Katalog

Ekonomi Ekonomi Ekonomi . .. Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi • • 9 | DÜNYA TÎCARETÎNDE KARTELLEŞMEYE DOĞRU ÖNEMLİ ADIMLAR ATILIYOR... Uluç GÜRKAX • DL'NYA EKONOMıSıNDE YENı BıR DONEMı BAJLATMAıC UZERE KURULAN UCLU KO MıIE». KARŞIW4ILAN SORUNLARIN U LU5LAR4RASI DUZEYDE ELE AL'NMASI rONUNDE YOGUK ÇABALAR HARCIYOP niden kârlı duruma geçmi'lerdir. Pe*role taban fıyatı getır:lmes:yle bırlıkte ıse, bazı yenı madenlerın ışletılmesı ve venı petrol yatakların^, aranması gandeme gelmıştır Oztllıkle. den:zlerde petrol arama çaKsmalan kârlı bıçıme donuşmu^tur. Banlar, Bırieşık Amerıka ekonomısının ılk adımda aldığı savunTia onlemlen olarak degerlendınlmekted.r 1 5 0 MiLYAR DOLAR Bırleşık Anen ia'.ı ekonomıstlerm tahminlerıne gorp. bu ülkenın bugunkü uretım se\ıyesını koru^abıîmes. ıçın vapması gereken sab:t sermaye yenıleme yatınmları 150 mılyar doların uzer.ndedır Buna fknolojık araştırma yatınmları dahıl aeâıldır Ayrıca, ure'ım olanaklurını gelıstırmek ve yenı pazarlar iç:n gerekh yatırımları da dıkkate a1ma. gereknektedır Bu nedenle sanayılesmış Batı sorunun çozıımunu ul'isal olmaktan çok ulusîararası n'tehkte gormektedırler. Sermavenıı daha da butunle^t.esı, daha bu\"uk yatırımların kuçuk ve orta olçekte vatırımlara sermaye kavısı sonucu "*• a çıkan kıynak israfı on'enerek gerçekleştır.:™ıesı zorunluluğu duyulmaktadır. ÇOZÜM PLANLARI Kapıtahzmm bunalımh yıllarım hafıf atlatan Fedea' Mmama T.c Jar>onv;\ ekonomılerının gonınuınu ıvmserdT 1950 sorrasınm eko.ıomılerıne S'îhıp olan bu ulke'rrci sab.t sermaye vatırımlarmı.ı yenılenme'ii henuz .Jrken bır sorundur Eovle bır "orunlan oHıitdısı ı^n de, pazar genışleiTKSi bu ıkı ulke lehıne gelışmekk ır. Dun>a ekoaoın;sm.n bu yenı gelı^meleıı ışığmna Londra Z ıvesmde sanaîileşmi1; Batılı lıderlerın alacaklan kararlarm, buyuk olçeklı \atırımlarm çokuluslu şırketler tarafmdan yapılmaMnın ve pazar kontrolunun bu Sjrketlerın tam denetımmo gırmesıne yonelmcsı beklenmektedır. M avis ayımn yedıncı ve sekızıncı gunlerınds Londra da toplanaca* olan Bırleşık Amerıka, Eatı Avrupa Kanada ve Japonya lıderlerı dunya t.caretıne yenı bır b:ç:m ver.lmes: uzermde duracaklardır Sanayılesmış Batı. bır sureden ben donya tıcaretının kartellesmcsı jonunde adımlar atmaktadırlar Bu yenı eğılım, çesıtlı malların alıcı ve satıcı ulkeler: arasT.cia goraşmelerı surdurulen «Duzenh Pazar» ar.laşmalarında beürgınle*;me<redır Halen tartı^ma konusu olan şe.<e" \e buğday konusunda pazar fıyatiannı sırurlamaya yonekk onenler buna bağ^anmaktadır. Bu gelısme. dunja t.caretını kısıtlayıcı bağlardan kunarmaj: amaçİ3van 1948 tanh'.ı GATT Anlaş masından uzaklaşmak o.mak'adır Bu arada pazar payla^rnasınm yenı gorüntusu oian «Duzenh Pazar» yonelışı, oıın\a tıraretınde kartelleşmejı hızlandıncı bır gel'şme nıtelığındedır. ÜÇLU KOMiTE Bırieşık Amenka'nın yenı baskanı Jımmy Carter ı.e bırlıkie dunva ekonomısınde yenı bır donemm başlayacağı Batılı ekonomıstlerce bır sıireden ben ısrarla vurgulanmaktadır Yenı donem pol.tı.osınm ağırlıgı, <=«ıb:t sermaye yatınmları ne teknolouljrın yenılenmesı .e Vçuncu Punya ıle ılışkılenn arttırılması konulaıında da odaıclaşmaktadır. Sanayıleşmış Batı'yı bu yonde bır polıtıka izlemeye yonelten başhca neder., Ingıhz ekonomısımn gunıımuzde genledığı nokta ulmaktadır. Ingılız ekonomısındekı gerı!empn;n k<sa surede ortaya çıkmadığını kavdeden Batılı ekonomıstler gerıiemey avnaklanna ın. ek değer.endırmeye çalışmaktadırlar. Gerçekte, Ingılız ekonomısınde somutlaşan gerileme olgusu, uzunca bır sureden berı Batı'da kaygıyla ızlenmekteydı Buna karşı alınan ük on lerrderden b.n, ışlerhgını yıtırmış bazı ekonomık danışma ve ışbırlığı orgutlennın yerını daha ust duzevde ve daha kapalı bır orgutle doldurmak ol mjştur Three Lattrral Committee ı Uç Yonlu Komıtei olarak adlandırılan bu yenı orgut ıçmde ağırlığı çokuluslu şırket temsılcılerı oluşturmak tadır Uçlu Kormtemn bırmcı ayagı Bırieşık Ame r.ka'ya, ıkıncı a\agı Japonva'<'a, vçuncu ajağı se OrtaKpazar'a dayanmüktadır. Ancar., Komıte ıçın de Ortakpa7ar'm temsılı 'dukça kısıtlıdır. AET ULKElERi Ort&kpazar uvelprınden Komıfe'de tam katılma durumunda olan uikeler, Federal Almama Hollanda ve Fransa'dır. Ingıltere ve Italya ıse da ha az ağırlıklı olarak temsıl edılmektedırler. Orgutun uyelerı arasmda. Fransa Eaşbakanı Rajmond Barre, Italya'dan F.at Başkanı Agnel.ı ve bazı çokuluslu sırket yonetıcılerı bulunmaktadır Bu arada, tlçlu Komıte de buyuk B'rleşık Ame rıka şırket temsılcılerının yanısıra. Bırieşık Ame nka Parlamen'osundaıı her vıl seçı'?n 10 üve de katılmaktadır. Bu 10 Bırieşık Amerıkah parlamen ter arasında yenı Bıneşık Amerıka Başkanı Jımmy Carter de bulunmaktadır. • YENı DONEM POLıTıKAİININ NOLOJıLERıN YENıLENMESı ıLE DUNYA ıLE ıLiŞK.LERıN DA TOPLANIYOR. AGIRIlGl. UÇUHCL SABıI SERMAYE YAIIRIMLARININ VE İEK ARTIIRILMAÎIN Türkiye'nin kısa vadeli döviz borçlarını ödemesınin güçleştiğine iliskin kuskular yaygınlaşıyor • SEÇıM ONCESıNDE EKONOMıK DURUM, YABAHCl CEVREIERDE ıLGı VE DıKKAIlE DE D l j BORÇ ODEME KARJİYA KALACAGI ıZlE'îıYOR, OLÇLKARJI TEMMUZ AYINDA TURKıYE'NıN ÖNEMlı DURUMUYLA BELıRTıLıYOR. ıırkiye'nin secımler öncesi ekonomik dunımu yabarcı cevrelerde ılgı ve dıkkatle ız'pnni3krPdır Turkıye bır ' andan jabancı gazerec:lerln istılâsına uğrarken. Londra Borsasmda butun ba gelışmelere ek olarak joçtıSım]7 haftülarcla o".fmlı bır soylerlh yavılmıstır. Bu sovlen'^de Tu:iiye' nm kısa vadelı dovız borclarını oaeyemıyeceğı ve Tnı nedeile 1P58 yıhnda olduğu sbı bır «olum ılanında fTioratorjiım 1 bulıınacası belırtılmıştır Erken seçim nedemyle butun ılşınm bu alana yoneldıgı < o gunlerds benzer ılgınm prcak farkh =n bır alanda yabancılarda da ortaya cıktığı anla5ilmaktadır Yabancı ekoiomık çevreler daha çok seçimler ıle ekonomik darboğazların ılışkısını oğrenmeye çalışmak^a ve bu nedcnip çeşıtlı çevrelerle orpl goru^meler yapmaktadır Yıne dıkkatı çaken. gelen gazetecı \e uzmarların geneihkle bır konuya >onehk araştırma ve sondajda bulunmalandır Bu durum nısanın son hpftasında iş çevreleri arasmda emr.c boyına konusalmustur Ancaıî ış cevre'erı bo le sovlentıleıın zaman zaman benzer durumu va^.yan tum ulkeler ıçın jayıldıgmı ve ancak soylent: olçüsunde oldujanu belırtmışlerdır. T Buna karsılık bazı uzmanlar Turkıye'nın borç duzeyının artık krıtık duruma geldı*ını \e borç mprke7i savılan merkezler aracıhğıyla bu soylertılenn yayılmasmın nzel bır anlam tasıdıfırı so% lemışlerdır Bu re; relere gore seçımler onresı bu durum koruklenerek seçım sonrası olusacak sıja sal yapıva şırr.dıder. br.skı yapılmaktadır Yabancı mali çevreler Turkıye'de durumu ızlemek uzere son 7amanlarcta sayıları artan yabancı banka temsılcılerını kuîlanmaktadırlar En gelışken haberleşme araçları ile donanrnıs bu burolar borçların dunımunu ve yenı borç aranılan alanlpn gununde bıldırır olmuşlaraır. Nrekım Cıtıcorp banka";ı Londra Borsasmdakı gelışım sonrası kerdısınden ayrıntı ısteyen ana morkezıne co\le bır durumun ancak seçım sonrası soz konusu olabılecegını soylemıştır Nıtekım b,ı mesaja koşjt bır aç.klama da BBC Guney Avrupa Yavınlar Subesı Muduru Mr. Mango tarafmdan yapılmıştır. CHP Lıden £cevıt'ın Trakya ae/ısını ızleven tecmbelı gazetecı ve eskı Turkıye uzmanı Mango Turkçe olarak şoyle demıştır: Gorebıldıgım kadarıyla yergok, dağtas Ecevıt'ı karşılamağa gelmış. Hepsının de çeşıtlı bıçımlerde özlemı var Benım korkıım bunca umudu sırtlayıp ge'en bır partmın ozellıkle dış ekonomik sorunları açısından zor bır d'iruma geımesıdır Ozellıkle temmuz a'ında Turkıje'nın onemlı olcude dış borç odemesı zorunluluğu uııutulmamahdır.» BiR INGiliZ Yabancı eaze'ecılerce Turkıye'ye yapılan ilginç bir gezıde The Eronomıs' ın ozel ecüiıomı nıun? bın Davıd Barchard tarafmdan japürmştır Konunun onemlı yanı uçer ajlık olarak japı'an Turkıye ekonomik rapirunun hep Ingıltere clsn vapılmasına kar^ılık. ılk kez b'j rapor ıçın Tıırkıje'ye gelmmesı olmuştur GenelliKİe exonoıı.ınm genel esılımlormın en ıvı vans.ıtıldıgı T'r.p Economıst Inteü'gence Cnıt Turkıye raporunds ılk kez ıstatıstıkı derlemelerın de dışma çıkılmıştır Bu nedenle Earchard Istanbul'da ış çevre I r ı ıle onenlı gorusmelerde bulunmus. daha sonra Ankara'da Mahv.3 Bakanı Er^enekon ıle ozel oHrak konuşmustur Bu goruşmede ozellıkle DÇM' lerın son durumunun ele almdıgı ve b'i araoı DÇM lenn vergılendırıl.nesı olasıhâının soıu konusu olduğu sap'amnıştır. BıR FRANSIZ Bu arada Fransa'da bir ihtisas derjıs'idcn gelen bır ıktısatçı gazetecı de seçım sonrası CHP' nın ıktıdar olması olasılıgında ujgulayacagı ekjTiomık programın bıçımını saptamak uzere ÇPşıtlı çevrelerle eorusmuştür Gazet«ci bu araciı üniversıte çevreler:;.ie yaptığı gorusmede Hal1; Sektöni ve KövKent sorununu özellikle s5z konusu etmıs*ır. Butun bu ?elsmelerden soyııtlanmayacak bır ı'gmç geliMm de Ct\dan gelmıs ve hazırlanan Turkıye raporu .s cevre'erı aracılıgnla dağıtılmışfıı tkı uzman tarafmdan hazırlanan rarjorda Turkıye'nın son î vılkı ekonomik kalkınması sonucu OECD ulkPİerı ıcınde fn hızlı Kalkman ulkp olduğu ıfade edılm^kted'r Rapor bu bır yandan 12 Mart sonrasmı Turkıve'mn pn önemlı buyunıp artışının kavdedıldıjı donem oiarak mtelendırılmesı, otc vandan seçımler oncesı dağıtılması bakımından ozel bır onem tasıdıgı belırtılmektedır Seçım mn^norurun aı f ması ve ^enel eğıl'.mlenn belırlenme;. «sonucu Ti'ikıve'ye malı çevre lerden kaynaklanan ılgıi»1 daha da buyuyeceğı anlaşılmaktadır. nka ekonomısının aldıgı ılk onlem, petıol fıya» larının jnıkselmesını sağlamak. bu araaa unlu Enerjı Ajansı aracılığıvle netrole b'r taban fıyatı getırmei: olmuvur. Kârhuklan azalan, bu nedenlp sabıt sermajc vitınmları atıl hale »elen sektor ler, petıol f yatlarındakı jukselmeler sonucu ye Kenan MORT\\ E şitsiz eelismenin \arattıjı jerMizııııde ağır bıınalımlan \ajsınla>tırırken. bunları çtızüm dencmeleri de. hangi forııntü altında olursa olsun. gidcrek voçıınlasmaktadır Yoğtınlasmassıun aldatmacasına kapılmadan üzerınde durıılnıası çereken çoğıı kP7 belki dc cririintiı olmaktadır. tste, ııluslararası ekonomiK s"rıınlarııı ple alınacaiı varınki •Londra Zirvesi»ne hu açıdan bakmak çerek. \ncak. I ondra nııcesinde hakılması sereken hir baska oUu, ya da gorüş vardır: beklenen konulardan biridır teknoloji transferi. Kendüerince artık kullanılmayan trknıklerin azgelismivlere «.unulması, bir \andan a7çelı^mislerde issizliğı arttırmakta, ote vandan ıthaiat »olııvla clısa bî>i!n''ltli"i hı/l..ndırmaktadır Kararların ortak alınmaM. sorumlulusu a7a)tan bir nitelik kazandırmaktadır sozDm ona. Londra hazırlığnıda «un ısığına pck cıkmsıan voııüriür ozrtlcncn olgular Dun^a Rasını gunlrrrlir Piıcrji prouramı. ekonomik sorurılann rnzumıi. venı ekonomik onlnıılcr» aclı altında koııınu aslında saptırmakta \e «fnrl çızgilemle ABD Batı Avrupa CAinsm KOÜ) Fransız basınında bu konuda yer alan baa haberlerde, B:rleşık Amenka'nın venı Ba*kanının Jımmy Carter olmasunn Uçlu Komıte tarafmdan empoze edıldığı one surulmüştur. Nıtekım. Eırle şık Amerıka Başkanlık seçımlerinın bu ulke basınındakı vorumlanışında Jımmy Carter'ın seçımı nın kesınlıkle çokuluslu şırketlenn desteğıyle sağ landığının savunulduğu hahrlanmaktadır. BATI'KIN SORUNIARI Kurulıışu ıkı yıl öncesine dayanan Uçlu Komı te, sanayıleşmış Batı'nın sorunlannin çozumunun ulusal duzeyde değıl. uluslararası duzeyde olduğunu düşunmektedır. Ingılız ekonomısının durumu ıse ornek olav olarak degerlendınlmektedır. Ingılız ekonomısındekı gerılemenin ortaya koyduğu gerçeğin, çok büyük blçekte yenı sabıt sermaye yatırımlannın yapılması ve teknolojılerın yenılenmesı gereğırun belırlenmesi olduğu savunulmaktadır. Ancak, bugjjn gerılemış olan noî tada bu yenı yatınralann Iınansman sorunu ço zume bağlansa bıle. yatırımlann gerçekleştınlmo sı ve olgunlaşması ıçm geçecek zaman ıçensmde Ingılız ekonomısının tum pazarlarmı kaybetmesı kaçınılmaz gorunmektedır. Mevcut uretım teknolojısiyle Ingıltere'nin pazarlarrnı koruyup uretımını surdurmesı oldukça yıiksek malıyetlerle çalış mayı erektırmektedır. 200 yıllık bır geçmişle bu noktaya gerıleyen Ingılız ekonomısı butun sanayı leşnrş Batı'nın korkulu ruyası olmuştur. ENERJi AJANSI B rleşı< Amerıka ekonomisinde benzer gelışmelerLn .lk belırtılermın ortaya çıkmasıyla bırlıkte. 197O'lı yılların başlarında bu ulke once kend:saıı savunmaya çekmış, ardından da karşı orüemlennı almaya yonslmıştır. Somutta. Bırieşık Ame «Dunvayı kaplavan ckonomik sorunlaıııı, yeni bir bakıs acısındaıı ele alınması ıcın orla\a atılan oneriler arasında tam bir <,clişki \ardir. Çeliskı Catı L'lkelcri ile A74ClismK l Ikeler arasmdadır ve dc çok cleı 111dır. \7gelısmis ulkpler daha (,ok özçurlıık. daha çok eşitlik. daha çok eçemenlık i^^craektedirler Keudi ıç islerine de daha .17 karısılmasını istemektpdirler. O>sa. bu INtokler Batı l'lkelcrinin pazar islevlerini rııcellemektc. kamu harcamalarını arttırmaUUı, tcknolojinm selismesi ve vaveınlasmasıııı 011Irmektedir. (\ Ncw International Econom:c Order For Mutual Gain, Foreign Policy, Nu. 26, s. 116). Amerika Batı Avrupa Japonva çİ7jrisinde somutlaşan kapitalizmin bunalımları \e bunlann cozümleridir Londra'da ele alınacak olan. Cözüm ıcin ortava aUlan düsııncelerden biri de «lenı «Fkonomik Duzcndcn çeçmektcdir. Yeni bir ekonomik diızen bulunacak ve bu diımada «Batı'ıun rcfahının nasıl artacağı tartışılacaktır. Kapitalist Dun>a Londra'da veni oneriler. >eni onlemicr peşinde koşmakta ancak bunların maliveüni «yeni. sözler arkasında azgelişmis ülkelere jTİklemcve hazırlanmaktadır Hazırlık salt ekonomik deeüdir. Yukardakı vabancı bır dergiden \.ıpılj'i alıntı, çetirılecek önlemicrin siva^al ıııtrlığıni \ursulamakta. daha d>ı bte bu önlemlerin azçelişmiş ülkelere «kabul ettirilmesinden» söz etmektedir. Kabul cttirmenin karşıhğı ulkenın ozgurluğu. olmakta. egemenliği olmakta, bağımsızlığı olmaktadır. Londra Zirvesi anılan hazırlıktan sonra ABD Başkanı Carter'in da katılmasıvla jarın başla>acaktır. Hem de Yeni Ekonomik Düzeni gerçekleştirmeye katkıda bulunarak. •Veni ekonomik duzen scrçekten s;elişinı>. ulkeleri bunalımdan kurtarraanm jeni bir vontemidir. Ancak kararların sonuçlarından azgelişmis ülkeler de etkilenecektir. Kapitalizmin azgelişmis ülkelere Londra'da hazırladığı en büjük luzaklardan biri «teknnlojı transferidir. Kendileri için hazırladıkları «Yeni Ekonomik I)U7Piı 1 1 «crı kalmı» ulke 1 lere sunulması işte bu teknoloji transferinden geçmektedir. Ve Londra'da ele aluıması rin ışıçında. Carter Avrupa'nın dengesiz ekonomisıne. dcngesız hüktimetlerine. sivasal bir ço7um aramaktadır gerçekte. Ekonomik hunalım adı allında bir sivasal aravıştır onun davranısı. Amerika Batı Vvrupa Japoma cİ7Çisindr SoUun zorladığı dençeleri. çarpık siva«al Uoalisvonları veni ekonomik du7ende hirlestirmek cahasıdır. Ovle ekonomik formtiller hulunmalıdır ki. varolan hükümctler kendi toplumlanna vön verme cıirüntüsiı varatmalı \e Sol» Renlemelidır. Bu ovunun va da planın hır parçası da ecri Ualmıs ulkelerrien eeçmektedir. \slmda Carter bö> le bir toplaııtıva kalılmakla hplısız de?ıldir. Cunku onun elıııdeki ararlar ancak gerı kalmıs toplumlarda ınk daha «radikal» ıslevlerle çalışmaktadır. Bır CIA'nin simdıve değın herhangi bir Batı L'lkesınde darbe ^ırısiminde bulıındueu eorulmus mudur'.' l luslararası Kalkınma Orgutu. kı«a adıvla AID'nin, bu ekonomik kuruluşun sivasal ejlemleri darbeleri gerçfkleştirmede azgelişmişler dışında gorev yüKIpndiği jorulmuş mudur? Havır. Olamaz d^» Kapitalist Dünva tüm sivasi. ekonomik. külturel. askeri orgütlerivle veni bir saldujrçanın oncesindedir. Onun haTiriıklannı nltirmek üzeredir. Saldınnın öncesinde kendi cücunu tartmakta. ona vo'n \ermektedir. Yön verınek için hirliein pekiştirilmeM Zfrekmektedir. Londra bu deneme irin seçılmistir. Socilişin veri ayrıca önemlidir. tneiltere Avrupa"nın Hasta Ariamı olmuştur Kunümüzde. Kapıtalîst Dünva'nın dençesizlikien en çok elkilendiği verdir günümüz Londra'sı. Orada öncelikle kapitalizmin iç sortınları eie abnacaktır. Ondan sonra sıra azgelişmis iılkelerdır. Azgelismişlerde denge varatmak ikilidir. tlki. kapılalizme bağlı. onunla uvum içinde bulunan hükümetler kurmaktır. Eğtr bu kıırulamıvorsa. ulkedeki ıç dinamikler huna izin vermivorsa, 0 zaman gıindeme CIA'vı cetirmek, AID'vi ısletmek sanki zorunluk ka7anmaktadır. Aslında uluslararası ekonomik orçutlerin herbirinin artık bir CIA olduğu Amerikan belgelerivle kanıtlanmıştır. Her turlu ekonomik ambargonun, her türlü olavın sergilendiği alanlardır azgelişmis ulkeler. Buralarda övle dençeler varatılmalıdır ki, denge kendi icınde çarpık da olsa. kımi vasal kuruluşlann bir araya eelmeleri uzak hir olasılık da olsa, hu uzaklığa karşın, vine hu kuruluşlar arasında uvum zorlanmalıdır. Her turlu olavı sergileverek zorlanmalıdır. Londra Zirvesi Batı Ekonomik Sonınları» adı altında bövle bir zorlamarun başlangıcıdır. \eni teknoloji, veni kalkınma hi7ları, veni enerji kavnakları. veni ekonomik programlar adı altında. eski somürge vnntemlerinin günumüze ujarlanması dencmesidir. YORÜM Çarpık dengelerde uyum aramak... .Yalçuı DOĞ\> Japonya birliği bunalımının tartışılacağını belirtnıektedir. Ama, konunun eksik janı, çbzumun rnalivetidir. Nevın palıasma gcrçekle^ecesidir. Londra'da enerjinin, kalkınma hızlannın ve Batı Avrupa ülkelcrinin verdikleri onem ve jasadıkları gorece ağırlıklarj RÖre işsizlik, endustrileşme »e dı» licaret açıklarının tartışılacajı bildirilmektedir. Carter'in enerji sorunu için onerdiği •dünvaıım bil'nen kavnaklarının sonuna değın kullanılması vanısıra, giıneş, deniz \e diğer enerjı kavnaklanndan vararlanma» projesi de başlıbaşına bir fantezlden oteje eitnıemektedir. Tipik Amerikan bulusudur Carter'in oncrisi. Her turlu enerji kavnağı zaten zorlaıımaktadır. Oüneşten rararlanma için teknik çalışmalar zaten yapılmaktadır. Carter nevi onerijor o halde? Açıktıı, izlenen gelişmele Gelişme yolundaki ülkelerin borçı<&rr 250 milyar dolara ulaştı Füsun ÖZBiLGEN İTHALAT KISITLAMASI REZERVLERDEKi ERİMEYİ YAVAŞLATTI Seçimlerden sonra para fonunun istikrar önlemlerini kabul ederek Avrupa Para Piyasasından kredi alınması düşünülüyor MERKEZ BANKASI' N!N Son hafta 22.4.1977 17 187 11343 86.653 19.243 70.566 204 992 HAFTALIK DURUMU Bir yıl öncesi 23.4.1977 5 295 13 663 47.262 13 895 47 200 127 319 40.481 758 9 811 31.027 45 242 825 i 1.222,0 167,3 19TJ En yüksek 17 654 47.474 17.137 24 580 70 675 207 339 57 081 3 066 10 393 38 190 101 137 977,3 3.017.8 167,3 dığını ve «kaçınılmaz» olarak nıteledıklen tıysuiamaya seçım sonrasmda buytık bır olasılıkla e;, iul ayında gıdüeceğını soylemektedırler. İXİ ALTERNATiF DÇM gırişlennın kademeli olarak durdurulması için ıkı alternatıf uzennde durulmaktadır. Bırır.cı alternatıf, DÇM gırişlennın bütunuyle aurdurulması ve yalmzca mevcutların yenılenmesını Kapsamr.k tadır. Bunun uygulanabılmesı ıçın Avrupa Para Pıyasası'ndan orta vadeli kredı sağlanması zoruniu sayılmaktadır Orta vadeli kredı sağlanması ıç:n ;se, Uluslararası Para Fonu'nun ozel çekım hakların dan, ongorulen «ıstıkrar» dnlemlerı kabul edılerek yaklasık 5) mılyon dolarlık bır kullamm yapılması. bundan sonra para pıyasalanna çıkılması duşunul mektedır Bılmdıği gibi, uluslararası Para Fonu'nun ıstıkrar önlemlerı. vergı dıhmlerının yenıden duzenlenmesı. enflas;'onla mücaaele ıçın butçe harcamalarmın kısıtlanması ve yatınmlar yavaşlatıla^ak buyume hızınm düşurulmesı konularını ıçermektedır. iKiNCiSI Hazırlıklan surdürülen ikınci alternatıf, DÇM Hesapları nm vadelerinı yenıden ayarlayarak bu hesapları olabıldığınce orta vadeli kredılere vakın bır statuye kavuşturmaya ycinelıktır. Bu alternatıfm seçımı halmde, faız farkı odemelerı 1 mart kararında olduğu gıbı vade uzadıkça kademelı olarak artan bır bıçımde genışlelüecektır. ABD BANKALAR! DÇM g'.rışlerinin tamamen durdurulması yonünctekı alternatıf, geçt'ğimız şubat ayı ıçmde ozelr lıkle buyuk Amerikan bankaları tarafmdan Tu mje've yapılmıs. ancak Turfcve, bu alternatıf venne, uzermde çalışıly; ıkıncı al'ematıfe yakın bır çozumlemeyle faız farklarını vade uzunlupuna gore arttıran bır onlemı benımsemıştı. Ne var kı, tek basma bu volla ki'a vadel: DÇM gırşlennın azaltılmasının olası olmadıgı beiırlenmıştır. (MiLYOK TL REZERVLER MıLYON DOLAR) Önceki haftava •• fark 9,6 2,1 0,9 12,2 0.2 1,1 2,1 5,8 5,2 0,1 0,5 0,7 0,3 4,1 Hesap Kalemleri AK T 1F Altın vedovız mevcudu Kamu kesımı kredılerı Ozel kesım kredılerı Tanm kesımı kredılerı Dığer aktıfler (DÇM kar ş) TOPLAM P A S 1F Emısyon hacmı Dovız borçlan Merkez Bankası mevduatı Mevduat munzam karşı. Dığer pasıfler (DÇM karşı) Brut rezervler Net rezer.ier Bekleyen transfeıler En düşuk 11 ^83 70 968 13 320 19 243 64 849 190 342 55.005 2 887 100 586 512,8 3 692,2 852,7 38 190 8 324 50.917 1.156 7 405 35 521 93 134 512,3 3 692.2 690,9 YENİ SINIRLAMALAR erkez Bankası'nın son ha'+alık durumuna gnre jint douz ıe/ervlerındekı erıme yavaşıatılr 's. ancak durdurulamarruştır. Rezerv prımesının •><ı.B'>!atılması ıthalata ujgulanan kısıtlamaların boyjtlannm genışletılmesının sonucu olmuştur. S2 nısan 1977 gunu ı'ıbarıv'.e toplam altm ve dov.z bnıkımın.n 512,8 mılyon dolara duşmesıne karşm. be^letılen ıthalat fransferîeıırun 8o2,7 m.ıvon dolara çıktıgı £ozienmıştir. M Öte yandan, 22 nisan 1977 tarihinde 2 mılvar 32 mılyon dolara ulaştıgı bel.rtılen Dovıze Cevrılebilır Me\xluat Hesaplan'nın kısıtlı dovız bınkımmrn kullanımı uzermde oıumsuz baskıları sğırlasmış bulunmaktadır. Merkez Bansaşj yetkılüeu bu olumsuz baskının asgarıye tndırılmesı amacıyla, DÇM gırışlerıne yenı sımrlamalar getırılnıesı ;a da kademelı tasfıye uygulanmasma gpçılmesı yolunda çalışmalar yapmaktadırlar. DÇM gınşlerı, vade uzatma yönunde faız farkı ödemelenrr.n veniden ayarlanmasına Uskın olaraK 1 mart tarıhmde alınan ve 1 nısan'da uygulamasma geçılen kara"H rağmen, kısa vadeli olmaktadır Bu nedenle. her ay vadesı gelen DÇM gerı oaemelerıntn tutaıında artışlar kaydedılmektedır. SEÇiM ONCESiNDE Merkez Bankası yetkılılerl, seçım onoesin'ie DÇM kısıtlamasmın olası bunınmadısını ka\nptmekte, ancak bu konuda gereklı hazırlıklarm yapıl ehşmekte olan ulkelerm toplam aış borçlan nın 250 mılyar dolara vardaştığı saptanmıştır. Batı Alınan DPA Ajansımn yaptıgı bîr araştırmava gore, geiısmekte olan ulkelerm sanayıleşmış ulkelere olan bu borçlarının faız odemelerı bazı ulkeler ıçm ana paralan aşar bır mtelığe burunmuştur. Batılı sanayıleşmış ulkelere gıderek artan bır bıçımde borçıanan gelişme yolundatu ulkeler, aldıkları krediıerı serelkkle odemeler dengesı açıslarmı kapatmak veya sılahlanmax ıçın kullanmak tadırlar. Bu ulkeler, vatırırr.larmı da çogu zaman tıcarı kredılerle îınar.se etmektedırler. Geiısmekte olan uUeıenn ocemeler dengesı açıklarının gıaerek buyumesmdekı en onemlı erken. bu ulkeleım ıthalat gıaerler.nin nızla vukselmesıne karsılık ınracat îelırlerının oransal olairtk yavaşlamasıdır Ba'ılı ulkeler gehşmekte oUn ulkelere sattıkları sanayı nıamullerımn fıvatlarını hızla yukselttıkî°rı halae hammadde mracatçısı durumundakı ;elışmeüte olan ulkeler ıhraç etHK len hammaddele: :n fıyatiannı aynı olçude arttıraınamaktadırlar Buna necun olaras da bu ulkelr rın ıhraç ettıklerı namı^addeler uzermde tekeı kuramamış olmaları gostenlmektedır Gehşmekte olan ulkeler arasında ıhraç urunlen uzenr.de tesel kuramlen ulkeler sadece pe* rol ıhraç eden ulkelerdır Bu oırlık de bmndısı gıbı 1 ocaktan ıtıbaren ıkılı fıyat ujgulamasıyld bır oranda sarsılmıştır. Dığer gelişme yolundaki ulkeler ıse hammadde fıyatlarının duzenlenmesıru saglayacak b:r «Uluslarara^ı Hammaddeler Fonu» kurulnıasıru ıs temektedırler ^ncak batılı ul.celer boyle bır fon kurulmasım OPFC ornegı orgutlerın kuruluşuna yol açacağı ausuncesıyle engellemeğe çalışmak*a dırlar Bu durumda şeh'sme \olundaki ulkeler'n s^nayılcrı bulurnıad'ğı ıcın. spnajı urunu ıhıaç edemeyecekierı dıkkate almdığında ıhraç edebıleceklerı en onemlı meta olan harrmaddelen, batılı ulkelerden aldıkları urunlern fıyatlannm hızla artmasına karşm korunmasız kalmaktadır. Hatta. petrol ılıraç eden ulkelerm dahı. petrol fıvatlarını sık sık venıden avarlamalanna rağmen, petrol fı yatlarındakı artışlann bat:h ulkelerden ıthal ettıklerı urun'erm fıyat aıtışlarınm altında kaldıfı hesanlanmaktadır Otoyandan pek çok çeri kalmış ulke sılahlanmaja buyuk paıa'ar harcamakta ve bu sılahlann karsılığını Batılı ulkelere dov.z olarak odemektelırler Sılah sat;«!annda ozellıkle saglam para ıstendığınden bu ulke'.er kıt kavnaklarını \e dovızleıını batılı ulkelere sılah karşıhğında akıtmaktadırlar. G