl Hukuk Kursüsune 1 Oğretır Gorevlısı (Sosyal Sıgorto Uygulamaları) 1 Mallyet ve Yonetlm Muhasebes Kürsusune 3 As'ston Fınansol Muhasebe Kursusuns 2 Asıslan Muhasebe Organızasyonu ve Oenetimı Kursüsune 1 Asistan işletme Yönetimi Kursüsune (Işletme Ekonomlsl. İşletme Psıkolo|ısi. Yonetım bılgı sıstemlerı, Butceleme ve kontrol, konuları ıcın) 4 Asistan Hukuk Kürsusüne 2 Asistan Fınansman Kursüsune 2 Asistan Pazariama Kürsusüne 2 Asistan Uretım Kursüsune 1 Asistan Ekonomı Kürsusüne 2 Asistan Matematık Kürsüsune 1 Asistan alınacaktır. Kanuni şartlan halz tstekll!erln smavına girecekleri yabancı dıli de belırterek Yukssk Öğrenlm durumuna aıt belge ozgecmış ve ıkı fotoğratiannı eklıyscekleri dılekeelerlm en gec 17 Aralık 1979 Pazortes' günü mesaı saatl sonuna kadar ılglll Pakülte Oekanlığıno vermelerı duyurulur NOT Alınacak Aslstanların yabancı dll sınov tarlhleri ayrıca ılgllllere duyurulacaktır. (Basm: 24087) 9225 MERKEZI ÜNİVERSITEYE HAZİRLIK KAYITLAR BAŞLADI 1 Beşıktas C'ragan Caddesı No 71 Te». 61 96 13 • 61 84 66 J I OREN VILI. Lâle Motelimiz ev yemekleri, reçelleri, turşulan ve kaloriferiyle kış tatilleriniz ve özelikle YILBAŞI tatiliniz için Ege'de düşünülecek en iyi ve en hesaplı yerdir. ören Burhanlye. Tel 343