Katalog

CUMHÜRIYET 18 Hİ1İMN 1977 y ı SANATEDEBİYAT. SRECHT: "SEZGİ ÖZELLİKLE YÖNETMENLER İÇİN ÇOK ZARARLI VE KUŞKU VERİCİ BİR YOL GÖSTERİCİDİR,, Özdemir NUTRU ULUSLARARASI NASRETTİN HOCA KARİKATÜR YARIŞMASI DÖRT YAŞINDA KARİKATÜR ALBÜMLERi, YENi YETiŞEN KARıKATÜRCÜ KUŞAKLAR iÇiN DEGERLi BiLGi KAYNAGIDIRLAR. NASRETTİN HOCANIN ÇEV RESiNDE TOPLANAN SANATÇILAR, HEP BiRUKTE BARIŞÇIL VE HOŞGORULÜ BiR DUNYA KURULMASI iÇiN ÇABALARLAR. Bertolt Brecht genellikle, yalnızca bir ozan ve yazar olara.t ele alınır Oysa Brecnt'ın yonetmerJıgı uz^rınde dıkkatle durulması gereken onemlı oır Konuciur. Onun oyunculrk ve sahne estetığını nasü yapıtiarından soyutlayamazsafc, oyuruarını da onan saiır.e uzenndekı çalışmasından a^n olarak düşunemevız Onjn, «Berlmer Ensemblerda kısa bır sure ıçmde ;, aptıgı çalışmalar AvTupa n>atrosunu aerınden e'kılemıstir. Alman tıyatrosu onun dencyleı ıle jenı bır çızgıyı gelıştınrker, Ingu'ere'de jrzarın da bır uygulamacı olarak katüoıgı liboratuvar tıyatroları ortaya çıkmıs. Pe'er Brook jnbı, buvuıc jonetmenler elıyle Saakp^pea:e' m dev japıtlan çag,daş ıçerıklenm kazanmış'ır. Brechî, tum jaşamı boyunca tıyatronun ışçıhğme çok onem \errmştır. Tıyatroja ıU kez eleştırmen olaraK Augsburger Voikswılle de yazıiar jazmakla baslayan Brecht, sonıa kuramcı, yazar \e uyguıayıcı olarak tıyaıroja katkısmı surdur tnuştur. Onun ılk yonetmenlığı 1920 yüındadır. Munıh tekı «Kammeıspıele»run yonetıcısı Otto Falkenberg, gazetc \e dergıierde degısık ve jeru duşuncelere \onelen genç Brecht'm Macbethı san neye koymasını ıstemıştı Ancak Brecht, yazar dos tu Feuclıtwanger ıle anla^ıp Marlowe'un II. Ed ward ır.ı yenı baştan ele almış ve bu yapıü sahne >e koyarsen Caspar Neher gıoı. bır aekor ustası ıle bırlıKte çalışmıstı. Bu çaiışması üe yalın bır yolda yapıta vepjenı bır ba<c:s getırmıştı. Bu ılk jonetmenlıgınden ıkı >ıl sonra, Brecht. Arnoid Bror.nen'ın Vatermoıd adlı oyununu sahneyc koymaıî ıçm oyunun yazarı ıle anîaştı. Bu çahşmasında ılk kez o doneımn buyuk oyuncuları (Heınnch George, Agr.es Straub gıbı > ıle çalışan Brecht, or.iarın aışavurumcı usi'iDİanna ı<arşı çıktı \c sureklı olarak konusma ahskanlıklanndakı vanlışlar ve aogru ta\ırlar uzermde duıdu. Oyunun ya zan Bronnen şoyle dıyordj emlarında. «Ve bu zayıf. oldukça ufak tefek Augsb'irglu bu buyuk oyunculara, kııru ve kesm bır bıçımde sanatlarınm değersız olduğunu soyleyınce buyuk patlarmlara yol sçtı.» Oyunculardan bır bolumu çalışmadan çekümış, bır bolumu de oyunu Bertoid Vıertel'm koymasını ıstem.'ıercır. 1926 yılında Herbert Iherıng onun çalışması u^erıne şoyle yazıyordu. • Ki'üeıı cozümlemıyor; onlara uza'raıı bakıyor On ouze\e olayları alıyor Yahn tıareketlrr üzennde ısraria dunıyor Belırgın ve duygulan praltılmış oır konusr.isjı ye« tutuvor. Hıçbır duy gusal ç:kışa 17ın \ermıyor. Buna da «ep:k» uslup Adam Adamdır oldu. Gerçekten de Brechf, ou caHşmaiarıyla agır, anıtsal Alman ushıbuna bafkaldırmış. klasık Alman oyun auzenı aıılayışına kuşku duıulmasına yol pçmıştı. Onun kend: düsonce!erini en başarılı bır bıçımne ı'ık kez aerçekleşnrebıldı^ı ça'.ışması 1131' dp Berhn Devlet Tıvatrosu'nd» sahneye kovdujrj Adam Adamriır oldu Bu uygulamada Helene V'eıgel, Peter Lorre gıbı, onun estetık anlayışına u\pm sanatçılar ^ardı. Oyunculukta ı&tedığı yabancılaştırmajı sağlamış. dekoru ışlevsel parçalar halınde ve grsılerı de groteskı saftlıvaca^ bır bıçımde elde edebılmıştı. Dogal olarak bunlarda Caspar Nehen'n pajn büyuktu. Bu uygulamavı go rrn Sovyet yazarı Sergeı Tretyakof, «Meyerhold' un sahneve koyduğu Şahane Boynuzlu'dan bu 3'ana bende bııjuk etkısı olan gosteri,» demıştır. Onun vontemli ve surekli yonetmenlığı 1 W r'an ıtıbaren gerçekleşebılmıştır. «Berlmer Knsomb!e»ın gosıcnlerı hıç kuçkusuz, Reınhardftan berı Alman f:ya:rosıında. gıderek Avrupa tıyatrosuı.da, bır rtonunı noktasıdır Brecht'ın çalısmalarr.r. yakınoan ızleycn \e Brpfntın \or.etrren yarciımrıianndan bırı olan Carl Weber. 1949 yüın r<a Tesaret Ana ve Çocuk'.an'nı »ordukten «onra, hujuk pıçude e'/.ılendıgım ve Breoh"ın yanında çalışabilmek ıçuı o'.anak pradıgını vazar Weber, bu gosterıde ılk kez oym.cuların yaşajan ır.saıılar olarak harsset ett:k!erını ızlemıştır. Hareketler oynfinınıyor. anlatım suslenmıyor, ama hareketler keçn b'r bıçunde gosterilıyor ve anlatım en doğıu bıçımmı buluyordu bu uygulamada Brerht'm çalısmalan herkese açıktı, çünku halkın tepkısmı mutlaka anlamak ısterdı. Hatta kim olursa olsun sejreaenlerın duşuncelprinı so:ardı \Veoer. ıızun bır cbekleyişten sonra, gıdebıldıjı Brecht'm çahşma mı şoyle anlatır: «Prova salonuna gırdığım zaman. Breoht bır Iskemleje otur mus puroyunu tutturujordu, o gösterının sonetmenı Egon Monk ve bır ıkı ydnetmen yardımcısı onun yanında oturuyorlardı. Oyunculann krmı yahnede. kımı de Brecht'ın çevresmde ayaktayd:ı?r Çevrc=ındekıler korr.ık harekeîler yapıp guluşüjorlardı ^onra ojunculardan bırı sahneie çıktı ve masadan duşmeyı otuz ayn biçimde deredı. ( . < sonra bıska bır oyımcu Çiıcıp masadan düşme hareketmi çeşitlı açüardan dened;. Bu denerrp epeM surdu. Sonuçlar karşılaştırı'.d;. Arada güluşmeler, şakalar da yapıhyordu. O ara da, kıtnı sandovıç yıyordu. Kendı kendinv», «amırıa da uzun dmlenme stırest» dıye dusünere.< koşeme büzuldum ve dınlenmenın biüp proranm başlamasını beklemeve başladım. Tam o suada, Egon Monk, nBugur.lük bu kadar, dağılabılinz.» dedı. O zaman anladım kı, bu gorduğum provaydı.» Bır oyunun ılk hazırlıklan (yorum, tartışma, tutumı, yanı masaoaşı çahşnıası altı ay surer. Bu süre ıçmde dekor taslagı ve maketı yapılır, gıvsıler çızılıp malzemesı saglanır. Altı ay sonra oyun sahneye getırıldıgınde, Brecht yalnızca yerleştırme (oyoın ouzenımn kaba çızgıleru ıçm uç dort ay harcar Bu yerleştırme provalannda sonradan ı.alışüacat; tum ayrıntıUı saptanır. Onun ıçın, jerleştırme ışlemı ujgalamanin omurgasının hazırlanmasıdır. ierle^tııme e\resı bıtmce, daha önceden saptanan a>ııntılann galışmasına geıınır. Bu evreje kadar oyuncular roUerlnı ezberlemış olurlar ve oyuna geçıldiğınde rahatça hareket edebüecek duruma erışırler. Oyuncunun hareketleri üzerir.de onemle duru'ur. bazsn bıı oyuncunun bır nes neyı yeraen alması uzerır.ae saatler harcanır. Brecht, Galı!? nm teleskopa »e elrnayı aynı anda nasıl tutacagı orusctıa nm su testısını ya da öebeğı nasıl kaldıracağı ya da genç asker Eüüî'ın generalın soîrasmda nasıl ıçmesı gerektığı uzennds saatlerce ve sabırla çalışır. Hareket 1çın ressamların yapıtiarından ve habersızce çefeümış fotoğrai lardan yararlanılir. Brecht'ın en çok sevdıgl ressamlar Brueghel ve Bosch'tu. Yerleştırme'den sonra, oyunun provası alu ay sürer. Boylece, bır oyunun Hazırlık evıesınden ılk ovnanışa kada: aşagı yukarı bır buçuk yıl geçer. Altı aylık avrıntı provasmdan sonra, Brecht oyunun genel provasını ıster. Çoğu kez, oyunun ba?,tan sona ovnaııması bır «telâket olurdu». ÇUnnJ Brecnt, genel provada o>unun nızlı tempoda oy nanmasım zorunlu futar. oj.oıncular da hızlandınl mış bır auzen ıçınae her şeyı yapamazlardı. Za ten BrectT'ın de gormek ıstedığî bu olur. Ikınn ve üçuncü genel provadan sonra oyunun tartım! ve temposu onaya ç:kınsya baştar ve aksajan nok talar açıklık kazanır. Bu evreden sonıa, oyunun son çalısma evresı gelır. Bır u ı haita da teknık provaya aynlır. Yal nuca ışıklama üzennde bır haita sürekll çalışıhr. Bu teknık provalarda ovuncuyıı yormamak ıçın fıguran kullanıUr Gı\«;lı ışıkh ve makyajlı senel provalarda vıne avrmtılar uzpnnde değışıklikler yapılır; hatta ılk gosten gecesl bıle bazen bır oyun cunun makyaj masası üzennde Brecht'ln kısa bır notu dururdu. Bu . otta ovuncuya başan d.leyen 1374 yılmda üzennde Nasreddır. Hoca*nın eşeğe ter«; bııımış koca <tavukla resmı bulunan. uç dıld» vaz:lmıs bır broşur dunjanın dort bır yanına p?staîanıyordu. Bu 1. Uluslararası Akse "hır Nasreddın Hoca Kankatur Yar.şmasının çagrı ve koşullar bıoşuruydu Broşurae dunya s?natçılanna seslenılıyor ' e «Karıkaturcuıer Der negı ıle Aksehir Nasreddın Hoca ve Ttınzm Der r.egı. mız^hın y&nı gulen du^uncenın ve onun e\rer.sei dılı nlan kar:K.aturun barışçıl VP hosgorulu bır dunyar.m kurulmpsı yolunda gülme>en duiunceve karşı etken bır s:!ah o.duğu man cırıda oırlevrler» aeiılıyorda \sr.sma rnıîun öunya karıkatürculerıne açıktı O vıl dunya Çızerlpn serçekten umulanın ustuıde bır co«kuyla \arışma;.i kankaturlennı gnno.crri.ler. Rarsçıl ve hoçgonüu bır dunyarun kurulması ozlem:nı pavla^ar. \uzlcrce ç.zer Akşehı. de buyulî bır sergıde ouluştular. DUNYANIN ORTASI Hoca uı;lu fıkrasmda, dArvanm ortasının ese fm.n ayağıııı yere bastıgı nokta olduğunu soyler InanmByan ilç<"cek"ır îrc yıl AKŞsh.ı e gelen konuk ;abancı vizerlerle beraber «dunyamn ortası» Tızke'i Hoc',a gıi'enerek ve olrn.e.t cerek öuyu'.maoan Akşehır e, dunyamn tam ortasma ç'.kıldı. Nasreddın Hoca Kankatur Yanşması bu jun dort vasır.a basmış b.âımu\or Ve her yıl çesıtlı uluslann mizah^ları dar.vanm tam onasır.aa bır aıaya geıerek Hoca'nm yaşayan anısma Quzenlener. şenhıtlere k^tılıyoria:. Akşehır dunjanın savııı .^ariKatu: merkezlerınden bırı olma \olapdadir Cızerlenn janı sıra bayuk m:zah der gılermın redaktor.erı de gozleııru Ajcşeh'.r'e çevır mı^lerdır. Bugune rcaüar senhkıerı ılgı çeıtıcı bas lıtclarla \eren bu>uK dergıierın reoaktorlerınn bu yıl Aksehır e geleceklen ogrenılmıstır Bır Isvıçre dergısı geçen yılın şemıgını «Dunyanır. ortasına \o.rulu'<» bnşlıeı ııe \ermıştı. Duni'anın or'ası olunca oır ce çevresı var demektır. Turk karıka*urculen bugune kadar Dd çevrede başarılı olmasını bılmış.eıdı Katıldıkları oır çok yarışmada yıllaraır değerlı dereceler ak'ular D^ır* yıldır na Aksehır'de dunya kankaturculennın d» 5eıler.dırılm°sıne katkıda bulunu\orlar Ancak nurcda bazı unlu kankaturcuierırr.ızm Xasredd:n Hoca Yarışmasma katılmayışlarım an'.amanın g!jç oldjitmu da belııtehm. Yıne de bu karşıhkh çabala>'.a Tark kankaturunun daha genış boMJtlarla dünyaja yansıma oianası buldugu da bır gerçe.< BHTOU BRECHT OZANUGI VE Y&ZARLIGI UHI SIRA UNLU BIR T1YATR0 YÖNnMÎNIDIR. Brecht, yenı ekl?<iıgı bır tumceyı de oıuncunun soylemesıni ısterdı, Son gıysuı, makyajlı penel provndan sonra Brechfin tŞARETLEME \e BELtRTME adını verdıjı ozel bır çalısma vapıhr. Ojiıncular gıysı jı\Tr.eden ve makyaj yapmaaan, ama dekorlıı salı ne uzermde, tum oyunu oıağanustu hızh b.r tem poyla baştan sona oynar!?.' Bu calışmada onın oynaırıadan, ama hareketıenn anlatımın ve sozcuklerın. duıaklann degerlerını vererek terapoyu kaçırmadan çok buyuk bır hızla. oyı^nrd. ba=tan sona gıder. Bo>le bır çalı$ına, ovuncular açı^ın dan ÇOK yararhdır Ovuncular rahatlar her f:zık sel ayrmti'H hatırlar \e uygulamanın dokusundakı tempoya kariji duyarlı oır djnınıa Sflı*" Brecnr. genç o^a^ncula^a şunu ogutler. «Çabui a'ı nan sonııçlard^n kaçınm Iik çozum h:çbır zaman lyı en ıyı çozum degıldir. Çvınku ilk çoztımde az dusunce \e az aer.ey vaıcur. Sezgı, ozelliıtle yonetmenler ıçm çok zararlı ve kuşku verıcı bır yol gosterıcidır • Oyunun seyırcı onunde ıl<t kez o>nanması, ylne buvuk bır prove nıtelığını taşır. Çünlcu bu gosterıde soprcının tepkjsı olçulur, vardımçılar sevırcılenn bellı yerlerde Rosterdıklpn tepkıler uzenne not alırlar Bu no'lar sonradan de£erlpn dıtılır. gerekı\oısa degışıkiıkler vapıhr. Be? \a da sekız so^enden sonra ılk resmı açıhs ysoılır \e o\un bıisına. çagıılılura gostenlır Ereclıf'.n yor.etmenhğı uzerıne sovlenorek ria ha çok ogretıcı Diigı \*r. \nca^ bu sınırlı açıklan.ü oıle b.ze. onun uyatronun etkınlıçmo vp tnplunı ıçndckı yerıne verdıSı buvtık oncmı belır'p oıiıyoı Çagım'zm ve natta gelrce.; \uz\ihn na bu etKm sanat kı^ı^mı ornek alıp kendı tıvatromuzu da cıddıye:le ele almakta gecıkmeme'.ıyız. ISPANYA DA OZGURIUK Nasreddın Hoca varışmalarmın ılk buyuk ödü lunu Ispar.jol karıkaturcusu Vasquez de Sola almıştı De Sola odul aldığı yıllarda ulkesınm dı sında bulunuyor ve Franco Ispanyasına sokulmuyordu. Aişehır e getırdığı «memleketım» adlı kar.katüru ıle buyuk odule hak kazanmıştı Öduı torenmde yaptığı konuşmada, lurkiye'de demok rası volunda atılan adımlardan scvınç duydugunu. kendı ulkesmın de ozgurlıîge kauısması ıçm nıucaaeie verdığını soyluvor, kazandıgı bu>"Ur: odulu, beş bın lırau Ispanya'nın ozgurlügu ıçın savaşanlara gonaerecegım bclırtıyordu De Sola bugun Ispanya'da ojunj kullanmaktadır. Sonrakı yt'.larda buyuk odullerı, L'Espress drrgısınm unlu çızerı Fransız Tım \e altıyuzbın tırajlı Ludas Maty dergısının sempatık çızerı Macar Brenn^r alıyordu. Buyuk odujprjı \e dıfter'.crmın dajılımmda yapılan bu yerınde seçunler. Nasreddın Hoca varışmasınm nıte'.ığınm da'.ıa iyı anlaşılmasmda ve saygınlığının artmasında olumlu etkıler \apıyordu. DIKKAT NASRTDDİN HOCA! Akşehır gınşınde, >olun sagmda bir trafik işaretı vardır Dunyamn bıç bır yerınde karşılaçılmayan b:r trafik ısaretl. Yanşma ambİPmı o!=ı rak kullamlan eşe*e tcıs bınmış Nasreddın Hoca resmı, kırmıa bır uçgenın ortasında durmakta ve Akşehır e gelenlere «dıkkat» (') çekmekted:r. Gerçekten de Akşehır'e gelenler şenlıkler bo jnınca her yerde her şeyde Hoca ıle karşı karşıyi hoca ıle bir arada gıbıdırler. Şenlıklenn ve uliıs lararası kankatur yarışmalarının ıç ve dış *ı> rızmm gehsmesınde buyuk yararlan olduğu orta cîadır. Çenlıklerm ilgı alanı, Iran'dan Meksıka'ya kadar uzanmaktadır Bu gıderek artacaktır da Bız burada baska ulkelenn sanatı ve sanatçıları ı'.e tarustrken. o uikeıerın halkı da ulkemızden ve ülke sar.atından haberler almaktadır. Ne var k; bugun Akşehır ıçm. gelişen turızır.ın Eereklerım yetertnce karsılayabılecek durumda oldugu soyla nemez. Ancak Akşehırlılerın buyuk konukseverlığı ıle Hooanın engm hoşgorusu bır araya gelınce işler bır ölçüde yılrmebılıvor. BÜYUK JENUX Şenlıklenn en onemh parasal kajnaftınm. Nas reddm Hoca Türbesme gırişte odenrn kuçuk paralar oluşturuyor Oysa boyle genışleme egılımı gosteren olumlu bır şenlıgın paraca desteklenmesı gerekır. Turızm ve Tanıtma Bakanhği ıle ılg*lı Genel Müdurluklerının bu konuda zaman zaman vardımları olmuştur Kankatür yarışmasının gerçekieşmesı ve jabancı konuklann agırlaa, ması, ozellıkle Basm Yayın Genel Müdurluğunıln katkıları ıle olmaktadır Bu yardımların vapılacagını Genel Mudür Kasaroğlu, Kankaturculer Der r.eginın son penel kurulunda yaptığı konuşmada da açıklamıştı. Yıne bu konuda Dışışlerı Bakanlıgı Kültür îşlcn Genel Müdurluğünde ozellıkle kankatur \arışmalan ıle ılgılı vardımiarı ol maktadır. Kankatur \anşmalarına ozel oduller ko yan çeşıtli kuruluşların saçladığı destek da vanş manın bovutlannm bü>ume«me neden oluyor Bu konuda Basın Yayın Genel Mudürluğü, T. Gazetecıler Sendıkası, 1. Gazetecıler Cem:yetı. D. Gu zel Sanatlar Akademısı THA, DİSK, Cumhunvet. Millıyet, Pohtıka Hürnvet gazetelen, Çarşaf. Gırgır. Fırt. M. Sanat dergılermın koyduğtı ozel öduiler sayılabılır Ama yıne de buyuk yuk ikı dernegın, Kankaturculer Dernegı ile Nasreddin Hoca vc Turızm Dempgının uzermde kahnakta cur Bu konuda yapılması gereken en onernlı ış Akşehır Nasreddın Hoca Şenhklennı «Buyuk Şen lıkler. lısesır.e almak ve Butçe hazırlanırken gere.;en oaravı a\nrmak olacaktır. KARİKATÜR ALBÜMLERİ Karkatur varışmalarmın can damarı, karlkatur albumlerı olsa gerek. Yanşmaya gonderılen yapıtlar ve değerlendırmeler bu albumlerde toplanmaktadır. Dunyamn çeşitlı ulkelenne dağılmış kankaturculer bu kıtaplarla yanşmadan, sergıden ve bırbırlerınden bılgı almaktadırlar. Bılgı alumı ru ve yarışmarun sureklılığıru bu albümler saglamaktadır. Ilk yanşmada valnız odul kazanan yapıtlann bulunduğu ınce bır kıtap yayırüanabılmışn. Ikıncı \e uçüncu vanşmaların albümlerı oujuk boyda ve çok sayfalı hazırlanmış. Bunlaraan bın Cem Yavmevı tarafından sonuncusu i«e Kan.<aturculer Derneğı ıle Vasreddın Hoca Der negı ortaklasa yayınlamışiar. Bu albumde onsekız ulkeden ıkıyüzelh sanatçınm vapıtı bır araya top lanmış bulunuvor Bu albumlerl» mızah fctapiıgımız kadar. butun dunyadan onunal yapıtlann toplandığı Kankatur Müzesı arşıvlen ds her yıl bıraz daha zensmlesmektedır Albıamlerde ABD Almanva fDetnokratık). Alrnanya (Federal) Bel çıka, Bulgarıstan. Çekoslovakya. Danımarka.'pran sa, Hollanda. Iran, tspanya tsraıl Isvıçre Italya. Macanstan: Meksıka. Mısır Polonya. Roman ya, SSCB. Yucoslavva ve Türkıve'den yançmaya natılan sanatçıların çızgılen bulunuvor. Butun bu sergı ve vavınlar ozelhkle verı yetışen kankatürcu kuşaklar ıçın çok aeğerh ınceleme ve bılgı kay nağ] olmaktadır. Bu yıl 4. Uluslararası Akşehır Nasreddin Ho ca ienlıftı Karikarür Yanşması ^ne 510 temmuz Bunlen arasıı.oa Aksehır'de vapılacak. Yanşır.ava katılma suresı doldu Yıne üç vuzun ustunde karıkatunm varışmaya gondenldıgı osrenılmıştır. Bu vıl '.abancı ulkelerdrn çok savma konuğun gel mesı beklenıvor Ankara \e İstanburu dolaşacak ar Aişehır'd» şenlıiçlere \e odul torer.mo kat:lacaklardır. Yanşma sersısmın :se once Akşeh'.r' de acılacaftı. daha sonra Ankara \e Istanbul'da j.r.eîpnecefı bıld.rılmıştır Dort \açı:ia bnsan U'lı^lararası Nasrpdam Ho oa Kankatur Yansması sonuçlan, bugune kadar oldusu g:bi rtrıe 5 temmuzda Aksehır'de yapılacak büyu.< odul 'brerınde açıklaıacak ve kazananlara odüllen cıpcla \enlccek*ır. Octnrla Faî Meksikalı Mr oun: au net» (Acık scçıkleştirıiie)| adlı şıır kiubınııı tıansucd>d v e ^ r l l P l>allımard >a)inIarıncU hasılıı nedcnı>)e JcaııL<JUis Ezineın ozanla >aptı,;ı konu;nıa>ı sunujoruz: E !?u aınla Marcel Ihıchamp hakUında bir deııcnıeniz >avmlan(lı, bır de oMinıuıuz oj nanıyor (Agua Quemada «Vanan Su»), kendinizi nasıl tanımlarsuuz? P. lnsan nep ne olduğunu merak eder, kendı payıma, her ^eyden once bır ozan olmaya çalıştığuru soyleyebılınm. Butun denenıelerım, duzyazüarım ıkı şıır arasındakı boş lugu doldurmak ıçın kaleme alınnııştır. Şıır, benım gozumde tutKuaur, duzyazıysa, ugraşma, zaman doldurma. E. Peki, 1%2 19Mİ arasında HindistaıT da Meksika>ı lemsil edcrkcu de mı zaman dolduruyordnnuz? KI bu elçilik gbrcvindcn, Meksiko'daki hürük kıyımdan sonra tantanajla çekiimiştinizP Buyükelçılık benım ıçın blr çeşıt şey oldu .. Neyse, soz etmeyelıın bundan. Elçılık ışlenyle hıç ılgılenmıyorum artık. . Ünlversıtede ders verıyor, ekınsel dergımız Vuelta'jla uğraşıyorum. Bu dergınm uç eregi var. Bırıncisı, hıç kuşkusuz, Lâtın Amenka yazınını dunyaya üuyurmak; bu yazının kışılık ve zengınlıgı. yuzyılımızm ıkıncı yarısında, ügınç yapıtlar vermıştır. Ozellıkle Borges'den bu yana; Borges, bence, hem yazar, hem de duşılnur olarak ılgınçtır, ama yazarlıgım yeğlenm. Vuelta'nın ıkınci ereğı çağdaş yazın akımlanna kucak açmaktır. Cçüncu ereğımız, yazmsal ve sıyasal eleştın yapmaktır. Bu çok onemlıdır, çunkü büyuk bır eleştın geleneğıne sahıp bulunan Fransa'nın tersme, Lâtın Amerika yazını bu alanda pek zayııtır. Bizım ulkelerde acı alaj, ozellıkle taslama bılınıı. ama sozun gerçeK anlamında, dolu anlamuida eleştın yoktur Çağdaş jazm aunyanm, toplumun, dılm, h.ıtta >azın'ın kenajs:nm sorun konusu edılır.esı olduğımdr.n, ple=t;rı temel uğraşlardan bırıdır. Ayrıca. eleştın sıyasete bağlıdır, her yanmdan zorba buvurganiar fıskıran Lâtın Amenka'nm avdın yonunden yoksul olma«ı rastlantı degttdır. Aslında, buyuk bır XVII yuzyılın ardıadan, XVIII. ve XIX. yuzyılı hıç yaşamamış gıuiyız; çagdaşlıgımız yarım kalmış durumda. Eleştınmu, aolayısıyle gerçek bır halk yoneumımu (demokrasımu» yo'; Bu açıdan bız Lâtın Amerıkalılar Rus nalkının yoldaşlanvız Dıyecegını. bır ulkamr] oı'.ıı.ı ".c r.:.ı;layım alan:nda ılerı gıımesı duşunsel düziemde aynı dereceae çağdaş olmasını gerektırmıyor Bunun ıçm ben, Vuelta aracılığıyla, yazı nınııza bıraz eleştırı getırmeye uğrasıyorum Butun bunları soylerken, Baudelaıre den Yves Bonnefoy'a dek eleştırınm ozanlarca üstlenıl dıgı Fransa'mnkınden apavrı bır durumu dıle getiTİyorum. E. BununJa, Lâtin Vmerıka'nm kendi ?ararına tarihiııin iki rımılmı ^aüartıîınımı söylemvk Istiyorsunuz? P. Hajır, bu bır a'lama değıl. Sık sık kul'ıanıl&r, pîlarr.r. sıçr?!na ITISP'I tarıhin bir koşu, b:r ysrış gıbt çızjısel kabul ed:lrnp^tnl tçerir. O zamar ilke o'.arak. tarıhm kendı çızgısını surd.sğu .<abul edılır. Bır çi'jı ;;.bı sürup gıden u n h dusun'u tar t n sovlev sayılr.ıasıntiin ılen selır E Slzce şiir tarihi oçreüsel «ovlevdcıı riaha ivi mi rtile cetirir? P Şıırm bır sıyasal araştırma aracı oirtu2ur.a soylemıjonım eloet Yalnız sıyasal bılımlerın gerçek bır bılgı aracı olup olmadıklarmı araştınyorum. Hattâ sıyasetin bılgt konusu olup olmadığını merak edıyorum . Gerçekte. siyaset bır Kilgısal bılgı ve dofaçlama kanşımıdır. 194fida, sıyasal perçekçılik denınce akla Sartre ya da Merleau Ponty gehyordu. Sıyaseti en Iy1 bılpn kışıler dı;,e onlar gdsterılivordu. Andre Breton'sa, ru^e. riusunccn.ıı en uc orneğı oıve go'terılmek'evdı başka btr deyışle, düşunen çoC'jnlvıgun gözılnde, Breton gerçeklık duygusundan yoksundu Ovsa Breton'u yenid°n okudugunuzda, müthış blr sıyasal açıkgo p .Yalnızlıftın Do'am^açiı Yolu>n'i bır dıha okumadını. ama toplutnların çok PZ rie?ışr;klerınl bılıyorum. lnsan kafası öyle kolay kolav degışmr,or Romahlarm vanş arabalarmdan ses lıızmı aşan uçaklara uzanan uygulayımsai r\rım çok hızhdır, masalsıdır elbet. Felsefî duşünler 15 alanmcla da, Gonçora'dan Kanfa ve caâftt fell;''frcıle7e dek uzanan degışıın dalıa az goz kıunaşuncı dogıl Ancak... Ancak, ınsanlar tarıhın ılk Eünlerindeki gıbı hâlf. yazgüanm yıldızlara sormaya. boş lnançlarla yaşamaya devam edıvorlar, ve burçlar hâlâ Keldanılerin saptadıkları yerdedir. lnsan ışın bu yanını düsününce, ne korkunç bır ağırlık! T.S. Elıot, srelmlş geçmiş ozanlann en bürüklerinden btri. ıskambil fahna bakardı .. E. Marcel Duchamp'a costfrdlHnll lll df sanırım nesnplerin, snz kamastıncı »arMiıtılara karşın. işte bu sessiı sürej«ÜIğinden pelWor? P. Duchamp, ressam oldugu halde, silt resım alanında kalmayan sorunlar ortaya attığı içın ılgımı çekıyor. Herkes Duchamp'ı öncü sayar. Ben bu sava hem evet, hem hayır dıyorum Duchamp hem öncüdür, hem degıldır: öncüluğü yadsıyan bır öncüdur. Nedır çağcıl sanat? Annmış sanatın, yalnızca resım olan resmın olumlanması, uğ raşm, ustalığın ve duvarlıktan gelen değeîlerın savunulmasıdır Bu anlamda. yapıtı çağdaş sanata yönelülmış bır tepıii sayılabılır; Onun yapıtlan. Yeniden Doğus Çağı'nın dınsel sanat geleneğıyle bağ kurma denemesidır. Bugun Lâtın Amenkalılar, Avrupah halk ların çogundan dsha meraklı ve açıktırlar, bu d3 onlann taHhıdır zaten. tng^ltere'de, bugun. Manş'm öte vakasında oiup bitenier konusundakı b:lsısızlık aSu'.iara durçunlus verecek kertededır: görunuse gore, Fransa ria yava? yavaş kapılannı kapatıyor.. Zaten bv Lâtın Amer:ka'nlar Fransız merkezcıhgn den azıcıs etkılenmı^ızdır. Meksıko canavarımsı bır kenttır1 Bır çocuk vucudu uzerıne oturtulmuş koskoca bır baş oysa. Meksiko da Buenos Aıres'ın yanında çocuk oyuncagıdır. K. I»eki. rakın ce^miştcki Latın Amerika vazınının hutun Eski Dıinja'yı sarmasına karşın, Avrupa'nın bu 1 ekınsel koranmacılıtinı nasü acıklavabilirız'. P. Gerçekte. bu gorungu \uzyılın başında Lâtin Amerı^alı ozanlar Fransız sımgecılığıru ozumleyıp ba.şka bır kılıga soktuklan zaman ortaya çıktı Bu akınıın etkısiyle, lspanycl Amcrıkan vazınınm Ispanyol yazır.mdan avnldığı goruldu Gerısını çok ulus 11 bır araştırma ÇOZOJ Son derece karrr.a şık, üç ayn dılın isoans'Olca Portek;zc= ve Fransızca'nm etkısiyle olu^muş bır yazmsal gerçeklığe bugun • Lâtın Amenka yazıru» vafta^ı vapıştırılreaktadır. K. Son bir sorn: Slir nedir'.' P. Şıırı tanımlamak son derece 'ehli kelıdır. Gerçekte şıır voktur. ozanlar vardır Ama bunlar, yüzyıhmızda ne yazık kı, g".zlık bır dernek oluşturmaktadır... OCTAViA PAZ: "Gerçek siyasal gerçekcilik ozanlardadırM Çeviren: Bertan ONARAN rUşluluklP karşılasırsınız, asnel samnın tersıne. ben bunu daha o gunden gormusJTi. Gerçe.i sıvasal gerçekçıhk ınatla aranan jerde vanı 'onlumbüımcilerae degil duşçulerde ozanlardadır Yıldız ya da kâğıt faiına ba'sanlar.n. vJvar'.aK kureoe geıecegj gorenlenn vamlgılan XX. vuzyılm anlı şanl' toolumbilımcilenyle ıktısatçılarımn rının vanında çocuk ovuncağıdır. E. Peki. Meksika da sı?e ( Tpdi MI rince kendi^ine adariıçınız o harika yapıta, Yalnızlıçın Dolambaçh Yoluna döncklik etmedl mi? Pablo Armando FERNANDEZ 193U'da Onente Uınde doğmuş. Lunes de ReTotution'un men yardımcısıdır. Uzun sure Amerika Bırleşık Devletlerınde kalmıs ve Devnm'den sonra Londra'ya kultür ataçesı olmuştıır. Günümüzde T'NESCO'nun Kuba Komısyonunda çalışıyor Ya yımlanmı* yapıtları Salterio T Lamentareione*. >ue\os Puemas, Todo la Poeüia y El Llbro de los Heroes (şıır). Domingo ALFONSO Jorellanos'*a rtoğmuş Bırçok Klıba .e vabancı güldsstever almıştır şurlerı Havana Üır.versıtes.nae Tiimarlık oknmusrur Yayırrl?ınmış fapıtl^n Sıieno en el pape! Poemas el tıombre comun re Historia de mıa persona tşıır). LA SİERRA ÇOCUĞU TERDEKİ KÖŞESİNDE ÖRÜMCEKLKRLE OTN'CTORDt ÇOCTJK. MtNIK, KIRILÜAN BAUKLAR1 KOCAMAN EVlTDİ R.\RINC*U4R1N. HtÇ BİLMEDiCi GÖMÜLEB SAKLIYORDt TOtUR ELLERDE. DONLK RENKLiDiR SEVECENliK, BELLi BELİRS1Z BiR RE>K: ÇOCUKLUGLN DiLiNDEN ANLAYAN SEVECENLİK OTVRDU ÇOCUGLN 1'A.M BAŞINA OrNADILAR BIRLIKTE. K1RK YAŞİN ARI SEVGSSİ HİÇ KAR1SI OI.MAO! ( *RU)S'IN. HIÇ YA\VMlSl OLM\I)I L I İ N \ N I t\Li:VMEK I^TI'VORni CARLOS. H"IS4 DA. HTLZLNU^YUI LLIS\. ELLtSINL MKRDIVEN UAYHORUl l T\RL(ÎS tLE LUtSA E\LENPtLER. l.UISA ^EVMiYORDL CARI.Oh'l . *M\ I\I)E KALMAKT4S KURKMORDO. C\RU)v SEVMİVORPl MİS^'YI AMA BtK KARt>l O t S t N İSTiYORnl) Çcvıren: Teoman AKTÜREL