Katalog

ŞARKISIZ DÜNYALARIN ORKİNOSLARI Ayhan HÜNALP 22 NASIL BIR SEÇIM ,SISTEMI? B) YÜZDE 0R4KU BARİJ Bu yonteme gor* bir partlnln bir seçim çerresindsn Tillrtrekili çıkarabılmesi için. o çevrede kullarjlan toplam geçer'.ı oy'.ann en az " S 10 gıbi beili bir oranmı alması zorunludur. Federal Alrnanya'da Bund«stag üye'.erinin yarısmm tek nr.l'.etvekil: dar bolge çoğuniuk sistemine. yarısımn federe devletler düzeyinde d'Hondt usulü nispi temsil sistemine göre seçıimesıni öngören Federal Seçim Kanunu. parrılerin bu ıkir.cı yarıdar. sandalye kszansbürr.eîerini ilgili federe devletteki geçerli oy toplamının er. az " 5'ir.i almış olrr.aları koşuiuna bağlamıştır. (Bundeswahlgesetz 5 6 IV). İsveç'te bir partinin Riksdaj seçiırnsrinde sandaiye dağıümına katılabilraesi için biitün ülksde kullanılan oyiar.r. en az "o 4'ünü almış bulunması gerekir. Fakat ülke çapında daîîa az oy almış bir parti de. en az ^ 12 oy 'opîadığı herharsg: b:r seçim çevresinde daımi seçim çevresi s«ndsılr yelerinin dağ: :mıııa kaMlır (Regeruıgsformen, 3 kap. 7 §>. Yüzde oran.ı baraj yönteminin Türkiye'de ülke çapında veya ^eçırn çevrele:. ıtioariyle uygular.ması dii?ünuîebilir: Eğer 1977 :ni!letvekili genelc ssçıminde ülke çapmda % i oara.i (2lı uyguİFnsaydı, CGP < , 1.88. 3 miüotvekili) ıle DP C % 1.86. 1 milletvekili) parlasıer.to dışı kahrdı. Bara] ^ 10 olâavdı.. MHP {% 6.42. 16 mılletvekili) ile MSP (r<8.58, 24 milleveküi) de ayr.ı kaderi paylaşır; Millet Mecüsi'nde yalnız AP ve CHP t?msil edilirdi. Ozellıkle yüzde oraııı yüksek tutuldugucda ülke capmda bara], sadece genel planda değıl. ayr.ı zamanda seçim çevreleri diizeyinde de haksızlıklara yol açabilecek niteliktedır. Örnsgin 1373 mılletrpkil: seçimir.de '"r 10 baraj ııygu!arjr.ıç oısayd:; CGP. I''T 5.27. 1 m:lletvekıl:> ovların 'i ö2.33'un<ı, y?.nı G salt çogıınluktan fazîasını aldığı Van'dan biie hiçbır miı.'.*.v«kı'.i çıiaramazd:. Aır.acı aşan boyle adale:s:r sonuçları ön'.eır.ek için, ülke çapmda barajın Isveç"tekıne benzer bır bıçimde seç:r.ı çevreîeri i'ıbarıyle "' 1015 gibı b:r altornatif baraı'.ii tamamlanır.ası gerekir. Kaldı ki bagımsız adaylar ıçın ancak saçım çevrelerı ıtıbariyle baraj söz konusu olaeaktır. Saçim çevreîcrine gore hesaplanacak bir barajın ayrıca fu yariırları vf.rdır: Seç.nıe katıian parnîer, baraj orarjir.m ı.nnda oy aldi'.:lan seç.m çevrelerir.den ır.ületvekiii çıkaramamakla bır.ikte. ozc!l:I<!e gjçlü olduk'.arı bölge!erd« bu oU^nagı yır.e ı.u!urlar. Böy'.ece küçük partiler her yerde tasfıye edıimez. Nispi temsil Sisrcmı dc. bır ölçünün u.T5rinde çeş.tli sr.~a.sal akımları psrlamentuya y&r.sıtma ve u.usai butunieşunııe ışievieruu t orumaya devam eder. Eger 1977 niil.2tve.iili jrer,ei seçımınde seçim çevr?le.~ ıtıbdrıyie ' o5 biiidj uygulansuycu, bur.dan saciece Istanbui'dd MHP (.»i.t'j, 1 mılletvekili) etkılenııdı. Buna karşılık baraj :;lo o^^ydı. Mıiloc Meciısı'nda paruienn ve bagımsız adaylarm elde ea="v.<lerı ; .ıiiaalye sayıları gerçek sonuçiarla karşıiaştırmalı clok ;oj,a gosterılebilırdı dller ıçın bk. Genel Tablo 2, 2b su'iir! Î/I ). Dr. Hikmet Sami TÜRK Sorra bayramlarda. kantB! gurılerinde. insanı kahredea «aılar. «Olum âsude bahar ülkesidir bir rindeGonlü buhurdan fibi yıllarca tiiter». Babamın yüreği de şimdi türüyordu. Bir yığın heves, bir vıfjn yarım ka'.rms dilek ve bir yıgın gün ışığına çıkmamış arznlar. Evdeki köjesmde. yığmyıgın harp hatıralan. Çanakkaie'der. paf*a haritalan, pusulalar, dürbünler. Pendik'deki evimızde bazı pazarları. lodos uğultulannı dinlemekten bıkınca. sandıgı açıp bunlan yeni baştan gözden geçirirdi. Şimrii ben ne rapıyordum? Een de aynı şeyleri yapmıyor muydum? Uç aşagı, beş yukarı, ben de oğlumu, «Yavruuum» diye sevmiyor muyum? Onun küçücük avaklarmı, tıpkı babamın benimkilerinı ısntığı gıbi avıçlanmın içinde ısıtmıyor muyum? Ben de or.un ben: gezdirdiğı gibi, oğiurmı sırtıma alıp. «Deh. deh» yapmıyor muyurn? Kubbenin altında değişen ne? N'efretierimnderı. kinlerimizden. yitiklerimizden başka kalan nedir k:? Ben de ba'oam gibi her aksam i^imden evime koşmuyor muyum? Oğ'.um da beni babamı beklediium çağ'.ardaki gibı beilemiyor rr.u? Ve sonra ben ölünce, oğlurn da benim gibı evine koşmayarak mı? Her akşam biraz daha geç uytımak için ağiayan, fcucaktan y*re ınip koşmak için çırpman, her ııçak sesine el ç:rpan. annes; ile barı?madan b:r lokma ekmek yemeyen kinsı? oglunı, «irler de o|ullarınıza şarkısız rîıinyaiar b'.rakarak goçüp gideceğiniz için. şarkılı dünyaîar bırakamıyacEğımız için gonüllerimizı hançerleyelım. XII N> fcahn derili !nsanlar imâl etmışiz. fınn kapagı samrsın. Oysa Anadol'j'nun yalnızlığı. garipüği, yağsız b:r ortaçağ kandili Zibı, bozkmn ortasında sallanıp duruyor. Homurdanan trer., ayı parsel'.eyen yırminci yjzvı! :ııedemyetin:n gölges:ni, Sarıkam:ş'da. va da Turkiye"n:n h?:hangi bir yerinde, 1 santimetre karaya konan. 9 sineğın pisliğine g:irner.:ere seiâm çakaruk riağları tırmanıyor. Başibos, çorak ve yolımmuş ovaîarla kaderimizi pay!a<::yor. B:*l:s':n Dındeban köyünde. Cumhunyeti bilrr.eyen. Pariışahı soran bır satı kadm var. O hepimır:n almrtarasıd:r. Ahnıpt. Ali, Rariye! Daıma ve her zaman, siz. Gakçva'ya asker mı gidecek? Yemen'e şehit mı lâzım?. Kosova'ya se'er mı var. s:z. Niğoohı'ya, Zıjretvar'a okçtı mu lâzım, s;z. Sakary&'ya cephane taşınaeak, Kor.ya Hastar.esine hcmşire lâzım. sız. Sulha siz, kopniye s;z. baraja siz, tarlaya siz. harmana s:z. Vernrtek ;âzım oîdı mu, akla iıcp siz gelmişsiırz. Sizden başka, sizın gibı böyle yürekten, böy'.esine içten veren o'.mr.mış. Türkiye'ye nufus perekmij. sv dogiirnT.issur.uz. Hududa nöbetçi demişler, s:zin kapımzı çaimışlar. Gerekrr.iş sız doğurmuşsunuz. gerekmıç sız rilmü'=sunÜ7. Bir yağmacılar. bir çapulcular. bır arianmazlar, hayasıziar grubu geimis. yağma üstiine yagroa yapmış. Devlet. hazinesini. çekirge âfeti gıbi, bir buldozer gibı eritip, bitirip tuketınisler. Gene siz koşmuşsuııuz. Neyiniz varsa bu Vatar.a sebil etmişsmiz. Ya siz, armatörler, sıra • sıra gemilerıne doklarda yer '.jjiamayaniar. Ya sız, hıırda demiri beş kurjştan »lıp da. kakıştıra • kakıs'.ıra satarken, yuzbi'iler ç'.kartanlar. Siz pamuk ipiiğ.ni karaborsaya düs\irenler. Siz, ban hamanı, .:oy, kasaba sahip'.cri. Siz, yptmiş ki^i'.ik, seksen kişilik efradı • aıleleriyie raşayaıilar . P:z neredesıniz? Topîumumuzun günltik görüntüsünrien bir kesit: Dolmuş motorur.a çarpan kum motorunun elılıyetsiz kaptanı. rjya dokülen kazazedelerı toplamadan sıvışıp kaçıyor. Yakalanmcaya kadar geçen süre ıçmde, aynı mororia ıkı dofn denizden çıkardığı kıımu inşaatçılar için nakledebiliyor. Büyük bir pişkinlik içinde günlük hayatma devam edebılivordu. Derisı ka'.ın n'.an, rahat'.ıkia toplumda barır.abiliyordu. Bılegi kuvveuli claniar rahatça <<dayı»lık taslıyabiüyordu. Bu bö'ıük pörçük düzen. bu katnıerli dranı. Orkmo?lar îstiklâi Cadesinde karaya vtırana kadar, kancık veya kaUeş ınsanlar, mert ve dürüst deniz yaratıklarınca hızaya ge:iri".en? kadar süritp giderekti. Yirmibeşer, otuzbeşer kuruşiuk bindokuzvdzkırk yıllsnnın aşk romanları. Bitişik yahlarda, bitişik bahçelerde geçen. delicesine sensen insanlarvn hıkâyeleri. Orkınoslar ve İstıklâl Caddesi. «Oviriius ne demiş? Döğüşen adam Hektor'du. fakat. öteki, o a'larm sürükledıği adam artık Hektor değildı demiş. Ya Antigonus? O susmuş mu? O da, oturağımı doken adam, benim gıineşın oğiu olmadığımı çok i\i bılir deyivermış. Dağlar vardır küçüktür, yaklasınra büyük. Dağlar vardır büyüktür. yaklaşmca küçıilür. Türkiye'mizde, son yıllarda, dagm ne büyügü, ne de kiiçüğü kalmadıgından, tamamen ovahk olmuş. Tanrı selden korasırı. Boşkoysana sen bunlara arkadaşım. Sakala göre tarak. kafaya göre tarak vur. yemeğe göre çana's bul. Tamam mı? Serçeden başka kuş Zeyrekten başka yokuş bilmezsın. Var mı paran pulun. cumle âlem kulun. «Yalan değil, hani ya.>> «Iş malın olsun, Ilalep'ten gelır eşeği.» «Kımıs; kasıia • kasi'.a muz yer, kımisi ıkJna. sıkına ha\uç.» «Savcı suratıma bır baktı da, (Eger istersem seaı sarmısak havar.maa dover, sııyumı da güvercin gübresine katarıın) dedı, santLi. Ay bemmle olmadıkran sonra, yüdızın kuyruguaa ne çarpayım? Hai;ıme oır bakış baktım kı. tıpkı öküzün kör kasap bıçagma bakışına benzemiştir.» «Ben kaç baharm yeşılım yedım, bilemezsm. Senin bılmışl;ğın kadar, benim unutmuşluğum var. Isterlerse arkadaş, iasam ladeb krn"Âığı gib; çaıraaak kırıverırleı. Ole kı kurtula.» • E\et, dogıu dedin, doğru. Oie xı kurtula.» Şenrı İLizmbul'da, IstiKlâl Caddesir.in kıyıcığmaK. crKır.oslardan uzak bir Çıçek pasaı. gv.nlük hajatmı ya^ıyoıdu. M u salarda çcjitlı msar.lar, çeşitiı satıcılar.. Kimısı. «Hüveıoâkısi silınrnış me^artaşı, ardıçka'ranı. somun düşmanı mıiıcj tan» dij'e nar.uııına küfredıjor. kımisi. .Yaiamm varsa tralı o e surban gıdeyı:n dıye yemin edıyor. Eır AnadoUı uçesir.den karısmı gömerek ayrılan ve dort kızıyla, koprü korkulugTJ gibı ortahklarda kalıveren bır dcktor, yakasını tutup:u';ıp suçiu oymuş gibi ç^ktiğı arıcaüoşına., «Gözlenn Hp.zıran guneşı arkadaşım diyor, «Sen üiiâtun'sun, ben Fuzu'.ı». XIII Bı bolükpnrçük düzen, bu katmerlı dıam, oriLnoslaı Istiilal Caddesınde karaya vuratıa kadar. kancık veya kaıieş ır.sar.iar, mert ve dürıisl denız vaianklarınoa nızaya getırüe..s kadar iurup gıaeccStı. Oysa az üerde, şehrm hernangı üıı yarınde, herhangı bıı ıskelenın tenermde veya bır çım£.cınu. lıaıatır.da sersen bır yazar. bır emekiı oazetecı. sırüsıklam naber ko'saiî, sjunlara sıgamayan bir yazar soruınsuz buru»lımii>nn ırnkian ıle ezılıyordu. İki buklümdü. Çımacır.ın nalatı aer.l ze düşü.'.ordu. Kaptan oağınyordu. Tomistan tutmujorau. Takunvülarını:! kayışı aşınmıs bir makınist küpeşteoen vurin poy"2;a :<üfrediyordu. Martı gafüsındakı çinekopu İv^r<ibataâ3 kaptırmı^U. Bütür. şjüzel güııler için yazılrnış sıirler. outün guzer.ikîer ıçm yaalmıs agıtlar, kavşaklara. dörtyol agıziarırji çakılmış renıe! çıvılrci gioiydi. Cımıa glınlen camıiere ko?up. gece'.erı de barlarda stııp.'Z ysbiıran, kor.somarlslerın ayaklannı vıski ile yıkıvorak seçım sathı mailıne gıren, Tann'yı biie do'.andıran dindariaria ıd<»re Pans, BasınRteîesı. Konya'nm nerede olduğunu bilmeyen Konya Milletveki'.ı bızdeydı. İkı avuç kar yağınca, İstancul'u ekmeksız. yetıri:! donsıız bırakan da, ikı oy için onraRİarunLa dırr.dızlai bıraüsn. der.irlerımızı kunıtan da oızdık. 3ır Lamaııiar yolun sonu düşünlüiirdü. Şimdi, volun başı aklıaı gelıyor Tomartomar. bır yığın, agırhğı ıle ırj.iru bır mpopotam gı'iı reer., mıhîıyan ezgiler. Yirrnibpşer. otuzbeşer kurusluk aşk romanl?ıı. Rttisik valılarda. oıtışik b^ıçeıerde geçer:, apl:ce«:ne sevişen ir.sanlann hikâyeleri. Orkıcoslar va İsnkiâl Cadücı.. (Dcranıı var) 5 haziranda yüzde on baraj uygulaması yapılsaydı CHP 221 AP 191 mılletvekili çıkaracaktı tllfT AP CHI' 1 CGF 1 GENEL TABLO 2 1977 MIILETVEKİLI SECiMiVERilERi ITiBARiYlE °o tO 8İRAJU D'HONDT SiSTEMINE GÖRE SANOAIYE OÛĞILIHI DP MHF 1 1 2 1 2b 1 MSF Bag, 1 2b Top 1 2b İ4 1 2b j 2b 8 2b 1 2b 1 2b 1 1 , Adana 5 1 Ankara 10 U 16 18 29 44 R Islanbul 13 14 2 27 30 5 5 6 6 3 1 Kars Konya Dığ. 5 5 i 2 10 o 3 3 15 15 2i :R 16 ıller 154 154 153 153 3 3 10 4 4 4 4 333 Toplam Ifl9 191 213 221 3 3 1 l<5 13 4?n AçıkJamalar : I. sütunlar: Rp«ml ^onuçlar (ktasik d'Hnnrtt stntemO 2b nütunları: "o 10 barajlı d'Hondt sistemi. TABLO 3.1 1377 millpfvrkili serimlnde • 10 bara t a gnrp »andal*? dajjılımı » AP CHP CGP DP MHP MSP Bii^unu Berajiı «onıçlar 131 221 3 13 13 4 24 Bara.ısız sonuçlar ı?9 213 3 1 Fark +2 Top.am 450 4.0 1 3 Seçim çevreierine göre, hesaplanacak baraj sisteminde seçime katıian partiler, baraj oranının altında oy aîdıkları, seçim çevrelerinden milletvekili çıkarmamakla birlikte, özellikle güçlü oldukları bölge lerde bu olanağı yine btılurlar. v kazanrnak tçin nin alrir.da kalmaları vüzunj»nd:r. Klas:k ıl'Hondt sıstemınjrı vapısı:idan sslpn ssç.m es;gı. spçim çevrp'.orı kuçülddkçe vjk»el;r.ek. bmiidiikçe alçr.lmak eSılimı gösterir «22". Böylece basit s?ç:m ssyılı bara'uı tersme vüzde oranlı baraiın daha çok büyuk ??• Ç'ÎTI çevrp'erır'dp küçük partı!erı ptkileyecefı anla^'.lmaitadır . Son olarak. vü?de oran'ı baratın bas:t seçım sayıiı bara'a orsnîa ülkpmirdp nııkuki b;r avantaiı vardır. Çünkü basıt seçım sayıl] baraı, Anavasa Mahkerr.esi'ni.n karan neder.ıyle. yıpranm'S b;r formülüdür. Bu nedenie. bir partinin bir seçim çevresinden milletvekili çıkarabıimfsı için. o çevredekt geçerli oyların "* in pıb; belirli bir oranını kaznnm.sı b:çınıindek! venı bir formui Anayasa Mahkeın?si'ne eğer ıç y.ne oıaya gelirse parlamentsr duzenın ı^ler'iğını sağl^ınaya vönel.k bir tecîbiri son yılların oene^lerini de dikkate ?.laral; farklı bır b:çımde dfftpr'.cndirme v« eskl ıçtihadu:ı daiıa ko'.av ripğ'sMrrr.e fırsTi vercbilır. 'Aynı diı=ür,re. bır bakınia. i'.orde sunaoağımız «yenı öneriler» iç:n de .ıar^ke* noktası Zaten Anajass Mankemesı. ünlu lptal karannda hellrttî£i fibi ilke olarak «kanun koyucunun bçlli seç:m diİTer.îermden birini kanunlaştırmak'a yahut ii:kenin ko'iıüarına, serçpklpr.r;1? ve vararlanna uygun görer?gı, yeni b:r diizeıı orta\a kn\rnak*a ta;idir «erbes'lifıne sahip bul'jiduSıırıu kabul» ctrr.ektpdir (23». Ka!d'. ki Mahkeme. riaha onre verriiğı aynı konııva d?gir.dık!eri Wnide eç metinli ıkı kararda 30fi sayı'.ı Mil'.etvpkili Seç'.mt Kanuntı'nun siyasal parf.lerin seçıme kaMîabilme'erini en az 15 ı!de örglit kurmuş olmalanna ve benzcr koşullara baglayan hükümlerıni ««eçime girecek par'ilrrde ve aday li^tplennde helirli hir nıtelık ve sevıye aramak» anlamında yonımiayara!: Anayasa'ya avlcrı sayrnamıştı (24). Fakat 1977 mıllervelcıli seçim'.ndeki ov daSıhmma pHr^ basıt seçim savılı baraj gibi 'o 10 baraj da. parlamento SM'^iınü en çok artırdığı ıktidar adayı partinin Millet Meclisı Uye tam sayısımn salt çoğunluğunu eldr etrresını saglayamamaktadır. 'bk. Tablo 3, Genel Tabio 2 1 . 1973 milletvekili seçımir!.1»ki oy dafrlımı ise, her l ü tür bara.l bakımmdan daha da elverışsizdi. lPnl milletvekili seçıminde uygulanan bas;t seçım sajılı barajtn o zaraan da büvük partilerden hıçbırine tek baına hukumet kurma olanağmı vermedigı hatırlanırsa, başka formülier aramanın da ya rarlı olabileceğı anlaşılır. (21) Tiirkiye'dp «milH llste» 11P htrlikle "• 5 hara) 6n?r1«l Içhı bk. HürTİyet Seçim Scminrri 1972, •. 1», 130, 159. 1 0 (Tur> H han Feyziothı). Bk. Rokkan, aroc, ». 13; l.ottpret/Emeri *. 68. (Ce. (iökçftl). a f Bu durumda %10 baraı nedenıyle sor.uçları iegiîece.k ,i ıiie partüenn fazîadan kazanacakİKn veya kay'DfdccekİBrı «andalye sayılannın topîu dokumu şoyle olurdu: TABLO 3.3 ;> 10 barı.) ııedrnİTİe karanılan ve luıybpdtlrn sancUİTf sa.rıları AP CHP CGP DP MHP MSP Bag:::ısu To;::..m Kaz£nı!an 2 3 n Kaybedılen 1 3 6 1 3 Fark ~2 8 136 Partüenn "10 barajı aşarsk kazanaeakları sandal's oranlaııyla seçımdckı aîdıkları oy oranları arasmda da şu farkla: gorüluıdu; TABLO 3.2 1(1 baraj nedenhle a?kin ve ekslk tenısli nranlan AP CHP CGP DP MHP MSP Bagırnsız Tor:am Sanda'.ye oranı % 42.44 48.11 0.65 2.88 4.00 0M 99 9i Oy nranı % 36.87 41.Jİ8 I.b8 ". 56 6.42 8.56 2.30 P3.47 Fark %+5.57 i7.73 1.22 1.854.544.56 1.62 lı bsra.i yönetimınde öüyurc seçım çevreipn büyük parttlere daha çok avantaj sağ";ar. Bu nedrnle.dir ki pger 1977 mli:etvek:lı seçiminde uygulansaydı basit seçun sayıiı baraı, bazı büyük «pçim çevrelerinde duşük oranlı cy almakia birlikte basit ecjn sayısmı aşan parti:er, drneğin \nkara'da MHP r ^ G.59. 2 ra:lietvekilit ve MSP (Tö 6.15. l n*!etvekiliı, îstar.bul'da MHP ("« 2 fi9 1 mir.ervekili» ve MSP ı ' , 6.60, 3 mületvekıli) için hıçbir d«>ğişıklık getırmeyecegı haide; c/o 10 bara.l, her iki ılde AP ve CHP dışındaki bütün partileri eleyecekti. Kiiçuk seçim çevreierır.de ise ^ 10'un hayli üstünde oy aldık.arı basıt seçını sayısmı "jtturamayan partiler, örcegin Adıyaman'da MSP (•"• 19 23. 1 mı: letvekili). Çankın'da CHP t r'r 22.33. 1 milletvekili>, Elazığ'da MHP C» 18.70, 1 milletveküi), Erzincan'da AP ( r 27.88. 1 mılİPtvekı'.; ı Gümüîhaııe'de CHP (°. l'S.51,1 mılletvekili>. Isparta'da CHP ("• 21.27. 1 milletvekili>, Kırşehır'de AP (% 20.45, 1 milletvekili) ssçımi kaybedeceklerdi. öte yandan klasık ri'Hondt sisteTünln uygulandıgı 1977 rr.iletvekili seçıminde bazı küçük seçım çevrelçnnde ".i lO'dan far:a (^) Eğer 1973 milletvekili genel <sçimir.d? böyle bir c n!0 bara.l nyguianmış fculunsaydı, partilertn \e bagımsız adaylann elde edecekleri sandaiye spyılan sandaiye oranlarıyla bır:''.:Le şöyls olurdu: AP 157 <"34.oRı. CHP 199 V" >«4.22>. CGP 12 ı "2.Kf 1. DP 39 C~rS.5e), MHP 1 ("c0.22). MSP 36 t"o8), TBP 1 (.^0.22), Bagınısızla r 5 C ' l . l l ) . BAEAJ SİSTEMLERİNİN KARJIUJTIRIIMASI Dıkkat edılırsp, dünkil yanda inceledifirriz basit seç.m sayih baraj :1e seçim çerreleri itibariyle ^ 10 baraj. aynı sor.uçlan vermemekfedir. (Krş. 2. yazı Tablo 2 ve yukarda Tablo 3). Ayrıca her iki yontemin partileri etkileme derpceleri değişiktir. Barajdaıı etkile.ıen seçim çevreleri de her zaman aym degüdir. (Krş. 2. yazı Genel Tablo 1 ve yukarda Ger.e'. Tablo î'.Buı.'jn r.ede.ı:. her ikı baraj türünün farklı ölçülere dayanmnsıdır. Basıt s?çı:n =q>nlı baraj. bütiin seçim çevrelerinde ınuilak rakam olarak ortalama bir sayıya yaklaşmak eğilimı gdstevdiSı haîde. yüzrte oranlı baraj, eşitliği oyların be'.li b;r oraır.r.da ararr.aktadir. Orneğin basit seçim sayıîı baraj yönteminde baraj sayısı. 2 m.lletvekili çıkaracak bir seçim çevres:nde opiam geçerli oyiann 1 2'si. yani rc 50'si olduğu halde; 5 milletvekiîi çıkaraca.* b:r seç:m çevresinde 1.5":. yani •'• 20'sı. 1P77 milletvekili seçinıinde 21) mıüetvekıli çıküran Ankara'da 1'29'u veya r 3 44'iı. 41 millprve kiîi çıkaran İstar.bul'da 1/44'ü veya '> 2.27'si kadardır. Kısııcası. seçim çevresi genişledikçe basit seç;m sayı'.ı baraıın gerektiıt;if,ı oy oranı düşer. daraldıkça yükselır. B^ona harşıTık yüzde oranlı baraj yönteminde baraı oranı. her seçim çevresınde eşıttir. O yüzden aynı seçim çevresi için her iki yönreme göre hesap'anacak baraj sayılan, çoğıı zaman mutlak rakanı olarak da birbirine uymaz. r Ancak 10 milletvekili çıkaracak b:r seçim çevre sindedir kı, i 10 baraj, basit seçim sayıH barajla aynı ınutlak raksmda birleşir. "b 5 barajla basit seçim sayılı barajır, aynı mutlak rakamda çakışması ise, 20 millervekih çıkaracak oır seçım çevresinde gerçekleîir. Kullanılan 'oplam goçerli oylar her seçim çevresinin büyüklüğüne p;ire değişeceği için. s?çım çe\Tesi ger.içîedkçe yüzde oran'.ı bara.ıın gerektirdiğı en az oy mıktarı mutiak rakam olarak artmak, daraldıkça aza!mak fğılımi gösterecektır. Başka türlü söylersek: basit seçim sajılı baraj yonîem:r.de b^yük seçim çe^releri, yüzde oranlı baraj yöntsnıinde küçük seçim çevre'ieri küçük partüer için daha elverişüdir. X)ysa b.^t seçim sayıli baraj yöntemınde küçük seçım çevrelerı, vüzde oran Basit seçim sayıiı baraj yönteminde büyük seçim çevreleri, yüzde oranlı baraj yönteminde küçük seçim çevreleri küçük partiler için daha elverişüdir. (Î3) oy aian partiler, ömeğın Eingölde MSP < » » 2a.37 ı, Bıtlıs te CHT• ('» 17.08». Çankın'da ^rHP ('• 16.96>, Elâzığ'da MSP ("» i4.'.Vt', Frzmcan'da MHP C ı 18 83\ Glimü=hane'de MHP <"., 14.90ı ve MSP C» 14.35'. Kırşehirde MHP (»• 14.24> ve MSP ı <N 11.91'. Nevşehir'de MHP ( ' t 11.03». Ri^e'de MSP (°o 12.3«l mületrekı:ı çıkaramamışiardır. bu, adı geçen ıllerde anılan panilerın ortak bö'.en veva dağıtıcı savıdan EZ oy almalsrı. os~ka o.r de Anavasa iMabkemesi, 3. 4 ve K.j.l»«(. I". 1««S Ij. K 19*;S 13 (Anayasa Mabkemcsi Kararlar Derqisi. S. fi, s. 167). Anayasa Mahkemesi'nin Cumhuriyct Senato>u seçimlerindp voğuııluk sistemindrn nisbi temsil sılstemine gcçllmcsi ile İİBİİİ 13.1.1966 larih ve E 19W 2fi K 196«/l sa>nlı bararı da avnı tlke dofcrultusundadır: «Türkhe Cumhıırivcti ^^a^asa• »rnın seçme ve srçiltnc hakkını \e seçimlerde uyulmuM gerekli temel kurallan bclirten 55. ınaddeyi. . Seçimleriıı «serbest. csit, Kİzll, tek dcreceli. genel oy. açık sayım \e dokiim» csaslarına çnre ^apılnıasıııı hiikme haslamakta, hu esasların dıjmda kalan hütün şartları ve nitrlikleri k?nur> kovacunun takdirine bırakmaktadır. O halde serbest. eşil. CizJi, tek dereceU. cenel o», açık savım vc riökiım rsaslarm dan avrılmamak şartıvla kanun koyucunun meclislerden herhanjri biri için ıı>sun gördÜKÜ >eçim ^istcmi Anayasa'nın da ınakbulüdür.» (Anayasa Mahkamesi Kararlar Dercisi, !>. 4, s. 23). (24) Anayasa MahkFmesl. 5.:i.l965. E 1 > 3 1T1. K 1!'H5 13 ve L6 2S..J.19fi5. E 19tiö 12. K 1P65 31 (Anavasa Mahkcmesi Rararlar Hcrgisi, S. 3, s. 8* vd. ve 150 vd.). YENi ONERilER. Sakıncalı Piyade Bütün Kitapçılarda UÛUR MUMCU 9. BA5KI AZİZ NFSİH KITABIN ÖNSÖZUNOE ŞUNLAR1 YAZDI: «KENOi YA20IKLARIMA CÜIEHEH; AMA SENİN YAZIURINI GUIEREK OKUDUM, ACI ACI GÜIMEK DEYiMi VAR YA, I$TE ÖYlî, ACI ACI GUIDÜM...» DAOITIM: TEKİN YAYINEVİ, İST. 27 60 60 ? Marıııara Adası Belediye Başkanlığından ğ Be'.ed.remızm 50ü MS'idk SL" DEPOSU tN'ŞAATl 2415 Sajılı Kanunun :ı\. maddesme göre yapîınlacaktır 1 Keşıl bedeii 5îG UvU, TL. olup gsçı^ı teiî 25.7511, nratlır 2 Ihaıe Encumen nuzurur.da 2o Ağustos 1377 PerjpnıöE guniı rmiınkün oimadıgı taktırde • . Eylul 19Î7 Pa'> zarresı giinu sast lâ.nu'dedir. J Proje ve. sartnaır.esı Beledıyeoc göruieoılır. 4 Ihp.leye grrebilmek ıçııı aı 197? vüı Tıcaret Ocuısı Bel^psı bı Müıearih'.tiık Karne^ı Tekl:t meKtuplarının a;.Tiı giin ve sıat !i'" r .p mdiT kaniıga verılmesı ila.n olvınur. ( B?î=ın: 2)Wi ı > • GARTH DiŞi BONC EV£T SEMİVr 3OŞALTSIM