Katalog

ON İ K Î CüMHURtYET 19 OCAK 1979 İRAN'LA TİCARÎ ÎLÎŞKÎLERİN SÜRDÜRÜLMESİ EMPERYALİZM VE DİN SÖMÜRÜSÜ Doç. Dr. Alpaslan IŞIKLI ÎSRAİL EKONOMİSI İÇÎN ÖNEM TAŞ1YOR Iran'da Şahpur Eahtıyar başkanlığındakl yenı hukumetin Gunev Afr'ka ve Israıl e petrol satışı nın durdurulacag nı acıklaması Batılı buyuk ul kelerın tepkılerıne vol acorken Israıl Iran ılış kılerını de on plana çıkardı Sıvosal cevrelerdekı vorumlara gore Iran ın Israıl e petrol satışını dur durmasının » Israt! ı onemlı darbogazlarlo karsı karşıya getırmes beklenmıyor Çunku Batı da petrol satışını cokuluslu petrol şırVetlerı denetl yor ve petrol alım satımları bu şırketlerle va rılan anlasmalar uyarınca yurutuluyor Bjna ek olarak Şahpur Bahtıyar ın acıklamo sının ardından hemen bır demec veren ABD E nerıı Bakanı Jarnes Schlesınger Israıl ıle 1975 yılında bır anlasmava vard'klarını ve bu anlaşma uyarınca ABD nın «bır bunalım donemınde Isra ıl'ın petrol gereksınmesın. 5 yıl sureyie karşılamayı taahhut ettigln'» belırtmıs bulunuvor Ancak Israıl hukıımetı ıcın Iran ıle mşkıler yalnızca petrol yonunden onemlı değıl Isra.l petrol gereksınmesmın %65 ını Iran don sağlama sının yanı sıra bu ulkeyle yogun tıcarı ılışkıler ıcınde de bulunuyor Israıl Iran a yılda 100 mn yon dolarlık (yaklaşık 2 5 mılvar Iıra) ıhracat yc pıyor kı bu mıktar Israıl ın toplam ıhracatında onemlı bır pay tutuyor Israıl Iran a gelışmıs tetc nık arac ç,«reclerın yanı sıra tarım urunlerı de satıyor Buna ek olarak Iran'da gercekleştırılme sı planlanan genış caplı ınşaat proıelen konusun da Israıl ın teknık bılgısınden yararianılmok uze re ıkı ülke arasında cesıtlı anlasmalar ımzalan mış Israıl'ın ayrıca Iran'da yenı elektronık tesıs lerının kurulması amacıyla buyuk yatırımları var Petrol konusunun ıkıncı derecede onemlı o' masına karşılık ıkı ulke arasındakı tıcarı bağlar Israıllı yetkflıler ıcm buyuk onem taşıyor ve Ku dus hukümetıne yakın cevreler Iran da Batı ya sırt cevlren bır yoneömın ış başıno gelmesı ola sılığının Israıl yetkılı cevrelerınde kaygı yarottığı nı kaydedıyorlar Iranlı sıyasol lıderlerın son ae meclerını dınleyen Israıllı yetkılıler Iran da Mu saddık ın Başbakanlık donemını ve Iran Israıl dıplomatık ılışkılerının kesıldıgı 1951 yılını ıster ıstemez anımsıyorlar Bu arada Iran'dakı sıyasal kargaşa nede nıyle bu ulkenın tum dış dunya ıle ve doğallıkla Emper/alizm "Islam fanatizmi,, temasım, Batı kamuoyunu yönlendirmede bir çeşit öcü hikayesi olarak kullanıyor ingritere de BBC nın ve dığer belli boş. h ynyın organfarmın, Iron holkının bağımsızlık ve ozgurluk mücadelesını ulkesını «moc'ernleştırm«ye» çalışcn Şah a karşı bır «fanatık Islarr» ayoklanması oiarak taniTi larrado ve sunmodakı ısrarlarını cehaletle r nın be sonucu soymok elbette kı olonok sızdır Bu «modernleştırme» faalıyetının < ran \ zengınlıklerını emperyalıstlere peşkeş cekme Kcrşılığmda Iron halkına kar»ı kullcnılan pahalı sılahları almaktan ıbaret olduğunu herhalde en 1yı Ingılızler bıiırler öte yandan Iran halkının coğunluğu «fanctık IslotTn olarak tanımlanınca Ingılız toplumunu tar.ımlryacok sıfot bulmanın cok gucleşeceğı acıktır Zıra Ingıltere'de layı< bır toplum duzenı bulunduğunu soylemek olonokEizdır Devletın başkonı krolıce aynı zemanc'a. onglıkan kılısesımn başkanıdır Beliı bc c lı syasal pamielın toplantılan po pozların yönett'ğı uzun dınsei torenlerle açı lır Her l'nıversıte koteımın bahoesınde bır kıhse faalı ettedır Istısnasız bütun ılkokul lardan baş lyarak yoğun bır hırıstıyanlık eğıtımı ve propogondosı uygulanmoktodır Kcid> kı Iroıitere ve ABD Irandakı bugun kı. mupalefete gercekten «fanotik Islom» o'duğu ıcn karsı cıkmoktaysa o takdırde voktıyle Musaddık ı nıcın devırdıklen veya tLLd! Arobıston gıbı ulkelerle nıcın bu ka dnr ıvı ılıskı ıcınde bulundukları nasıl acık lanobıleceMır Aslında acıktır kl Batı empervalızmının başkc ulkelerdekı cluşumları değerlendrmede gczett.ğı kendı çıkarındon baska b olçut yokur ve «islam fanatizmı» Batı karruoyunu yonlendırmede yerı geldığınde ya rarlanılon bır cesıt ocü hıkâyesınden boş ka b!r ş«y d«§H«fır Bıraz do bu sayaded r Kı orneğın Ingılız halkı Iran da develenn gemılere vmcıerle bındırılmesını gayrı ınsopı hulabılmekte cma Ircn sokaklorında ba ğımsızlık ve rzgjrlük ısteyen ınsonların ol duru'mesındek sorumluiugunu v cdonında rt'iycmomcHcdır Bıraz da bu sayededlr kı orneom Inçılız «İşcl» Pa'tısı bır yandon kend sını sosyalıst OIOTOK tanımlarken dıger yandan ABD mn dumen suyunda Iran dakı zulme pervasızco guc vermekts de vam Pceb'lmeKtesır. Kahramanmara<? ılımızde sahnelener acı o'n^lar Bolı empervalızmıne bu genıs kopscmlı polıtıkası çerçevesınde bır taşlc bır kac ktış vurma olonağı soglamışa ben zeiektedır Ozellıklf» bır k'Sim Ingllız ve Anerıkcn yaym organlorının Maraş olayîa • rı Iran olaviarının bır benzerıvmış gıbı sunmo cabaları sağlanmok ıstenenlerın bır yoruru belırlemektedır Ecevıt ın kışılıgı nın ve yonptımımn Batı'da avdın kamuoyun da uyondırdığı oiumlu havo bılınmektedır Bu nedenle Ecevft ın yonetımındekı Turk> yp do maydona gelen olaylarm Iran oiaylo rının bır benzerı olduğu ızlenımınden hare H edıllnc6 Irandakj muholefetın Şohin re ,'mırın kukla nıtellğıne bır tepkı olduğunu riışarıdan tır bokışla anlomanın gucleşsceğı acıktır Dolavısıyle butun bu olaylar TIJ < toplurrunu da etktsı alt nda bulundurar Tialjm «Islam fanatizmimn» bır eserı gıbı gosten'ebıloığı olcucfe ETtperyalızmın bu oloylanr her bi'inoe değısık bır kılıfla oyrcoığı rol ozelltkle ıler.cı Batı ve Dün ya kamuoyundan gızlenebılmış olmaktadır lon Şahını Ece/ıtle ve ayrıca Atc turk le aypı kefeye koyma merakını Batı cn bazı çevrelerın cabalarında gozlemlemek ırn^n kunaur 10 Kasım 1978 tarıhlı The Guard'un'da Martın Woolocott ımzasıyle çı kcn «Mılıian Islam yeryuzunöe degışıkhgı zorluyor» başıiklı yazıda bu art myetlı bo kış açısı cok kaba bır bıcımde empoze e dılmek ıstenmektedır Ataturk un ınanclı ve rruzafte r Jjır ant • emperya'ıst $ah ın ıse emperyalıstlerln el'rde zavallı bır alet oidu guna hıc aegmılmıyen bL yczıda ıkısının ae »Islamı» muhalefetle karşılasmış oidukla rı alarnda mevcut bır benzerlık nedenıy rrıs gıbı ıddia edılmekteaır (Yazıda ayrı ca Ataturk un genel dunya goruşuyle ve cok lyı bıldıgımız uslubuyla asla bagdaşmı ycn ve uydurma oldugu besbeilı oıan, Isla mın peygcmberıne hakaret edıcı bır cum le A otu'k'fl maledılmeye calışılarak nakle dılmektedır) Oysa tarıh tanıktır kı Ataturk' ur. mücadsles emperyalıstlere ıarşı olmu$ tur ve bu nucadelesını yuruturken eiperyolızrrın ceşıtlı srlanlarının yanısıra emper yalızmın kandırdığı müslumanlık kısvesı al t'noak' bazı unsurlora karşı da mucadele etmtk 7orunda kalmıştır Butun bu gerçek le'e Varşm bu yaz'da en belırgın örneğını gorduğCrrüz bu yanıltma cabalarının surdu rjımesındekı maksat acıktır Bır yandan A'aturk un bcşlattığı ve artiK evrenselleş 111?. bulunon antı emperyalıst hareketın tabanında dın ıstısmanndan kaynokianan bclunmeler yarotmak, dığer yandan, Irar Sahı nı Ataturk'le aynı kefeye koyarel' ılerı cı Cunyo kamuoyunun gozunde temıze cı karrrnk. Cte ycndcn, Kahramanmaraş o'aylanndan bır bucuk ay kadar once yayınlonmış olan bu yazıda ayrıca Ecevıt ın ıktı darının aa Şah ın ıktıdarı gıo< «yuruyus ha hndekl bır çeşit milıtan lslam»ın tehdıdıy le krrşıkarşıyo oiduğu ocıklcınmıştır Kuşkusuz o tcnhde bununla neyın knstedıld ğını anlamaya ımkan yoktu Ancak "chra manmaraş olayları patlak verdıkten sonra ve bu olayior BBC başta o mak uzere bır kısım Batı yayın organlarınca dınsel ayaklanma» olarak sunulduktan sonra artık bır kere dana anıasılmıştır kı Durıyam zdc ge l°ce&ı onceden b len msanlar (') vardır ve C'i' us Lcwre>ıce nın cocukları bu ışte b r hay ı ılerı gıtm şlerdır Aslınc'o Batı emperyalızmının Ecevıt le Sah ı aynı gozle gormedığı gızlemeyı DOŞO ranad'ğı b r gercektır Ecevıt ın Başbekc ı ğıyla bırııkte Turkıye'nın emperyalıscıerle iıişkılennde oelıren degışıklıkler bıle. bır KISII Batılı devletlenn Turkıye'ye karşı duş manca tavırinnm acığa vurmalorına yetmış tır Nıtekırr 1b Aralık 1978 tarıhlı Econo nrst de Erevıt hukumetının Batı ıle olan ıhş kılerınde kendınden oncekı hukumetlerın kar sıicşmcdığı gucluklerle karsılaşmosının, Bo tı ıttıfokıno bağlııık baKimındon tarklı bır ız lenrr varrnesme brğlandıgmı görmft^fi/ız Acıkcası Ecevıt ın Batı ıttıfakına bağ Mığırı Turk ha'kının cıkarlarınaan >ıohc buyok tavızler 'errıe olcusune vaıdırması ıstenmekt'oır Dcho fozlasma Turk halkı nasıl musaade edebflır9 Turkıye'nın doğu sunda ıran da errperyaiızme tam arzuladiK ları cicndt boğımlı bır polıtıka ızleyen Şat ın Iran a ve hatto Batı ya rrelere maloldu gu ortadadır Economıst'ın aynı nushasın da bır başka yazıda, Iran da ortaya çıkcn durum Batı n.n 2b yılaır karşılaştığı en bu vuk tunalırn clarak nıtelendırıîmektedır B j t.jn bun ardan sonra. Ecevıt ı ve Turkı/eyı hâlâ «koseye sıkıştırmaya» caiışan Batı etıperyalızmının bu tutumu, en hafıf dey•nıyte gözu donmüşluk değıldır de nedır' Kuşkusuz Kanramanmaraş olayları b'r vonüyİ9 de bu «koşeye sıkıştırmg» poıı tıkasınn bır porcasını teşkıl etmıştır Ola/ ların hemen ordından Konya do duzenledığı basın toplantısında MHP Genel Başkanı, bır AP azınlık hukfımetı kurulurso destekle \eceklenni acıklamokla gczetılen hedefn aşamalarından blrını belırlemış bulunmakta dır. Gercekte AtatOık'ün Iron Şahı'na ben zemedığını cok ıyl goımuş olanların, temel len Atcturk taraf ndcn atılmış bulunan Turk Ordusunu sıkıyönetım uygulamaları ıcırde Soh'ın ordusuna benzer bır konuma Cuşürerrıyece!<lenr de görmelerı gerekır Hepımlzın cıddı bır sınavla daha karş1 kar şıya bulunduğumuz acıktır BITTI İran'ın petrol sevkiyatını durdurmasıtun Israil'i önemli darboçazlara sokması beklenmiyor. Ancak Israil, İran'a yılda 2,5 milyar liralık ihracat yapıvor \e Kudüs Tahran iliskilerinin gerginle^mesinden bu nedenle kaygı duyuyor. Israil ıle olan tıcarı ilışküerl de tümüyle durmuş bulunuyor Nıtekım Iran dakı Kanlı olaylar nede nıyle bu ulkeoe gorevlı bulunan Israıllı muhen dısler de ulkeierıne gerı aonmuşier Öte yandan Israıllı yetkılı cevreler ene r ı' gereksınmelerını petrol dışmdakı yollardan sagla manın carelerını de aramaktadırlar Israıl bu a macla Gunev Afrıka ıle DU ulkeden komur sati1" alınmasına ılışkın bır anlaşma ımzalamıştır Ul kede doğal enerıı kaynaklarının bulunmadığı Is raıl ener|i gereksınmesmın %98'ını pstrolden sağlamoktadır 1975 yılında Mısır ıle ara anlaşma ımzalanırken Sıno dakı Ebu Rudeyıs zeng n pet rol yataklarının Mısır a terkedılmesı maddesme karşılık Amerıka Israıl ın, bır bunalım durumun Israll Başbakanı Menahem Begln da 5 yıl süreyle petrol gereks nmesını sağlama taahhudunde bulunmuştu Söz konusu anlaşma Dr Kıssmger ın Oışişlen Bakanlığı donemınde ımzalonmıştı ABD bu anlaşma cerceves'nde Israıl ın kendı topraklarında petrol arastırmalarına maddı destek sağlama vaadınde de bulunmuş ve bu amacia Suveyş Korfezi nde El Tur bolgesınde buyuk petrol tesıslerı kurulmuştu israıl bugun yıllık petrol gereksınmesının %15'ını El Tur dakı kendı petrol yataklarından sağlamaktodır lyımser tahmınlere çore teknık olanaklar gelıştır Idığınde El Tur tesıslerınden sağlanacak petrol, ulke gereksınmssının %40 ını karşılayacaktır (Dış Haberler Servlsl) r Q Polonya asıllı yeni Papa' nın kürtajm serbest bırakılmasına karsı çıkması. Italyan halkı tarahndaıı ülkenin iç islerine müdahale olarak yorumlanıyor. ı | | 41 ttalya'da doktorlann büyük bölümii, araç ve vatak yetersizliği nedeniyle kürtaj yapmayı reddediyor. Buna rağmen son 8 ayda 80 bin kaduıın kürtaj olduğu haber veriliyor. Italya'da kurtaı yasasmm Parlamento'aa serbest hırak.lması omacıyla gostenler gorusul yapmışlor dı. once sokaklara dokulen kcdınlar, kurtajın | I I Bu nedenle Papa nın verdığl sovlevlerde ustu kapalı olarok gecen yılın nısan ayındo kabul edılen kurtaı yasasının referanduma sunulmasını ıstedığı sanılmaktadır Radıkal partt de 'ırsatîan yaronanarak vasanın referandumo sunulması f'knnı ışlemeve boş* lomıştif Partı lıderı Itolya nın topiumsai yaşamında cok onemlı bır yer tutan kürtaılın butün yurttaşların onayına sunulması gerektığinı ılorı surmektedır Ancak uygulamada doktorlor kürta| yapmayı genell.kle reddetmektedırler Yuz doktordon yetmış ikısl kürtal vopmayı kabul etmemektedır Dok torların bu tutumunda yatak ve alet yetersıziıği de onemlı rol oynamaktadır Buna roğmen 8 aydan berı 80 bln kadın kurtaı olmuştur Bu kadm ların büyuk coğunlugunu, moddı durumu oldukco ıyl bır ıkı cocuklu anneler oluşturmaktadır (Dış Haberler Servlsf) Italya'da kürtaj tartışmaları yeniden yoğunlaştı Itolya da gecen yıl kabul edılen ve kurta|i serbest bırakan yasa uzermdekı tartışmaların ye nı Papa nın bu konudakı acıklamasıyla yeniden &uncelleştığı bıldırılmektedir Aynt türden tartışmalar italya da boşanmaya olonak tanıyan yasanın kabul edıldığı 1974 yılın da da meydana gelmıştı Ancak bu kez ılk defa İtalya dışmdan secılmış olan Papa 2 Jean POJI de tartışmaya katılmış ve Itolya'da kurta|ı ser best bırakan yasanın ıptal edılmesı icın kampan ya acmıştır Papa ya gore ınsanın saygınlığını artırmaya hıcbır katkısı olmayan kurtaı ve boşan mayı kabul etmek mumkun değıldır Bunlar hırıs tıyanlık degerlennın cığnenmesı nıtelığındedır ve topluma dolayısıyla do ınsana olcusuz zararlar vermektedır Papa'nın demecının ardından İtalya da bazı pıskoposlar da kurtaı aleyhıne bır kam panya acmış ve serbest olmasına rağmen doktorlara kurtaı yapmayı reddetme cağrısında bulunmuşlardır öte yandan doktorlor kurtaıdon yana olan femınıst ve aşırı layık gruplar torafından baskı hatto tehdıt altında o'dukiarını hatta kurtaı yapmayı reddettıklerı takdırde şıddet eylemlerıne hedef olduklarını sovlemışlerdır Layık partılerın pek coğu Papa nın glrlşımlerım. kılısenın devlet ışlerıne karışması bıcımınde yorumlamoktadır Çunkü boşanma yurttaşiarın buyuk bır coğunluğunun oyuyla kabul edıl mıştır Kurtaı ıse mılletvekıllerının buyuk bır coğunluğunun onayıyla yasalaşmıştır Papa'nın, kurtapn serbest bırakılmcsına karşı actığı kompanya Ile Itolya'dan cok, Ispanya ve Portekız gıbı kilısenın etkınlığını yitırdlğı ulkelerde kurtaıın yasalosmasını önlemeyi amacladığı sanılmoktadır Ancak Italyanlar Papa'nın actıgı kampanyada, herşeyden once kendılerının hedef alındığına inanmaktadır JAPON FİRMALARI, BATI AVRUPA VE ABD'DE ELEKTRONİK PIYASASINI ELE GEÇİRMEK İÇİN YOĞUN ÇABA HARCIYOR Japon f rmalorın Botı Avrupa ve ABD'de eıektronık pıyasasını ele gec rmek ıcın yogun cabo horcodığı bıldırılmektedir Le Monde gazetesınde yeralan habere gore Japon Hıtachı grubu Ingılız General Elektrık fırmasıyla ortaklaşa bır şırket kuracak ve başto renklı telev zyon o mak uzere ceşıtlı elektronık aygıtlar uretecektır G E C H tachı Televızyon Ltd adı altında hareket edecek olan sırketın ıc ptyasanın yanı sıra. d s satıma yonelik uretım yapacogı belırtılmektedır Japonya da c pıyasa elektronık aygıt ve televızyon alanmda tamamen doygun hale geldıgı ıcın uretıcı fırmalar yenı ceşıtler uretmek ve dış pıyasalara acı'maK zorunda bulunmaktadır Japonya, elektronık sanayınden başka, kımya celık Iüks konfeksıyon ve mekanık • alanmda elde ettığı gelırler sayesınde petrol acığmı kapatmaktadır Japon elektronık sanaynnın buyuk fırmalorından Sony Hıtachı, Toshıba, Fufıtsu. Matsushıta Nıppon Elektronık şımdi faalıyetlerını cok uluslu şırketler fialıne donuşturmeye ve uydu bılgısayar gıbı değışık olan larda teknoloıılerını gelıştırmeye yönelmışlerdır. FEDERAL ALMANYA'NIN RUHR BOLGESINDE «HAVA KİRLİLİĞI» ALARMI VERİLDİ DL'SSELDORF (ANKA DPA) Federol Almanyc da ılk ke? havc kırlılığının nsan soğlığını tehdıt eoen oranlara erışmesı uzenne calarm» verılmiştır LhkBnm an bu/uk sanayı bolgesı olan Ruhr Hovzasının batı kesımlen"de bulunan Essen, Dusıburg Bottrop Oberhausen Muelheım ve Krafeld kentlerı uzennde otomatık aygıtıorlo o(culen «lölfürdıoksld bınkımı ınsan sağhğı >« cn tehl'ke sın rını cli'Sturon bır metrekup havada 0 S mılıgram oronını aşmış ve bütun bu kentleri lcne a'an rüzaar oimodığı ıcın de dağılmoyan C00 metrp yüksek'ığ r oe bır tabaka oluşturmuşttr. Federal yetkılıler veılen «alormsın «blr'nci derece» olduğunu ve bü aşamodc aiınması gereken onlemlerın ozeı otcmobıllerın kullonılmoması ve hcva kirlıtığını arttırocoK otekı her türlıı faalyetın ornegın çöplenn yakılmosının dur» durulmopını ıcerdığıni belırtmışlerdır. Kolko yapıion cağrıda, kaip ve doloşım b o zuKİarıncton rohatsız olorların sokoğo cıkmamaları ve rrumkur.se herkeb n ou/uk lOplontılardan kacınrr.ası istermlştır Yetkılıler aıarmın «ıkıncı derece»ye yükseltılrıesı hclınde otomobıl kullanımının belıril surelerte yosaklanobıleceğını beiırtmlşler, ancak bir ruzgarın kentler ızerındekı oulutu dağıtması holınde buna gersk kalmayabıleceğlnl kaydetmlşlerdır. Japonya'da iç piyasanın elektronik aygıt ve televizyon alanmda dovgun olması, Japon işadamlannı dı Ş piyasalara açılmaya zorluyor. cıh etmektedır Artık Japonya Asya'da Avrupalı şirket hesabınc fobrıka yapmayı b rakmıştır Şımüı Joponlar Japonya dışında kendılerıne ortaK fırmalar aramaktadır Nıtekım Fuııtsu fırmosının bılgısayarları Sıens ve Amerıkan fırmalarınm kataloglarında yer almaya başlo mıştır Haıkın ıhtryac olan malıC ıcın Ja ponlar Avrupolı ftrmalarla ışbırlığı anlaşma ları ımzalamaktadır Ancak renklı televızyon ureten Avrupaiı fırmalar Japon ısadomlarının ulkelerıne renK lı lelevız/on satmoya kalkışması uzerıne ses lerını yukseltmeye başlamışlardır Buna kar şılık Japonlar bu tur maliarın dış sotımını azaltTiak ıcın builorı Avrupa da uretmeye hazır olduklarını acıklamıştır Şımdıden Hı tachı, Fınlandıya'da. Sony Irlanda da, Tos hıbo da Ingıltere'de fabr.ka kurmuştur Tos hıba Ispanya'da renkii televızyon ıcin tüp u retecektır Fransa'da ıse yetKilıler Japon Iş adam larıyle Işbırlığı yapma konusunda anlaşmo maktadır Bazı /etkılıler ıstıhdom ve tıco ret dengesı acısından Japonlarla sedece ıc pıyasada uretılmeyen mallar konusunda ışbır !ığı yapılmasını ıstemektedlr (Dış Haberler Servisi) JAPONYA NIN fLiKTRONIK SANAYIINDEKI HIZLI BATI AVRvJPA ULKELERINI TEDIRGIN EDIYOR GELIŞMt Cok uluslu sirket ha! ne dönüşmek dünyanın hemen her yerınde fabrıkalar acmayı gerektırmektedır Hıtachı Fıptsu ve Nel, Latın Amerıka da fabrıkalar kurduğu gıbl, Av rupa'da da faalryete başlamıştır Avrupo'do ıc pıyasada kendılerıyle rekabet edecek fır malar olmayon ulkelere Japonya mumkün ol duğu kadar uzun sure dış satım yapmoyı ter