Katalog

DÖRÎ ClWJRInT 12 HART 1S77 Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca YAŞAR KEMAL ulu bir asa'ırı yaprsklan »rssına s.jhnan kanncalar bu sefer de sıvannıacılPr? fidıp kanştılar. Sıvanmacı kanncalar da birer iki?er karış kalmhktı fılierır. üst.erme s;vandılar ve fillpr sultan gene güldü. ropal kannea onur. ırülüşiinü duyunca yüreginden kan gitti, «eyvah ki eyvah» dedi. «bu gidisie kannca ülkeleri hepten yıkılacak.» Ve filler sultanı fillerine buyurdu: «Suya koşun. akar suya.» Filler akar suya kostulır. Kendilenm '.rnrağın derinine attılar. Sular sıranrms ka rıncaları aidı »ötürdii. DEğae^enîer daha önoe ovarta bır fek fı! tsrafından ezılmişterdi zaten. Onlp.r bir öaha betlenni dognılrup dağ eezemedıler. Bütün deneylçr bos çıktı. her deneyde fill»r sultanı güldü. ropal demirci eyvari, dedi, birkaç kannca üîkesi vıkıldı. kanncalar aman düedüsr. ulukepez araya girip onlan baSonunda sağ ka'.abilmiş. hssta. sakat. yorgıui. umutsuz. bitkin kılıç artığı kırmızı sa kaüar geriye döndüler Kırmızı sakallı topal karıncmuT yüzune bakamıyorlardı. Giderlerken ne çok sövmüşlerdi tcpal demirciye buniar. Fıkara topalm ne hayınhgı. ne alçakhğı. ne korkak'.ıjı kalmışt:. Topal demirci oütün bunları unutup onlann yaralannı sardı. sardırdı. onlan teselli etti. Caba çabaydı. her çabada bir de ysnilgi payı vardı. Yenilmişlerdi iste. Filler »ultanına gelınce kıvançtan dört koşe olmustu. Artık hiç bir kannca. ozellikle bunca deneylerden sonra bır daha başkaldırnıayı akıllannın ucundan bile Eeçirmiyenekti. Hele kırmuı sakallılara bir iyıee düşman olmuşiardı. Bir yerde biı kırmızı sakal görmeurmrsuzlufu scr.ieyec?kler.» «Şimdırien başisd'.iar bıie .. Sarıealanmdan ne na'oer?» «Oaiar kırnv.zı sakallıların vanmri»1sr. Kırmızı sakaüarı öır OT ızlıyorlaı soiuii.arj.ı bile riinleyıp bana ulaşnnyorlar.» •Topal demırc:?» «Bünv.yorum,» cied1. uuKepez. •ıB'.mdan sonra topal demircı saS oîsa <J» kaç para eder. ne gelir elir.den.» dedı fil'er sultaıiı. «Bundan böyle elınden fııç b:r $ey jrelmez kı . Hangı Kannca bır daha jnun «rTallıklsr.na ııyup cia bıze başkaldınr?» nTopal o!nTa$tür,» dedı ulukepez. «EŞet olmerruş olsaydı. karıncalara bu ahmafchiı vaptırmazdı.» Filler sultanı dana çoic. daha. dah» ytirekten güldü. Onun guliışü dağlarda yankılandı. Onun bu sülüşünü gene topal detnirri de duyriu. tepeden nrnağa ürperdl. TOPAL »EMTRCİNÎN BtR SAB4H ALA ŞAFAKTA TACTERLERt KOCAMAN MAVt. AL. TlTtLNCL. AK KATMERLİ BIR ISIK ÇİÇE6I OLARAKTAN AÇARKE> DÖRT BİR YÖNDEN GELEN BtR TLRKİVLE LYAL.AKMI9 Btl.lMIM KIR^HZI SAKALLARLA KOM'ŞTl'ftlDVR. Topal karmcanın tİMiine atcın akin kırmızı sakal olrr.us kanrralar geliyorîardı. Yılmıs. um'j'sıız. hıtmiş rükenmts. Ü» birkaç ay icmde doldu ta<tı riaslar. knyalclar. acıklıklsr sene Him kanncav» kes*;. Karınralar. bovınlan sünmuî, aevıneksıı Türkive'de İlk Batılılasma Gelişıneleri O«m»nlı tmparatorlufur.da «Batı»ya yonelış, Danıat t Pasa'mn Yirmısekiz Çelebı N'.ehmet Eîendi'y* Paris'e «Vesaiti umran ve maarifitif. dahi iayıkıyîa kesbı utiıa ederek kabiii ta' bîk olaıılarmm» mcelenniesi. a raştırılması amartyla elçi o'.arak göndermesidır. ' 11 Lâle Dsvrinin bu yemleş:ne ve Batıiılaşm? vsnlısı elçisi Paris'e «Frsnsa ıle bir ıttifak anlaşma«: irr.kânı aramak üzere» (2ı gönderildikten başka Avnıpa u.vgarhjının tamnmaısi, bunianr Osmarjlı împaratorluğu'nda uygulanabılecekleri iızerinde bilgi erlinilmesi istenir Yırmisekiz Çelebi Mehmet E?»ndı Batı'da. Avrupa'da. Fransa ve Paris'te gördüklerini «Srfaretn»me»«indp yayınlar. Çeiîbi, Pa ris'te «rördüklcrin'. biUiin Fransa ria ziderek bütün Avnıps'da »ordükleri gibı anla'mpsınrian başka dııyduklsrın! ve b»şka!srın:n kerdisine anlrittıklannı da sor miiş. bilmis ve tanım;? Eibı «07 konv.su erier Avrupa'nın askeri okullarıncian. hps'nnplpnnder!. iirr.an ve •prsanclerinder.. yeru bıiimse: ve reknık 'oııluşlanrıdan, hayvanat bEhç»!enn'lep.. parklanndan. tiyatro ve oppralarından Batı'nın birçok yeni ?Fİ:*melerinden öv'i v Jısvar.'"':''1 ^17 ed<»r. NE YAPMAK GEREK! Bntı'nın bu gözp caruan nel'.rRin yenilık'.ermir. O^manlı fnaraklannda da gerçekipş^r.lme^ se rektı»i sörüşüırj mat'a savjnd'.ıktan bEf='<a. Batıiı. Avrupslı v? uygsr o^ıanm buniar derrek olduSu Hzerınrie ör?nıle rlurır. Cnk çecmedfn O.smsnlı tmrars•orluğr.'nun Paris Elçılijtinde bas .ıvan Fransi7 bıçımi giyim ve kııssm Istsnbul'da rta mofla olur. Rıviik caddelerde Frenk «tnrr vr «tlt» tnodpva ııvgıın sıvimc nnsm veren ritız «"îatılı Osmanlı» ay•iın'.arma rsstlanır. Fransız bahCeleri. suslpmpieri sirier»'; Frantır mobilyası Saray da ve saraya vakın soyi'i çevrelerdr» :"ndinı cr*s"crme»o b==lar. O kaıiar ici. padisah IT1. Ahme* Sa.pr'ın kaPiJinır: iı^ına b»':ırTin bir bTÇ'Tn&r «rnkohn» ^brunümil •RT.an bîr csm» nı!e vap'ınr. '3ı A'TUPü'lı olma. vanı «BatiKln«ms». Fr»™siT bırimı diı^ür.me rr va'un varlıkh vörelenrtfe kendini «ns'fratfp h^sîar. Hızh bir stıhmla eer.r.r;1ike ve denız^l'k'e veni'.rsn.e çaHalarına gırisilir. Gemı yapımında önemli deftiştkükier vaoıldktan haska rlPr.İ7Ci!ıkte veni nrsü'lenme£e srdilir. I!k kez üç ambarh kalvon Ostıanlı tersanplerırd" va pılır. C » b : Me'nme; Eferdı Pv ns'ten dövdükten sonra ojSHı Sait Efendıvle birlikte ts'a^bul'da. Avnip»*'!» oldujrıı •gıbi bır b°sıT.erlnin açılmssi girisiminde bu1iın«rr' R"'ı jtfTişirn badişah'r, ıs'eİr.. sidraranıın desteği ve «pyhüli«lamın «fetva»sıv!a gprçekl'Ş'.r. ORDUDA DURUM Bu yıliarda yapılan n:r başka • Batılılasma gırışimı de ordunun Avrupa'da oldugıı gibı ve onlara benzer bir biçımde «talimlere» baslamasıdır. Bu devırd* ilk yeniî'.k «Bostancı Ocajı» adı verilen açker: bır'iğın kıırulmasıdır. Bıhnciıjı gıbı bu ocak; • . yeniçerı ocağının dışmda pad;?aha ve Saraya yakın obcak'ır Geleneksel olarak bu ocağa Bosnalı rtevşirmeler alır.ırdı. Bu en seç8in. yakışıkh. gtiçlü asker'.er pacLşaiıa en sadık kullardı: sarayın ve padışahın. bugünlcü deyimiyle, muhafız alayı idı. Yalnız Sarayın degil. îstanbul çevresinin ve BoSazın ınzibatından da hunlar sorumlu idiler. Komu:anlan sarayın önpmlı adam'arindandı: dıs hirmetlere çıktıkları zaman jüksek mevkılere atanırlardı. Demek ki ilk yenilik girişimi böyle gilvenilen bir ocaktan alınan kişilerle başlatılınasıdır.» (4) Eu ocakla ılgili bilgılerin azlıgı ve günümüze kadar uzanmamasındaki k:m: enge'lere ragmpn bu ocak Osman! ı tmparatorhıfu'n'ia ki :lk «Batılılaşma» gıri^.ımlerinden biri o'ıdugu b:r gerçek'ir. O kadar kı Prof. Dr. Niyazı Berkes'e göre; Çarhk Rusya'smm Petıo zamamnda PSÂI askeri örgutlerini Avrupa'ya bakarak yenıleştinnesi gibi. Osnıanlı İmparatorlugu da ordudakı «Batılılaşmasını» saraya yakm «Bostanrılarla» başlatmış olsaydı ve onları gerçekten desteklemis bıılunsaydı sonuç çok başka olurdu. Bu aiarıda bır başka yenileşme girişimi de «Hunıbaracı» ocağının modernleştınlmesıdir. Bılinciigı gi3i Hum'oaracı ocagı Os:nanlı İnıparatorluk ordusunun onemli bir askeri örgütüdür. Bilümn ve tekniğın askeri alana uygj;aruııasını geıçekleştıren bu ocak zamanm bomba ve havan topu kıtasıydı. XVII. yüzyılda bomba ve top yapınımdakı gelışmeieri yakır.dan izliyemiyen Osmanh ordusu, gereklı hammadde ve yapım gereçlerinı Avrupa'dan alamayınca Humbaracı ocağı önemını yınnnış gıderek eskimış bir ocak niteliğıne dönüsmüştür. Bu ocağın yenıleştırilmesi, bır başka deyişle «BatılıJa.ştınlması» görevi, Fransız soylu sınıiı geçmişınden gelen, serüven düskünü bir subayın müslüman olup adını degiştırmesı ve Osmanh ordusuna gırmesı üzerıne ona verilır. Osmanh tarihmde Hunıbaracı Ah met Paşa adıyla *anınan bu Fransız asıllı subay, Bosna'dan getırciijö humbaran askerlerinı Bostancı ocafcmdan seçilmişlere katarak yenı bır humbaracı kıtası kurar. AHMEI PAŞA Gerçek adı Bonnevsı! olan. Ahme' Pasa numbaracı ocağmdaki venıleşme girışımlermde bulun:nadan önce Osman! ı ordusunun gene! bır degerlendırılmesıru yapar. ilk iş o'arak. Osmanlı devlet adamlanna Avrupa'nın özelliklp Fransa. tspany». Avu:turya ve Macaristan'ın <sıya«al dunimUnnı; Fransa, Prusya ve A\asturya'daki yeni askeri gelısmeleri bılairir. Verdığ; raporda «Artık rpssret ve kahramanJıhn bu c?5da yetmediSıni, çagdas askeriıkte egıtım ve dısıplmin. asker maaş iarıpın düzenlı ödeninesinnı n nemli oldujfur.u aniatır.» Osman a ordusunöa vapılması gerekç". ienîiikler için Fransız. Avustur va orrtu kuruluslarm:. hunlarır. askcr toplama hiçiml?rını, ej: •im yintemirrim bi^mpk g°rek*i .jin: ileri surdükten baska. bun larla i'.gilı topaıiadığı gerekr. bıi gileri rle verdigi rnporlarla Sa ray'a iletir. Eonneval'e gcrp OPmanh ordusunda yapılacak ilk ;ş. Fransız ve Avusturya askeıı yöp.te:nlerim o'.dnğu eibi alıp. uygııİF.maktır. Bonneval ıvi oır as.<eı o.maSîr.n öte. :!er;ye yör.e'.ik çagda:d'işiınce ve görüşlerin de sdamıdır Rusya yakm flir selecek "e. Avnıpa ve Asya'daki ge lişmeleri yakındar. izleıresiyle. rierienin toparlaridıktan başka. esjda^laşıp. Avrupa'nın öreml! askpri \> siyassl güclennd?n bi rı durumuna 2elecejri:ı: zamanm Osmsnh devlct adamiarına riu yunnııştur. Ona çrtre. Bıısya'nın yakın bir Osınanl; trnaaratorlı;8!iv]a çatıt rr.'!=ı kac'.nılmas olsraktır B'i duramds O«manlı împaratorlı: ierdç. Üsküdarda «Hpndesehane» adıyia ilk > skeri fen vs "eknik nkulu açılır 1730 YENiÇERi AYAKIAKMASI Osmanlı Inıparatorlugu 'ndaki Ik «Batılılasma» girişimleri, bir naşka deyis'.p «Batuyla İlk ihşki >er 173u yeniçerı ayaklanmasıyla son bulur. Padişaa düşürülür, venilik ve baıî'.laşma yanlıs; ki?iler VP kuruluşlar yok Pdılir. «Lâle Devri» görkemlı görünümiiyle birlikte geçmişin karanlık sularına gon'.ulür. «1SLANAT HAREKEILFRİOsmsnıı împaratorlugıı'nda • Islahat Hareketleri» bir ba«ka tieyısle «Yenileşme» çabalan. bürokrasinın güçlendijh ve iktidarm merkezilesti^i a.yanların siyasa! etkinlığinın ortadan kalktı£1. toprak tr.ü'lkıyetinin degisik temeilere otujduâu; azuılıklara ekonomik olanaklann tanındığı. <Ucük buriuvazinin ekonomik ve Myassl gücü^iı yit;rıp geri'i, gırterek tutuou ve bağnaz bır tavır takmd'Cı köylerde voksuilujfur. art'ı £1 ve daha belirgin bir nifeükfp «empkçi» «ınıf'.n oluçtr.fj bir doneme rsstlar. 'Sı bir dıgp.r asam&sı olan emperyaiizme vonelmesi Osmanlı top'.um duzenirü tie etkilemıs, toprak düfeninde venı geıismeler. eionomik yapıda kökiü degışıkUkler yaratmıştır. Bilındıgi gıbi Osmanh İmparatorlugu, Anadolu Selçuklulannda oldugu gıb: merkezcı devlet anlayışma ve onun askeri yapısma uygun. din ilkelerıne ve !slâm hukukuna ba?lı olarak gelışrrustir. (6! İmparatorlugun yayıldığ: çok gemş topraklar üzerindekı ekonomik yapı toprak mülkiyetine. b.r de savas ve fetih sonrası «memaliki Osmanire» sımrlanna katılan yerlerden elde edilen «janimetlere». «lalanlara» ve «haraçlara» da* anmaktaydı. TOPRAK REJiMiNE EÎKiSi Batı'dan esasen bıırıuva rat devrim rüzgsrı önce Osmanlı toplutn düzenir.i degiçtınnis daha sonra da «Mlri toprak» sistemıni bozmağa çalısrmstır. Avrupa'nm v»ni teknik selışmeyle kurrtuğ'i ordu. O«.man':ı «timarlı sipahl»sırı birçok savajra yer.ılgiye uğratınca. İmpara'orlugiın riavp.ndığı «talan« ekor.nm:sı de yıkılrrsga. jiderek devlenn fPÎ'r kayn?.Kİarı kuruiTiağa başlamıştır. Nuror UĞURLU kuksal bir gönir.um iç.ncip ^kanunla» clu.enlener; oır mülkıyet olarak yenı gelişme evresine gırmisör. TİCARETİN GElJMfSi Osmaniı toprak düzenimn bozulması bır açıdan ticaretin gelışmes.ne hız katmıştır. Biiındıgi gibı Osmanlı Imparatorîug.1 Asva Avrupa arasındakı tarhı ricaret yolunun geçtiği topraklar üzennde kurulmuştur. Selçuklular'dan kalan hanlar, ksrvaasaraylar ve genış bır yol diizcniemesi; cografi dururauyla İpek ve Baharat ticaretir.ın nakliyeciîi o lan Anadolu. bır naklheci ve tiio car» ülke biçımıne glrmıştir Basra Körfezi. Kızıl Deniz, Suriye limanları ve Aradoru'dan geçen kervan yollarmı kontrol eden bölgelrrin hakünı silatıyl» Osmanlı imparatorlufi'J. tarıhı 1pek ve Baharat yollannın sağladı*ı uluslararası transit» ticaretınden geniş ölçüde yarsrlanmaktaydı. Geçis mallarır.dan aiınan türlü haraç ve resimler, devle», gelirinin onemli ka^TiP.klanndajı biri olduju gıbı. bu yollar üzennde bulunan Osmanlı kervan konaklamaiarır.m halkı da bn ricaret yaşamiRp katılarak ya da kervan naküyatınm dogurdugu hsncıîık. komısyon^ulr.k, saraçlık ve mutafiık gibı ıslrrı görerek ıer\g>n oluyordu. (7) Osmanlı ticaretinin za^flam*8i. devlet gelirinin azalması sonucu Imparatorhık halkı kendi ham madde kayr.aklanna yönelmek zoronda kalmıştır. Osmaniı ticaretının sıkı bir denetım altında olması. dış ticarettn devlet tarafmrian dü'enİEnmesı. tanm üi"ünlerırıın ve ham madde kaynakiarır.m ülke dısı satışımn yasakianması Osmanh imparatorlujSu'nu Br.tı kapitaltzminin gelısım yörungesı ıçınde çekıcı bir dunıma ge'irm'.ştır. Osmanlı dev le' nazinesının zayıflamasj bu arada Avrupa'mn iktisadı gıiçlenmpsı merkeziyetçi Osmanlı İmpara torHıSu'nıı Batı'yla yenı ekonomik ıhskıler ıçir.de bırakmtstır. Bu durum, müslüman tüccarlar yanmda gayri müslim facırlerin ik::sad: gelısmesinı sagiamıstır Özell.kle buyük şeh'.rlerde oturan F;;m. Ermenı ve Musevi fiıccarlann üsmanlı pa7arındakı etkinliğı Batı kapı'alizmir.in Impar!"torluktan hckledığı «Islahat h»reketleri»v!" geiışır.îş; Avrupa S»nayı mallan Türk pazannı bu aztnlık tacirier aracı'ıgıyla knışatrmşhr. 6ATININ KUŞATMASI Batı kap:talizmı bu kuşatmasını ydnetıcı burokrat kadro yoluyla buyuk olçüde gerçekleştirmıstır. Özellıkle İn.paratorluk ç?.t;sı altında yaratılmak istenen burokratik oluşurn. bır başka de yişle; geçımlerıni devleten saglı yan yönetici kadro, yanı ba«ta padisah, sehz^delçr ve vezırler olmak ürer» «tlmlye». «Sevfiye». «Kalemiye» gıbi sanklı. ajcer v. mulkı topluluk, kapalı ve halktan uzak oima nıtehgini hızİH yitırip. Batı kapıtalizminin etkisiyle ırldeifk kendı vspısı ıçmde bır degışiklifce ujrar. Bu ger.Pl görüniim ıçınrto Osmaniı aydını, Avrupa'nm benım sedıgı burjuva dünya gorüşü dogrultusur.da oır evrimieş'.rmeyı gerçekiestırmek amacıyla Osman lı *eokratik deviet düzeninı. tslam gelenegın:n n.Serıat» n.ikuku nu vs Padisahın «Mutlak» ıkndannı. Ban'da goıdüğti örnc!;!c deeıs'ırmek ve yüz yılların oluşturduğu İmpara'orl'jk siyasn! birikimmi sfîeneksel vapı>ınctan uzakla^tınp Avrupa tipı libsral devlet anlayışma donü?'ünrek is'ET. Bunıın :çin împrraîorl'jjun !oplu;!i«al, ıkusadi ve kül'ürel vapısında. sidprek onun sıvssai ve hııkı;!:sal dürenınrie o.ı?ml' drğ'.sik'iklPrp. bir riasks d»yisle «Islahat H?re:<pf'°ri'"p 'rınşir. BATI'YA İLK YÖNELiŞ, YiRMiSEKiZ ÇELEBi MEHMET EFENDiNiN PARİS'E ELÇi OLARAK GÖNDERİLMtSı ILt BAŞLAR Osmanlı'nın Paris Elçiliğinds başlayan Fransız biçimi giyim ve kuşam îstanbul'da da moda olur; Fransız süsleme ve mobilyası Saraya da yayılmaya başlar V » / • • SEFAREINAME'SINDE G0RDUKLER1NI fAZAN ÇELEBi MEHMEI EFENDı HEMEM HER5EYDEN 81İYÜK BiRÖV6Ü VE HAYRANLIKIA SOZ EDtR. GOZE ÇARPAN YENiLıKLERiN OSMANÜ IOPRAKLARINDA DA GERÇEKlE5îiRilMESi GEREK TIGiNi ıNAILA SAVUNUR VE Ur&AR OLMANİH BUNLAR DEMEK OLDUGUNU BELıRÎ.R. "UMUTSUZLUK TUTSAKLIĞIN GIDASI, KÖLELIĞİN ANASIDIR,, sinler hemen kan beyınlerine sıçrayrp o anda kırmızı sakalları parcahyorlardı. Kanncalar îrasında artiK bır tek knmiüi sakallı bile bannsınazdı. Ama bu deney v°ta mo'.olmustu gene fiüstana. Hirçok karınca ülkesi yıtalmış. milyarlarca karınr^ ölmüşrü. Bu demekrı ki, filler. hüdhüdler içın daha az kannca çalışacaktır Hüdlıudler naşr. «Üznilm.? sultsmmızn ned;. «bu kanncalar vsr ya. şu evronın cn ıirpğen yaratıklandıriar. Birkaç \nl içınde o ölenlerin belki bın misli ürerler » Sultan sıildtr «Demek boyle hR>. deriı «Ne gilzeı1 Kırrriin saka'.larm da kökünu kuruttuk ya, bir naha r.e kanncalan kancJırabılirler, ne ds bır ara'a gelebilırler. Amma da s.if. amma oa budala yaıatıklarmış. şu kırmı?ı sakallar. Bir bo'ıiimii dç hizim fı'len bize Karşı kışkırtmr.ga çalışıvprmuş. B'.z'.mküer de ezıvermişler onları daha bana haber rermeden... Hahhan. naa?a ;; Bu gülü?ü de duvd'.ı 'opaı demirci: i.Ş'.nıdi de utî:usuna gülüyor/: dıye ö'.dü eldu riirıldi. «Aaaah bızım ahmaklar.» »Borazanlar, televızyonlar, gazeteler, rornan.ar. özelHkle carmcayı fil yapma okuUından çıkan aydıniar as;l bundan böyle ışe varayacaklar. Karınea nlus'.annm artık h.ç bir ıjıklan kaimadı. l'mutsuzluk tu:saklığ:n gldasıdır. L'mur?U7İu» koleiiğın anasıdır. CJmntsıızluk vüreğın yıkımıdır. Umutsuz'.uğu könikieyrrejSiz Vıl on '.J:i ay, gece gündüz kanncalan fiî etm? okuiundan çıkma aydmlar radyonun sınemanın televizyomın gazeteler;n başına geçecekler, durmaaan durıtadan ılık dağ günejme uzanrm? konu?muj'or, rtftşünüyorlardı. Aşağıdan, kannca üikelerınden, kendileri gıbi k'.rmın sakal olup gelenler kötu. kaıa. gıttikçe de azgınlaşan naberlerle geliyorlardı. Üste artık karıncalar üstüsteydüer. K.annca ülkelerınde durum gittlkçe agırİaşıyordu. Her fii kendine bir saray yaptırmıştı. Her fil o saraya sultamn tahtına oen7.er oır ;ah< vontturmuştu. Bir de «sne sultar.ın has bahçesmin tıpkısı ;ıas bançeler donatmışlardı, dunyanın rekmıl ağaçianndan çiçeklenaden... Karmcalar verdikçe onlar istiyorlardı. Akıllarına ne gelırse, canları neyi iiter. neyi :stemezse karıncalara bujaıruyorlardı. Sultan kendisine yedı saray, renk renk on altı taht daha yaptırmıştı. Tüm dagların dorukları. ulu denizin kıyılan s'Jİtanın sarayları. köşkler.. bahçelerıyle doloıuştu. Küdhüd kuşlsrının her binsine öyle yuvalar yapmışlardı ki kanncalar. kuşlar kuş oldu olalı böyie yuvalar görmemıs'srdi. Yuralar en ulu çınarlarm üstündeydi. Kanncalar onların 71yeceklerını çınar ağaçlarnın tepeierine, yuvalanna kadar taşıyorlardı Sultana yaşam suyunu da bir bulup jetirseler. kırk gür kırk gece bır toy düğünden sonra sultan yaşant suyunu ıçecek,. olmezUğe kavuşacaktı. Ondan sonra ötek: filler de. hüd'nüdler de istiveceklerdi yaşam suyundan ve kanncalar sersefıl aç çıplak yollara düşeceklerdi gene. Dağların. tepelerin al'ma hep ambarlar oyıılmuş. ambarların ;ç: de envai ceşit yiyecekle zmkazınk doldıırulmı:?tLi. Karıncalar daha da ambarla: oyuvorlar. onlan dunyanın bulunmaz ylyecekleriyle dolduruyorlardı. (Devamı var) gu na nu«en ^orev Rusya da olriugu gıbı çağda^ gelişmeyı. Batı run biiınısel ve teijıik yeniliğıru b:r an once alıp orduya uygulamak ve gerçekleştirmektır IKTİSAD; AIAHDA DA Aynca Bonneval, jaüîi/ ı,ağdaş askerhk biçinılerim almamn. yenı sılah teknıgıne kavuşruanın Osmanlı Imparatorlugu için yeterlı bır yemipşıne giderek «Batılılasma» olamıyacagı düş'ancesindodır. Ona göre. ilttısadi alanda da çağdaş yenüesme ve onun gereklen yerine getırilnıedikçe, asKerı aianda vapılacak her çeşit yenil'.k iıavada kalacak, gerçekleşemiyecektir. Kıını araştırmacıclara göre eğer Deiı Petro'nun elıne Bomıeval 1 Humbaracı Ahmet Pa=.a) gibı yenilik yanhsı. çağdaşlaşma g>> nüllüsü bır adam geçmiş olsaydı, ondan düsünülmıyecek kadar yararlanırdı. Oysa Rontıevaî Osmanh tmparatorluğu'nda v.işadıfı çok az bir zaman ıçınde, k; bu ancak 17 yıldır. sıyasal karışıkhklar. çe';Lşmeler ve çekememezlikler yüzünden tu'arsız gnrülmüş, düşiirceleri vadırganm'.=. basardığı işler ve yaptığı yenilik ler iırun ömürlü ve tekm olama mıstır. Humbaracı ocaSmdsk: v?niİPcmelere paraiei oiarak. bu done;n Bu donemde genci ve sağcı akımlar da kendı nitelikierinı ortaya koymaga çalışmışlardır. Osmanl: dev!e': vaşh bir Imparaiorluk oiarak çagının gensınde kaldıgı bu devirde. teokratik dev let özellığinin zayıfladığı, Islamı erkınligın g'.derek eskı önemirü surdüremedigi ve devletin hızla ekonomik, toplumsal ve siyasal vâpısır.da gerüeme dönemmc gırcıiğ: bır kesıttir. Osmanlı Imparaiorluğu'ndaki bu genlemege karsı Batı, yenı oır gelişme rievıesine gırmış, Ortaçağ derebeylik düzeninı yıkıp burjuva demokrat devrıminı gerçekîeştirerek iktisadi yoğunluğunu tıcaret ve sanayı alanına kaydırmış ve ticaret kap;ta]izmi yanında bir sanayı kapitaJizmini olusturduktan başka bilimsel ve teknik iîerlemeyı de sağhyarak zenginlesmiş. sömürgecilik devrini açmış, sıyasal ve toplurr.sal yapısında önemli değişikhkler yaparak ülkeîer ve devletler üzennde ekonomik ve siyasa: egeır.enlikler kurmustur. BATI KAPİTALİZMI GELi^iRKEH Batı'nın bu yenı gelişme devresi, ticaretin guçlerunesi ve sanayi devriminı tamamlıyan kapıtalizrain yenı pazarlar, yeıı: tüketim ve ham madcLe kaynaklan aramak ve bulmak için Avnıpa dısına ç:krr.ak zorunda Kalması; kap':aJfcmın ekonomik yapısınm Gıden gün gılnden artan Osmanlı devletı venı gelır kaynaklan aulnıas zorunda Kalmıştır Bu durum paranın ekonomik önemım arıurmış ve ticaretın geiı> mesıyle Osmanlı toplum düzen: hızla ozeı mülkıyete doğru b:r kayma gostermışur. Gehrlerım toprağm artı ürünuyle. «Keaya ve KüvliîB sınıfım sönıürmekle çogaitan buyük ;oprak sahıbı «Miiltezimler», «Muhasiller». «Voyvoılalar» ve «Ayanlar», «Miri nulı» toprak düzenmı vıkmaga ve bu toprakları kendi mulklerı yapmaga çalışmış'.ar ve gıderek «iltizaın usulüne» yenı bir gnrünüm YARIN: YENİ DUZEN vermek ıstemişlerdir. Bu yenı gorünüm yeni bir askeri örgutlenmeyi de gerekli kılıp, bunu (1) Knver Ziya Raral: T.ınrimat. gerçekleşt:rırken «Dlrbk» düzeni(2) Nivazi Brrkes: nı de ortadan kaldırmayı amaçlaBH)ri yayınları. Ankara. mıştır. «Islahat I ermanı» dırlik toprakiarının gel:rlennın cievietç? toplanmasını karar altına almasıyla «Timar» sıslemı bozuirauş, bu toprakları elinde Dulunduran Osmanh arıstokrat sınılı bu «Venileşnıe» çabalarından yararlana rak «Miri toprakları> mül&ıyet oiarak kendı üzerlerine gecırm:şierdır. Böyiece Osmaniı İmpara torluğu'r.da toprak düzeni. İmparatorlugun «Islahat» ve «Yenilesme» çabaları içmde ve onun iktisad: gelişmesice uygun re hu(4) Prof. Dr. Nlyazi Berkes: A.R.y. (5) Stefaııns Yerasimos: \7 Gelişmişlik Sürecinde TürkİTf II. (iozlem TaTinlan, 1S75 I»tanbul. (8) M. Kuat Koprülü: Otnıanh tmparatnrluğu'nun Kunıluju Başnur Mathaa«ı, 1372, Ankara. <î) Prof. Or. Omrr Lötf) Barkan: Iktisarii Kalkınmarıın tanbul SOÜVSI Meseleleri, 1963, îs TiFFANY GARTH 0 OH I OR TARIK ZiYA KIRBAKAN M<iten««isı Trlefom M 11 1) Ist. Lv. A. (4) No: lu Sat. Al. Kom: Bşk. dan Sirkeci Demirkapı Askeri ihtıyaç için 3«n Kg. 12 Noiu (12 mm.) CtVÎ Mtiteahhit Nam T* hesabına satın al;nacaktır. TalMtünl uat.ı 2 TL. Taiım:ni tutan »Wi TL Kat'l teminatı 1380 TL. R Açık eksiltmesi 30 n.art 1977 çarşamba gıtnü saat lD.UO'ds îstanbul Levazım A'lıjH 4 No'lu S?t. AJ. Kom. Bsk Iifinda yapilacaktır. Evsai ve şartamebi herfl'n KomısyonunMiat» (Basıfı: 12*35 2387)