Katalog

EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI.. EKONOMI... EKONOMI... EKONOMı... EKONOVI EKONOMI... MİLLİ REASÜRANS ŞİRKETININ ÇALIŞMA SÜRESİ İKİ YIL DAHA UZATILDI . Üçüncü 5 yıllık planda Milli Reasürans'ın imtiyaz süresi sonunda bir kamu kuruluşuna devrine iliskin hüküm bulunuyor Füaun ÖZBİLCEN ı Öcuncü Beş Yıliık Planda Mıllı Reasurans Şır ketınm calışma suresınm uzatılmamosı gerektıgı ve bu şırketın bır kamu kuruluşuna devredılmesı zorunluluğu belırtıldığı halde şırke'ın Turkıye'dekı calışma suresı Bakanlor Kurulu kararı ıle ıkı yıl daha uzatılmıştır Bır sure once ımzaya açılan kararnamenın ımza ışlemlerının bıttığı belırtılmektedır Doların değer kaybı Türkiye'yi zarara sokuyor Doların değer kaybına göre yenı bir kur ayarlaması yapılmadığı takdirde milyonlarca dolar kaybedilecek • KUR AYARLAMASI IÇIN TEK 5EÇENEK, DOLAR DIŞINDAKİ PARALAR KARJISINOA YUZOE 1015' LIK DEVAILASYON Uluç GÜRKAN ABD Dolan'nın uluslararosı kombıyo pıyasaıarında 1978 yılındo uğradıgı hızlı değer kaybı dunya tıcaretını tehdıt edıcı boyutlara varmıştır Bu arado Turkıve nın de Doların uğrodıgı değer kaybını dıkkate alarak yenı bır kur ayorlamasıno gıtmemesı holmde, dovızlerın pantelerınden doğan farklar nedenıvle onemlı tutarda zarora uğranıtması kacmılmazdır. 1 Mart 1978 günlü oevaluasyonla beıırlenen resmı dovız parıtelerı, Dolon otekı dovızler karşısında gercek değerının üzerınde bır vere oturtmustur Doların, daha sonrakı gunlerdekı duşusuvle Turkıye dekı resmı panteler lyıce bozulmuştur llışıktekı tablodan gozlenebıleceğı gıbı. Dola'in Turkıye dekı resmı kuro gore Alman Markı korşısındakı değerı 2,17 Mark. Isvıcre Frangı karşısındakı degen ıse 2 05 Frank olarak belırlenmıştır Merkez Bonkası tarafmdon olmıp satılmamakla bırlıkte Doların 100 Japon Yenı korşısındokı değerı de 3 02 Yen olmaktadır. Doların uluslararası kambıyo pıyosalorındnkı aeğen Turkıye oekı resmı <or aeğerının onern' olcude oitında bulunmaktadır Halen Dolar 2 02 Mark ve 1 88 Isvıcre Frangı uzerınden ışlpm gormektedır Doların 100 Japon Yenı korşısındakı serbest pıyasa değerı de 2,22 Yen duzeyındedır Turkıye'dekı resmı kuru, serbest pıyasa degerıne aore dahn yuksek olan Doiarı oteki dovızler karşısında dengeleyebılmek ıcın yenı bır Kur ayarlaması zorunlu gorunmektedır Bu ayarlama konusunda Turkıve'nın onundekı secenek, paramızı basta Mark ve Isvıcre Fronaı oimak uze DÖVlZLERlN DOLARA CÖRE PARİTELERİ Turkiye'd» Resml Kur 1 1 1 100 1 1 A 00 1 ABD Dolon Alman Morkı Isvıçre Frangı Japon Yerr Ingılız Sterlınl Fransız Frangı Italyan Lıretı Hollanda Florını 1,0000000 2.1739130 2.0491803 3.0156815 0.5464480 4 9504950 8 9285714 2.3584905 Serbest Piyaso Kuru 1 0000000 2 0249223 1,8794718 2.2163484 0,5304796 4 6123888 8 5245211 2,1670360 t 3 KEZ UZATILDI Mıllı Reasurans Şırketi. Turkı/e'dekı butun sıgortn şırketlennm zorunlu olarak ortak olduktorı ve bu sıgorta şırketlerını sıgorta eden bır kuruluştur «Sigorta şirketlerinin sigOrta şlrketi» o'arok mtelenen Mıllı Reasurans Şırketı, merkezl 2urıh te bulunan Comp. Suısse De Reassurançe'ın Turkıye'dekı uzantısı durumundadır. 17 sayılı Turk Parasının Kıymetını Koruma Kararı kapSamı ıcmde uzun yıllar Turkıye'de reasurans teRelmı devlet adıno elınde bulunduran şırketın ımtıyaz suresı ıkıbucuk yıl kadar once sona ermıştır Ancak MC hukumetlen donemmde plan • ılkelenne aykırı, olorok Reasurans Şırketı'nın calışma suresı once bırer yıl daha sonra da MSP'r)ın dırenmesı ve karşı cıkması uzerıne yenı bır sırketm derho! kurulmosı kavdıyla dort ov uzatılmıştır MC donemlerinde verılen bu sureler sonucunda da Mıllı Reasurans Şırketı'nın yenı kurulacak bır komu kuruluşuno devn ıcın Tıcaret vo Malıve Bokanlıkları'nda herhangı bır calışma yapılmadığı öârenılmıştır. Yem hukumnt donemmde bu colışmalnro derhal başlanmosı ve yeni bır kamu şırket' kurularok, Mıllı Reasurans Şırketı uzerındekı tekel hakkını devralması gerekırken, surenın ıkı yıl daha uzatılmasım öngoren yeni bpr kararnrjme hazırlodığı oğrenılmıştır. 1978 yılını da kapsayacak şekılde yürürlük suresı uzatılan Ucuncu Beş Yıllık Planın 2053 numaralı Daragrafmdo bu şırketle ılgılı olarak şu hukum yeralmaktadır«Devletce Mifii Reasurans Şirketl'ne verılen inhisor ve otekı kamu hizmetleri, imtiyaz muddetı sonunda bir kamu teşebbusune devronulocaktır » Amerikan Doları tarihin en düşük düzeyine indi • bÇ AY fÇİNDE DOLAR, JAPON YENİ KARŞISINDA YUZDE 9 , ISf VIÇRE RANbl KARSİSINOA YUZDE 7. ALMAN MARKI KARS.ISINDA YUZDE 5 DEGER YİTİRDİ. lman ve Japon Merkez Bankalarının butun cabalarına karşın, ABD Dolan'nın tarihin en dusuk düzeyine inmesi onlenememiştir. Birlesik Amerika yonetiminin goz yumduğu one surulen bu duşuşun, mart ayı sonu ıtibariyle durulduğu ve 1978 yılında uluslararası kombiyo piyasalarında «olağanustu nitelikte» dalgalanma beklenmedigi belirtilmektedlr Onumuzdekı gunlerde ABD Dolorı'nın Japon Yeni karşısında 220225 Yen. Alman Markı karşısında 2,022,04 Mark ve isviçre Frangı karşısında da 1,881,90 Frank uzerınden ışlem gorecsği tahmin edilmektedir. Dolorın, 1978 yılında giderek hızlanan değer kaybı, ocakmart donemi itibarıyle. Japon Yeni'ne gore yuzde 9, İsviçre Frangı'na gore yuzde 7 ve Alman Markı'na gore de yuzde 5 olmuştur. Uluslararası kambıyo piyasalarında ABD Dolan'nın duşusunun son gunlerde hızlanmış olmasına karşın, bu olgu uzun bir surece dayalı bulunmaktodır. Başlıca dovlz kurlorının birbirleri karşısındaki paritelerinın bellrlendıği 1971 Smitsonian Anlaşması'ndan bu \%ına, ABD Doları, Alman Markı karşısında yuzde 60, İsviçre Frangı karşısında yuzde 105, Japon Yeni karşısında ıse yuzde 40 oranında gerllemiştir. ABD Dolan'nın deger kaybının, Birlesik Amerika yonetımi toratından koruklendiğı one surulmektedır Gozlemciler, Japon ve Alman Merkez Bankoları nın yogun desteklemelerıne roğmen, Doların duşuşunun onlenememesinin Birlesik Amerika yonetiminin bu tutumundan dogduğunu savunmaktodırlor. A Birlesik Amerika yonetiminin Doların duşuşunu koruklemesının, buyuk boyutlara varan dış tlcaret açıgından etkılendiği belirtilmektedir. Birlesik Amerika, duşuk değerli Doların ihracatı teşvik edecegini, ithalatı ise engelleyeceğini ongormektedir. Malıye Bakanı Michael Blurnenthal, Busıness Week dergisine verdigı demeçte. Dolar konusundaki politıkaiarının değismeyeceğim soylemiştir. Doların duşuşu, guclu Japon ve Alman ekonomlleri uzerinde olumsuz yonde etkı yapmoktadır. Bunun onlenebilmesi ıcin. Federal Almanyo Merkez Bankası Bundesbank. mart oyının son haftasında her gun yoklasık 10 mılyon Dolar satın alorak borsayo mudahale etmıştir. Japon Merkez Bonkası ise, 1978 yılının ilk uc avı icinde toplcm 6.3 miiyor Dolar sotın almıştır. Federal Alman Sansölyesi Heımut Schimidt, Doların uğradıgı deger kaybı nedenıyle, hukumetinin 1978 yılı icin ongorulen yuzde 3,5luk buyume hed«fini duşurmek zorundo kalabilecegini acıklamıştır Ote yandan, petrol ihrac eden ulkeler de. Doların değer kaybı nedenıyle ham petrol odemelerinde başka para bırimlerlmn kullanılmasını Istemektedirler. Buna karşı direnen Suudl Arabistan da, Doların duşusune karşı onlem alınmosı ıcın Bırle» şlk Amerika Başkanı Jimmy Carter I uyarmak zorunda kalmıştır. Bu konu, 3 nısandan 4 mayıso erttlenen petrol bakanları toplantısında ele olınocaktır. re Dolar dısındakı dovızler karşısında yuzde 1015 orasında devalue etmektır. Uluslararası fınans man kuruluşlorı ıle bağlontılar nedenıyle paramzı Dolar karşısmda değerlendırme yolu kapalı bulunmaktadır NASIL BİR ANLAYIŞ «Turkiye'ye doviz girsin de nosıl girerse glrsin» anlayışıyla bu kur ayarlamasında gecıkıldığı takdirde kur farklarına dayalı buyuk tutarda bır zarar ustlenı'mış olocaktır Turkıye'dekı resmı kur. Doları olduğundan daha değerli tuttuğundan dovız gelırlerımız buyuk olcude Dolora kayacaktır Buna karsın Doların vurt dısındakı gercek satın aima aucu duşuk olduğundan ıthaıatımız pahalı'aşocaktır Turkıye'den vurt dısma 1 00C Alman Morkı degerınde ıhracat vapıldıgı varsayılabılır Bu ınracatı gerceklestıren kışı 1.000 Markı Turkıye'ye get.rdığınde kendısıne resmı kur degerıne gore 11500 lıro (1 000 Mark x 1150 Lıra) odenecektır 1 000 Mark'm vurt dısında serbest pıyosa deÖer' uzerınden vurt dibinda Dolara cevrılmesı haimde 494 Dolar (1000 Mark % 2 0249) a'ınıp Turkıve'ye qetırılebılecektır Bu durumdo ıhracatc\c odenecek para 12 350 Lıra'yı bulacaktır Yukandakı varsayım, Mark korsısında serbpst pıvasada elde edılen Doların butununun Turkıye ye getırılmesını ongormektedir Ancak. cogunluklo uvguloma bu yonde olmayacaktır Turkıve ye getırılecek 1 000 Mork korsılığında alınabıiecek 11500 Lıra yalnızca 460 Dolar (460 Dolar x 25 Lıral getırılınesı halınde de elde edılebılecektır. Oysa, vurt dışında 1 000 Mark karsılığında 494 Dolar edmılebılmektedır 460 Dolar edınmek ıcın ıse 931 Mark bozdurmak yeterlıdır Bu durumda. Turkıve'nın dovız sıkıntısının had safhada olduğu bır donemde her 1 000 Mork da 34 Doların va da 69 Mark'ın vurt dışında başka omac'ar ıcın bırakılması olanağı dogacaktır. ZARAR VE İTHALAT Turkıye, kur farkları nedenıyle ıhrocatında ugrayacağı bu zararı ıtholatındo da goze almak durumundadır. Ithalatta Dolam fıyatı 25 50 Lıra Mark'm fıyatı ıse 11 73 Lıra'dır Buna gore 460 Dolarlık bır ıthalatın gereksınımı ıcın 11 730 Lıra cdenerek Dolar gereksınımı karsılanabılecektır Ancak, 11 730 Lıra ödenerek 1 000 Mark tutarında ıthnlat dovızı alınması da olasıdır Burada olanak bulunduğunda 1 000 Mark alınmasmın yeğleneceğı ve bu dovızın vurt dışında Dolora cevrılerek 34 Dolar yn da 69 Mark'lık kârın yapılacağı kuskusuzdur. Bu zarorın Turkıyenın toplam dış tıcaret hacmının ucte bırını oluştran 2.5 mılyar dolorlık bolumunde so? konusu olabılecegı hesaplanmaktadır Hpr 460 Dolarda 34 Dolar zorara uğranıldığına gore 180 mılyon Dolorlık bır kovıp doğabılecektır Bu kayıp oldukca oğır vukumluiukler ustlenıIprek Uk'Siararası Para Fonu ndan 1976 yılı ıcınde sağlanabılecek kredıye yakın bır değerdedır Kur farklanndan doğan kaybı gıdermek ıcın (•npılacok kur avorlaması ıcın nısan ayının ılk haf tasının uygun olduğu ızlenmektedır Uluslararası knmbıyo pıvasnlarından gelen haberlere gore. Doların duşüşu mart ayı sonunda dıp noktasına varmıştır 1978 yılı ıcın bekleyışler Doların bu dıp nokta cercevesınde ıstıkrar kazanaragı yonundedır DENETİMLER, PERAKENDE FİYAT ARTIŞLARINI ETKİLİYOR FIYATLARLA IIGILI YASALAR ADI Tıcaret ve Sanaıe v« muzayedıye hıle ve fesat karıştırmak curumlerı Umumun sıhhatıne. yenecek ve ıcılecek şeylere muteallık hukumler 1580 Sayılı Beledıye Yasası 1262 Sayılı Ispensıyan ve Tıbbî Mustahsarlar Yasası 1593 Sayılı Umumı Hıfzıssıhha Yasası 1608 Sayılı Beledıye Cezaları Yasası Tarihl TCK 358368 TCK 394410 3 Nısan 1930 ve 2. Aralık. 1960 14 24 Mayıs 1928 Nısan 1930 200 500 TL. Izın ıptall 2 ay hapıs 100 500 TL 35 gun tıcaretten men 50 TL. hapıs Cftzası (Itıraz hakkı var) 1 yıla kadar hapıs 500 1500 TL. Ceza 1 ay 3 sene 25 TL 200 TL 3 av 10 yıl 15 TL 1000 TL Cumhurlyet tarıhımızde belli başiı beş k*>z «Fıyatlara Savoş» acılmıştır Bırıncısi, 1923 1931 donemıne aıttır ve Tıcarette Tağşışın Mpn'l başlığnı taşımaktadır 1932 1939 donemındekı yasa Endüstrıyel Mamulatın Malıyet ve Satış Flyatlonnın kontrolu vasasıdır. Ucuncusu, 1960 Devnr I sonrosı başlatılan Beledıye denetımlerıdır. Daha sonra 12 Mart hukumetlerının sonuncusunda Fıy^t Kontrol Komıtesı kurulmuştur. Ayrıntısı bır vana bırakılırsa ıcın ılglnc yanı. her fıyat denetımı sonrası perakende fıyatlar daha buyuk artışlor gostermıştır. Sonuncu denetımde benzer gelışlmlerln yaşanacağı şımdıden bellı olmuştur. Bazı Hesap Uzmonları denetıme ılgı gostermemektedır. Nedenınl sorduğumui bır uzman. «Bu kontrollerde devlet ancak ayağa duşuyor» demıştır «Yıldırım hareketlerınde» ılgınc aenetımler yapılmıştır. Orneğn, Turkıye'de bır cok hammaddenın kalbı sayılan Tahtakale pıyasasına gınlmış. altust edılmış.'ır. 20 25 memur kalay satıcılarının, lastık ve baharat ıthalcılerının hesaplarını kontrol etmışlerdtr Gorunurde her şey koyıtlara uygundur Amo sum fıyGt artışlarının buradan koynaklandığı bellıdır. Bu nedenle boyle yerierde «ibreti alemı ıcın te Kenan MORTAN aykirı davranmaktan 50 lıro para c«zosı \erılmış ve baskınlordan elı boş donulmuştur' Iş, koyıtlann denetımı olunco sılah ters tepmıstır Bu kez pyasada aranan bır mal ıcm, «ne yapalım kontrol arttı, mal zor bulunuyor» gerektesıyle kontrol rontı. payı ıstenmeye başlanmıştır. Sıkı denetımlerın yapıldığı Persembepazarırıda demır 10 hra.'i aşkın satılmamosı gerekırken 1S lırayu fıyat buluyor. Ustelık ısteypne ıstedığı kadar naylon fatura da verıhyori Daha ılgıncı sutte yaşandı Özel sektör sut'en 15 lıra oldu Başbakan Yardımcısı Dr Sı.Knn DU zammı iDtal ettıgını acıkladı Cok oecmrdı Eır gjn sonra bır oz°l sektor sut şırketı «zammın.ız aynen gecerlidır» şeklınde acıklama yaptı. «Polıs devlet» anlayışıyla tıyat denetımıp n yapılamıyacaöı acık. Dun de sonuc getırmemıs tır bu yontem bugun de getırmeyecektır Denetım duzenı kavradıgı olcude etkın olur Fıyat denetı.'ilerı ıcın gunumuzde yasolar yetersız mıdır 9 Hayır.. Ama artık duzenı kavramaktan uzoktırlar 1938 yılında cıkorılmış olan Pazarlıksız Satıs Mecburıyetı Hakkında başlıklı vosada şoyie oır ııukum yer clmakta. «Bu maddede yozılı cezayn corptırılanlor n isimleri dukkan, mağnza veya tıcarethanelenn haik tarafından kolaylıkla gorulebjlecek bır yennde asılacak yafta ıle ve varsa mahalli bır gaze.s ile de ılan oiunur » Gunümjzde yasanan tüketım cılgınhğı ve pı yasa onarşısı ıcmde bır yana ıtılmıştır bu yos: lcr. Nıtekım Dr Sukan'ın Istanbul'da başkan k ettığı bır toplantıda soz alan Beledıye Baskani u «Yasaların yeterli olduğunu, ancak neyi nerc? uygulayaccMarını bılemedıklerını. bu nedenle 50 lıralık para cezosı vermekie yetindıklerini» b\ raz do yakınarak soylemışlerdır Nıtekım, lcışlerı Bakonı nın valılıklere yollacı öı 7 Mart 1978 tanhlı genelgede «zarurı ihtiyac moddeleri basta olmak uzere her turlu haksız fiyot artışlarını onlemek» vurgusu kontrnilerın snlt bakkol. mcnov ve benzerlerı uzerinde yoğunloşmasına yol acmıştır Oysa onlar uretımın son hol kasıdır. TAN2IH 5ATIŞLARI Resmı Gazete'de yayınlanarok yururlüğe qı ren Beledıye Tanzım Yonetmehğı tum Beledıyelerın bırer tanzım satış yen kurmasını ongormektedir. Uretıcı kuruluslar buralara «konsınye usulde» mal tesiım edeceklerdır. Turkıye'de başarılı tanzım satış yen orneklerınden bırı olan Kartal Beledıye Baskanı Mehmet Alı Buklu şoyle konı şmaktadır «Cephe gitmis, bize yağ gelmeğe boslamıştır Tarış 100 bın mark yok dıye yağa amba!a| kâğıdı bulamıyordu Yeni Tıcaret Bakonının «once lik, kamu yerlerınındir» yonergesı tıtız uygulonınca once kağıt onlordan sonra öa 17 kiloluk yağ Taris'ten 317 lıraya geldi Pıyasada bu 460 liradır. Yıne pıyasado 1000 llra olan peyniri Koy Koop 750 lıradon verıyor. Sonucto piyasado 70 lıradan sotılnn peyniri biz halka 60 liradan sav/0ruz » Şımdı bu denev yaşonacak Uretıcı beledı>.9 le r ıle yeni bır doneme başlanmıştır. Yokso fı,at kontrollerı bır Beledıye Baskanının dpriıaı a t'i vesnafın ensesınde boza pışırıp buyuk sona, ının EMREDİCt NİTEÜKTE Ücuncu Beş Yıllık Plan TBMM torafından onoylanmış olduğundan yosa kuvvetınde bulunmaktn uc ıcınde yeralan ılkeler kamu kuruluşlorı ıcın emredın nıtelık taşımaktadır. Bu kesın hukme raö,men Mıllı Reasurans Şırketı'nın kamu kurul jslnrınn devrı ıkı yıldan uzun bır suredır imtıyaz hakkı sona erdığı halde gecıktırılmektedır. Tıcaret Bakanlığı bu şırketın tekel hakkmın ıptalı konusunda planda veralan ılkelen de bır sure q<vipM°n \iza< tutmak ıstem'Ştır. Yenı hukumet kurulduktan sonra, Malı/e ve Tıraret Bakanlığı'nda kımı uzmanların, bu şırketın kamu kuruluşlarına devredılmesının sakıncalor yaratacağını one surduklerı, yenı bır sırket kurulmasının zaman alacağmı bıldırdıklerı ve sonucta Reasurans Şırketı'nın imtiyaz suresını ıki yıl daha n^otnn bır kararnameyi hozırlattıkları oo/pn'lmıstır 15 Mayıs 1930 3003 Sayılı Endüstrıyel Mamulatın malıyet ve satış fıyatlarmın kontrolu ve tesbıtı hakkında yasa 3489 Sayılı Pazarlıksız Satış Mecburıyetı Yasası 1705 Sayılı Tıcorette tağşış'ın mer'ı Yasası 1567 Sayılı Turk parasını koruma Yasası 8 Hazıran 1936 24 10 20 Hazıran. 1938 Hazıran 1930 Şubat. 193<" 5 20 TL. 5000 TL. 2 sene tıcaretten men 1930 yıllarındo nezırlanan raporda vergl konuları da ışlenmekte ve daha o zamanlar şu yorgıyo vorılmaktaydı: «Kazanılan gelır uzerınden aiınan verg 1 , kazanılmayan gelır uzerınden alman vergıden daha yuksektır. Bu durum ozellıkle memur sınıtı uzerinde getırdığı ağır yukle kendını gostermektedır > 1940lara ilişkin araştırmalarda vergl yukunun yıne emekci kesim ustune bindiği ortaya cıkmoktodır. O yıllarda bugunkü gelir vergisınin karşılığı olan en onemli vergi, kazanc vergisınin, yuzde 55'inin ylne emekcller, ışci ve memurlor tarafından odenmekte olduğu saptonmaktadır. O tarihlerde. sanayiciler, tuccarlar, serbest meslek erbabı bildirim yoluyla gosterdiklerl kâr uzerinden vergi vermekte. emekci kesirrlerden bu yukumlulüğu yerine getirmede geri kalmaktaydılar. Bugun oldugu gibi Anılan yıllardon bu yana vergi yukunun dagılımının değiştiği soylenemez. Tersine, eğer deglsmişse, emekci sınıfların aleyhine olarak değismiştir. Yuzde 55 olan emekçilerin vergi oranı gunumuzde yuzde 70'in ustune cıkmıştır. Salt bu iki rakom. Turkiye'deki kapıtalistlesmenin «kımlerın yoksuüuğu korsıiıgmdo» gerceklestiğini gostermeye yeter de, ortar bıle Ama, cynı bicimde, salt bu ik) rakam vprgilerde tyemden bır duzenlemeye gı•iı'mo'îinın» gerekcesl olarak karsımızo cıkar İşte, bu gerekceyle, cemekcı kes'mın vergi vııkumı hafıfletmek» amacıylo Ecevii iktidarı yeni bir vergi tasarısı hazıriamıstır Tasarı hazırlanmıs. ancok bir turlu Bakanlor Kurulu'ndan gecip de, Meclislere gelememistir Cunku. hukumet:n ceşitll bakonları, ilgill kuruluslar tosarıyı ya «faz'c lyı», yo do "faıln kotu bulmaktadır Aslında. tasorının O7tınde emekçilerin yukunun np olcude hofifleH'aı sermoye kesımine ne olcude yen' yokler getirildiâi son derece tartısrrc':rfır İloMI kuru'us ve bakonlıkların konu uzerinde boyleslne duyarlı davranmaları bu açıdan onemli ve gereklidir. Ancak, yeni iktidarın burokrasisl arasındoki kopukluğu ve karışıklığı gostermesi oçısından da, gozlenmeye değer bir olgudur Bir vergi tasarısı hazırlanırken, Türkiyenın bu doneminde duşunulmesl ve gozönunds tutulması gereken iki nokta vardır. Birincisi, gelır vergisinin yuzde 70'lnl ödeyen emekci kesimin vergi yuku bu yeni duzeniemeden sonra hangi oranda değlşmektedir? Emekçilerin ödediği vergi kesinlikle oran olarak duşmelidir kl, yeni tasarının bir onlamı olsun Toplam yük azalsın kl, gercekten «duzenleme» sosyal demokrasınin belli olcu dilimlerlnl başlı basıno değlştirmek tek başına cvergı adaletmı sağlomada sanıldığı gıbi geniş bır anlam tasımamaktadır Cunku, aynı oranlar hem emekcilere, hem sermaye ke sımıne uygulanmoktadır. Bu olandoki <esıtlık> adaletsizlik yaratmaktadır. Ikinci konu, verginin yansıtılmasına ilışkındir. Tasarının bircok yerinde «otomobıle, yata, kotraya. luks tuketıme» vergi getirildiği belirlenmektedir. Bu iyidir. Ancok, işin uyguiamada onemli bir yonu cıkmoktadır ortaya. Getirilen vergiyl, kâğıt ustunde getirilen vergiyı, o yukumlu odememektedir. Örneğin, otomobile gelen ek bin lirolık vergiy), otomobil sahibı. urettiği molın fiyatına yansıtmakta. dilik vergiyf «kımlenn nasıh odediği uzerinde durulmaktadır. Bu konunun ilk aşamasıdır. Oy sa, ikinci aşama da, aynı olcude onemlidir. O da, toplanan vergilerin «kımlen icin harcanoca ğı «nerede ve nasıl» kullanılacağıdır. Kredilerin duzenlenmesi ve yonlendirilmesl İşte bu aşamada onem kazanmaktadır. Vergidekl adaletsizliğin sonuclarıyla surmesl demektir. kredı lerın kullanım bıcimı. Özetlenen birkaç teknik yönünun dışında hazırlanan vergi tasarısı genel politik cizgıierıyle ele alındığında. ortaya carpıcı bir gercek cıkmaktadır. Bu gerceğin Ipucu da, tarımın vergilendirilmesidir. Tarımı vergilendiren »aşar vergısi 1925 yılında kaldırılmış ve o zamandan bu yana tarımı vergilendirmek bir daha gercekleşememiştir. Ecevit iktidarı şimdi, tam elll yıl sonra, yeniden tarımo el atmaktadır. 1925'lerde ctarımın gelıştırılmesi ıcn tarımdan vergi kalkmalı» savı, elli yıl sonra «tarımın gelıştırılmesi icin tarımdan vergl olınmalı» savına dönüsmüstur. Politik olarak, bu durum son derece onemlidir. Cunku, tarımın vergilendirilmesiyle birlikte, elli yıldır süren «ttcaret ve sanayı burıuvazısının toprak oğalarıyla ıttıfakı» sona ermektedir Turkiye'de sosyol demokrat bir iktidarın onculuğunde, kapitalizm bu asamaya varmıştır. Kapitalizmln iki ana ayağı. ticaret ve sanayl burjuvazisi. gelismesi icin artık toprak ağalığı ile «it t fnk lorını surdurmeve qerek gormemektedlr. Dolavısıvla, S'yasai iktidar da, toprak sohiplerini destekleme gereğini duymamaktodır Aslındo bu nokta kısa gelecekte bir yandan bilimse1 değerlendirmelere yeni yo'umlar ve boyutlar getirecek bir yandon da siyasal savasımın n'teliöini değistirecektir Öneml de, burado voqunlo«moktodır 7aten Tasorı tum oyrıntı'nnyla acıklanınea uzermde soylenecek boşko konuiar cıkacaktır snnırız YORUM Vergi adaletinde adaletsiztik Yalçın DOĞAN ier icinde de olso, yuzunu ağortabilsin. Bu konuda alınması gereken önlem, gelır vergısi dilimlerini sadace değiştirmek değildir. Ancok, oylesine değiştirilmelidir ki vergi dilimleri, gelir turune gore vergi oranı değissin Başka bır deyimle, vergileri kaynakta kesilen, dolayı sıylo hicbır bicimde vergi kacırmayan emekc. sınıflar ıcin vergi dilimleri duşuk oranlardo tutulobllir Buna karsı, yine gelir vergisl oran lan, serbest meslsk, sanayici ve tuccar icır yuksek oranlarda saptanabılir. Acıkcası, iki tur gelir vergisi nanı beürlenebilir. Biri emekc lere, digen vpıgısı koynakta kesilmeyen vukum lulere uygulinabt:.' Bu yonieTile gellr vergl sı odeve'le» arnsınc'okl dengesırlıl' belki bır olcude sag'anabıMr Dolovısıylo <59"r vefgısı urettiği malın fıyatını yukselterek, vergiyl gercekte başkasına. belki de o malı satın alan emekcilere odetmektedir. Aynı bicimde sermayeye getirilen her turlu vergi coğunlukla dolaylı yollo yine emekçıye yansımakta kâğıt ustundeki yukumlu gercekte değismis olmaktadır. Sorun, bu yolu kapomak, kâğıt ustundeki vukumluyle gercek yukumluyu aynı kıl maktır. Bunun da. tek yolu vardır. Fiyat artışlarını onlemek ve kredileri yeniden duzenlemek. Fiyat artışları ve kârlardaki basıbos ar tıslar onlenemediği surece. vergi hep başkalorına yansıtılacak, yapılan «duzenler'e vorolof adnletsızlırçı qidermeyecektir. Vergılerle ilgıli vurutulmekte olon tortısm l n r d a bır nokto eksık bıro<ıİTiaktadır Sim