Katalog

DÖRT CUMHURİYET 28 OCAK 1978 ABDÜIGANBAZ , 8A21LAPU FES Mi'jALı bttll VEWLMıf BSîf NIN DA TURHAN SELCUK HAKİR, RAVMdKMLfl ; AMM/V, XiVA"ET KAMUMM VAPD.'R BiRDAKiKtak. BIR MASAL Bu masalı heplnfz bilırsıniz yq, ben gane de onlatmak ıstıyorum B,r gun bır tarlo faresiyle bir •v faresı karşılaşmışlar. Tarla foresı buyuk blr alcak gonuliulukle torlaiarda bulduğu birkac parça kırıntıyı ev foresıne sunmuş Ev foresi acıyarok bakmıs tarla laresine «Anlaşılcn bu çok sevdlgın tarlatarda yıyecek bır sey bulomıyorsun, gel bızım cve gideiım, sana yıyeceklerın en guzei'annden sunarım,) demış. Duşmuşler yola, ev faresının oturdugu evın kılenne varmislar Ev faresi peynırlı, solonılı bır kahvaltı hazırlamış Ama tam o guzelim yıyeceklerı yıyecekler hop bır tıkırtı, haydf delıge Tam yıyecekıer gene bır tıkırtı, gene delığe Tarla faresi dayanamamış sonunda, «Ben gldıyorum* demış, «belkı tarlamda yıyecekler boyle guzel deg.l oma hıc olmazsa onları rahatlıkla ylyebılıyorur.i ~> Ve tarla faresi kırlarına donmu* 6u masaldakı tarla fo.esıne hak vermemek elde değll Kimseye bogımlı olmadon kendl ekmeğ'ni kendin kazanarak ozgur yaşamak giblsl var mı? Belkı insan o zamon cok guzel ylyecekler yiyemer cok guzel evlerde oturomaz oma İnsan olmontn onurunu lodor Az şey mi bu Ü rt AVKlfc.1 ADAMLA.ft.DlB.. ' Döviz Darboğazındaki Türkiye Borclanmo cok yönlö ekonomık ve sıyasat bır olgudur. Sonuctarı ekonomık olarak ortaya cıkan borclanma, gercekte slyasal boyutlanyla uluslararası 8istemde karmaşık blr doku oluşturur Onun ıçındlr kl, bır ülkenın en onemll konularının başında gelir. icme düşurulen ağır döviz bunalımına gunumuz ocısından göz atmadan once, tarıhsel gecmışl cok kısa olarak onmakta yarar vardır. Çunkü, son uc yıl lcinde «Duyunu Umumıye» ya da tMuharrem Kararnames!» gibi tarıhsel gercekler günumüzü değerlendırırken sık sık gundeme getırilmıştır Osmanlı Devletl Ilk kez Kırım Savaşı (1854) Ile borclonmıştır «Mali tutsaklığı da, Turkiye'nln zaferlyle blten bu sava»ın» (Turkiye'nın Mali TutsakhÖı. Parvus Efendi. s 29) ordından başlaması son derece llgınc tır «Turk Hukumetl bır kez borç lanma yoluna glrlnce, once borç lonmaktan kacmmakta gosterdlğl açırılığı, hesapsız ve Ihtlyatsızca borclanmok «uretlyle yine gostermi?t!r. Durum, her para verenin ilerl aureceğl her koşulu kabullenmeye değln varmiftır Borçların butce uzerlnde blr agırlık yaptığı ve borc falz< lerlnln ancak yenl borc sozleşme lerl yapmak «uretlyle odeneblldiğl kesinhkle dikkote olırtmamıştır» (aynı yerde). GALATA BANKERLERl 1879 yılında hızlı borclanmanın ılk olumsuz urunu ortaya cık mış ve Osmanlı Imparatorluğu bu tarıhte ilk kez Galata Bankerlerınden borc almaya başiamıştır. Bundan ıki yıl sonra 1881 yılında fMuharrera Kararnameslı ıle bırlıkte Turkıye'yl Kurtuluş Savaşı sonuno değın uğraştıracak buyük bır dert ortaya cıkacaktır: Duyunu Bu kurum Osmanlılara ve doha sonra Turklye Cumhuriyetlne agır ekonomık ve sıyasal yuk getırecek. devletın gelırlerıne yabancı devletler el koyacaktır. Damga pulundan. alkollu ickıler den. ıpekten alınan vergılerden tutun da, devletın kendlne bağlı eyaletlerınden almakta olduğu vergılere değın. hepsıne el konul muştur. Gelırlerın paylaşımında ve artışındo soz sahıbi olon Osmanlılar değıl, yabancı devlet lerdır Bu «mali tutsaklık» kendını sıvasal alanda gostermekte ve Osmonlıların ızledıklerl sıyasal tutumu derınden etkılemek tedır Işte, en genlş boyutlanyla emperyalızmın ta kendısıdır bu. NEOEN BU KARŞILAŞTIRMA? Çok oz oiarak değınılen tarıhsel kesıtın gunümuz acısmdan taşıdığı bır onem vardır. Gerek 1881 Muharrem Kararnamesı, gerekse 1903 tarıhındeki iMall Reform» gunumuz dovız sorunu ıle onemlı benzerlıkler gostermektedır. Duyun u Umumlye devletın ge lir kaynakiarına el koymuitur borçların odenmesı içın. Bugun de, Turkıye Cumhurlyetı'nın Ibracat gelırıne el konulmuştur do vız bo r c'cnnın odenmesı ıc n r Son uc yıl ıc nae oylesme sor j n 6uz bır borclanmaya ve fa z \ i Köns gırılmıştır kı 1977 yılından 1978 yılına borclar de^redılırken, 1978 yılı Ihracat gelırlcl 1977 yı'ının borclortmalonna kar Sıl'k gosterılrrış, 1977 yılı borclarının 1978 ıhracatından odenmesı ongorulmuştur. }903 yılındo Avrupa Emper/alızm Osmanl lcra «Mali Reform» onermış ve gercekleştırılen uygulamaya göre borçların oden me bıçımı nıtelıkterı, Osmai'ı Lirasının Avrupa borsatarındokı gecerlılığı konularında degışıklıkler crtoya cıkmıştır O tarıhler r de ılgı'ı devletlerın bankciam bır ara/a gelmelerıyle onenlen değışıklık'er, borclc3rdan ve bu nun uzantısından kaynaklanmaK tadır. Aynı Işlevi bugün daha Yalçın DOGAN Isıl ÖZGENTÜRK AÇIK OTURUM rfugun bır acık oturumumuz vor Kenusu oldukco ılginc sızler onerdınız. bız de bır kocf arkadaşınızı yonyona getırıp bu konuyla ılgılı goruş'erını belırtmelerını ıstedik Koşemtzde fotoğraf yay nlayamadığımız ıcın onları gormeyecekSIPIZ Arna ucu d»«ızden Sız yaşlarda oniar da Konumuz, «Annemızln, babomızm sevmedigımlz davranıılan.» Hep buyukler S'zlen eieştırecek değıl ya. bıraz da sız onları eleştırın Ben soruyu soruyorum yalnızca. Yanıt sızlerın • GULEN Bu soruyu yamtlamak oldukca zor Çunkü böyle bır şe/e al.şık degılız Ben boyle bır soruyla ılk kez karşılaşıyorum Aklıma ılk gelenı soylemek ıstıyorum Şudur Benım bobamın ısı cok zordur Akşamları eve erken gelır Herren yemeğınl /er, gazetesını alır. televızyonun karşısına qscer Televızyon seyreder, seyrettıkten sonra uyur. Benırrle. orrıemle cok az konuşur Bono derslerımı sormoz. Durmadan telefonla konuşur. Annemı ıse cok severım amo eibıselerımı kırletınce bona cok kızar. 9 OMUR Ben gulen orkadaşın son sozlerıne katılıyorum. Annem bana da elbıselerımı kırlettıgım ıcın, resım yaporken parmaklarımı boyadığım ıcın kızar Oysa başka türlu nasıl resım yapılır? • ZEYNEP Ben benı en cok üzen bır olayı anlatmak ıstıyorum Konuklartmız gelmıştl Bırısı su ıstedı Benden tstedı Koşorok mutfoğo gıttım Annem arkamdon geldı Suyu konugumuza kendısı verdı Ustelık koiuğa becereftıez. ustune doker. dedı, O gun ben cok uzuldum • GULEN Özcllıkle başkaları yanında bızı kuçuk goruyoo Çok kotu bır şey. „ „ > „ > , Bu yılın ihracat gelirleri 1977*de yapılan borclanmaya karşılık gösterildi «mod'erm blclmde Uluslararası Para Fonu (IMF) yuklenmıştır. İLGİNÇ GÖRÜŞLER GCınümuzde IMF i'e birllkte g« niş olanoklara sahip bulunan uİLSİararası bankalar azgelişmıs ulKelere verdıklerı borcıara ıltşkln ılgınc görüsler ılerl surmekkoşeye sıkıjmıs durumdodır. Bankalar azgelışml* ulkelere oyleslne cok borc vermişlsrdir kl, verdiklerl paralan gert almak Icin, daha cok borc vermekten başka yolları yoktur » Dergınln aynı sayısında American Express Bonk uzmanla'in dan bırl ıse, borçların odenme s~\ ulkeler gerl ödemede caklardır. kullana Morgan Garanty Trust Company'nln tahmınlenne gore, 1977 yılında azgelişmıs ulkeier 24 rrılyar dolor borc odemışleroır. Azgelişmıs ulkelerın 1978 yılında ode\eceklerı toplam borc mıktarı 29 mıiyar dplara, 1980 1977 yılında 9 mllyar dolaro duşmuştur. Amerıkan bankerlerl bu konuda şu gorüşleri acıklamaktadırlar «Son blrkac V'l lcinde gell«mekte oian ulkelere verilen kredılerde görulen düşukluğun nedenl acıktır. Bu ulkelerde yatırım yopmanın rıskı sosyal siyosal nedenlerle artmıştır. An • • • • • • • • • • • • • ÖMUR Bız beceremîyorsak suc onların Bırokmıyorlar kı Ben kendln yıkanmak ıstıyorum, bırakmıyorlar. ZEYNEP Bır de benım annem hep benden şlkâyet eder. Babama şıkâyet eder GULEN Ben bır konuyu söyiemek ıstıyorum Ben bir kordeşım olsun Istıyorum. Amo olmuyor Annem babam Istemı/or. ne o'ur ıstese ÖMUR Yanımda kavga edıyorlar Sonra da bana arkadaşlormla kavga etme dıyorlar Hangısı doğru? ZEYNEP Annem arkadaşlarımı ıstemez. onlara kızar. ÖMUR Ah hep aynı dert GULEN Ben bır de şunu söyleveceğım Konuklar gellnce ben ayrı yerde yemek yıyorum. Ne kötu değıl mi? Yalnız başıma ÖMÜR Bızde öyle değıl Ben konuklarla blrlikte otururum Ama bızde de annem onlara şıır okunamı ister, en sevmed gım şey ZEYNEP Ya yanımızda bızden övgüyle soz etmelerl., ÖMUR Inson utaruyor. GULEN Cocuklar bakın ışaret edıyorlar, bize verilen ver dolmuş galıba OMUR Ama sov'eyeceğımız şeyler bıtmedı kl,, ZEYNEP O/le cok kı, yığınla Imparatorluk döneminde Düyunu Umumıye borçların odenmesi için devletin gelir kaynakiarına el koymuştu. tedirler Amerıkan iş cevrelerinln gdroşierını yansıtan unlu Busıness VVeek dergısının 1977 kasım sayısında (s 66) Gıty Gorp Bank'ın yetkıli kışılerınden MHr. VVrıston şoyle detıektedır. «Büyük uluslararası bonkalar siyle ılglll olarak şu hesabı yapmoktadır. «1980 yılında azgellşmiş üikeler tarafındon kredi oiarak alınoıt her Ikl dolartion Ur doian geri odemede (faiz ve anapara) kulionılacaktır 1S85'de ise, her uc dolardan ıkl dclorı azgetışmlş Cumhuriyet döneminde ise sorumsuz bir borclanma politikası sonucu Türkiye'nm ihracat gelirine elkonuldu. yılında Ise, 33 milyor yukselecektır. dolara cak, 6nflmuzdekl yıllarda kredllerin yenıden artması beklenebllir » DIŞ TİCARET AÇIĞI Kısa tarıhsel hatırlatmo ve dunyanın önemlı banka yoneti cllerlnln görüşlerlnden sonro gö numüz Türkıye'sındekı dovız sorunlorına gecebllıriz. Dövizle ilgılı birkac rakam bu olandoki gorünum üzenne yeterli bılgilerl verecek duzeydedır Gerci. bunlar bllınmeyen değlldır Ikl yıl boyunca uzun uzun tartışılmış ve kamuoyuna yansıtılmıştır An cak. şu anda yararlı bılgılerdır 1976 yılında ıthalat 5 milyor 130 mllyon dolardır Aynı yılın ıhracatı 1 milyar 960 mılyon dolardır 1976 yılı dış tıcaret acğı 3 mıiyar 170 mılyon dolardır 1977 yılında ıse, durum dano da kotuleşmıştır. 197? ıthalatı 5 mıiyar 400 mılyon dolar, ıhracatı 1 mllyar 700 mılyon dolaraır Dış tlcaret acığı 1977 de 3 mılyar 700 mllyon dolara yukse1 mıştır. Ithalat artorken, ihracat gerılemıştır. İŞÇİ DÖVİZLERİ Aynı genleme ışci dövlzlerl Icın de gecerlıdır 1976 yılında yurt dışında calışon ışcıler 980 mılyon dolar gondermışler. bu mıktar 1977'de 975 mılyon dolar duzeyınde kalmıştır Turkıve nn dış dunyayla ekonomık ılışkılerının ozetı demek olan odemeler dergesı ıse, 1976 yılında 1 mlyar 500 mılyon dolar acık v erırken 1977"de bu 2 mıiyar 400 m.lyon dolara yukselmıştır. DÇM'LER Onemli rakamlar lcnde bir başkası oldukca ılgmç bır gelışrre gostermıştır Bu da, ünlu Dovıze Çevrıleb'lır Mevduat He sapları ya da kısa adıvla DÇM leıdır Resmı rakamlara gore, 1976 yılında 1 mıiyar 770 rril>on dolar DÇM geimıştır. Türkl>eye Bu mıktar 1977 de 1 mıiyar 960 mılyon dolara cıkmış corunmektsdır Oysa artış gıbı Sorunen bu mıktarın gercekta ortrradığı saptarmıştır Arodakı fark DCM artışından değ<l Turk Lırasınm değerınde sürek lı olarak gercekleştırılen düşuklüklerden, dıger deyımle devoluasyonlardan kaynaklanmoktadır Devaulasyon farkı ortadan kaldırıldığında DÇM lerın de 1977 yılında 1976 yılına göre gerıledığı gorülmektedır 1976 değerı (kuru) Ile hesop landığında 1977 yılında Türkıye" ye gelen gercek DÇM'nın 1 mıl\ar 600 mılyon dolar olduğu saptanmıştır Acıkcasi, DÇM" lere tanınan kur karantılerı olaaanustu ayrıcalıklar, yuksek 'a z oranlarına rağmen bıle DCM lerde 1976 dan 1977'ye yok lasık 200 m 'yon dolarlık bır gerıleme vardır öte yandan, T G. Hazınesı kur garantısı nedeilyle devaulasyonlardon sonra DÇM sahıplerıne ocıktan tam ono r m lyor lıra 6demek zorunda kalmıştır YARIN 1977 DEN 1978'E AKTARILAN SORUNLAR Azgelişmıs Cılkelerle ilgıll dlğer bır rakam Amerıkan Bankalarının ver'dıklerı kredılere iiışkındır Amerıkan Bankalorı 1976 yılında bu ulkelere 14 mıiyar dolar kredı verırlerken, bu mıktar DiŞi BOND Haydi kalem kağıtları hazırlayın, bir yarışma var! Se/gılı cocuklar Istanbul Tobıb Odası 14 21 mart torlHer! irasınco gercekleştırılecek III Saglık Haftası nedemy's llkJkul ve Ortcokui ogrencılerl arasındo bır duz yazı yarışması î^enlemış Yarışmanın konuları ılkOKullar ıcın, «Beslenmenın Saglıgımıza Etkiler.», ortaokullar ıcın «Sağlıgımızı Etkileyen Etmenler» yansmo.a gondenlecek yczı'a kı dos/a sayfasını gecmeyecek kıtop harflerl ya da daktılo ıle yazılacak Yar şmayo kat'lanlar yanşma kağıt'annm uzerıne şunları yazacaklar Ad, soyadı doğum tarıhı. babalarının ışı okul adresleri ve ev adreslen Yarışma sonucları 14 mcrt 1978 tarıhınde acıklanacak Yazılann en gec ?5 subat 1978 tanhıne kadar İstanbui Tabıb Odası Turkocağı Çad. 19 Oagaloglu odresıns ıletılmesı qerek Oauller İlkokuüor icm Ortaokullar lcin 1 2000 TL i * 1 3000 TL. 2 1500 TL 2 2000 TL 3 10 3 1000 TL 00 TL Yarışmanın koşullannı böylece acıklaöıktan sonra sıziere bazı ıpuclan vermek ıstı,orum Konuları lyıce düşunup kımselere sorrpa 'an ıcım?den geldığı gıbı yazın AnsıMopedllerden, kıtap'ardan da'io cok cevrenızde görduğijnuz. \a$adığ.nız olaylardan soz edın kotu eksık oldu duygusuna kap Imadon elınızden geldıöınca yazın. Koloy gelsln. GARTH