Katalog

Şükran KETENCÎ N EHMET ODABAJ PRODÜKTıVıTE MERKEZJ TARAFINDAN EKJZEKLENEN «TOPLU SOZLE5ME OüZENiNıN 15. YILINDA İ$Çİ UZUN m U R D A N BU YANA U KEZ, (5VEMNÜR; TÜRK İJ, DıSK, ÖĞRETıM ÖYEIERİ BiR ARAYA GELEREK 5ORUNLARI TARTIŞTILAR. KONULARIN, «ULKtM'ZM GRUP SOZLEŞMELERıNiM UYGULANMASI VE GELıJiMı», «TURKıYE'M SENDıKALARIN SıYASETE KATILMALARI HAKKINDA ÇEŞiTLi YONTEMLER», «IŞÇi • I5VEREN ıLiŞKıLERıNM YASA DfŞf EYLEMLER. ADLARI ALTINDA, GERÇEKTEH IJÇI • IJVEREN IÜŞKILERININ GÛNCEL SORUNIARINI KAPSAMA5I, AYRICA DA TARAFIARIN BıR ARAYA GELMESı ıLE SORUNLARIN AÇIK BıR B1Ç1MDE DıLE GELMESı NEDENıYLE, OÜNLUK HABERLER 1Ç1HOE GEHıŞ B1Ç1MOE YER ALAMAYAN BU SEMıNERE AYRICA TOPLU BıR YER VERME GEREĞıKi DUYDUK.. İşçi İJVEREN tLıŞKıLERıNDE ÇIKAN GUNCEL SORUNLAR VE ÇÖZUM YOLLARI» KONULU SEMiNERDE, işveren ilişkilerinde 15 yılın gelişmeleri tartışıldı * şveren ılkelen bıçıminde kamuovunda aylardan I bu yara tartışması yapılan konularında başmda gelen ve işverenlerın '<aynı ıs kolunöa tek sendika ıle tek soz!e?me ılkssı dogrUitusunda bır aşama olarak» ortava attıkları grap sozleşme.erının savunmasm Arçelık Genel Mudur Yarduncısı Tuğrul Kud?tkobılık bu konuda sundugu bır teb lıg ıle yapmışur Kudafkooılık. toplj pazaılık sıstemımızın onbeşıncı yılmda ıçmde bulunduğumuz koşullann bır tablosunj çızere.: soruşlerını şoyle ozetlemıştır. • «So:ı sayımlara gore 14 5 mılyon çalısan aktıf njfusun organıze olmuş ışgucu 15 mılyon cıvanndadır. Toplu sozleşme kapsamıra gıren Sd nayı ışç'lenmız ıse 800 bın ıle 1 mılyon arasmda dır Gerıde organıze olmamış 3 5 mılyonluk hızmetler sektoru, kuçuk esnat \e sanatkâr, 1 milyon cıvarmda kaTiu hızmetlısı, 600 bra kışıhk ordusu u 8 mılyonluk tanm sektoru tumu ıle toplu sozleşme haklarından yoksundurlar. Ulkemızde uyguîanan endus'n ıhskılerı sıstemım beıırlerken, or gar.i7e olmuş sanayı ışçısı mıktarını amracak ve sosyal guvenlık sıstemlennı yayacak bır polıtıka gudulmesı gerekeceknr • «Bugun sayıları 2 5 mılyonu bulan ve her yıl 400 bın yenı ıssızm katıldığı ışsızler ordusu ulkemızın en bnemh sosval ve ekonomık sorunudur Sosyal adalet ve gelır daJüımLnm en temel yolu «herkese verımlı bır :ş \e yeterlı gelır» saglamakta teK çıkar yol daha fazla yatırım ve daha fazla ıstıhdam yaratmaktır Ancak ışyerı huzursuzlugu ve ıstıhdam malıyptındekı aşırı artışlar, sadece ya'ınmlara avrılabılecek fonları azaltrrcamakta, otomasyona da v,ol açmakta ve ıstıhdam edılem:yen ışsıj'.er pahasına ucret amşları saglanmaktadır İliSKilERıN GORJKJMU • nUlkemızde uygula^an sozleşmelerın • 9.Vİ '> ış yen sozleşmesı n:feiıgrncıe oiup, bu sozleşm^er ıstıhdamı dondurucu, buyumeyı onleyıcı ve hatıa ışle'melerı daralmaya zorla\ıcı nıtelıkier taşrvor, ayrıca fabrka ıçı .l:ş.<ı]erm bozalmasına yo! açıvor. • «ReKcbe'le kışkjıtılan, yasa tiışı hareke*lerle desteklenen ıstemler, her ış yer.nde bır merdıven basamagı olara.c gelışegelmış, çogu kez ıl mî ve ekonomık dayanaktan uzak bıçımde, bazen sendıkalaşmamış kesımler aleyhıne bazen ışsızler aleyhme olarak surmuştur. Bu arada malıyetı sa tış fıyatına yansırarak devam ettıren ışletmeyı ve asıl zarar goren *uketıcıyı gozden uzak tutmamaıt gerekır Ulkemızde bın buyuk ışletme zor sayılırken 860tan fazla sendiKa vardır. Sısteme hiçbır katkısı olmayan bu tıp sendıkacılık, ışyerı sozleşmelerınm fazlahğı ıle llgılıdır. İşçi ucretlennde mejdana gelen anışıarı enflâsyonların tek nedenı gostermek doğru o'.masa bıle, kontrolsuz ucret duzeyının uygulanan sıstem ı!e ılışkısi vardır •ALMAHYA MUCiZESi• «Endistn uyuşmazlıklan nedenl ile kaybo lan ışgunu ölçulerıne gore bır karşuaştırma yaptıgımızda, omeğın 1975 yılmda her bın ışçı basına caybedılen ış gunu sayısı F Almanya'da 5 gun, Is\eç'te 20 gün. Japonya'da 210 gun Turkıye de 310 gun. Ingıltere'de 850 gun Italya'da 2300 gunaur Ilışkılerın ıvı ışled ğı sıstemlerin onak ozellıklerı, olarak endustrı ı'.ışkılen sıstemlennm nr.i li duzeyde alındığını ışkolu grup sozleşmelenrun, ıyı ışleyen uzlaştırma sıstemlerımn, mılll ücrel polıtıkası, sozleşme suresı ıçınde barış zorunlulugu ılkelenmn varlığını goruyoruz Alman modelı endustrı ılışkılen sıstemı «Alman mucızesl»nın sırrım tasımaktadır GRUP SOZLEŞMEIER; • «Grup sozleşmelen ışyerlerı ve işçılık gırdılerı basımından bır du'zenleme ve eşıtlık getırecektır Bu uygulamadan sonra ışçılık ışletmeier arasmaa haksız bır rekabet unsuru olmaktan çıkacaktır. Grup sozleşmelen t j n e ' l ı ve gerçek sendıkalan meydana çısaracaknr Ulke duzeyınde u> retler ve gel:rler polıtıkasınn ele almmasınl sag lıyacak. ul>:e çapında ıstıhdam ve enflâsvon kon'ilan planlanabılecektır Iş barışı açısından da onemiı yararlar sağlıvaca^ur Onerımız Batı uygu lamasınm zorlama vo;u ıle ulkemıze ıtnal edılmesı değıl. gehşmek^e olan uygulamaya yon verecelt DIT duzenlemeaır.» îşveren temsılcısı Arçelik Genel Müdür Ysrdırr.cısı Tuğrul KuQ3îr;obı!ık m grup sozlesmelerım savıınan *eblığı ıçm ayrılan tartışma bolumunde DISK'e oağlı GıüaIş Başkanı Kemal Nebıoğlu. MaaenIş uzmanı To^gun Eraslan, Turkİş'e bağlı PetroıIş Genel Sekreteri Ozkal Yıcı ıcarşıhk verır.ışler ve işveren gorüşlenra oze*le şu noktalarda elestırmışlerdır. • Onen.en sıstem tekelcı se'mayemn gelışmesıne yon verfcek nıtehkler taşıînaktaaır. Herhalde önerı «.ahıbı tekelcı sermaye olduğuna gore. kendı çıkanna olmıyan bır sıstemı onermesi soz konusu degüdır. • Almanja, ja da batı ornegl bır yonu ıle al:narak, bılımselhkten uzaklaşılmakta, soyutlama '. apılmaktadır Uluslararası Caiışma Orgutu'nun ış KOIU sozleşmelerının uygulandığı ulltelerle ılgılı hazırladığı en son raporda, bu ülkelerde ış kolu sozleşmelerınden ^•azgeçılerei, ış yerı sozleşmelerıne yonelınıldıgı beıırtılmektecl'r Imza anan ış kolu sozleşmelerınden sonra ışçıler ış yen sozleşmesı ıstemexte, ışçılerın baskısı sonucunda, bazen 23 grev sonucunda ış yerlerl arasında "'02535 oranında ucret Kaymalan getiren yenı ış yen sozleşmelen gerçekleşfırılmektedır. • Çalışanlann orgu'ıenmesı çok yetersızken, genel grev hakkı yokken, sendıkal ozgurlukler venlmezken, ış guvencesı 13. ve 17. rnaddelerle yok edılırken lokav; hılelı kapatma'ar ışveren'.erm ıs'edıklen gıbı ısçi çıkarmalannın geçerlı olduğu vasaların ışlemedığı bır duzen ujgulanırken telc başına grup sozleşmelennı ıstemek ve Almanya ornegımn sadece ou \onunu gostermek tek kelıme ıle aldatmacadır. BA5KI YOMTEMI • One surulduğü ç:bı gntp sözleşmeleri sendıka enflasyonunu onlemıyecek aksıne, bugunku sîatu'rronun korunrrasını sa^ıavacaki'r Cur.ku ış verenler butün sendıkalara aynı ucretı vereceklerını ılan etmışleraır Bu durumda g?rçek bır send <anın dırenerek aldığı hak sarı sendikaya da venlerek, sarı sendıka korunmuş olacaktır • Işçı ucretlerının enflasyona neden olduğu tamamen gerçek dışıdır. Bır devlet araştırmasına gore, ışçının yarattıgı her 100 lıralık deferden 27'sı ışçıye kalmaktadır Verımlılık artışı ıle ücret artışmı gosteren bır başka araştırmaya gore ıse üc«" ar'ısiarı verımhl.k artışınan gerısınde kalmıştır Btı hesaba gore bız ışçılerın sadece verimlilık sr"şı ıcden] ıle sızden 10 mılyon lırahk alacagımız \arc,ır • \e so'uc o.arak dıyoruz ki, nasıl bır toplu so7ie~.rıe duz?nmden once, nasıl bır ış guvenlıgı duzenı selmelıdır Işsızhk sıgortası. gerekçesız :$ten çıkarmd. geçıcı, taşaron ışçılık ?ıbı çağ dışı du7enlemeler kalksın. referandum hakkı venlsın, sfndıkal çıkarnıa, sendıkasız ışçı çalıstırma. grev hakkı Kisıtlamalan kaldırılsın, genel grev hakkı Yasa dısı eylemlerin sosyo ekonomık düzenden doğduğu acıklandı m şçi • Ijveren ilişkilerinde yaM dıI ş ı ejlemler 3 ayrı tebliğ halinde • ı e tartışmalar biçiminde ikı günde incelendi. Hufcuk yonünden Prof. Kenan Tunçomağ, sos\olojik >Snden Prof. Oguz An \e ekonomık vonden Prof. Erol Manisah'nın tebliglerrne. sendikacılar \e bazı öçTetim üyeleri katkılarda bulıındular.. Yasalar açısındjn oturma RTe^i, iş lerini işgal. işı \a%aşlatma, bölgeoel grev ie genel gre\i \asa dışı evlemler o'arak tanımlavan Prof. Kenan Tunçomağ'a göre bu eylemler işçılerle ış\erenler arasındaki zıtlıklardan kavnaklanıvor.. Lşverenlerin sendıkalara karşı tutumu katı olmaktadır. tşçi sendikalan arasındaki vetki \e ucret vanşnıalan da. gerginliğin, vasa dışı e>lemlenn artmasının baslıca nedenleri oluvor. Iş vcrini kapatma. de\retme, 13. maddeje eore işçi çıkarma ise ışverenler Mİnıınden %asal, ancak kullanımında tasa dışma çıkılan baslıca eylemler. Kapatma, işçüeri deçiştirme sendikalı, vuksek ücretli işçilerden kurtulma amacını taşıyorsa, \asa dışı lokavttır. Yme iş yerini devretmede ışverenin kendisine aıt bir başka şirkete devretmcsi soz konusu ise bu davranışın da \asal olduğu sovlenemez. Son zamanlarda li. maddeye gore çıkarma hızlanmıstır. Haklı ncdcn nlmadan çıkarma işçi zararına olmaktadır. Birçok ulkede \asalar buııa izln ıermemektedir. İşveren kıdeıraiz l?çi raliştırmak için. ya da sendikal nedenle işçi çıkarıvorsa, iş verinl kapatma \e devretmede de olduğu gibı vasal hakkını kntuve kullanmaktadır. Bu eylemlerin tümünde hukukıımuzda hakkın kötuve kullanılması fııli, yani suç işlenmektedir. YAStMR ESKIYOR Bugııne kadar çozum hep vasalarda aranmıstır. Ovsa Turkive eıbı hızla gelişen bır ulkede \asalar da hızla eskimektedır. Sosval alddler, işçi işveren kurulu'larının ortak çalışması bır çok sorunu çözebilır. Prof. Tunçomağ. Doç. Deırim Ulu can'ın soru vc katUımlan uzerine de olaylar nedeni ile çıkarılan ısçiler için, işveren vavın orfanlarında kara listeler yavınlanmasının vasa dışı bir fiil olduğunu söyleraiştir. DtSK uzmanı Toygun Eraslan ise lşçilerin DGM direnişi gibi bir işverenüı, fiyat alamaması uzerine iş yerini kapatmasmın siyasal bir direniş olduğunu ve her iki eylemin aynı hıikümeti hedef aldığını. ancak blrincisinde işçilerin vasa dışı eylem gerekçesi ile cezalandırıldıklarını, işverenin ise ceza cörmediğini. bu durumun açık bir haksızlık olduğunu soylemlştir. Yasa dışı olarak nitelenen işçi eylemlerinln ekonomik neden enflasyon. ucret ve fiyat artısları arasındaki dengesizlikler nedeni ile doğduğunu sosyal açıdan ise gerek işçı gerekse işverenlenn henuz kuçuk sanayide kazandıklan alışkanlıklardan kurtulamadıklannı anlatan Prof. Oğuz An göriışlerini şöyle özetlemistir.. Isveren açısından buyuk işletmevi kuçuk işletme koşullanna gore jonetme. aile • akrabahk kurumuna jonetimde başlılık. işçiler açısından ise toprağa bağlılık, işçi değişiminin yüksek olması, ısi umursamama biçiminde ortaya çıkmaktadır. Yönetici olarak uvum zorunluluğn işçiler kadar ve hatta onlardan fazla işverenlerin omuzlanndadır. Gellşmekte olan üikeler, gerek tarım ve sanavı geıekse sosval vaşantı ve kurumlar bakımından farklı bir duzeve geçış lıalindedirler. Kurallar ve yasalar veniden düzenlenerek, vasa dışı olan bir eylem vasal hale getirilebilir. Ancak verimi dusürmemek. yasalar ustünde önlemler alınmasını gerektircn bir konudur. Kalkınmamn bir tanımı da verimliliğin arttınlmasıdır. Grup içi ilişkilerin duzenlenmesi, koordinasyon. komite çalışmalan ve işyeri ile flgili kararlara değişik ölçülerde katüım, haberleşme ve iletişim. teknisyen ve orta kademe vöneticilerinln yetiştirilmesi. verimliliği düşüren, şiddet hareketlerini azaltıcı önlemlerdir. Ekonomik istikrarsızlığın, ekonominin içinde bulundugu vapının vasa dısı olarak nitelenen evlemlerin ana nedeni olduğunu hatırlatan Prof. Erol Manisalı, 1976 vılı ıçınde sapılan DGM direnişinin sadece ozel "sektörde ve MESS .^kolunda 25 bin işçinin katılması Ue 27Î milyon liralık üretim kaybına 3 ol açtığını diğer yasa dışı ev. lemlere i<se 13 bin işçinin katıldığmı ve Ife.î milyon liralık üretim kavbı olduğunu. 197b vılındaki toplam üretim kavbıntn 440 milyon liravı bulduğunu buna Aliaça cibi kamu kuruluslarının katılmadığını anlatmıstır. Manisalı tum vasa dışı eylemler nedeni ile vıllıl» üretimden kavbın binde 3.3 civannds olduğunu söylemiştir. tLHAN LÖK MESS Genel Sekreteri «Grup sözleşmeleri ile tüm sakıncalar . giderilebilir, iş barışı sağlanabilir» Sendikaların siyasete ağırîık koymaları benimsendi S endlkalann siraMtle llljklleri ^mincrin ikinci frununde Doç. Alpaslan Işıklı'nın sunriugıı bir tehlis ile ogleden sonra duzrnlenen AP'den Sebahattin \laman. CHP'den Ale\ Coskun. Tiırk tş'ten lsmail Topkar, DtSK'trn Kemal Nebıoğlu' nun katıldıkları Prof. Metin Kutal'ın yönfttiği panelde tartışıldı ve »endikalaruı siyasete katılma larının yapılarının doğal sereğt oldujru gorüşiınde blrleşildı. Sendikaların Batı'da sosyal drmokrat partilerle İÇ içc olduklanm, «Fartilerustu politikanın» bize aktanldığı Aemrika'da ise, Başkan adaylarının surekli ve açık desteklendiMeri, seçimlerinde başbca etken olduklannı bellrten Alpaslan Ifiklı, ıçıklamalannı şöylc sârdarmüftür: # DtSK, CHP'yi de^tekledlğini açıklamıştır. rürkİş partilerüstiı politikayı terkctmjştir. Içinde tarafsız kalalım. ya da CHP'yi dest*kliyelim diyen[er lardır. Ağırhk CHP'den yanadır. Neden CHP? Biri sosyalist, diğerı kapitalist demek, önrmli •konomik farklüıkJar biçiminde dü^ünmek doğru değildir. Ekonomiksosyal yapıda onemli değişikikler yoktar. Ancak DİSK ileri demokrasinin ön toşulu olarak CHP'yi destekledlğmi ilân elmiştir rurki>e \e Ispan\a dışuıda Avrupa'da sınırlı demok rasinın uyfiılandığı ulke yoktur. Anavasava sahip :ıkan CHP'dir. AP ise bu Anayasa ile ülke \oneılemlyeceğini sa\iınınaktadır. Demokrasi ile senJikacılık birbiri ile sıkı sıloya bağiıdır ve CHP'nin iesteklenmesinin nedenl bu olsa gerek. Sendikal ;alışma Ue siyasal çalışma iç lçedir. Birbirinden •yrılmaz ve sendlkal çalışmanın siyasete ctkisi ardır. # Hür Tesebbüs Konseyl i$\erenlerln siyaletle uğrasmalannin bir »onucudur. Işverfnlrr nevcut dururnun surmesini isterler, açık siyasetle ıtramamak onlann slvaseUerinin doğal gereğidir. KMOKRASiYE MANIYORSAK # Eğer demokrasiye inanıyorsak, bizim olnıyan düşüncelerin de özeürlfi|ünü savunmabyiz. îflli bir düşüncenin yasaklanntası sadece o duüncenin sahiplerini değil, >akın düşunce sahiple1nin de suçlanmasına, kavram karsasalığına yol ıçar. CHP'nin sos>alist entemasyonale uje obnasııa karşı çıtalırken, ferçekte komünlzme ve sosyaizme karşı olaniann çogunlakta oldugu bu bitiğuı sosyalist gösteribnesinin nedeni budur. # Batı Avrupa ülkeleriııde «düşüncevı zorla ırtadan kaldıran» bir düsiince tahibinın parti mraıası yasaklanmışken, bizde AP o parti Ue fcaler birliğı yapnuştır. Herhalde sendikalar bu olgu ledeni ile de CHP'yi destekiemektedirler. Panelde soz alan DISK sözcusu Kemal N'ebiığlu. sadece sendikalar yasasuıdaki sımrlamalar le değii, genel grev ve siyasî grev tapnu haklaının verilmemesi ile de sendikaların siyaset yaplalannın engellendiginı savunmuştur. # tki hüvük konfederasvon bu shasal iktilan istemediklerinl açıklamıslardır. Zavıf da olsa ermaye de istemediğini bildirmiştir. Bir baska ul.e olsa idi bu uç konfederasyonun eenel grevi bu CHP, demokrasinin ön koşulr olarak destek görüyor cağımı?dır. Bize. Işçive cöre politika, millî gelirln dağilımında soz sahibi olmaktır. • Geri kalmı.ş ülkelerde bep işçi sendiknlarının siyasete katılması tartışılmaktadır. Orw işverenlcr iktidara gelecek partilere, kurulacak koalisyonların formüllerini bulmaya kadar her şeyde soz sahibi olraaktadırlar. • Burju\a demnkrasisinin baıı kurumlaruıı alıp. bazılanııı «tu kaka» dıverek alnudığımıs içindir ki hastalıklar dogmaktadır. DISK olarak ruhsatlı haklarla. başka lilkeleri somurerek kendı ulkrsinin ışçilerinc pav \erebilen gelismiş ülkeler dışında, sendikaların uzlaştıncı politika ile işçl haklarını alabilecekleri inancı içinde defilU TürkIş'ten burada aynlıyonız. Türki>e demokrasisinin onemli eksiğinin komünist partisi olmaması olduğunu, diktatöryayı degıl. özeürlüğü sa\unduğu için bu görüsıi taşıdığını belirten Ismaıl Topkar siyasete katılma Ue ilgili duşiıncelerini dzetlemiştir. • TürkIş'ln bu konuda birtakım eksiklikleri vardır TürkIş bir siıasi partivi desteklemede biraz geç kalmıştır. Ama siyasete ağırlığını kovacak ^e bir partivi destekleme kararını alacaktır. Tabii bu parti iktidara geldiğinde soz verdiğini >apmazsa karsı <,ıkılacaktır TfirkIş giderek sosyal demokrat bir karakter kazanacaktır. Kardes DISK'ın bir partivi destekleme kararını. 1 Mavı«i İşçi Bavramı olarak kutlamasını. isverenlerin haksızlıklan karşısında zaman zaman hırçınlaşma^ınt haklı goruToruz. frelecekte TurkIş ve DtSK'in, işçi sınıfının demokratik bir çizgide mutlak birleseceklerine rie inanıyoruz. KEYiN ÇELi$KiSi Sendikaların bir siyasi partlyl destekleme kararı alabüeceklerinı kabul eden AP sozctuu Sabahattin Ataman ise. bu kararın sadece politik etIdsi olduğunu. si>ası partilere ışık tutacağını, isfilerin ise diledıklerı partilere oy kuUanmaya d«vam edeceklerini savunmuştur. AUman, Turkiye"de bir proleterburjuva çelişkisinden değil. imtiyazlı azınlıklarlahalk yığın(an çelişkisinden söz edilebileceğini one sürerek smıf sendikacılığı ie sınıf particiliğinin birim çapımıza uymadığını söylemiştir. AP sozcüsunün sendikaların siyasete katılabilecekleri gorüşünu bir aşama olarak değerlendıren CHP sozcusü ise, çelişkilerin durmıyacağından «oz ederek, sanayileşmej e girildlği anda, imtiyazlılarhalk yığınlan çelişkisinin yerini emeksermaye çelişkislne bıraktığını belirtmi?tir. CHP'nin de kanlı çatışma istemediğinl, bunun için işçi hakJarını verdiğini belirten Coşkun, demokrasilerde haskı pruplarının en gaçlüsünün İşçi sendikaları olduğunu. sendikaiann gucünü hapsetmek için bazı ülkelerde partilerüstü politika uvutmacasının ortaya atıldığını. sendikaların işçi sınıfı bilimi doğTulrusunda siyasete ağırlıklannı koyacaklarını açıklamiştır. TlCKll, KLD\TKOB1LIK Arçelik yetldlisi «Ülkemizde bin büyük işletme zor sayılırken 860'dan çok sendika var» >endlkaların «ı\asete katılmasınııı \apilannın doğal sereğl olduğunu şavunan Doç. Alpaslan Işıklı iktidarm pitmpsinl sağlıyabilirdi. Lütfen degil, ruhsath da değil. işçi sınıfına davanan partiler yanmria, sijasete ağırlıçımizı ko\acağr/. 0 Sendikaların politika>a katılrnası konusu iktidar partüerince henüz kabul edilmemlştir. Konunun diğer bir yonu ise politikaya nasü katıla "SORUN, YASA DIŞI EYLEMDEN DEĞİL, ÜRETİM KAYBINDAN DOĞUYOR.. ynı yasal düzenlemenin ild ayn ülkede farklı sonuçlar getlnliçine değinen Prof. Nüsret Ekin ise şu ilginç görüşleri sunmuştur: Turk endüstri ilişkUerinde vasa dışı evlemler. dış çevre koşullarının etkisi ile ortaya çıkmaktadır. Yasa ithali biçiminde \e a>nntılı jasab.rla düzenlenmiş olan sistemimizde, yasa dışında kalabilecek çok nitelik vardır. Isçi gıbi ctinarnik bir toplumda. yasa dışı evlemler bu nedenle doğal olmaktadır. Vasalara fazla avrıntı girdikçe ilişkiler sertlesivor, diyalo? olanağı ortadan kalkıyor. Yasalar birbiri ile baçlantısız kavgajı getiren nitelikler tasnor. Isçi hareketinc bir biitun olarak baktığınızda. >asa içi yasa dışı ayırımı \apmadan. hareketi yasa içine kaydırmak istediğiniz zaman, faktör daima ekonomık olııjor. Enflasyonist ortamda istediğiniz kadar yasa çıkann, endüstri ilişkilerindeki gerginJi^i ortadan kaldıramazsınız. A İjçi harcketi kendi riinarrüVmi içinde oluşur. Duzenlemeler ardından gelir. Sorun yasaya uygun, ya da yasaya uvgun olmıyan uyuşmazlığın olması değil, işin de\amlılığmın sağlanmasıdır. Bu ortam yasayla sağlanmaz. Isçllerin çoğunluğunun kadın olduğu ve yasa dışı eUemlerin fazlaca görülmediği tekstil iş koluna bir soz atalım. Bıkkınhk. hosnutsnzluk içinde duzensiz i>e gelen, iş kaveaları sık sık goriildüğu bir iş kolundaki, pörünürde yasal olan bu çalışmada acaba uretim kaybı vasa dışı eyl'Htılerden daha mı azdır? Ortada hakkını aJamayan, insan faktoru varsa, sorun ancak dengell banşuı saglanması Ile çözüleblllr. Memurlann ücret sorunu olmasa, İşçi memnr ayınraı bovlesine onemli bir sorun olarak karşnnıza çıkmavacaktı. tşçinin işsizlik, ıstihdam sorunu olmasa kıdenı tazmınatı bugünkü biçimi ile karşımıza çıkmıvacaktı. Kıdem tezmınatı, raidenin nlmaması halinde nasıl barsak genişleyerek mide fonksivonunu yükieniyorsa, bizde de işsizlik sıgortası, iş güvenliçi verine geçmektedir. Bu durumda isverenlerin. kıdem tazminatı örneğinJn batıda görulmediğini sövlemeleri haksızhk olmaktadır. DtSK temsilcisi Tojgnn Eraslan da gerekç*«iî isçi çıkarmanın \asadan kaldırılması, işsizlik sigortasının Kerçeklestirilmesi halinde işçi sendîkaları olarak kıdem tazminalının defil artırılması 30 giinden 15 U'üne indirilmeMnı savıınacaklarını, amaçlarının ışverenleri borca sokmak olmadığını söylemiştir. Toygun Eraslan ya^a dısı eylemlerin genellikle yetki saptaması ve sozleşme görüşmeleri aşamalarında görflldüğünu hatırlatarak. goröşlerini «Biz işçiler olarak ictkili sendikanın saptanmasınd? çozüm volu olarak referandumu önerİTOruz. tş\erenlcrden bu konuda ya da başka öneri bekliyoruz.» Ancak hiçblr tcvap celmiyor. Bu •avır gerçekte vasa dıçı eylemlerin kalkmasını pek te istemediklerini göstermektedir. Avnı sev grevi kı^ıtlayan »asa hükiımleri kalktığınd» yani sendikalar istediklerl an srrevi başlatabllme hakkını kazandılvlarında, taraflar gorüsmelerde snrumluluklarını bilerek hareket edecekler ve crrekslz görüşmeleri uzatamıyacaklardır.» şeklinde ozetlemistir. m:z tanınsm yaru lşverenlenn özenerek gdster" dıkJerı batı duzenıne ulaşılsm, bız de o koyullarda grup sozleşmesı dıyaloguna hannz;. PANtlDE TARirjMALAR Prof. Turhan Esener'm ydnettığı oğleden sonra yapılan paneldef ıse aynı konu ışverenler adına yme Ttıgrul Kuda kobılık ve MESS Genel Sekreten Ilhan Lök, DİSK adma Şınasi Kaya. TürkIs aciına Şerafettın Akova arasında tartışıldı .. Grup sozleşmelen ıle gerçekte ısçi ucretlerının kontrol altına alınmasmm amaçlandiğını belirten Ş:nası Kaya ozetle şoyle konuşmuştur: • Grup sözleşmeleri ne sendikalar arasmdakı rekabetı. ne de sendıka enflasyonunu onleyeb'hr Grup sozleşn.elennı eıımızın tersı ıle red e'miyoruz. Ancak ulkemızın koşullannda evet dıyemıyeceğımızı behrtıyoruz. Grup sozleşmelennın uygulanabılmesı ıçm mutlak yasalar sıstemımızın değışmesme, mutlak sanayı yapısı degışıkliğme ve mutlak polıük ortamda erdemlilığe gerek vardır. Bızde hukumet müdaiıalesi sıstemı vardır. Komtır ışletmesı sözleşmesını genel müdur değil, bakan yapar Hükümetın ıstemedığı bır sendıka ıle ıstemedığı sozleşraeTi yaparsanız, teşvık belgenızı, kredımzı alamazsmız Hukümetlerin toplu sozleşmeden, grev yasaklamasına kadar mudahalecılıtı surdükçe, ışverenlerle ışçıler arasında kurulacağı one sunılen bu sıstem daha kolay bozulur. • Işçı ucretlerındekı artışların enflasyon nedenı oîduğu, 15 yerı sozleşroelerinın yatınmların gelışmesım engelledığı savunuluyor. îşçıler olarak 10 yıl ıçın ucret artışmdan vazgeçsek. Yatınmların ulke yararına yoneltılmesını. az yatınmla çok kâr yerıne, ulke yaranna montajcılığa yonelmemış yatınmm gerceklestırılmesım kım sağlayacak'' BATININ VAZGEÇTİĞİ Batının uygulamaktan vazgeçtığıni. Türkiye'de denemeye çalıştıgımızı savunan Şerafettın Akou . grup sozleşmelen ıle toplu sozleşmelere mudahalenın daha somut olacagını belırterek şoyle demıştır : • Grup sözleşmeleri Turk orf ve adetlenne, sıyasal yapısma uymamaktadır Grup sozleşmelerının sendıka enflasyonunu onleyeceğı görtişune katılmadığımız gıbı, yasal değısıkhkler yapılmadan, kurumsal ışlerhk kazanmadan uygulanabıleceğı goruşunde değılız, işveren sozcüien ıse sabah sunulan teblığlerınde aynntıları belırtılen gonışlerinl savunmuşlardır MESS Genel Sekreterı Ilhan Lök, ayni tıp üretimde, aynı ışı 5rapan. aynı ekonomık güçtekı ış yerlen arasında ve ışçıler arasında Duyuk ucret farkları olduğandan, grup sozlçsmelerı İle bu farklılıkların gıderılebıleceğınden soz etmış kalıfıye işçi ile olmıyanın aynı ucretı almasının ve bu tür tıim sakmcaların gnıp sozleşmelen ıle kalkabilecegını, ış barışının sağlanabileceğını savunmuştur. Kudatkobıhk ö> grup sozleşmelerının herhangi bir yasa değişıkliği zorunhı olmadan gerçeklestinlebıleregını \* tarEfların ıstemıne bağlı olduğu savını yınelemıştır.