Katalog

DOfiT OJMHUUYET 17 MAKT 1977 IĞRIP UZUN HiKÂYE EROL TOY 2 DÜNKt BÖLÜMÜN ÖZETÎ: Osman, Rnhsar ve Rfistem bir balıkçı aandalıntn lctnde açıklarda >ol alıvorlardı. Sert p o r r u Omun'ın dtıjdofu nevinci kamçıİMniftı. Ruhsar d* btına dsr» nAmaracajım sezmlfti. İste ikisinin de blrMrtnin oluş sprurenl böyle baslamıstı. Sonradan lki«lne de bir dnrgunluk gelmis, suskunlufta gomulup dalfcalann scsinl dinlemete basUmıslardı. Rüstem kureklere asıliTor, hir yandan da olup bitenlcri düşünmefe çalısiTordn. Osman. açlıfını bir Iokma ekmekle bastırdı, ağnnın pasını testinin gururla jiderdi. Ruhsar hrr iklsine de doknnınamıştı. Rüstem durnuksınn kürek çekiyordu. Rüzgar basaltından vurdukça, kürekler agırlasıyordu. Rüstem zorluyor. omuz başlarındakı tıtreşımler gıderek sızıya donüsuyordu. Acınarak baktı Osman'a . Gozlennde bir çafcıî yanıp sondu. Osman ıkıletmedı istegını Hernen dogruldu. Kurekiere geçerken durakladı sandal Onden arkaya kaykıldı. Sendeledı Osman. Sendeledı Rüstem. Ruiısar'ın başı uatunde bırbınns tutunup toparlandılar. Dınlenmıshğln hızıvla. gınştı. Kürekler suda kuçuk yuvarlak dalgalar meydana getırdı. Her kalkışta, kureklenn ucuna degın sıyrüdı serpuıtı. Batan gunun allıgında yakamozlandı gulucuk gulucuk. Kararan sularda şapırdadı. Güneş, Osraan'm kollannda, govdesınde, Kafasının çevresınde ve Ruhsar ın dagmık saçlannda ışıladı son gucuyle Kurek devmımlenne uydu bır sure. Sonra soldu panltılar. Bir kızm saçlarının balkıması kaldı. Bır de gozlerındeki anlaşılmaz bır ıvmenın ıpıltıları . Rüstem >er degışürırken kucaklayıp goturduğu testıyı ağzına dayamıs, İunrdatıyordu. Bırden aklına geldı. Testıyı Osman a uzattı. Bırkaç yudum aldı Osman. Testıyı gen \erdı Rustem yenıled; damagındakı tadı. Kanının pıhtılaştığım sandı. Kaykıhp, avaklanm uzattı Ruhsar'a değen avaklarını korkuyla gerı çektı Pabuçlamuı ucu tutuşmuscasına elını uzatıp, yokladı Samsırun boşlugundan rahatladı. Ruhsar. hıçbır şey oimamışcasır.a kıpırtısız duruyordu. Az sonra, Rüstem'ın horultulan, ıskarmozun gıc:rtılarına fcınştı Bır güimek tuttu Osman'ı. Gulmesınl dudaklarınm bukülmusluğunde yuttu Ruhsar, aksam karanlığmın alacasmda Osman'ın gozierındeki alayı yakaladı Uzünçle kırpıştı kırpıkleri. Islaklıkla açüdı Gozlennde bır sevecenlıgın aydınlıgı yol aldı. Islaklık giderek arttı Ağlamak ılzereyken. kendıni tuttu. Bakıslarını kaçınp. denızın lâcıverthğınde yıkadı Yenıden çeurdığınde, kuru acıiı, enk bır jakarıs sarstı Osman'ı. Hemen ardından olırun aarıltılarm kmlcımlanması belırd: Donup ardına baktıgında. Ada'nm son ışıklanyla karşılastı Osman Göz karanyla. uzakhgı saptadı. Bır kez daha degışmek amacıyla. Rustem'e baktı. Horultulan azalmış, duzenlı aralıklarla nefeslenme donemıne kaymıştı. Bakıslarında bır umutsuzluk vandı sondu Ruhsar. umutsuzluğu gorunce bağışlamışlıkla baktı Afalladı Osman Bağuşlamışlık, yakarıya, beğeruye donuştu Sersemledı Duaaklannın kıvrımında ucıi7İama aradı. Tersıne ıçten bır begenırun ıslaklığım gordu Küreklerı harmanladı Sandal uyumlu s'alpastndan sıvnlıp. dırençle kayfcldı Rüstem sarsak sarsak tapırdandı Tekmelemeyı duşundu Osman. Dızlen gerıldı Toptıklan acıdı Yuzunu buruşturdu. Ruhsar ıçındekı acıya katıldı avnı yuı burusturmayla Bır hınltı çakıldı gordesme. Kendınden bafkasının duvmadığına mandıgı halde, onu korkutan bır yurek gumDurtusuyle ırkıld. Hava hafıf bulutlandı Puslu bır koyuluk sarmaladı tumunu ASlamaktan urktü O«man Yenıden harmanladı kureklerı Rüstem bu yalpaya dayanamadı Doğrulurken gozlerıru açtı. Denızın koyvıluğuna, jıldızların balkımasına, adanın ısıkJanna baktı. Hemen yerınden kalkıp. küreklere yoneldı. Osman, Ruhsar'm bakışlanndan kurnılmak amacıyla. baş kasaraya tırmandı Hafıf van gelıp. gozler.nı kapadı. Denırın yakamozu goz kapaklanmn ıçınde kabardı balon baon Al. yeşıl, san. kendi kıvaroırda ovnastı Hemen actı K'i^lennı De^n.nım halindekı Rustem'ın koltuk altından. Ruhsar'm bakıslanyla karşılaştı Tıtredı îçınde bır pışmanlık duydu Hınçla şozlennı kapadı Uzun bır sure bakışlarını içtı Gece poyrazı. kulunçlannı kabarttı. Az once terleyen bedeni, sogudu Tuylennın dıbmde buz tanecıklerı gezindi. Sırtında, ensesınde katUastı tıtr*meler Gozlenni açtı. Başını çe\mp, kıyıya baktı Alaburun tum kutlüğuj'^ belırınce, Rustem'ı durttü Rus'en »kı\erd: kıça doğnı Herr.fn kureklere yerleştı. Her kurekte bıraz i7aldı sertlık. Kıyıya yalviasırlarken. yenıden terledı Rahatladı Kollarında, sırtında bır dınginlı^ın gerşemesı dolandı. Kıvıdakı agaçiar tck tek belırciı. Taslar ın ın karard: Çızgı tüm kıvnmlarıyla gulumjedı Sanda! hafıfledı îçındekılerden bagımsız uçmaya başladı Osman'ın gücune dalgalann ıtışı eklendı Alnınm çiTgılennde ter damlalanırken, sandal bastan kara ettı. SarsıldıVr R'ihsar, ellenyle kasalara vapıştı Rüstem şaşkın şaşkın dıkıldı. Osman'uı azarlajan bskışlarını gözbebeklennde goruncc, top?rlandı Dudaklarını yaladı. Ellennı kızın koltuslarının arasmdan sokarak yetındi Rulısar, afallayarak baktı Osman'a. Gozlenni bulamadı Ehıs kınkhğı yumnık o'.du. Beynının ustune mdı Ağır ağır başını ?fdi. Dıslennı sıktı. Parmaklarınm bog"imları agardı Yapıst1 sandala Zorladı Rıistem. Var şıicujle bır daha yuklecdı Bır eh koptu ssaradan Tekne yana yattı Tu^unamadtlar Alabora, uçunu de «ura gomdü. Zıplayıp kalktı Osman. Onları suvrın ıçınde boğjşur bırakarak, sanaala a*ladı Rustem, Ruhsar'ı suynn dışma surüklerken basım kaldırdı Bakışlan kıyıdan. Tevtınlenn tepesıne. ordan sırtlara k&ydı. Ayın ılk ışiKİan, manastırın mermerlennds îumüşlendl Ruhsar yuzustü kapaklandı. Rüstem başma çorek[endı. Boğazında bır hıçkırık duğümlendl (Omuzunda bır ehn okşayısıru duydu Parmaklann sevecenhgındeu, anasının elı olduğunu hemen anlariı. Govdesını sarsan h'çkır;ğı engslîemek Içın gırtlağını boynunu, damağmı ve dılını zorladı Sonra k«ndını lutamamanın utancıyla doğrulup, anasının kucagına sıgındı. • Afsun kadın. arısını bevnmden yuregme. yuregıııden avuçlarına aktardı. Sonra, avuçıarından, oğîunun saçlarına savurttu. tnce parmakiarının vjmuşak dokunuşlar.yıa. ordan şe r : aldı. 3smaıı ın dalgalı saçlarını kabartıp, yatırdıkça, araçIarındaKi ıcımn azaJdıgı sanısina kap"ırdı kendıni. A\iuıtunun ye.ıııde alabıldıjıne savrulmak ıstegıyle. oksayıslar hızlandı. Saçıarmian jiıreğıne oır guvenın etamlaştığını sezdı Osman. Güvenien ÇOJS. kendısıacıe bufunleşen bır sevgmın ağırhğıyle. beynı ayuîtu. Hıçkırıklarını unuttıı KorKtıları bıtt. E«şmda bır ke;elenmenın rahatüğıyle. bıraktı kendıni. Afsun kadm, bu gev•emeyı beklıyormuşçasına yavaslatn oksamasını. Goz pmarlaından sızan ıkı darıla yaş, &K yanailarında uzadı. D'jda'<'.annia buzulen bır çızlı gülücugu ısılattî. Gozlermı kapaaı Afsun. 5alt parmak uçlarmda.:ı dojulmaz ılımm yureğındekı gumaur'usunu dınlemeye koyuldu. Mavzerlenn soğak namlulan yatafın altma uzandı. Mama "ofım altfak nı sorumak amacıyle yatağa kapakJandı. Baba jgor. korkudan ote bır erımenın yumuşakhgmda, pelfelemıştı ızandıgı yerde Emm efenaı. Kendınden geçmış adamı çekışırdı. Sonra mavzenıı yandakılerden bırıne aktararak, eğ.;d . 5uruk>dı dağılmışlığır.a aldrmadan Ko.ları yumuşait yjmu<;ak >ar.«u ı<cı yamna. BacakJarı bokulup kaldı. Agır ağır toplan•naja çahj'ı Tonop oldu O'urduğ ı verden gozlenni kırpıştıarar. namlulara oaktı Teden tum gece'.gı sınlsıklam usu> n:s karısıııa, kapının agzmda tıtreşen ORİuyla, kızına çevırciı jozlenn! Bırer anı fo'oğrif, gıbı oelleğıne kazımak ısted ğı usıler. oulacdı Anlamsız anlamsız belerdı gozlen. Sonra onul•naz bır korKunun acısı mvnm.anıp. dondu. Bır t.tremeyle fırlayıp kalktı Namlular da onunla bırlıkte Mlk'ilar Basışların dev mmır.de onienne auştü Mama Potmı' lin nıçkırıgı, Lıgor baoada janiilandı. Tokezledı Emın pfenh, koltuk alt'.anndan vakaladı. Genış ın bedeni dıkıldı. Kalın caşlan. uclar.ndan sızan terl». ab'.ak vüzünun çızgılenne uzalı. Kara goîlen korıcunun donuldıığuyle fıldırdadı. Nefesleneek ayaklarını sürttıl Suskunun ortasmda, urkunç bır hıjırtı sapladı j^'.ejı Ku:ak'.arı;ıda zMrclajarun yuregi olduğunu ayırnadan. lonca ç nanna voneld.Ier. Fotını brten zıpladı Şışmanlıgından umulmaz b:r çevıklkle. vara5ı asti Kapna vardığında kızıyle oğlunun babala•ının ardına duş'ufclerrı ?oau Her adımmda, sokagı, malallevı adivı ardına taktıj^ duygusuvle. %urudu arkaîarmdan. Yan<o kıvırcık kısa saçlı kız karde«ının mavı gozlerme îaktı. Goz pmarlaruıdan 'omureu.ıianan ıki damla vaş kalkık jumurun kıyılanndan sarkarak. etlı pembe dudakîannı ıslatırordu. Ak tenının tıtres.rr.'eri. gerdanında, boynunda dalgalanyor. ÇaresızliK ıcmdekı ellerı bırbnne kPnetlenerek, çıtırdı?ordu L'zun boyundan jmulmaz bır küçulmeyl* yanına soculdu Efs.mnın Güç vermeK ya da guç almak amacıyle. «Ue•tnı aradı Bulamayınca parmaklanndaltı tıtremenin kavgısıyla rkildı. Anasuıı «radı ':alabalığıa ıçınd? Dağmık l ıdırnlarm «iürtünrnesıne u^gun hıçkırıklanvle, yanp jjraşıyordu. Musluman tüfeklıler. parmaklan namlularda, Lıgor oabayı fSzlııvorlar. Emra efendının tam yanmda, bır an önce at«$ et•nek mncmdakı Kâzım acılı acılı bakıvor kcrmsulanna. Rum •Bahalle^ının rXTîinsanlan, bır ac.ıri» agıtır. hazirlıgındalar. Yuzeri «olgıın, gO7İ?ı aglama'a e'ler: dovunm<?\e hazır Lı?or basaıun vasıvîe. srrdıden sare'Mr eıbı ızhvorlar tufeklilerı Miıs Türkiye'de Ilk Batılılaşma Gelişmeleri Batj kapıtaJıznunın görec« yenılık dusunmesını üuyuk bır umut, buyuk bır ınançla benlmseyen Osmanlı Türk aydııu, yalnız onjn onerdığı, A\rupa sermayesınm ısteğı dogrultusunda sıyasai ıxtıdarı almak ve toplum dJzeamı degıştırmek gıo: bır dusun peşnden g;der Fakıt. nedense Batı Kapıtalızmı Osmanh Türk avaınına, ou duzen degışıkJıgmın, dus de olsa, nereden başlaması gereicıgının ıp uçlarını vermez. Herhangı koklü dnerıde bulunmaz. Buna ragmen Osmanlı Turk aydını Imparatorlujt duzenını degıştırmek gerejtt.ğını ve bunun yollannın n«ler olacafını, neler olması gerektıgını el yordamıjla bulmata çalışır. Buna da hıç olmıyacak bır yerden başlar. Once asken gıy' naı detıştırmek. oraunun basına bılgıh ve gorgulu Avrupah askeri »Hoc»» olarak geçırmekle buyuk yanügıja duşer Bılındıgı gıbı, Osmanlı Imparatorluk düzenmın en buyuk sıyasai destegı asfcenyedır Avrupa kapıtaüzmı •Batılılasma» adına, bu vurucu ve etkin sıyasal gucun ba$ına da kendı görgu ve eionomık egıtlmmdep geçmış adamlannı getırır Boylece Batı kapıtaJızmı, Os manlı Imparatorluğu'nun kilı* noktaJarını. Osmanlı Turk aydınının da yurckten ve gonulden desteğ:jle, tutarak ulke ıçınde kendım yıkılması çok zor. buyerde olanaksız sayılacak, b.r guvenlık altma alır Imparatorluk ıç.nde askenyeden başka organıze bır guç olmadıgını çok ıvı b'len Batı ıcapıtalızmının bu nokadan ışe oaşlaması çox ılglnçtır Bır yerde araştırılması gerekecek kadar arlamlıdır. Ve •Txnzimat bır yanda bu düşüncenın, dığer yanda Batı kapıtahzmmuı ıktısadı, sıyasai ve toplumsal onensının bır sonucu oiaak. bılnen temele oturtularak ılân edılır. Istanbul a her yenı gçlen Frenk elçisının Babıali've •ı«lahat> \e rrfnrm« vapmak gerektıgır.ı ve bu konuda Osmanlı Impara*orl ıgu'nun çok jreç kaldığ'.nı, A.rupa'nın aaşını alıp g:*i<% nı. harırlatmastnın gerçek nedenı b j ol«a ?erek Aynca geh^mekte olan Batı kapıtalizmı iTiparatoıl'Jju *am an'amıyia sıvasal \e ıkfısadı denenmı altınna ^urabılmek ıçın ülke suıırlan ıcmdekı bagr.a7İıgı ve runıcul'iğj. bır «Dofu t'lke«i» olma psıkoloj.sını de m bır araç olarak kullanır. Nurer UĞURLU Osmanlı Türk aydını, Tanzimat'la Imparatorluk üstyapısında bir düzen değışıklıgını amaç edindi rapa burjuvazisi tarafından oz« >onelık olması, alt yapıya ınmesı onemli bır btçımde enge.lenmıştır AjTica Ba'ı kapıtalu:TU Osmanlı Türk ayaıruvla hal km arasını açmak'a da çok ba«anlı olmuştur Osmanlı ha'^ı nın. Turk avdınını «kafir». «an dık» gormesını KoruklerKen. a\ n;nın da halkı «cahil», «ciihela», 1 «.\iirii» olarsk gormesini ıstem ? bu ıste*ını gerçekleştırmiî :e bu gıderılmesı olanaksız durunvj t vara mada hıinennı gostermıs tır Bır ulkede, halkîa avdın ara sındakı onarıiması guç avnlık emperyd",i7mm çıkanna u\gın bır pazar DOlıtıkasıdır Bu pol; tıkanın venne gefrılmesı o u' kenn .kt'sadı sosyal ve sıra^l vapwn ba^îi ve denetım »1*T da turmak ohır k% bu duni'n empervalırmin ıplerını o ulked* ci.lertıjı gıhı oynatması sonuca nu dogurur lı köylüsü malını rok pahasına satmak zorunda kalacak, çünkü alıcı tektır ve o da Batı kapı talızmıdır. voksullasır Devlet nıahves: alaığı borç para Kar sılıgı vereceğı toprak parçası da kalmaymca çoker Dış tıcaret açık ustunp açık ver.rken, Ba r : ıcapıtalızmınin ^teğıne uygun Av r'jpalı oiar Osmanh Türk aydını kendm' devlet \dnetımının te'ç adayı gorerek Impara'orlu^'JH :x tısadi, sosva! ve sıyasai b o r u luklannı, çokuntıllermı de.le'm voksuHasmstsmı ıktıdar oimakla k\ırt*racağı sar.isma kapılır kı hı onun en büvük vanılgısı olur Bır kere or»ava konan «Tanrı raat» ovunu Batı kapıtalıznr.nın bır paz^r onınudıır. Pazar polı tKSS'mn ıkt sadı if sos'al çık? rnın Imparaorluk sınırıan ı;m de korunmfi";ıd'r Bunun ıçın «Tanrimat Olan» na«ı'. sreçnr şımız ıçınde bır «Ferman» ola Imparatorluk, Avrupa^nın hammadde kaynağı durumuna girdi ve kapitülasyonlarla düşürülen gümrük vergileri, el emeği Osmanlı üretimini Batı kapitalizmi karşısında zora itti. Tanzimat olayı, «ıslâhat» ve «reform» kargaşasına ragmen Batı kapitalizminin isteğine uygun bir çıkmaza girdi. bir lmparatorlugun yıküısı ya da tasfıves: buyuk bir pazann \O olması anlamma geleceSm den. onur «hasta». «vatalak» va 'amıru surdurme«ı gçrekmekt»aır Avrups'mr. en auyarlı nok *ası saplan Osmanlı Imparatorlugunun tamamen dagılıp. çuru meden dnrumunu koruma^ı sa nayı uretLmını arttıran Batı ıç.r. kaçınılmss bır olgudur Bu açı dan Ba'ı, Osmanlı Impara'orlj ğu nun gehsen Avrupa sanayıı karşısında a'akta kalmasını du nımunu konınmasını çıkarma ya* k:n b'Oİur Bunun ıçın «Ban jle ılı^ısı .«on'icu ba'ılı burıuvarı nm ıdeolofısıni benımsemış bu lunan» (! ı Osmanlı avdın vönetı fı kadronur. Avupa'daki koklu ri»eı<i'K;ıJ. bır U'îf vapı değişık'ı *' olara'r kavramasını ısterken. ona •Batılı» olma volımd'!cı oz gıırhık ve riemokrası kavçasını bu çızgı uıerınde sürdurmesım ILEBiYE rONELıK Butun bunJara ragmen sıyasai geçıniçimız ıçınae lanziniiil Ouyı« ılerıye yonelık Dir narekettır Batı kapıtalızmının kendı el:yle, kendı ıstegme gore bır QUzen degış.kiıgı onermesıne, gıdere* bunun boyle olması geıestıgını ısemesme ragmen •Tanıımat> Osmanlı Imparatorlugu'nda oır duzen değış.khğıdır. bu degışıkhk, Imparatorlugu e/conoIIIÎK ve sıyasai paylaşmaya karar veren Batı kapirahznıının ıxtısadı. sosyal ve kul'urel baskısı sonucu Osmanh Turk ayamının bır us* yapı reformu olara» parmak oastıgı oır noitadır. Osman.ı TurK oyaını yaratıan enı hava ıçınde, «ıslahat» ve «re{orm« an;d\ışmı benımsıyerek Tanıitnat.la Imparatorluk ustyapısında bır duzen degışıklıgım amaç edınır. Bu amaç. Avrupa'ya bır yenılık, bır auzen deg;sıklıgı japar gorunerek; yenı oır auzene geçen, sanayı devr:mmı >apan, tıcaret burjuvazıs.^ıe empe. vaııznıın kesm jasaları geregı dunya pazarlannı bolu^m^e ».aranı kapıtalıst devletler karşısmda ayakta uyur gezer de olsa, îalab.lmek ıçın venlen uzatmalı oaandur. Oysa bıhndığı g.bı Avrupa'dalu yenı duzen, saglaıc ıktısaaı, sosyal ve kulturei o r 'emel uzermae ne japması gerektıgıru. nıçın ve kıme. nası. yapılmasını gereKtıgmı çok ;yı o lerek gelış.>ordu. Bunu çoi n ı ve çok kurnazıa juruten Batı kaptalızmı Imparatorluk yapısı uzerınde nıçm koKİü bır yenılü \e gerçek bır ekor.omiK duzen aegışıkl.gı ıstesm0 Boyle oır ıste* ve bu ıstegın uygiilaamasa bır kere onan dunya gorusune, kapıtajs: eKonomınm ielsefesıne ajjcırı gelır. Onlara gore, Osmanlı Imparatoııuğu'n ın vıkaşa nızJi ai.ru î.snrae*: ne ragmen, bu jnkılış ne kadar gecıkjrse, bazı onemli yerlerm ve DOlgelerın Is'anbul'un eımden çıkmış olmasıra karşı, Osmanlı Turk aydinının Avrupa dası sana\i de^Timıra soyut bır ozguriiık ka\gası o'arak bılmesı, bunu oyle oğrenmesı jtapıtalızmi'i gelecegı açısından sayılamıyacak kadar çok yararlıdır. Avrupa sermayesı, Osrnanlı Impara'orluğu' nun huka<:a bağlı bır devlet o.msiira. hatta parlarnenter br ssteme geçm=*ıne, ılerdeü mı\uk çıkar^an açısından ızın venr, goz vumar. Çağımızda, gıderek gunumuzde de çok ıyı bılındığı £ioı îspKal'.zm kozlaınnı .ıec^ m bırden değıl, yavaş yavaş ve teker teker oynar. Imparatorlugun Batılı a^;amda ve \ijze\sel de olsa, bır ust yapı değış.klıgını gceklı gorur. onun bu uğurdaki ozgurluk ka\gasını o\guyıe karşılar Osmanlı Turk ajdını, Batı kapıtauzmı karşısında e.<onomık oze yonelık olmasa bıle, kı bunu aatıh sermave grupları nıçbır zarnan ıstememış, hatta çok kere engel olmuş; hukuka bağlı devlet dujuncesını benımsemış olmak1» kendıni Avrupah sajmak g bı bır yanügmın ıçıne duşer Batı burjuvazisi, Osmanhvı asla uygar bır msan ve zanf b!r vsrank nîarak £ormemış. ^uzvıllarm ge'ırdıfi Mü«löman Hıristi»an çekışmesım bir yana bıraksak bde onun almndan ji:cilr xaTian •Bubar» sozcufunü sıime:m$;iT Batı kapitalizml, Osmanlı sınırları içindeki bağnazlığı ve tutuculuğu, bir «Doğu ülkesi» olma psikolojisinj de iyi bir araç olarak kullandı. !Yeni Osmanlılara göre, yaşlanan Imparatorluğu, gelişen çağa ve dünya kosullanna göre modern biryöntem içinde yenilemek gerekir. Butun bu gene! vargılara rag men «Tanzimat Olııı» sıyasal geçmışım.z ıçınde onemli bır do njın noKtasıaır Bu bır yerde, vuz vıla yaklaşan parlamen'er Sıvasa! gecmı^ıraızın de o"^ı>".: dur ve «rznzimat» bılınen bj yanlanr^a lagmen, her ko"ulukte ıvı bır jan bulunduğu sozıı sıbı. Osmanh Iırparatorlugu'nun ı<rı sadı. sos'al ve sıvasal yarüs'n da azımçanamıyacak bır degıyıkIık vara'nrstır Bunlar, paa.şa hın son>uz yetkı'.ennm nuS'ik llkelenr.e baglanması: kışının hs< \e hukukunon guvenlık altma a.mması; devlet yonetımınde ıdan ve malı özelliklenn beI rmesı. hukuk devletı duşunce•=ırjn aeçeriık kazanması, onemli sıvasal gelişmelerdir. «Tanzimat CMavı». «Islahat» ve «Reform» kar»aşas:na ragmen eknnomık d'nım Batı kaT'alız mmn ı^teğ.ne uvg'jn mr çıkma za gırer Tarımsal urenm talan ekonomısı ıçme du?er. Ostnin rak fcalmaga mahkum Or.emh bıı «Reforra». bır «Jslahat», b: DasKa «tenilik» \e oze n.len bır duzen degışıklıgı g".oı gısterıhTiçge calışılan «Tanzi mat Olavı» romancı Kemal Ta hır'ın dedığı gıoı, «Batı bUı.i'jvk zısınm Osmanlı'ya açık oyunun dan bajka bırşev degıidır» BATILI OIHA Tanzımai'la bırlıkte Osman.ı ayamınd& «Balılılaçma» ve çag daş bır ımparatorluk olma du şur.cesı büyuk önem kazarur Batı'nın gelişmekte olan burju vazısı Avrupa'da yenı bır duzenı gerçeklestırmede ve sanayı de' rımını tamamlıvarak hızla dış pazara ,m!ma caoası ıçmded r Derp'novhk d"ı?enınrifı kapı'nhzme oradan sanayı devnrmn» bu"uk acrlık veren Batı r .arı 'aliTmı .f.n Osmarlı Impara'ir.J tu onem'ı bır paza'd. Bov'e dnenr Onlarca ıBatı uvgarlıgı kışılere bırev o.arak ozguıluk ve mmluluk \eren devletı guçlu japan DI uygarhktı Araçlar. a maçlara varmak ıçın alınıp kul lanılarak von'emleraı Batı ır» garlıgında bır yandan de^.etı guçlu yapaca.:. diger taraftan bı revlerı ajdın ve mu"lu ;aoa^a< araçlar hazır duruyordu» Z) Os manlı aydm: Batı kapıtalızrmnm «Batılı» devlet olma volundakı onerılennın nedenmı ve nıçınmı tarıhsel \e iK'ısadı konumu 1 çınde araçr.rmadan. devletın ekonomık ve polıtık yapısının merkezı bir dereberlık oius'jna a.dırmaksi7ii kabullenır YENI OSMANUU.lt Yenı usmanlılar. tmparatorluJun Avruoa kapıtalızmı .carşısında «Batılılasmaoı». «4\rupai» o!ma«ı ıçıtj •,orp'ımde onemli degı«.k!,;ıer \ap.lması gereKtıgıne kendılerını ınandırdıktan oa« TiFFANY mak ve da.ia çok alıcı bulmak amacıy a kendı aı>ındakı uıetım le kıyasıya bir re<cabete gırmıs ve malıyetı ucaza getırereK ucaretı Batı kapıtalızmuun et&ı&ı altına amııştı. imparatorlUK bu buyuk sanayı gelısmesı karsısmQa Avrupa nın ham nıadtls kajnağı durumuna gırmıs \e kapjtıüasyonlarla dusurulen guınruk vergılen el emegı Osmaniı üretunını Batı kapıtalıznaı iarsıaında zora ıtmıstı. Osnaanlı el tezgahı ıç tünetınu karşılayaca* bır ureumı yapma o.anagı Diie giderek Avrupa f^yaüan karjısında ortadan kaikmış, yeri; sanayı TB tıcaret gerılemeğe, yıkılmağa baş.iamıstı. Bu durumun onemını ve tehiıkesını sezen iıer kezı Osmanlı feoaalıtesı, gelışen Batı kap:ulızmı karşısında var lığını ve etkıniığıra surdurenıl mek amacıyla dev.e: yatırımını uç beş sanayı kurulusuna narcamıa olmasına ragmen, ivapıtulas yonlarla Avrupa sermajesıne tanımak zorunaa kaldıgı ayncaluc 1> b j atılımlar cıhz kalnııs. ge lıstırılememıştLr. Buna karşılı^ Bata kapıtalızmı, Imparatorlui »ınırları ıçmde etkın bır gayn mtıshın tıcaret burjuvazısırun oluşumunu sağlamıştır. Yerlı ve musluman tacıre uygnlad'.gı gum nuK vergıs.nı, yabancı ve azın lık tuccaraan alamıyan Osmanlı vergı duzenı, kendı emegını, kendi paaannı bir başka de;ıska. ayru düşunce ve gorüs.eri le Osmanh devletinı Batı kapıtapavla$an avaınlann da çogalma lızmının egemenlıgı aitına soksına intkıda buiunurlar Yenı Os mustur. manlılar a gore. yaslanan ImpaB J ortam Içınde belıren Yeııl ratorlugu gel.sen çaga ve dunva kosullanna gore modern bır von Osmanlılar. Imparatoriuğun ç> tem ıçınde venılemek gerekır. kuşunu onlerr.ei, ıktısadı, »osjal ve sıyasai egemenlıgı altına gırOnlara gore Sadrazam Mustafa Reşıt "aşf tarafmdan 1839 nlın dıg: Batı kapıtahzmmm uyduiuğundan kurtulmak ıçtn Osmanlı da hazırlanan ve oadışah ve*kı lerr.ı > asalar ıçınde duzenlı^tn devletıne jenı bır çekı düzen «Tanzimat Fermanı» tmparator vermenın vollannı aramak gır: şımınde hulunurlar Bu dogru.lugun «Batılılasma» hareketının rudası dujuncelerıru daha çok JK noktasıdır «Kanun padışanr çıkardıklan gazetelerle tanıj an daha guçiudur» ;lkesı bır mağa ve yavmağa çalışırlar Onanlamda Tanzimat donemmm sunges: «ayılmıştır Yenı Osman lara göre. gırişılen «refornı» ha reketlen ve bunlann arkasndan lılar, Osmanlı Imparatolugu'nun gelen Tanrtmat Olavı. Osmanlı Avnıpa'da ven: olusan koklü deImpara'orıugu'na batılı an.*mda ğ sıkhk>r kar«ı«ında kaldığını. moaem bı' devlet nıtelığını KSb'i açıdan hi7İa yıkıhsa sunık zar.dırmal.tan çok, gavrı nıtısiendigını gorup. derebe''jk d'ize nı ıçıpde kalan ve b'mj ım t la lım azmtıklann ekonoraık rıkâr1 rurdurme*' çalsan vas'ı împara larını konıraak ve Avrupa ?ertorluk içın kurtulus ve çıkıs 70 mavesmın serbest n c aret ve msl guvenlıSı aKında selismesını «a2 lamaktı Bır basKa açıdan Tanzimat. Batı uyduiugtında çüri yen ve MKilışa surukler.°n In.pa rator'.uk vonetımınde kokla eko nomık ve topîumsal degısıkl'.klen vapmaktan uzaktı Ferrnanlar ve çıkanlan kanunlar ne kı şılenn vasammda. ne de c!ev!ejen ça£a oz^iı onemU v?nıhkî»r getırebilmıştir. •Islahat» ve «reform» harekenerı Imparator u giın Batı kapitalizmı tarafından talanını kolaylastırmaktan Arrupa karjısmda bagımlılıginı arttınnaktan baska bır gelışme göstennenıistır Yenı Osmanlılar'a gore bu vıkılısı ve çokuntuyu ancak «Os manlı lmparatorlugunda bır «MeclisI Mesveret»m kurulmasını saglıvarak sıyası ıktıdarın p«v lu anyorlardı. Onlara gor«, de laşılmasırj muesseseleşrırrpek rebeylık duzenınden sonra, !ta. bır kuvvetler aynmım sagUmak pıtalıst uretıme geçen ulkeler onlıyebıhr » Bu gorüşlerın d« en buvuK degısıkliğı toprak mul kokiü bır ıçengı tasımadığım bır kıyetmde saglamışlardı. O\ s.a olgu olarak gorebilinz. (3ı İmparaoriuktakı toprak duzenı Osmanh uıusal burjuvazısırun vezırler. beylerbeyı ve sancas çıkarlarmı savunan Yeni Osman beylen arasında has. zeamet ve lılar'a aore kapıtulasvonlarla Ba tiraar denıJen dırlık'.er Dİarak tı kapralızmıne tarunan avnfaboluşulmustu Çok genıs top.ak lıfın Kalaırılması. hatta Osmanlar merkezı feodalıte olan padı h Imparatorlugu'yla Avrupa serşahm mulki'etmdevdı Derebev ma\esı arasmdakı tıcaret anlaslık duzemrden kapıtalızme ge malarının venıden gozden eeçıçen Batı en buyuk degisıkl'gı rılmesı gerektıgım ılerı surerek, toprak mulkıvetınde gerçek.e5 toprak mulkıvetıne karşı kesın tırmış, buradan sanavı uretnıtıne bır tavır takmıvorlardı AMV"8 vonelmıçh Bu degışıklige para dev.e, tarım, tıcaret ve sanayı lel olaıak da 'oplumsal yap üa uretımlerınm gehstırılmesı içın onemîı izeışme'.er olmus. vor.e gereken koiayhkları sağlıyaraK, *ım. ma.:ye ve sanayı kuıri'Jî dış borçıanma yerme Impara*or!arı yenı oır nıtelık ıçınde *fkm luk gelırlennı arttırarak esonfv mık ozgur^uge kavuşabüır g*inlBııınd^ı gıbı kapıtslıst üretım tın ve hukumetm varlıgında zeli ıçın en nnemıi sorun var olan sunu savunuyorlardı Bunun i:ç pazar ' amnda buvu^ b'r ri.« çın Osmanlı Imparatorluğu nun pazar \aratilmasiVQi Bınun \<n ıktısadı sosyal ve sıvasal gehsAT\;pa «Arravesı mallannı sat mesuu saglamaJc ve Imparatorluğu vıkı'ıstan kurtarmamn t«>k volu «Mesroti» bır yonetıme geç mektır. BAĞ1EIP DEVAM EDE.P... SEM TOPUJM ÎÇERSfNDE GARTH Kara ve Denizi Ancak Yenı Osmanlılar'a gore «Tanrimat». «Relonn> ve «Islahat» hareKetlerı her ne kadar Imparatorluk yonetımınde «Batıeı» gelışmelerse de, ulkenın onemli soruniarını çozmege yetecek nıtelıkte sayılamazlar. B.r kere Osmanlı împaratorlu ğu «>IemaJiki Osmaniye» sınırıan ıçınde D:r devîet olarak ettarJıgsnı suıduremedığı gıbı, Tanzımatl'a gerçekleştırmek istedıfi ıktısadı, sosyal \e sıyasai r#form.arla bırlıkte «Batılı» bır devlet duşuncesıru de olujturamadı Buna karsılık ulke ıçında gelışen >em bır smıfa onemli etkınlık kazandırdı. Ozellıkie & zınlıklarıa ık*ısadı guç.enmes:"r le olusan bu yenı sınıf, kapıta lıst gelışmenın karallanna uygun ve Batı kapıtalızmının ıktısadı etkmlıt: aoğrjltusunda ve ona bağlı bır gelışme gostererek Imparator uk yonetımınde soz sahıbı oidu Buna ılk tep^ı tOsmanlı dsvietının çagdaslaşma sorununur. gerektırdığı ıcforaıla. n Batı dtvletlerinm baskıları altma gefırd'ği halde ja da bu viızden reformlardan Musluman halka yarar sağlamayışınm yarat tıgı bır tppkıir. Buna ulusçuluk (Türkçülüki tepldsı demekten çok şenatçıhk tepkısı demek jteremr » (1). HA^SARTHATHOLA TUTSaöl bırlıkte M\Z> EĞEBfitfZİMLEŞSBUÖf » o Boylece Tanzimat'la Osmanlı a^dınında ikı ayrı ve AİAZSAN ONU MIBQ»UAglZ. bırbırına karşıt düşunce cnem kazanır. B.rı Şeriaicılık, dıgeri halk egemeilıjrıne dayanan «Meçveret» yonetımi Yirmidördüncü Hafta Spor Toto İKHIK l TAMAMLAR GÖKLEfi Yirmıdorduneu hafta Spor Toto ıkramıyesı ödemelerina vam edılmskte olup, basbs^lığmııze baglı bayıleıden orn»>anlann ıkramıyelennı alnrîları ıç.n bır ey zirfınds Şup*mız gışelenne rnuracaat ederek ıkramıyeîennı almalan nca olunur Tasa bsulerındPn ovna\TirJann ıkramıyeleri ? T T ve Zıraat Bankası va«ıt««n:ia «rf~io.,«. J< fkramiyesi Kazananlann Nazarı Dikkatine : »İTTİ (1) Behicf Boran; Turktve ve SogvaUnn Sonınlan, Giin Tavmlar 1M8 Ist. (2) VHazı Berkes. Batıcüık Husçuluk ve Topîumsal De^ rimler, Yon Yayınlan 1965 tst U.JJ